6 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ : «Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΡΟΠΤΡΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ» ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ- ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ: ΑΙΚ. ΚΟΥΤΑΓΙΑΡ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΔΕΣΥΛΛΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ ΤΟΥ Β4 ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΑΓΑΘΗ ΜΑΛΑΧΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΣΟΥΠΙΩΝΗ ΒΙΚΥ ΦΑΚΙΟΛΑ ΤΑΤΙΑΝΑ
«.. αργυρέον δ εφ υπερθύριον Χρυσέη δε κορώνη» ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ Η,90
ΕΙΣΑΓΩΓΗ «Ξέρεις, τα σπίτια πεισμώνουν εύκολα σαν τα γυμνώσεις». Γιώργος Σεφέρης Αγαπώ τα σπίτια. Τις φωνές, τα χρώματα, τα σχήματα, το γέλιο και το κλάμα, τα τσαντσαμίνια στις αυλόπορτες, τους μενεξέδες και τα γεράνια, στις γλάστρες.
Αγαπώ τα σπίτια το ξημέρωμα, σαν βγαίνουν απ τη θαμπάδα του ύπνου, σαν οι πρώτες αχτίδες χτυπούν τα παραθυρόφυλλα. Αγαπώ τα σπίτια το δείλι, σαν ο ήλιος χάνεται στον ορίζοντα και μένουν εκείνα τα μαβιά, τα κόκκινα, τα πορτοκαλιά, να βάφουν ουρανό, τοίχους, πόρτες και παραθύρια και τις ψυχές των ανθρώπων. Απ όταν ήμουν μικρή, θυμάμαι κατά το δείλι, τις κυράδες των σπιτιών καθισμένες στα κατώφλια για στις
καρέκλες τους, μπρος στην πόρτα, ν αγναντεύουν, να κουβεντιάζουν, να κεντούν, να ξεκουράζονται. Θυμάμαι τα πρωινά, σαν η πόρτα του σπιτιού μας άνοιγε να δεχτεί την καινούργια μέρα. Πόρτες που κουβαλούν την ιστορία, τις δικές μας μικρές ιστορίες και τις αναμνήσεις μας, στέκουν σιωπηλές, σοβαρές και περιμένουν. Με τους ταμπλάδες, τα σκαλίσματα και τα κρυμμένα σύμβολα, με τα ΡΟΠΤΡΑ,
τους μπατιδούρους, τα κρουκέλια, τις κλειδαριές, τα μάνταλα και τις αμπάρες, όσες επέζησαν στο διάβα του χρόνου. Περιμένουν τακ-τακ να ηχήσουν τα βήματα στο δρόμο, να σταθούν μπρος τους, τακ-τακ να ηχήσει το κρουκέλι. Να ηχήσει τακ-τακ στο χρόνο και στην ιστορία που αποτυπώνεται. Τα κρουκέλια (κρίκοι, χαλκάδες) χρονολογούνται από την αρχαιότητα, εκτός δε των άλλων χρήσεων, τοποθετούνται στις εξώπορτες των σπιτιών.
ΕΥΘΥ ΡΟΠΤΡΟ-ΔΗΜΟΔΟΚΟΥ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΑΠΟ ΤΟ ΜΠΕΛΑ ΒΕΝΕΤΣΙΑ
ΤΟ ΡΟΠΤΡΟ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΔΙΑΒΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ Μετά το Ομηρικό επίσπαστρον - μνεία γίνεται στην Οδύσσεια (Κατά το λεξικό του Σκαρλάτου του Βυζάντιου: επίσπαστρον, «παν ό,τι χρησιμεύει προς τράβηγμα άλλου τινός, ιδιαίτερα δε η κρικέλα της θύρας»), τα βρίσκουμε εικονιζόμενα στα αγγεία, ενώ στην πάροδο των χρόνων αλλάζουν οι μορφές τους, καθώς αλλάζουν και τα υλικά της κατασκευής τους. Το αρχικά «ευθύ ρόπτρο»,
ΕΥΘΥ ΡΟΠΤΡΟ αντικαθιστά στους κλασικούς χρόνους η κεφαλή λιονταριού,
με τον κρίκο στα δόντια του ζώου, ενώ στην ελληνιστική περίοδο, το ρόπτρο, έχει το σχήμα βρόχου
ΟΙΚΙΑ ΜΕΤΑΞΑ - ΠΕΡΙΟΧΗ ΟΑΣΗΣ Κατά το Μεσαίωνα έχουμε τις πρώτες δυτικές επιδράσεις με τα ζωόμορφα ρόπτρα, στη δε αναγέννηση, τα σχέδια είναι πιο περίτεχνα. Το ρόπτρο γίνεται το στολίδι της πόρτας. Τον 16ο αιώνα, κατασκευάζεται το ρόπτρο σε σχήμα χεριού
που μαζί με τον κρίκο, θα γίνουν ιδιαίτερα προσφιλή, και κυρίαρχες μορφές του 19ου αιώνα.
Θυμάμαι, σαν ακούγαμε το κρουκέλι να χτυπά, σχεδόν πάντα ξέραμε ποιον θα αντικρίζαμε.
ΙΔΡΩΜΕΝΩΝ 7 Απαλός χτύπος, δυνατός, απότομος, νευρικός, συνθηματικός. Σαν μουσική ο ήχος του, ιδίως αν περιμέναμε αγαπημένο πρόσωπο. Κι αλήθεια, ρόπτρο στην αρχαιότητα ονομαζόταν το ταμπουρίνο, μουσικό όργανο δηλαδή μικρό και ελαφρό τύμπανο, που χρησιμοποιούσαν οι Κορύβαντες στις τελετές τους.
Ρόπτρα - χτυπήματα στις θύρες των σπιτιών που γνώρισαν το νεοκλασικισμό μέσω της Ευρώπης, που γνώρισαν τον πολιτισμό της Αρχαίας Ελλάδας, με ενδιάμεσους, των ερειπίων λάτρεις. Χτύποι στις θύρες, κόσμος που δρασκελούσε το κατώφλι, καλέσματα, βαφτίσια, γάμοι, γιορτές, πένθη και κλάματα. Φωτογραφίες του χρώματος, στιγμιαίες αποτυπώσεις του χρόνου στο αρνητικό και επιστροφή στο τύπωμα στο χρόνο μηδέν της κίνησης και της ακινησίας.
[...] Επιθύρια χεράκια, κρίκοι, χαλκάδες, λάμες λαξεμένες με μεράκι στο χέρι, πουλιά έτοιμα να πετάξουν, μορφές ζώων ζωντανεμένες στο μέταλλο, πρόσωπα γυναικών με βλέμμα αυστηρό κι άλλοτε πάλι χαρούμενο. Όλα φωτογραφήθηκαν με την αγάπη και το ρομαντισμό μου. Τα ρόπτρα, ξεχασμένα πλέον, αποζητούν την επαφή. Θέλουν να ηχήσουν πάλι και πάλι, να «υποδεχθούν» τους επισκέπτες των νοικοκυραίων τους και να μηνύσουν σε όλους ότι δεν χάθηκαν από τη ζωή μας, ότι υπάρχουν. [...] ΤΟ ΒΟΛΤΟ ΤΟΥ ΚΟΚΚΙΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΑΜΠΙΕΛΟΥ Μέσα από ευχάριστες και ρομαντικές «περατζάδες» στα στενά και γραφικά καντούνια της παλιάς πόλης, γινόμαστε μάρτυρες μιας άλλης εποχής, απολαμβάνουμε μια πολιτιστική κληρονομιά και αφουγκραζόμαστε τους μακρινούς μέσα από το διάβα των χρόνων κτύπους των «πατιδούρων», των ρόπτρων.
Ρόπτρα με διαφορετικές μορφές, χειροποίητα χεράκια, κρίκοι, χαλκάδες, λαξεμένες λάμες με μορφές ζώων, με μορφές γυναικών με βλέμμα άλλοτε χαρούμενο και άλλοτε αυστηρό κεντρίζουν την προσοχή αλλά κι την περιέργεια όχι μόνο των Κερκυραίων αλλά και των επισκεπτών αυτού εδώ του άγιου τόπου. Πλησιάζουμε κάποιες παλιές και ερειπωμένες από τα χρόνια πόρτες, τα αγγίζουμε, τα χαϊδεύουμε και γιατί όχι τα κτυπάμε, γιατί απλά και μόνο θέλουμε ν αντηχήσει στ αυτιά μας αυτό το γλυκό κουδούνισμα και πίσω από αυτό να δούμε να ξεπροβάλλουν κάποιες μορφές, οι νοικοκυραίοι, τ αφεντικά, κάποια φιλικά μας πρόσωπα και να τους διαβεβαιώσουμε ότι είναι ακόμη εκεί, δεν χάθηκαν, δε τους έσβησε ο χρόνος, αλλά αντέχουν και παραμένουν εκεί αμετακίνητοι φύλακες και ανέκφραστοι παρατηρητές των αέναων εξελίξεων. Οι σαγηνευτικές αυτές μορφές, τα πολύχρωμα αυτά απομεινάρια αποτελούν τα εχέμυθα σύνορα του μέσα και του έξω, είναι αποκυήματα μιας μακράς παράδοσης, που ξέρει να γεφυρώνει το χαοτικό κόσμο της φαντασίας και της μυθοπλασίας με την καθησυχαστική πλευρά της καθημερινότητας. Είναι μικρά έργα τέχνης, ποικίλα στη μορφολογία τους, είναι φροντισμένα αρχιτεκτονήματα που προδίδουν το γούστο του νοικοκύρη τους και που αποτελούν το πρώτο σημείο του οίκου φέρνοντας σε επαφή των έσω με τον έξω χώρο όχι μόνο οπτικά αλλά και απτικά.
ΕΙΡΗΝΗΣ ΔΕΝΔΡΙΝΟΥ 8
ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΘΕΟΤΟΚΗ 7 Αυτά λοιπόν τα χιλιοαγγιγμένα μικρογλυπτά κατάφεραν να μας αιχμαλωτίσουν, κατάφεραν να μας παρουσιάσουν κάτι από τη ζωή, τον ψυχισμό αλλά και τη σωματικότητα του νοικοκύρη τους και μας διαβεβαιώνουν ότι το μέταλλο τους δεν ψυχραίνει ποτέ και ότι εκει θα μένουν αιωνόβιοι φύλακες επτασφραγιστων μυστικών.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΡΟΠΤΡΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΜΟΡΦΗ ΠΟΥ ΤΑ ΣΥΝΑΝΤΑΜΕ 1. ΕΠΙΘΥΡΟ ΧΕΡΑΚΙ
ΟΔΟΣ ΔΕΛΒΙΝΙΩΤΟΥ
ΣΟΦΙΑ ΔΟΥΣΜΑΝΗ 6 ΒΟΛΤΟ ΚΟΚΚΙΝΗ-ΚΑΜΠΙΕΛΟ Εμφανίζεται τον 16 ο αιώνα, παρατηρούμε να φοράει δακτυλίδι στο μεσαίο δάκτυλο με χοντρή πέτρα ή να είναι λεπτό σαν βέρα με πολύ μικρή πέτρα
ΑΓΓΕΛΟΥ ΓΙΑΛΙΝΑ 16 ΠΑΝΩ ΠΛΑΤΕΙΑ
ΑΓΓΕΛΟΥ ΓΙΑΛΥΝΑ ΑΝΩ ΠΛΑΤΕΙΑ. Η μανσέτα και ο καρπός είναι το κατεξοχήν μέρος που κοσμείται με δαντέλα και πάνω στη δαντελένια μανσέτα υπάρχει βραχιόλι με πέτρα «καμέο» στις πιο απλές μορφές το
ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΠΑΝ. ΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ 5 ΠΛΑΤΕΙΑ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΥ βραχιόλι στολίζεται με μια τετράφυλλη μαργαρίτα με ένα μικρό πετράδι στο κέντρο
ΠΡΟΣΦΟΡΟΥ 47 ΚΑΜΠΙΕΛΟ. Γύρω στο 1965 κατασκευάστηκαν χεράκια που είχαν στη ράχη τους σκαλισμένη την Παναγία την Βρεφοκρατούσα.
ΠΛΑΤΕΙΑ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΥ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Γενικά όλα τα επίθυρα χεράκια κρατάνε μια μεταλλική σφαίρα με τη οποία γίνεται η επίκρουση.
ΙΔΡΩΜΕΝΩΝ 5 ΠΛΑΤΥ ΚΑΝΤΟΥΝΙ Το μέγεθος κυμαίνεται από 10εκ μέχρι 15εκ και το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένο είναι κράμα μεταλλων με σίδηρο ή χαλκό σε καλούπι.
ΠΡΟΣΦΟΡΟΥ ΚΑΜΠΙΕΛΟ
2.ΖΩΟΜΟΡΦΟ ΡΟΠΤΡΟ Τα ρόπτρα αυτής της κατηγορίας διαιρούνται σε εκείνα που επάνω στην πόρτα υπάρχει ανάγλυφο το κεφάλι ή το σώμα του ζώου και σ εκείνα όπου υπάρχει ανάγλυφο ολόκληρο το ζώο. Τα ζωόμορφα ρόπτρα έχουν τη μορφή ενός λιονταριού, πάνθηρα, αλόγου ΕΠΑΡΧΟΥ 17
, αετού, κύκνου ή περιστεριού.
Το μέγεθος από το κάτω μέρος του χαλκά μέχρι και το ψηλότερο σημείο της λεοντοκεφαλής είναι 25 εκ και το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένα είναι κράμα μπρουτζου ή χυτοσίδηρος μέσα σε καλούπι. ΣΠΙΤΙ ΕΜΜΑΣ Σιδερένιο ζωόμορφο ρόπτρο με λεοντοκεφαλή από δυτικό καλούπι όπως και στο Ρέθυμνο της Κρήτης.
ΑΓΓΕΛΟΥ ΓΙΑΛΙΝΑ ΠΛΑΤΥ ΚΑΝΤΟΥΝΙ
ΚΑΝΤΟΥΝΙ ΜΠΙΖΗ
ΔΕΛΒΙΝΙΩΤΗ ΕΤΟΣ 1832
3Ο ΚΡΙΚΟΣ ή ΧΑΛΚΑΣ ή ΚΡΙΚΕΛΑ Πρόκειται για τον απλό γυφτοχαλκά που μπορεί να πάρει τη μορφή δάφνινου στεφανιού, κρεμασμένου από μεταλλικό χέρι που κρατάει περγαμηνή.
ΣΕΡΕΜΕΤΗ ΠΛΑΤΥ ΚΑΝΤΟΥΝΙ
Το μέγεθός του ξεκινά από 8εκ. μέχρι 10εκ.. Σε αρκετά ρόπτρα ο κρίκος που κάνει την επίκρουση είναι απλός σε σκάλισμα και στη μεταλλική πλάκα έχει γίνει η περισσότερη επεξεργασία.
ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΟΥ 100
ΑΓΓΕΛΟΥ ΓΙΑΛΙΝΑ 7 ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Πολλές από αυτές τις μεταλλικές πλάκες ήταν χυτές σε καλούπι και είχαν διάφορα σχέδια όπως μαργαρίτες, ήλιοι, αχιβάδες
ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ ΜΑΒΙΛΗ 26
ΚΑΘΗΓΗΤΗ Π. ΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΚΑΘΗΓΗΤΗ Π. ΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ 2
ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΘΕΟΤΟΚΗ 18
ΡΑΡΤΟΥΡΟΥ 23
ΚΟΜΝΗΝΩΝ 7
4. ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΟ ΡΟΠΤΡΟ
Στο ρόπτρο αυτό η απεικονιζόμενη μορφή είναι συνήθως κεφαλή κόρης ή έφηβου ή κεφαλή μέδουσας ή Αιγύπτιου μεγέθους 15εκ μέχρι 18εκ, από μπρουτζο ή χυτοσίδηρο διαλυμένο σε καλούπι ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗΣ 18
ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ 25
ΕΠΑΡΧΟΥ 11
ΣΟΥΛΙΟΥ ΠΛΑΤΥ ΚΑΝΤΟΥΝΙ
ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΚΟΛΛΑ 25
ΓΚΙΛΦΟΡΝΤ -ΠΛΑΤΥ ΚΑΝΤΟΥΝΙ
ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ ΜΑΒΙΛΗ 24 ΠΛΑΤΥ ΚΑΝΤΟΥΝΙ.
ΑΓ. ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ 22
ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ ΜΑΒΙΛΗ 30
ΣΠΙΤΙ ΔΟΥΚΑΚΗ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ
ΣΠΙΤΙ ΔΟΥΚΑΚΗ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ
ΣΟΥΛΙΟΥ
5. ΤΟ ΕΥΘΥ ΡΟΠΤΡΟ Είναι κεκαμμένο στη μεση ή στην κατω άκρη, αποτελείται από απλή σιδερενια λάμα
ΔΕΛΒΙΝΙΩΤΟΥ
ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΒΛΑΣΣΟΠΟΥΛΟΥ 2 ΠΛΑΤΕΙΑ και στην περίπτωση που χύνεται σε καλούπι είναι κραμμα μετάλλων, το μέγεθος του ποικίλει από 12 εκ. μεχρι 27εκ
6. ΕΠΙΓΡΑΦΟΜΕΝΟ ΡΟΠΤΡΟ ΜΕ ΧΑΛΚΑ Η μορφη αυτή στην Αναγέννηση έπαιρνε το σχημα οικοσημου ή θυρεού ΕΠΙΛΟΓΟΣ Οι πόρτες... Με έντονα χρώματα και σχέδια, φαρδιές δίφυλλες και στενές, με ρόπτρα και σκαλίσματα κρύβουν πίσω τους χιλιάδες μικρές ιστορίες... «Δίφυλλες ξύλινες εξώπορτες, τζαμλίκια και περίτεχνες σιδεριές, μεταλλικά ποδόμακρα στα σκαλοπάτια και τους φαναστάτες, ρόπτρα και φεγγίτες δίνουν μια νότα αισιοδοξίας στην κατά το πλείστον τσιμεντοποιημένη πόλη. Αλλά και οι αυλόπορτες μας οδηγούν νοερά σ έναν τρόπο ζωής που οι μικρές χαρές της καθημερινότητας έχουν τον πρώτο λόγο. Οι ξύλινες εξώπορτες έδωσαν τη Θέση τους σε σιδερένιες πόρτες ασφαλείας, τα παραθυρόφυλλα παραμένουν ερμητικά κλειστά και τα μπαλκόνια με τις διακοσμητικές σιδεριές είναι παραδομένα στη φθορά του χρόνου. Μικρά και μεγάλα σπίτια με αυλές στολισμένες με γλάστρες, εξώπορτες φρεσκοβαμμένες με το απαστράπτον μπρούντζινο ρόπτρο τους, μπαλκόνια με γεράνια, δρόμοι που η ηρεμία τους διαταράσσεται από το κελάηδημα των πουλιών και τη μεγάλη καμπάνα του ρολογιού του πύργου του φρουρού. Εδώ που το κάθε βήμα σε φέρνει πίσω στο χρόνο. Σε κάθε στροφή του δρόμου, μια καινούργια κατάσταση από το παρελθόν. Από εποχές που ολόκληρη η πόλη ήταν ανθρώπινη και ζούσε στους ρυθμούς της καρδιάς των κατοίκων της. Η ομορφιά και η αρμονία τους, διακριτικές. Στέκονται εκεί, στις θέσεις τους εδώ και πολλές δεκαετίες παίζοντας, θαρρείς κρυφτούλι με τον πανδαμάτορα χρόνο. Διψάνε να αποκαλύψουν τα μυστικά τους. Όχι όμως στον καθένα, παρά μόνον σ αυτούς που έχουν ανοιχτά τα μάτια της ψυχής και της καρδιάς, έτοιμοι να δεχτούν τη
γενναιόδωρη προσφορά. Οι πόρτες, τα παράθυρα και τα μπαλκόνια. Ξύλο και χρώμα, μέταλλο και πέτρα. Πάνω τους ο χρόνος δημιουργεί τη δική του μοναδική τέχνη. Και θαρρείς πως η τέχνη αυτή του χρόνου πάνω στα φθαρτά ανθρωπινά υλικά είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα μιας άλλης τέχνης της φωτογραφίας. Έγχρωμης ή ασπρόμαυρης, δεν έχει καμιά σημασία Όλες οι μαγικές λεπτομέρειες περνάνε μέσα από το φωτογραφικό φακό, για να πάρουν ζωή και να αποκαλύψουν όλο το μεγαλείο της ομορφιάς που κρύβουν. Τα ρόπτρα κουβαλάνε με αξιοπρέπεια τα σημάδια των γηρατειών τους. Σημάδια που δεν κατάφεραν να τους στερήσουν το παραμικρό από την ομορφιά και τη γοητεία τους. Πολλές φορές γίνονται θυσία στο βωμό της αναπαλαίωσης και της κατεδάφισης. Παρηγοριά ο φωτογραφικός φακός που έχει καταγράψει την εικόνα τους. Δυστυχώς πολλά έχουν αλλάξει από τότε και πολλά από τα κτίρια αυτά δεν υπάρχουν σήμερα, θύματα της λεγομένης προόδου. Η στιγμή της κατεδάφισης εξαφάνισε μαζί με αυτό το μέτρο και την αρμονία που δημιούργησαν αιώνες γνώσης και εμπειρίας. Χάθηκαν τα νεοκλασικά, τα αρχοντικά, τα δένδρα, τα πουλιά, τα λουλούδια, οι αυλές και έτσι έσβησε ένας λαμπρός αιώνας από τη ζωή και την ιστορία της πόλης. Στα δάκτυλα μετριούνται πια τα νεοκλασικά και τα παλιά πέτρινα αρχοντικά που έχουν απομείνει σε διάφορα σημεία της πόλης, μάρτυρες μιας ανεπανάληπτης για την πόλη εποχής.