ΕΙ ΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΡΗΤΗ - ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Οδηγός Υλοποίησης Παρακολούθησης και ιαχείρισης

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Εισαγωγή... 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Σύντοµη παρουσίαση του προγράµµατος... 3 2.1 Περιοχή Παρέµβασης...3 2.2 Στόχοι Στρατηγική...21 2.2.1 Κεντρικός στρατηγικός στόχος...21 2.2.2 Στρατηγικοί Στόχοι Ανάπτυξης της Περιοχής Παρέµβασης...22 2.3 Περιεχόµενο Προγράµµατος...23 2.4 Ενδεικτικός Προϋπολογισµός - Χρονοδιάγραµµα...27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Αρχές διοίκησης προγράµµατος, ο ρόλος και οι αρµοδιότητές τους... 32 3.1 Εµπλεκόµενοι Φορείς...32 3.2 Όργανα ιοίκησης του Προγράµµατος...32 3.3 Σύστηµα ιοίκησης του Προγράµµατος...32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ιαδικασίες ένταξης των έργων 33 4.1 Συµπλήρωση Τεχνικών ελτίων...33 4.2 Υποβολή τεχνικών δελτίων έργων...33 4.3 Αξιολόγηση των τεχνικών δελτίων...33 4.4 Κριτήρια Επιλεξιµότητας Έργων Επιλέξιµες απάνες...33 4.4.1 Κριτήρια Επιλεξιµότητας Έργων...33 4.4.2 Επιλέξιµες απάνες...34 4.4.3 Μη Επιλέξιµες απάνες...37 4.5 Ένταξη των έργων...37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Υλοποίηση των ενταγµένων έργων.... 39 5.1 ηµοπράτηση...39 5.2 Υλοποίηση - Παρακολούθηση Φυσικού Αντικειµένου...39 5.3 Χρηµατοδότηση - Πληρωµές...40 5.4 Κλείσιµο των έργων και του Προγράµµατος...41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Τεχνική Στήριξη των Φορέων Υλοποίησης Έργων... 42 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ: ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι: Σύστηµα ιοίκησης του Προγράµµατος..44 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ: Υποδείγµατα Εντύπων για τις διαδικασίες υλοποίησης...53 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια αρκετές «σηµαντικές ιδέες» έχουν αναπτυχθεί σε επίπεδο ορολογίας στο πλαίσιο της προσπάθειας διερεύνησης και εξήγησης των ραγδαίων µεταβολών που παρατηρούνται στην ευρωπαϊκή ύπαιθρο. Οι ιδέες αυτές πολλές φορές συµπεριλαµβάνουν ασαφείς και σύνθετους όρους όπως «παγκοσµιοποίηση» και «ανασυγκρότηση», έννοιες που υποδεικνύουν ότι µετά από δεκαετίες σταδιακής διαρθρωτικής µεταβολής, οι περιοχές της υπαίθρου έχουν πλέον εισέλθει σε µια εποχή θεµελιώδους αναδιάρθρωσης του παραγωγικού και κοινωνικού τους ιστού. Οι έννοιες αυτές µπορεί να είναι δηµοφιλείς, από την άλλη πλευρά όµως είναι µάλλον αίωλες και αρκετά «ευέλικτες», αφού δεν µπορούν να αποτυπώσουν µε ακρίβεια τους πολλούς και σηµαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν και «µεταβάλουν» την ύπαιθρο, ούτε και να υποδείξουν το πώς η ίδια η ύπαιθρος επηρεάζει την εξέλιξη των συγκεκριµένων παραγόντων. Η προσήλωση στους όρους αυτούς έχει συνήθως αποτέλεσµα την αγνόηση παραγόντων και εξελίξεων που προφανώς υποκινούν τις µεταβολές στην ύπαιθρο και συνεπώς, την εξειδίκευση λανθασµένων προτύπων δηµόσιας παρέµβασης. Οι «προφανείς» αυτοί παράγοντες αναλύονται στην συνέχεια και συµπεριλαµβάνουν: α) Τις δηµογραφικές τάσεις και εξελίξεις β) Τις τάσεις στην απασχόληση γ) Την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες δ) Την πολυκεντρική ανάπτυξη ε) Το ρόλο του κοινωνικού κεφαλαίου στ) Το ρόλο των επιχειρηµατικών δικτύων ζ) Τις αναπτυξιακές ευκαιρίες της πολιτιστικής κληρονοµιάς η) Την πολύ-λειτουργικότητα της γεωργίας Λαµβάνοντας υπόψη την υφιστάµενη κατάσταση της περιοχής παρέµβασης, όπως περιγράφεται παρακάτω (Κεφάλαιο 2) και ιδιαίτερα τα κοινωνικό-οικονοµικά της χαρακτηριστικά, τα αποτελέσµατα των προηγούµενων αναπτυξιακών παρεµβάσεων (ΜΟΠ, Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης) στην περιοχή, και ιδιαίτερα τις αναπτυξιακές δυνατότητες που δίδονται µέσα από την υλοποίηση του ΠΕΠ Κρήτης και Νήσων Αιγαίου καθώς και του ΠΑΑ, είναι φανερό ότι το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραµµα «Κρήτη Πράσινη Ανάπτυξη», µπορεί να συµβάλει αποφασιστικά και συµπληρωµατικά στην ανάπτυξη της περιοχής παρέµβασης. Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Σύντοµη παρουσίαση του προγράµµατος 2.1 Περιοχή Παρέµβασης Η περιοχή παρέµβασης του προγράµµατος αποτελείται από 331 ηµοτικά ιαµερίσµατα από 62 ήµους της Κρήτης. Η συνολική έκταση που καταλαµβάνει είναι 4.985,30km2 που αντιστοιχεί στο 59,8% της έκτασης της Κρήτης, ενώ σύµφωνα µε την απογραφή του 2001 απαριθµεί 153.557 κατοίκους που αντιστοιχεί στο 25,5% του συνολικού πραγµατικού πληθυσµού του νησιού. Οι ορεινές περιοχές καταλαµβάνουν το µεγαλύτερο τµήµα της περιοχής παρέµβασης (το 77,12% του πληθυσµού και το 87,97% της έκτασης). Σε γενικές γραµµές η περιοχή παρουσιάζει µια εικόνα αποµόνωσης, καθώς χαρακτηρίζεται από µικρά µεγέθη, πτωτικούς ρυθµούς πληθυσµιακής και οικονοµικής ανάπτυξης και χαµηλή πληθυσµιακή πυκνότητα (30,80 ενώ της Κρήτης είναι 72,11). Εντούτοις φαίνεται να διαθέτει δυνατότητες αναδιάρθρωσης της οικονοµίας της, καθώς περιλαµβάνει αξιόλογους φυσικούς και ιστορικούς πόρους, που µπορούν να ενταχθούν σε συστήµατα χωρικών συνόλων, δικτύων και διαδροµών, προωθώντας ένα πρότυπο ποιοτικού και ήπιου τουρισµού, µε έµφαση στον αγροτουρισµό και τον οίκο-τουρισµό και την παραγωγή και προβολή των τοπικών προϊόντων. Εκτός από την προστασία, διαχείριση και αξιοποίηση των φυσικών και πολιτιστικών τους πόρων, οι αναπτυξιακές προοπτικές της συνδέονται µε παραµέτρους, όπως η λειτουργική διασύνδεσή της και η ανάπτυξη συµπληρωµατικότητας µε άλλες περιοχές, καθώς και η ανάπτυξη συνεργασιών και η ενίσχυση της εξωστρέφειας της. Ο πρωτογενής τοµέας στην περιοχή παρέµβασης αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες παραγωγής εισοδήµατος. Η περιοχή διαθέτει µεγάλη ποικιλία παραγωγικών δραστηριοτήτων, τόσο στο χώρο της φυτικής, όσο και στο χώρο της ζωικής παραγωγής. Γενικότερα η περιοχή χαρακτηρίζεται από χαµηλό εισόδηµα, δυσµενή δηµογραφική σύνθεση (ο δείκτης γήρανσης είναι 151, ενώ της Κρήτης είναι 96), χαµηλό µορφωτικό επίπεδο, έλλειψη κοινωνικών και πολιτιστικών υποδοµών, χαµηλή χρήση νέων τεχνολογιών και µεγάλη εξάρτηση από τον πρωτογενή τοµέα (45%). Το φυσικό περιβάλλον ήταν και παραµένει το καθοριστικό φυσικό διαθέσιµο στο οποίο δοµήθηκαν οι σχέσεις των τοπικών κοινωνιών. Η διατήρηση της ποικιλοµορφίας του τοπίου και η προστασία των ευαίσθητων οικοσυστηµάτων αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της όποιας αναπτυξιακής διαδικασίας. Τέλος, η περιοχή παρέµβασης περιλαµβάνει σηµαντικά υπερτοπικά κέντρα (Αρχάνες, Αρκαλοχώρι, Σπήλι, Ανώγεια, Κάνδανος κλπ), στα οποία συγκεντρώνονται σηµαντικές λειτουργίες και δραστηριότητες (εµπόριο, διοικητικές υπηρεσίες, εκπαίδευση κλπ). Τα κέντρα αυτά πρέπει να ενδυναµωθούν, ώστε να αναλάβουν ρόλο αναπτυξιακών πόλων. Στην περιοχή παρέµβασης, εντάσσονται: 1. όλα τα.. που έχουν µέσο σταθµικό υψόµετρο (βάσει στοιχείων της ΕΣΥΕ) από 400µ και πάνω, 2. όλες οι ορεινές και µειονεκτικές περιοχές της Κρήτης (βάσει της οδηγίας 85/148/ΕΟΚ) που δεν έχουν δυνατότητα χρηµατοδότησης βασικών δηµόσιων υποδοµών από τα συγχρηµατοδοτούµενα προγράµµατα της Προγραµµατικής Περιόδου. Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 3

Από τις περιοχές που έχουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά, εξαιρούνται: α) οι περιοχές που παρουσιάζουν ιδιαίτερη τουριστική ανάπτυξη και βρίσκονται στα παράλια της Κρήτης και β) οι αστικές και περιαστικές περιοχές. Με βάση τα παραπάνω, η περιοχή παρέµβασης ανά ήµο και.. είναι: ΗΜΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ - ΝΟΜΟΣ ΧΑΝΙΩΝ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο. 85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ. ΧΑΝΙΩΝ..Χανίων 53.373 12,56 20 ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH ΣΥΝΟΛΟ 53.373 12,56 0 0,00 ΑΚΡΩΤΗΡΙΟΥ..Αρωνίου 2.007 17,23 149..Κουνουπιδιανών 5.173 29,29 97..Μουζουρά 1.365 19,23 139..Στερνών 1.401 12,86 135..Χωρδακίου ΟΡ. 375 34,04 230 375 34,04 ΣΥΝΟΛΟ 10.321 112,64 375 34,04 ΑΝ. ΣΕΛΙΝΟΥ..Καµπανού ΟΡ. 245 6,83 400 245 6,83..Επανωχωρίου ΟΡ. 361 47,20 600 361 47,20..Ροδοβανίου ΟΡ. 336 14,76 533 336 14,76..Σκάφης ΟΡ. 167 8,98 540 167 8,98..Σούγιας ΟΡ. 262 49,52 210..Τεµενίων ΟΡ. 97 9,28 690 97 9,28 ΣΥΝΟΛΟ 1.468 137 1.206 87,03..Καλυβών 1.419 9,13 28..Αρµένων 384 4,13 50 ΑΡΜΕΝΩΝ..Καρών Αποκορρώνου ΟΡ. 54 8,53 500 54 8,53..Μαχαιρών ΜΕΙΟΝ. 81 3,63 120 81 3,63..Νέου Χωρίου Αποκορρώνου 615 6,20 80..Ραµνής ΟΡ. 213 12,78 387 213 12,78..Στύλου ΜΕΙΟΝ. 484 10,90 86 484 10,90 ΣΥΝΟΛΟ 3.250 55,29 832 35,84 ΒΑΜΟΥ..Βάµου ΜΕΙΟΝ. 736 10,48 182 736 10,48..Γαβαλοχωρίου ΜΕΙΟΝ. 537 10,20 97 537 10,20..Κάινας ΜΕΙΟΝ. 184 6,05 208 184 6,05..Καλαµιτσίου Αλεξάνδρου ΜΕΙΟΝ. 114 3,75 130 114 3,75..Κεφαλά ΜΕΙΟΝ. 410 14,67 347 410 14,67..Κοκκίνου Χωρίου ΜΕΙΟΝ. 162 7,88 150 162 7,88..Ξηροστερνίου ΜΕΙΟΝ. 186 4,55 280 186 4,55..Πλάκας ΜΕΙΟΝ. 476 3,43 74 476 3,43..Σελλίων ΜΕΙΟΝ. 127 6,03 311 127 6,03 ΣΥΝΟΛΟ 2.932 67,04 2.932 67,04 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 4

ΗΜΟΣ ΒΟΥΚΟΛΙΩΝ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο. 85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ. ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH..Βουκολιών ΟΡ. 1.016 15,35 146 1.016 15,35..Ανώσκελης ΟΡ. 87 2,36 260 87 2,36..Κακοπέτρου ΟΡ. 160 11,00 465 160 11,00..Νέου Χωρίου Κυδωνίας ΟΡ. 331 13,61 161 331 13,61..Νεριανών ΜΕΙΟΝ. 98 1,90 90..Παλαιών Ρουµάτων ΟΡ. 472 23,56 457 472 23,56..Πολεµαρχίου ΜΕΙΟΝ. 169 2,30 80..Ταυρωνίτου 663 2,03 23..Χρυσαυγής ΜΕΙΟΝ. 300 3,00 156 ΣΥΝΟΛΟ 3.296 75,11 2.066 65,89 ΓΕΩΡΓΙΟΥΠΟΛΕΩΣ..Κουρνά ΟΡ. 883 12,65 114 883 12,65..Γεωργιουπόλεως ΜΕΙΟΝ. 806 21,75 23..Καλαµιτσίου Αµυγδαλίου ΜΕΙΟΝ. 320 5,55 142 320 5,55..Καστέλλου ΟΡ. 163 9,35 210 163 9,35..Φυλακής ΟΡ. 311 4,20 59 311 4,20 ΣΥΝΟΛΟ 2.483 53,50 1.677 31,75 ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ..Μουρνιών 6.481 7,30 43..Νεροκούρου 4.105 11,50 90 ΣΥΝΟΛΟ 10.586 18,81 0 0 ΘΕΡΙΣΟΥ..Βαµβακοπούλου 1.617 2,56 30..Αγιάς 553 7,78 50..Βαρύπετρου 975 9,74 86..Θερίσου ΟΡ. 113 40,54 580 113 40,54..Περιβολίων Κυδωνίας 3.055 13,48 60 ΣΥΝΟΛΟ 6.313 74,11 113 40,54..Έλους ΟΡ. 326 11,50 554 326 11,50 ΙΝΝΑΧΩΡΙΟΥ..Αµυγδαλοκεφαλίου ΟΡ. 156 10,76 133 156 10,76..Βάθης ΟΡ. 203 35,25 179 203 35,25..Βλάτους ΟΡ. 191 12,15 452 191 12,15..Κάµπου ΟΡ. 194 24,19 372 194 24,19..Κεφαλίου ΟΡ. 150 10,22 514 150 10,22..Περιβολίων Κισσάµου ΟΡ. 38 4,72 450 38 4,72..Στροβλών ΟΡ. 185 27,92 446 185 27,92 ΣΥΝΟΛΟ 1.443 136,72 1.443 136,72 ΚΑΝΤΑΝΟΥ..Κανδάνου (Καντάνου) ΟΡ. 967 39,87 460 967 39,87..Κακοδικίου ΟΡ. 308 13,35 388 308 13,35..Πλεµενιανών ΟΡ. 332 19,87 379 332 19,87 ΣΥΝΟΛΟ 1.607 73,08 1.607 73,08 ΚΕΡΑΜΙΩΝ..Παππαδιανών ΟΡ. 448 19,58 385 448 19,58.. ρακόνας ΟΡ. 236 12,95 510 236 12,95 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 5

ΗΜΟΣ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο. 85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ. ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH..Κάµπων ΟΡ. 229 22,85 580 229 22,85..Κοντοπούλων ΜΕΙΟΝ. 384 9,33 308..Μαλάξας ΜΕΙΟΝ. 178 13,63 470 178 13,63..Πλατυβόλας ΟΡ. 155 11,38 438 155 11,38 ΣΥΝΟΛΟ 1.630 89,72 1.246 80,39 ΚΙΣΣΑΜΟΥ..Κισσάµου 3.909 7,60 13..Γραµβουσής 917 39,13 81..Καλαθενών ΟΡ. 228 5,57 280 228 5,57..Καλλεργιανών ΟΡ. 341 5,70 56 341 5,70..Κουκουναράς ΟΡ. 107 4,55 176 107 4,55..Λουσακιών ΟΡ. 432 17,80 225 432 17,80..Πλατάνου ΟΡ. 1.278 40,08 200..Πολυρρηνίας ΟΡ. 119 7,75 236 119 7,75..Σηρικαρίου ΟΡ. 132 20,87 516 132 20,87 ΣΥΝΟΛΟ 7.463 149,03 1.359 62,23 ΚΟΛΥΜΒΑΡΙΟΥ..Κολυµβαρίου 1.008 6,47 12..Αφράτων ΟΡ. 138 8,32 160 138 8,32..Βασιλοπούλου ΜΕΙΟΝ. 105 3,65 190..Βουβών ΜΕΙΟΝ. 371 4,30 177..Γλώσσης ΟΡ. 214 3,30 150 214 3,30.. ελιανών ΟΡ. 213 6,55 248 213 6,55.. ρακόνας ΜΕΙΟΝ. 241 3,00 101..Επισκοπής ΜΕΙΟΝ. 303 5,92 185..Ζυµπραγού ΟΡ. 127 3,83 317 127 3,83..Καλυδονίας ΜΕΙΟΝ. 351 7,48 129..Καµισιανών 540 3,07 30..Καρών Κισσάµου ΟΡ. 206 3,79 196 206 3,79..Νοχιών ΜΕΙΟΝ. 256 5,37 170..Πανεθήµου ΟΡ. 145 2,85 259 145 2,85..Ραβδούχας ΟΡ. 147 7,07 181 147 7,07..Ροδωπού ΟΡ. 485 69,59 237 485 69,59..Σπηλιάς ΜΕΙΟΝ. 496 5,42 70 ΣΥΝΟΛΟ 5.346 149,99 1.675 105,30 ΚΡΥΟΝΕΡΙ ΑΣ..Βρυσών Αποκορρώνου ΜΕΙΟΝ. 914 6,90 74 914 6,90..Αλικάµπου ΟΡ. 281 17,48 310 281 17,48..Βαφέ ΟΡ. 220 9,98 235 220 9,98..Εµπροσνέρου ΟΡ. 376 19,83 283 376 19,83..Μάζης ΜΕΙΟΝ. 336 8,35 153 336 8,35..Νίπους ΜΕΙΟΝ. 203 5,02 180 203 5,02 ΣΥΝΟΛΟ 2.330 67,56 2.330 67,56 ΜΟΥΣΟΥΡΩΝ..Αλικιανού 785 5,30 65..Βατολάκκου ΟΡ. 754 15,18 105 754 15,18..Καράνου (Καρών) ΟΡ. 217 5,78 495 217 5,78..Κουφού 149 3,37 60..Λάκκων ΟΡ. 431 55,57 507 431 55,57..Μεσκλών ΟΡ. 441 22,44 229 441 22,44 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 6

ΗΜΟΣ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο. 85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ. ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH..Ορθουνίου ΟΡ. 172 20,63 327 172 20,63..Πρασέ ΟΡ. 194 27,51 437 194 27,51..Σέµπρωνα ΟΡ. 131 14,33 620 131 14,33..Σκινέ 643 8,23 113..Φουρνέ 663 9,80 100..Ψαθογιάννου ΟΡ. 175 3,60 168 175 3,60 ΣΥΝΟΛΟ 4.755 191,74 2.515 165,04 ΜΥΘΗΜΝΗΣ.. ραπανιά 464 5,27 37..Βουλγάρω ΟΡ. 396 8,00 139 396 8,00..Καλουδιανών 381 2,65 23..Μαλαθύρου ΟΡ. 214 5,17 310 214 5,17..Περβολακίων ΟΡ. 172 1,70 187 172 1,70..Ποταµίδας ΟΡ. 228 3,12 40 228 3,12..Ρόκκας ΟΡ. 137 2,37 205 137 2,37..Σασάλου ΟΡ. 92 5,53 408 92 5,53..Σφακοπηγαδίου ΟΡ. 177 3,25 267 177 3,25..Τοπολίων ΟΡ. 374 11,42 266 374 11,42..Φαλελιανών ΜΕΙΟΝ. 190 4,95 63..Χαιρεθιανών ΟΡ. 89 1,83 160 89 1,83 ΣΥΝΟΛΟ 2.914 55,27 1.879 42,40 Ν.ΚΥ ΩΝΙΑΣ.. αράτσου 3.209 4,24 70..Αγίας Μαρίνης 1.448 5,32 10..Γαλατά 2.120 6,75 90..Σταλού 524 5,15 80 ΣΥΝΟΛΟ 7.301 21,46 0 0,00 ΠΕΛΕΚΑΝΟΥ..Παλαιοχώρας ΟΡ. 2.553 55,28 54..Βοθιανών ΟΡ. 114 17,55 589 114 17,55..Βουτά ΟΡ. 941 26,73 90..Σαρακήνας ΟΡ. 202 14,80 459 202 14,80..Σκλαβοπούλας ΟΡ. 449 52,27 323 ΣΥΝΟΛΟ 4.259 166,62 316 32,34..Γερανίου 1.222 6,40 25..Βλαχερωνιτίσσης 145 2,98 65 ΠΛΑΤΑΝΙΑ..Βρυσών Κυδωνίας 413 7,50 46..Ζουνακίου ΟΡ. 183 5,53 114 183 5,53..Κοντοµαρίου ΟΡ. 460 4,62 78 460 4,62..Κυπαρίσσου ΟΡ. 168 2,90 103 168 2,90..Μάλεµε 708 3,65 20..Μανολιοπούλου ΟΡ. 327 7,79 143 327 7,79..Μοδίου 268 3,60 80..Ντερέ ΟΡ. 196 18,68 210 196 18,68..Ξαµουδοχωρίου ΜΕΙΟΝ. 161 3,40 110 161 3,40..Πλατανιά 744 5,25 10..Σιριλίου ΜΕΙΟΝ. 230 2,65 68 230 2,65 ΣΥΝΟΛΟ 5.225 74,93 1.725 45,57 ΣΟΥ ΑΣ..Σούδας 6.425 8,38 10 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 7

ΗΜΟΣ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο. 85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ...Καλαµίου ΜΕΙΟΝ. 337 7,68 163..Τσικαλαριών 1.078 5,95 70 ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH ΣΥΝΟΛΟ 7.840 22,01 0 0 ΣΦΑΚΙΩΝ..Χώρας Σφακίων ΟΡ. 351 45,62 105..Αγίας Ρουµέλης ΟΡ. 125 94,94 12..Αγίου Ιωάννου ΟΡ. 80 59,97 731 80 59,97..Ανωπόλεως ΟΡ. 468 99,63 487 468 99,63..Ασκύφου ΟΡ. 444 64,67 712 444 64,67..Ασφένδου ΟΡ. 362 24,26 179 362 24,26..Ίµπρου ΟΡ. 73 18,51 590 73 18,51..Πατσιανού ΟΡ. 362 33,53 99..Σκαλωτής ΟΡ. 181 26,47 127 181 26,47 ΣΥΝΟΛΟ 2.446 467,59 1.608 293,50 ΦΡΕ..Φρε ΟΡ. 424 23,63 220 424 23,63..Μελιδονίου ΟΡ. 138 7,08 410 138 7,08..Παϊδοχωρίου ΜΕΙΟΝ. 235 5,31 174 235 5,31..Πεµονίων ΟΡ. 150 9,05 210 150 9,05..Τζιτζιφέ ΟΡ. 175 8,75 240 175 8,75 ΣΥΝΟΛΟ 1.122 53,82 1.122 53,82 ΑΣΗ ΓΩΝΙΑΣ Κ..Ασή Γωνιάς ΟΡ. 586 18,27 400 586 18,27 ΣΥΝΟΛΟ 586 18,27 586 18,27 ΓΑΥ ΟΥ Κ..Γαύδου ΟΡ. 98 32,42 126 98 32,42 ΣΥΝΟΛΟ 98 32,42 98 32,42 ΣΥΝΟΛΟ Ν. ΧΑΝΙΩΝ 150.387 2.375,85 0 28.710 1.570,78 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 8

ΗΜΟΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ - ΝΟΜΟΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο.85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ...Ρεθύµνης 28.987 26,78 17 ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH..Αρµένων ΜΕΙΟΝ. 588 20,00 390 588 20,00..Γουλεδιανών ΟΡ. 135 5,20 481 135 5,20..Καρές ΟΡ. 190 7,90 495 190 7,90..Καστέλλου ΜΕΙΟΝ. 97 6,32 400 97 6,32..Κούµων ΟΡ. 173 8,40 460 173 8,40..Μαρουλά ΟΡ. 218 11,43 241 218 11,43..Όρους ΟΡ. 81 2,83 490 81 2,83..Πρασιών ΟΡ. 115 7,95 340 115 7,95..Ρουσσοσπιτίου ΟΡ. 374 6,84 300 374 6,84..Σελλίου ΟΡ. 247 13,21 479 247 13,21..Χροµοναστηρίου ΟΡ. 482 9,60 352 482 9,60 ΣΥΝΟΛΟ 31.687 126,46 2.700 99,68 ΑΝΩΓΕΙΩΝ..Ανωγείων ΟΡ. 2.507 102,63 738 2.507 102,63 ΣΥΝΟΛΟ 2.507 102,63 2.507 102,63 ΑΡΚΑ ΙΟΥ..Άδελε ΜΕΙΟΝ. 1.059 6,43 51 1.059 6,428..Αµνάτου ΟΡ. 222 23,54 294..Αρχαίας Ελεύθερνας (Πρινέ) ΟΡ. 100 9,98 410 100 9,98..Ελευθέρνης ΟΡ. 237 10,88 370..Έρφων ΜΕΙΟΝ. 512 6,98 106 512 6,978..Κυριάννας ΟΡ. 331 5,25 240..Μέσης ΜΕΙΟΝ. 362 8,65 151..Παγκαλοχωρίου ΜΕΙΟΝ. 412 2,43 22 412 2,426..Πηγής ΜΕΙΟΝ. 652 6,00 55 652 6,003..Πρίνου ΜΕΙΟΝ. 526 12,91 40 526 12,905..Σκουλουφίων ΜΕΙΟΝ. 204 5,67 227..Χαµαλευρίου ΜΕΙΟΝ. 865 3,70 29 865 3,701..Χαρκίων ΟΡ. 162 20,61 545 162 20,61 ΣΥΝΟΛΟ 5.644 123,03 4.288 69,03 ΓΕΡΟΠΟΤΑΜΟΥ..Περάµατος ΜΕΙΟΝ. 1.650 3,53 74..Αγγελιανών ΜΕΙΟΝ. 691 13,58 90..Αγίου Μάµαντος ΟΡ. 653 18,84 439 653 18,84..Αλφάς ΜΕΙΟΝ. 431 8,78 181..Αχλαδέ ΜΕΙΟΝ. 193 8,23 67..Καλανδαρές ΟΡ. 29 4,50 266..Μαργαριτών ΟΡ. 715 24,69 303..Μελιδονίου ΜΕΙΟΝ. 857 37,84 61..Μελισσουργακίου ΟΡ. 44 2,65 330..Ορθέ ΟΡ. 173 7,53 320..Πανόρµου ΜΕΙΟΝ. 992 7,55 22..Πασαλιτών ΜΕΙΟΝ. 46 1,13 280..Ρουµελής ΜΕΙΟΝ. 427 5,55 60..Σισών ΟΡ. 560 34,52 114..Σκεπαστής ΜΕΙΟΝ. 242 4,45 120..Χουµερίου ΜΕΙΟΝ. 620 11,23 277 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 9

ΗΜΟΣ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο.85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ. ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH ΣΥΝΟΛΟ 8.323 194,59 653 18,84 ΚΟΥΛΟΥΚΩΝΑ..Γαράζου ΜΕΙΟΝ. 712 12,95 259..Αγιάς ΜΕΙΟΝ. 308 6,43 180..Αγίου Ιωάννου Μυλοποτάµου ΟΡ. 68 4,95 430 68 4,95..Αΐµονα ΟΡ. 355 5,35 400 355 5,35..Αλοίδων ΟΡ. 314 6,35 373..Απλαδιανών ΟΡ. 337 9,78 232..Βενίου ΟΡ. 350 3,93 364.. αµαβόλου ΜΕΙΟΝ. 224 4,05 262.. οξαρού ΟΡ. 298 12,88 257..Επισκοπής ΜΕΙΟΝ. 376 5,63 226..Θεοδώρας ΟΡ. 56 1,73 350..Καλύβου ΟΡ. 408 13,20 560 408 13,20..Κρυονερίου ΟΡ. 165 6,03 357..Λιβαδίων ΟΡ. 1.775 38,04 601 1.775 38,04..Χώνου ΟΡ. 203 6,53 344..Αξού ΟΡ. 727 10,40 506 727 10,40 ΣΥΝΟΛΟ 6.676 148,19 3.333 71,94..Φουρφουρά ΟΡ. 508 17,25 460 508 17,25 ΚΟΥΡΗΤΩΝ..Αγίας Παρασκευής ΟΡ. 88 5,72 160..Αγίου Ιωάννου Αµαρίου ΟΡ. 109 3,92 370..Αποδούλου ΟΡ. 205 18,77 404 205 18,77..Βιζαρίου ΟΡ. 88 4,55 360..Κουρουτών ΟΡ. 124 9,09 510 124 9,09..Λαµπιωτών ΟΡ. 96 2,80 340..Λοχριάς ΟΡ. 302 15,76 580 302 15,76..Νιθαύρεως ΟΡ. 320 12,30 499 320 12,30..Πετροχωρίου ΟΡ. 153 5,07 360..Πλατανίων ΟΡ. 206 13,77 420 206 13,77..Πλατάνου ΟΡ. 504 16,73 580 504 16,73 ΣΥΝΟΛΟ 2.703 125,74 2.169 103,67 ΛΑΜΠΗΣ..Σπηλίου ΟΡ. 706 15,72 423 706 15,72..Αγίας Γαλήνης ΟΡ. 1.273 11,81 22..Ακουµίων ΟΡ. 625 28,19 469 625 28,19..Αρδάκτου ΟΡ. 216 15,37 578 216 15,37.. ριµίσκου ΟΡ. 56 6,61 440 56 6,61..Καρινών ΟΡ. 218 17,89 540 218 17,89..Κεντροχωρίου ΟΡ. 156 13,80 519 156 13,80..Κεραµέ ΟΡ. 345 13,82 257..Κισσού ΟΡ. 180 5,17 567 180 5,17..Κρύας Βρύσης ΟΡ. 184 17,27 470 184 17,27..Λαµπινής ΟΡ. 171 5,27 460 171 5,27..Μελάµπων ΟΡ. 909 29,60 537 909 29,60..Μουρνές ΟΡ. 291 11,18 500 291 11,18..Μυξόρρουµα ΟΡ. 395 7,07 351 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 10

ΗΜΟΣ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο.85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ...Ορνές ΟΡ. 77 3,10 300 ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH..Σακτουρίων ΟΡ. 331 18,95 478 331 18,95 ΣΥΝΟΛΟ 6.133 220,84 4.043 185,03 ΛΑΠΠΑΙΩΝ..Επισκοπής ΟΡ. 783 7,00 98 783 7,00..Αργυρουπόλεως ΟΡ. 402 6,12 260 402 6,12..Αρχοντικής ΟΡ. 268 3,45 180 268 3,45..Βιλανδρέδου ΟΡ. 233 12,56 474 233 12,56..Καρωτής ΟΡ. 273 3,68 130 273 3,68..Κάτω Πόρου ΟΡ. 68 2,63 260 68 2,63..Κούφης ΟΡ. 144 2,48 190 144 2,48..Μυριοκεφάλων ΟΡ. 457 13,23 488 457 13,23 ΣΥΝΟΛΟ 2.628 51,13 2.628 51,13..Γωνιάς ΜΕΙΟΝ. 594 6,12 218 594 6,12..Αγίου Κωνσταντίνου ΜΕΙΟΝ. 276 5,05 253 276 5,05 ΝΙΚ. ΦΩΚΑ..Άνω Βαλσαµονέρου ΟΡ. 196 5,60 380 196 5,60..Ατσιποπούλου ΜΕΙΟΝ. 2.435 9,45 132..Γερανίου ΟΡ. 697 11,40 82 697 11,40..Ζουριδίου ΟΡ. 120 2,58 260 120 2,58..Καλονύκτου ΜΕΙΟΝ. 201 2,90 270 201 2,90..Κάτω Βαλσαµονέρου ΟΡ. 223 7,02 250 223 7,02..Μαλακίων ΟΡ. 196 9,30 393 196 9,30..Μούντρου ΟΡ. 221 9,80 327 221 9,80..Πρινέ ΜΕΙΟΝ. 630 7,75 196 630 7,75..Ρουστίκων ΜΕΙΟΝ. 365 4,55 293 365 4,55..Σαϊτουρών ΟΡ. 181 11,42 350 181 11,42..Φραντζεσκιανών Μετοχίων ΜΕΙΟΝ. 264 2,70 210 264 2,70 ΣΥΝΟΛΟ 6.599 95,64 4.164 86,19 ΣΙΒΡΙΤΟΥ..Αποστόλων ΟΡ. 289 10,10 493 289 10,10..Αµαρίου ΟΡ. 288 5,35 465 288 5,35..Άνω Μέρους ΟΡ. 358 20,72 574 358 20,72..Βισταγής ΟΡ. 262 25,18 486 262 25,18..Βρυσών ΟΡ. 168 8,37 595 168 8,37..Βωλεώνων ΟΡ. 170 9,33 340..Γερακαρίου ΟΡ. 409 16,70 680 409 16,70..Ελενών ΟΡ. 188 6,67 650 188 6,67..Θρόνου ΟΡ. 128 5,35 533 128 5,35..Καλογέρου ΟΡ. 160 7,35 480 160 7,35..Μέρωνα ΟΡ. 374 9,95 620 374 9,95..Μοναστηρακίου ΟΡ. 209 4,20 380..Παντανάσσης ΟΡ. 309 13,15 480 309 13,15..Πατσού ΟΡ. 200 9,13 490 200 9,13 ΣΥΝΟΛΟ 3.512 151,55 3.133 138,02 ΦΟΙΝΙΚΑ..Σελλίων ΟΡ. 613 13,77 177 613 13,77..Αγίου Βασιλείου ΜΕΙΟΝ. 130 5,86 310 130 5,86 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 11

ΗΜΟΣ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο.85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ. ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH..Αγίου Ιωάννου Αγίου Βασιλείου ΟΡ. 334 18,79 481 334 18,79..Αγκουσελιανών ΜΕΙΟΝ. 330 10,34 350 330 10,34..Ασωµάτου ΟΡ. 207 18,62 227 207 18,62..Κοξαρές ΜΕΙΟΝ. 401 15,30 307 401 15,30..Λευκογείων ΜΕΙΟΝ. 369 10,30 110 369 10,30..Μαριού ΜΕΙΟΝ. 289 7,45 183 289 7,45..Μύρθιου ΜΕΙΟΝ. 845 8,30 69 845 8,30..Ροδακίνου ΟΡ. 428 29,62 131 428 29,62 ΣΥΝΟΛΟ 3.946 138,34 3.946 138,34 ΖΩΝΙΑΝΩΝ Κ..Ζωνιανών ΟΡ. 1.578 17,93 630 1.578 17,93 ΣΥΝΟΛΟ 1.578 17,93 1.578 17,93 ΣΥΝΟΛΟ Ν. ΡΕΘΥΜΝΟΥ 81.936 1.496,05 0 35.142 1.082,42 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 12

ΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ - ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο. 85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ...Ηρακλείου 133.012 52,44 34..Βασιλειών ΟΡ. 1.089 14,05 286..Βουτών 828 8,50 210 ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH.. αφνέ ΟΡ. 1.081 14,70 320 1.081 14,70..Σκαλανίου 1.004 10,77 224..Σταυρακίων ΟΡ. 697 8,56 240 697 8,56 ΣΥΝΟΛΟ 137.711 109,03 1.778 23,26 ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑΣ ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙΟΥ..Αγίας Βαρβάρας ΟΡ. 2.143 15,26 579 2.143 15,26..Αγίου Θωµά ΟΡ. 789 17,82 530 789 17,82..Άνω Μουλίων ΟΡ. 510 6,55 640 510 6,55.. ουλίου ΟΡ. 267 10,42 461 267 10,42..Λαρανίου ΟΡ. 248 16,35 440 248 16,35..Μεγάλης Βρύσης ΟΡ. 984 19,34 606 984 19,34..Πρινιά ΟΡ. 369 13,29 610 369 13,29 5.310 99,04 5.310 99,04..Αρκαλοχωρίου ΜΕΙΟΝ. 3.927 24,97 403 3.927 24,97..Γαρίπας ΜΕΙΟΝ. 650 15,44 249 650 15,44.. εµατίου ΟΡ. 417 19,44 192..Ινίου ΜΕΙΟΝ. 661 9,76 240 661 9,76..Καραβάδου ΟΡ. 301 7,32 280..Κασάνου ΜΕΙΟΝ. 538 13,25 304..Καστελλιανών ΜΕΙΟΝ. 732 25,39 200 732 25,39..Λευκοχωρίου ΜΕΙΟΝ. 405 12,25 386 405 12,25..Νιπιδιτού ΜΕΙΟΝ. 615 16,87 398..Παναγιάς ΜΕΙΟΝ. 606 19,72 360..Πανοράµατος ΟΡ. 496 16,62 495 496 16,62..Παρτίρων ΜΕΙΟΝ. 555 21,64 369 555 21,64..Πατσιδερού ΟΡ. 278 7,20 480 278 7,20..Σκινιά ΜΕΙΟΝ. 716 27,72 215 ΣΥΝΟΛΟ 10.897 237,59 7.704 133,27 ΑΡΧΑΝΩΝ..Αρχανών ΟΡ. 3.910 22,42 400 3.910 22,42..Κάτω Αρχανών ΟΡ. 638 9,10 314 ΣΥΝΟΛΟ 4.548 31,52 3.910 22,42 ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ..Πύργου ΟΡ. 1.148 23,15 302 1.148 23,15..Αχεντριά ΟΡ. 318 33,29 630 318 33,29..Εθιάς ΟΡ. 365 28,25 293 365 28,25..Καλυβίων ΜΕΙΟΝ. 440 9,22 249 440 9,22..Λιγορτύνου ΜΕΙΟΝ. 642 14,52 352 642 14,52..Μεσοχωρίου ΜΕΙΟΝ. 752 15,85 300 752 15,85..Παρανύµφων ΟΡ. 305 21,78 453 305 21,78..Πραιτωρίων ΜΕΙΟΝ. 197 7,77 225 197 7,77..Τεφελίου ΟΡ. 905 20,47 343 905 20,47..Χαρακίου ΟΡ. 348 10,82 370 348 10,82..Χάρακος 883 18,31 309 ΣΥΝΟΛΟ 6.303 203,42 5.420 185,11 ΒΙΑΝΝΟΥ..Άνω Βιάννου ΟΡ. 1.181 29,21 483 1.181 29,21 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 13

ΗΜΟΣ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο. 85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ...Αγίου Βασιλείου ΟΡ. 414 8,85 329..Αµιρά ΟΡ. 850 15,15 294 ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH..Αφρατίου ΟΡ. 174 4,15 480 174 4,15..Βαχού ΟΡ. 143 9,05 600 143 9,05..Εµπάρου ΟΡ. 434 14,07 420 434 14,07..Καλαµίου ΟΡ. 516 10,79 72..Κάτω Βιάννου ΟΡ. 176 12,42 514 176 12,42..Κάτω Σύµης ΟΡ. 305 18,36 679 305 18,36..Κεφαλοβρυσίου ΟΡ. 199 6,40 721 199 6,40..Μάρθας ΟΡ. 293 10,15 390..Μιλλιαράδων ΟΡ. 226 11,87 510 226 11,87..Ξενιάκου ΟΡ. 321 15,95 530 321 15,95..Πεύκου ΟΡ. 265 12,47 617 265 12,47..Συκολόγου ΟΡ. 439 13,55 466 439 13,55..Χόνδρου ΟΡ. 527 29,11 229 ΣΥΝΟΛΟ 6.463 221,54 3.863 147,50 ΓΑΖΙΟΥ..Γαζίου 9.637 17,72 32..Αχλάδας (εκτός του οικισµού Αγ.Πελαγία) ΟΡ. 1.080 21,58 58 1.080 21,58..Καλεσιών 896 10,47 150..Ροδιάς ΟΡ. 1.326 21,65 210 1.326 21,65..Φόδελε ΟΡ. 642 24,39 54 642 24,39 ΣΥΝΟΛΟ 13.581 95,81 3.048 67,61 ΓΟΡΓΟΛΑΪΝΗ..Αγίου Μύρωνος ΟΡ. 730 11,77 437 730 11,77..Άνω Ασιτών ΟΡ. 452 11,51 480 452 11,51..Κάτω Ασιτών ΟΡ. 1.228 8,80 449 1.228 8,80..Πενταµοδίου ΟΡ. 280 2,73 320..Πετροκεφάλου ΟΡ. 129 3,05 340..Πυργούς ΟΡ. 352 3,60 400 352 3,60 ΣΥΝΟΛΟ 3.171 41,46 2.762 35,68 ΓΟΡΤΥΝΑΣ..Αγίων έκα ΟΡ. 902 16,33 199 902 16,33..Αγίου Κυρίλλου ΟΡ. 192 8,28 310 192 8,28..Αµπελούζου 297 3,78 200..Απεσωκαρίου 131 3,18 155..Βαγιονιάς ΟΡ. 922 19,70 218 922 19,70..Βασιλικής ΟΡ. 261 19,58 265 261 19,58..Βασιλικών Ανωγείων 334 11,70 209..Γκαγκαλών 605 12,45 247..Μητροπόλεως 379 3,33 150..Μιαµούς ΟΡ. 398 38,25 291 398 38,25..Πλατάνου ΟΡ. 263 5,15 99 263 5,15..Πλώρας 271 10,38 180..Χουστουλιανών 337 6,23 110 ΣΥΝΟΛΟ 5.292 158,31 2.938 107,28 ΓΟΥΒΩΝ..Γουβών 2.087 18,25 48..Ανωπόλεως 2.645 12,47 43..Ελαίας ΜΕΙΟΝ. 1.300 28,75 120 1.300 28,75 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 14

ΗΜΟΣ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο. 85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ. ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH..Επάνω Βαθείας ΜΕΙΟΝ. 213 2,75 260 213 2,75..Καλού Χωρίου ΟΡ. 320 13,75 320 320 13,75..Κάτω Βαθείας ΜΕΙΟΝ. 875 4,18 29 875 4,18..Κόξαρης ΟΡ. 156 7,40 180 156 7,40..Χαρασού ΟΡ. 165 7,42 357 165 7,42 ΣΥΝΟΛΟ 7.761 94,96 3.029 64,25 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ..Επισκοπής ΟΡ. 1.228 15,23 330 1.228 15,23..Αϊτανίων ΜΕΙΟΝ. 319 6,60 280 319 6,60..Γαλίφας ΟΡ. 252 7,95 305 252 7,95..Καινούργιου Χωρίου ΜΕΙΟΝ. 290 11,50 246 290 11,50..Σγουροκεφαλίου ΟΡ. 444 4,22 330 444 4,22 ΣΥΝΟΛΟ 2.533 45,50 2.533 45,50 ΖΑΡΟΥ..Ζαρού ΟΡ. 2.219 29,36 340..Βοριζίων ΟΡ. 623 29,84 532 623 29,84..Μορονίου 528 12,60 438 528 12,60 ΣΥΝΟΛΟ 3.370 71,80 1.151 42,44 ΘΡΑΨΑΝΟΥ..Θραψανού ΜΕΙΟΝ. 1.424 11,32 340 1.424 11,32..Βόνης ΜΕΙΟΝ. 705 8,58 338 705 8,58..Ζωφόρων ΜΕΙΟΝ. 341 4,85 340 341 4,85..Σαµπά ΜΕΙΟΝ. 146 12,54 337 146 12,54 ΣΥΝΟΛΟ 2.616 37,29 2.616 37,29 ΚΑΣΤΕΛΛΙΟΥ..Καστελλίου ΜΕΙΟΝ. 1.791 12,77 343 1.791 12,77..Αµαριανού ΟΡ. 321 6,45 530 321 6,45..Αποστόλων ΜΕΙΟΝ. 507 11,92 360 507 11,92..Αρχαγγέλου ΜΕΙΟΝ. 485 4,40 330 485 4,40..Ασκών ΟΡ. 320 6,17 530 320 6,17..Γερακίου ΟΡ. 485 21,07 513 485 21,07..Ευαγγελισµού ΜΕΙΟΝ. 623 5,87 360 623 5,87..Καρουζανών ΟΡ. 124 8,55 324 124 8,55..Κασταµονίτσης ΟΡ. 537 11,05 521 537 11,05..Λιλιανού ΜΕΙΟΝ. 178 6,97 393 178 6,97..Λυττού (Ξιδά) ΟΡ. 319 5,85 510 319 5,85..Μαθιάς ΟΡ. 329 6,85 590 329 6,85..Πολυθέας ΜΕΙΟΝ. 382 2,90 354 382 2,90..Σµαρίου ΜΕΙΟΝ. 418 12,50 320 418 12,50 ΣΥΝΟΛΟ 6.819 123,33 6.819 123,33 ΚΟΦΙΝΑ..Ασηµίου 1.215 8,82 290..Άνω Ακρίων ΟΡ. 720 18,85 422 720 18,85.. ιονυσίου ΟΡ. 502 12,00 277 502 12,00..Λουρών 301 7,47 270..Σοκαρά 889 15,42 345..Σταβιών ΟΡ. 719 48,56 305 719 48,56..Στερνών ΟΡ. 416 20,39 296 416 20,39..Στόλων ΟΡ. 576 13,25 313 576 13,25 ΣΥΝΟΛΟ 5.338 144,77 2.933 113,05 ΚΡΟΥΣΩΝΑ..Κρουσώνος ΟΡ. 2.947 42,59 455 2.947 42,59..Κορφών ΟΡ. 616 8,50 290 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 15

ΗΜΟΣ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο. 85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ...Λουτρακίου ΟΡ. 214 5,34 360..Σάρχου ΟΡ. 282 8,60 240 ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH ΣΥΝΟΛΟ 4.059 65,03 2.947 42,59 ΜΑΛΙΩΝ..Μαλίων 3.722 21,75 20..Κρασίου ΟΡ. 348 13,20 600 348 13,20..Μοχού (εκτός του οικισµού Σταλίδα) ΟΡ. 2.142 25,77 220 2.142 25,77 ΣΥΝΟΛΟ 6.212 60,72 2.490 38,97 ΜΟΙΡΩΝ..Μοιρών 5.883 16,01 90..Αληθινής 148 5,25 150..Αντισκαρίου ΟΡ. 599 25,18 227 599 25,18..Γαλιάς 909 13,73 249..Καστελλίου 299 8,88 170..Κουσέ 158 9,14 142..Περίου 81 4,05 100..Πετροκεφαλίου 733 7,48 60..Πηγαϊδακίων ΟΡ. 497 63,45 330 497 63,45..Πόµπιας 955 15,13 150..Ρουφά 167 6,13 314..Σκουρβούλων ΟΡ. 428 7,48 350 428 7,48 ΣΥΝΟΛΟ 10.857 181,89 1.524 96,10 Ν. ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΟΥ..Νέας Αλικαρνασσού 11.630 7,70 25..Καλλιθέας 912 8,40 92 ΣΥΝΟΛΟ 12.542 16,10 0 0 Ν. ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ..Αγίων Παρασκιών ΟΡ. 937 4,75 360 937 4,75..Αγίου Βασιλείου ΟΡ. 426 3,65 360 426 3,65..Αλαγνίου ΜΕΙΟΝ. 315 5,70 470 315 5,70..Αστράκων ΟΡ. 228 2,65 280 228 2,65..Αστριτσίου ΜΕΙΟΝ. 385 5,22 410 385 5,22.. αµανίων ΟΡ. 393 19,19 429 393 19,19..Καλλονής ΟΡ. 278 3,37 330 278 3,37..Καταλαγαρίου ΟΡ. 312 2,23 420 312 2,23..Κουνάβων ΟΡ. 857 6,47 340 857 6,47..Μελεσών ΟΡ. 410 7,70 370 410 7,70..Μεταξοχωρίου ΟΡ. 690 22,94 416 690 22,94..Μυρτιάς ΟΡ. 651 4,98 360 651 4,98..Πεζών 426 2,43 310..Χουδετσίου ΟΡ. 863 10,92 440 863 10,92 ΣΥΝΟΛΟ 7.171 102,20 6.745 99,78 ΡΟΥΒΑ..Γέργερης ΟΡ. 1.809 45,22 494 1.809 45,22..Νυβρίτου ΟΡ. 255 10,13 510 255 10,13..Πανάσου ΟΡ. 260 7,38 450 260 7,38 ΣΥΝΟΛΟ 2.324 62,73 2.324 62,73 ΤΕΜΕΝΟΥΣ..Προφήτη Ηλία ΟΡ. 1.471 19,94 350..Αγίου Σύλλα ΟΡ. 881 10,90 164..Κυπαρίσσου ΟΡ. 866 25,77 346 ΣΥΝΟΛΟ 3.218 56,61 0 0 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 16

ΗΜΟΣ ΠΑΛΙΑΝΗΣ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο. 85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ...Βενεράτου ΟΡ. 962 7,52 303..Αυγενικής ΟΡ. 812 9,12 311..Κερασίων ΟΡ. 366 2,58 327..Σίβας ΟΡ. 264 2,20 280 ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH ΣΥΝΟΛΟ 2.404 21,42 0 0 ΤΥΛΙΣΟΥ..Τυλίσου ΟΡ. 1.085 23,54 200..Αηδονοχωρίου ΟΡ. 164 8,70 565 164 8,70..Αστυρακίου ΟΡ. 250 17,13 559 250 17,13..Γωνιών Μαλεβιζίου ΟΡ. 526 28,50 620 526 28,50.. αµάστας ΟΡ. 307 21,67 410 307 21,67..Καµαρίου ΟΡ. 113 2,55 230..Καµαριώτου ΟΡ. 78 7,40 620 78 7,40..Κεραµουτσίου ΟΡ. 340 3,33 210..Μαράθου ΟΡ. 331 14,38 400 331 14,38..Μονής ΟΡ. 297 3,88 240 ΣΥΝΟΛΟ 3.491 131,06 1.656 97,77..Τυµπακίου 5.312 27,61 29..Βώρων 755 10,98 60..Γρηγορίας ΟΡ. 214 5,90 420 214 5,90..Καµαρών ΟΡ. 437 23,98 600 437 23,98 ΤΥΜΠΑΚΙΟΥ..Καµηλαρίου 452 10,13 82..Κλήµατος 307 12,95 140..Λαγολίου 102 5,38 180..Μαγαρικαρίου ΟΡ. 511 18,51 391 511 18,51..Πιτσιδίων 781 22,58 75..Σίβα 401 10,95 110..Φανερωµένης 729 8,15 81 ΣΥΝΟΛΟ 10.001 157,12 1.162 48,39..Λιµένος Χερσονήσου 4.308 11,25 29..Αβδού ΟΡ. 431 11,75 230 431 11,75 ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ..Γωνιών Πεδιάδος ΟΡ. 519 8,47 290 519 8,47..Κεράς ΟΡ. 161 3,92 653 161 3,92..Ποταµιών ΟΡ. 610 16,00 176 610 16,00..Χερσονήσου 2.468 19,60 53 ΣΥΝΟΛΟ 8.497 70,98 1.721 40,14 ΣΥΝΟΛΟ Ν. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 292.489 2.641,22 76.383 1.773,50 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 17

ΗΜΟΣ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ - ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο. 85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ...Αγίου Νικολάου 10.906 19,20 21 ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH..Βρουχά ΟΡ. 264 12,39 162 264 12,39..Ελούντας ΟΡ. 2.185 23,95 28..Έξω Λακκωνίων ΟΡ. 298 11,88 152 298 11,88..Έξω Ποτάµων ΟΡ. 73 18,40 867 73 18,40..Ζενίων ΟΡ. 125 17,20 630 125 17,20..Καλού Χωρίου ΟΡ. 1.143 25,00 36 1.143 25,00..Κριτσάς ΟΡ. 2.703 103,27 242 2.703 103,27..Κρούστα ΟΡ. 507 30,48 520 507 30,48..Λιµνών ΟΡ. 424 17,25 211 424 17,25..Λούµα ΟΡ. 116 7,08 287 116 7,08..Μέσα Λακκωνίων ΟΡ. 340 9,78 123 340 9,78..Πρίνας ΟΡ. 159 14,32 360 159 14,32..Σκινιά ΟΡ. 219 7,63 181 219 7,63 ΣΥΝΟΛΟ 19.462 317,83 6.371 274,68 ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ..Ιεραπέτρας ΟΡ. 15.323 69,90 18..Αγίου Ιωάννου ΟΡ. 1.249 32,40 79 1.249 32,40..Ανατολής ΟΡ. 1.738 26,61 68..Γδοχίων ΟΡ. 92 6,45 195..Καβουσίου ΟΡ. 629 38,31 159 629 38,31..Καλαµαύκας ΟΡ. 521 26,58 460 521 26,58..Κάτω Χωρίου ΟΡ. 1.181 35,46 130 1.181 35,46..Μακρυλιάς ΟΡ. 120 8,15 240..Μαλών ΟΡ. 724 72,78 590 724 72,78..Μεσελέρων ΟΡ. 157 11,52 360..Μουρνιών ΟΡ. 88 12,25 346..Μύθων ΟΡ. 327 19,04 261..Μύρτου ΟΡ. 628 8,82 18..Παχείας Άµµου ΟΡ. 853 20,66 29 853 20,66..Ρίζης ΟΡ. 77 5,85 519 77 5,85 ΣΥΝΟΛΟ 23.707 394,77 5.234 232,03 ΙΤΑΝΟΥ..Παλαικάστρου ΟΡ. 1.414 85,57 41..Ζάκρου ΟΡ. 955 60,01 248 955 60,01..Καρυδίου (Σητείας) ΟΡ. 122 23,84 331 122 23,84..Μητάτου ΟΡ. 23 27,99 585 23 27,99 ΣΥΝΟΛΟ 2.514 197,41 1.100 111,83 ΛΕΥΚΗΣ..Ζίρου ΟΡ. 660 66,88 535 660 66,88..Αγίας Τριάδος ΟΡ. 124 19,68 460 124 19,68..Απιδίων (Μέσα Απιδίου) ΟΡ. 360 18,54 124 360 18,54..Αρµένων ΟΡ. 390 15,04 488 390 15,04..Παππαγιαννάδων ΟΡ. 332 15,42 377 332 15,42..Χανδρά ΟΡ. 311 16,74 580 311 16,74 ΣΥΝΟΛΟ 2.177 152,30 2.177 152,30 ΜΑΚΡΥ..Σταυροχωρίου ΟΡ. 1.016 23,13 74 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 18

ΗΜΟΣ ΓΙΑΛΟΥ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο. 85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ...Αγίου Στεφάνου ΟΡ. 800 15,96 115..Λιθινών ΟΡ. 410 26,22 245 ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH..Ορεινού ΟΡ. 439 23,09 405 439 23,09..Περιβολακίων ΟΡ. 93 21,72 143..Πεύκων ΟΡ. 764 17,14 86..Σχινοκαψάλων ΟΡ. 503 13,20 116..Χρυσοπηγής ΟΡ. 179 18,78 573 179 18,78 ΣΥΝΟΛΟ 4.204 159,23 618 41,87 ΒΡΑΧΑΣΙΟΥ Κ. Βραχασίου ΟΡ. 1.275 49,51 121 1.275 49,51 Κ. Μιλάτου ΟΡ. 431 13,90 27 ΣΥΝΟΛΟ 1.706 63,41 1.275 49,51..Νεαπόλεως ΟΡ. 2.987 42,93 293 2.987 42,93..Αγίου Αντωνίου ΟΡ. 91 10,38 285 91 10,38..Βουλισµένης ΟΡ. 366 5,10 290 366 5,10..Βρυσών ΟΡ. 318 17,63 439 318 17,63 ΝΕΑΠΟΛΗΣ..Καρυδίου Μιραµπέλλου ΟΡ. 103 7,28 510 103 7,28..Καστελλίου Φουρνής ΟΡ. 202 6,75 320 202 6,75..Λατσίδας ΟΡ. 300 12,70 251 300 12,70..Νικηθιανού ΟΡ. 100 1,85 225 100 1,85..Φουρνής ΟΡ. 291 16,28 367 291 16,28..Χουµεριάκου ΟΡ. 301 9,55 249 301 9,55 ΣΥΝΟΛΟ 5.059 130,45 5.059 130,45..Τζερµιάδου ΟΡ. 747 13,30 840 747 13,30..Αβρακόντε ΟΡ. 235 18,52 870 235 18,52..Αγίου Γεωργίου Λασιθίου ΟΡ. 554 15,83 840 554 15,83 ΟΡ. ΛΑΣΙΘΙΟΥ..Αγίου Κωνσταντίνου ΟΡ. 184 11,63 859 184 11,63..Καµινακίου ΟΡ. 354 11,42 870 354 11,42..Κάτω Μετοχίου ΟΡ. 166 11,12 839 166 11,12..Λαγού ΟΡ. 125 3,85 830 125 3,85..Μαρµακέτου ΟΡ. 110 5,19 849 110 5,19..Μέσα Λασιθίου ΟΡ. 198 15,38 868 198 15,38..Πλάτης ΟΡ. 178 7,55 850 178 7,55..Ψυχρού ΟΡ. 301 16,20 855 301 16,20 ΣΥΝΟΛΟ 3.152 129,98 3.152 129,98 ΣΗΤΕΙΑΣ..Σητείας ΟΡ. 8.748 22,59 21..Αγίου Γεωργίου Σητείας ΟΡ. 243 8,77 293 243 8,77..Αχλαδίων ΟΡ. 409 13,22 267 409 13,22..Έξω Μουλιανών ΟΡ. 356 16,04 380 356 16,04..Κατσιδωνίου ΟΡ. 169 25,34 521 169 25,34..Κρυών ΟΡ. 265 29,31 565 265 29,31..Λάστρου ΟΡ. 195 18,98 297 195 18,98..Μαρωνίας ΟΡ. 195 11,10 120 195 11,10..Μέσα Μουλιανών ΟΡ. 304 13,46 386 304 13,46 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 19

ΗΜΟΣ ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο. 85 ΠΛΗΘ. 2001 EKTAΣH MEΣO YΨ. ΚΡΗΤΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΘ. EKTAΣH..Μυρσίνης ΟΡ. 193 6,18 330 193 6,18..Πισκοκεφάλου ΟΡ. 824 15,07 49..Πραισού ΟΡ. 85 8,27 366 85 8,27..Ρούσσας Εκκλησίας ΟΡ. 188 19,69 312 188 19,69..Σκοπής ΟΡ. 838 23,12 202..Σταυρωµένου ΟΡ. 216 8,75 224 216 8,75..Σφάκας ΟΡ. 422 12,43 244 422 12,43..Τουρλωτής ΟΡ. 447 10,75 264 447 10,75..Χαµεζίου ΟΡ. 241 14,32 430 241 14,32 ΣΥΝΟΛΟ 14.338 277,38 3.928 216,60 ΣΥΝΟΛΟ Ν. ΛΑΣΙΘΙΟΥ 76.319 1.822,76 0 28.914 1.339,25 Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 20

2.2 Στόχοι Στρατηγική 2.2.1 Κεντρικός στρατηγικός στόχος Κεντρικός στρατηγικός στόχος του προγράµµατος είναι: «η βιώσιµη και πράσινη ανάπτυξη της περιοχής, µέσω στοχευµένων παρεµβάσεων µε τη συµµετοχή του τοπικού κοινωνικού κεφαλαίου, προκειµένου να καταστεί ένας ελκυστικός τόπος διαβίωσης». Λαµβάνοντας υπόψη την υφιστάµενη κατάσταση της περιοχής παρέµβασης και ιδιαίτερα τα κοινωνικό-οικονοµικά της χαρακτηριστικά, τα αποτελέσµατα των προηγούµενων αναπτυξιακών παρεµβάσεων στην περιοχή (ΜΟΠ, Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης), τα πλεονεκτήµατα, αδυναµίες, ευκαιρίες και απειλές που την αφορούν, τις αναπτυξιακές δυνατότητες που παρέχονται µέσα από την υλοποίηση του ΠΕΠ Κρήτης και Νήσων Αιγαίου, καθώς και του Προγράµµατος Αγροτικής Ανάπτυξης, γίνεται φανερό ότι το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραµµα «Κρήτη Πράσινη Ανάπτυξη», συµβάλει συµπληρωµατικά και δυναµικά στην ανάπτυξη της περιοχής παρέµβασης µέσα από την κινητοποίηση και συνεργασία των φορέων αυτοδιοίκησης και την ενεργή συµµετοχή του ανθρώπινου δυναµικού. Μέσω του προγράµµατος προωθείται µια αναπτυξιακή στρατηγική η οποία: λαµβάνει υπ όψη τα χαρακτηριστικά, τα πλεονεκτήµατα και τις αδυναµίες της περιοχής παρέµβασης αξιοποιεί τους υπάρχοντες οικονοµικούς, περιβαλλοντικούς και πολιτισµικούς πόρους αξιοποιεί τα υπάρχοντα και δηµιουργεί νέα συγκριτικά πλεονεκτήµατα δηµιουργεί προϋποθέσεις συγκράτησης του πληθυσµού αλλά και προϋποθέσεις προσέλκυσης µίας κρίσιµης µάζας δυνητικών επισκεπτών σέβεται το φυσικό περιβάλλον και δρα θετικά προς τις όµορες περιοχές συνεκτιµά τις υπάρχουσες αλλά και τις επερχόµενες επιπτώσεις των εξωγενών παραγόντων, ιδίως δε αυτές που σχετίζονται µε την περαιτέρω έκθεση της τοπικής οικονοµίας στις δυνάµεις της αγοράς και τη πιθανή σταδιακή µείωση των αναπτυξιακών κινήτρων στο απώτερο µέλλον στηρίζεται στη δραστηριοποίηση και συνεργασία των τοπικών φορέων αλλά και την ενεργή συµµετοχή του τοπικού ανθρώπινου δυναµικού προωθεί διαφοροποιηµένους αναπτυξιακούς στόχους, µε βάση τα χαρακτηριστικά, τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα και τις αδυναµίες συγκεκριµένων εστιών-πόλων ανάπτυξης, αποσκοπώντας στη διάχυση της ανάπτυξης στο χώρο λειτουργεί προσθετικά και συµπληρωµατικά στον αναπτυξιακό προγραµµατισµό, τις εθνικές και Ευρωπαϊκές πολιτικές που αφορούν την περιοχή παρέµβασης. Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 21

υπερβαίνει την αποσπασµατικότητα στον σχεδιασµό και υιοθετεί µία ολοκληρωµένη αναπτυξιακή προσέγγιση και την εφαρµογή συνδυασµένων παρεµβάσεων, προσαρµοσµένων στις τοπικές ανάγκες και δυνατότητες Αναλυτικότερα το πρόγραµµα στοχεύει (σε συνδυασµό και µε τις δράσεις του ΕΣΠΑ και του ΠΑΑ): Στην αναστροφή των αρνητικών δηµογραφικών τάσεων στην περιοχή. Στην ανάσχεση των αρνητικών ρυθµών ανάπτυξης. Στην αναστροφή της πληθυσµιακής αιµορραγίας µε την βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Στην «µεγέθυνση» της τοπικής οικονοµίας µε την στήριξη «επιχειρηµατικών» δράσεων τοπικής εµβέλειας. Η στόχευση αυτή γίνεται µέσα από άξονες και µέτρα που αφορούν στην ενίσχυση της τοπικής οικονοµίας, στην βελτίωση των βασικών υποδοµών, στην αναβάθµιση των κοινωνικών υπηρεσιών, στην αναζωογόνηση χωριών, στην προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος, στην αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς και του εναλλακτικού τουρισµού. Στο παραπάνω πλαίσιο το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραµµα συνιστά µια δέσµη παρεµβάσεων που αποσκοπούν στην αειφόρο ανάπτυξη, στην οικονοµική και κοινωνική συνοχή και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της περιοχής παρέµβασης. Στόχος είναι η δηµιουργία µιας «ανταγωνιστικής τοπικής κοινωνίαςοικονοµίας», που θα δίνει την δυνατότητα για ευηµερία στον πληθυσµό της περιοχής παρέµβασης. 2.2.2 Στρατηγικοί Στόχοι Ανάπτυξης της Περιοχής Παρέµβασης Οι στρατηγικοί στόχοι του προγράµµατος προωθούν ολοκληρωµένες αναπτυξιακές παρεµβάσεις, οι οποίες θα διαχέονται σε όλη την περιοχή παρέµβασης και θα «ολοκληρώνονται» µε άλλες παρεµβάσεις εντός και πλησίον της περιοχής παρέµβασης. Στρατηγικός Στόχος 1 Ο πρώτος στρατηγικός στόχος αφορά στην επίτευξη περιβαλλοντικής ισορροπίας, δια µέσου της προστασίας και της ανάδειξης των περιβαλλοντικών στοιχείων της περιοχής και στην ανάδειξη του πολιτιστικού περιβάλλοντος. Ο στόχος αυτός σχετίζεται κυρίως µε τον 1ο και 2ο Άξονα του προγράµµατος. Στρατηγικός Στόχος 2 εύτερος στρατηγικός στόχος είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, µέσω της βελτίωσης των υποδοµών, της εξυπηρέτησης του πολίτη, της επίτευξης κοινωνικής ισορροπίας και διατήρησης της κοινωνικής συνοχής στην περιοχή παρέµβασης. Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 22

Ο στόχος αυτός σχετίζεται κυρίως µε τον 1ο και 3ο Άξονα του προγράµµατος. Στρατηγικός Στόχος 3 Ο τρίτος στρατηγικός στόχος αφορά στην ισόρροπη ανάπτυξη της τοπικής οικονοµίας, στην αύξηση των εισοδηµάτων και της απασχόλησης, στην ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων της περιοχής, στην ισόρροπη ανάπτυξη της οικονοµίας αποσκοπώντας στην υπέρβαση των αρνητικών επιπτώσεων που έχουν εµφανιστεί (ή πρόκειται να εµφανιστούν) στη περιοχή λόγω των διαρθρωτικών µεταβολών στον πρωτογενή τοµέα. Παράλληλα όµως ο στόχος αυτός εµπεριέχει όχι µόνο το στοιχείο της ανταγωνιστικότητας αλλά και αυτό της κοινωνικής συνοχής και του περιορισµού της αποµόνωσης κοινωνικών οµάδων και χωρικών εστιών. Ο στόχος αυτός αφορά κυρίως δράσεις που περιλαµβάνονται στον 4ο Άξονα του προγράµµατος. 2.3 Περιεχόµενο Προγράµµατος Η λογική του προγράµµατος είναι η παρέµβαση σε µια συγκεκριµένη γεωγραφική ενότητα µε κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα. Το πρόγραµµα δεν έρχεται να υποκαταστήσει άλλα χρηµατοδοτικά προγράµµατα που είναι σε εξέλιξη ή µπορούν να υλοποιηθούν µελλοντικά στην περιοχή αλλά θα λειτουργήσει συµπληρωµατικά και αθροιστικά, έτσι ώστε να ωθήσει την περιοχή σε αναπτυξιακή τροχιά. Ο καθορισµός του είδους των παρεµβάσεων σε µεγάλο βαθµό προκύπτει µέσα από τις ανάγκες που έχει η περιοχή. Η µέχρι σήµερα λογική παρέµβασης καθορίζονταν από τα διοικητικά όρια. Το πρόγραµµα επιχειρεί να εντάξει σε µια ενιαία αναπτυξιακή λογική µια ευρύτερη περιοχή, η οποία προσδιορίζεται από κοινά µορφολογικά, κοινωνικά και οικονοµικά χαρακτηριστικά. Η συνολική αντιµετώπιση µιας περιοχής, η οποία διοικητικά υπάγεται σε τέσσερις νοµούς της Περιφέρειας Κρήτης, προσδίδει στο πρόγραµµα, εκ των πραγµάτων, πιλοτικό χαρακτήρα, ο οποίος στοιχειοθετείται από ένα συνολικό Επιχειρησιακό Σχέδιο, το οποίο αποτελείται από πέντε (5) Άξονες και δώδεκα (12) Μέτρα. Άξονας Προτεραιότητας 1 «Ανάπτυξη υποδοµών και προστασία περιβάλλοντος» Μέτρο 1.1: Ανάπτυξη και βελτίωση υποδοµών, µε ενδεικτικές δράσεις: Υποδοµές µεταφορών µικρής κλίµακας, µε ενδεικτικές ενέργειες : o Εσωτερική οδοποιία o Σύνδεση οικισµών o Σύνδεση µε µνηµεία, επισκέψιµους χώρους κλπ Υποδοµές στήριξης του πρωτογενή τοµέα, µε έργα τοπικής κλίµακας, όπως: o Μικρά φράγµατα και λιµνοδεξαµενές / οµβροδεξαµενές o Αγροτική οδοποιία o Αρδευτικά δίκτυα Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 23

Βελτίωση και επέκταση δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης Μέτρο 1.2: Προστασία φυσικού περιβάλλοντος µε ενδεικτικές δράσεις: ράσεις προστασίας περιβάλλοντος (καθαρισµοί ρεµάτων, µικρά τεχνικά έργα κλπ) ιαχείριση στερεών αποβλήτων Μικρά αντιπληµµυρικά έργα Μέτρο 1.3: Επαναχρησιµοποίηση ρευµάτων αποβλήτων µε και χωρίς αξιοποίηση ΑΠΕ, µε ενδεικτικές δράσεις: Έργα (υποδοµή και εξοπλισµός) και δράσεις διαχείρισης γεωργικών αποβλήτων όπως ελαιοτριβείων, τυροκοµείων και λοιπά µε χρήση ΑΠΕ. Τριτοβάθµια επεξεργασία δευτεροβάθµιας εκροής εγκαταστάσεων επεξεργασίας αστικών λυµάτων και επαναχρησιµοποίησή της για άρδευση καλλιεργειών. Κεντρικά δίκτυα διανοµής και δεξαµενές αποθήκευσης σε περιοχές µε ελλείψεις σε νερό άρδευσης. Άξονας 2 «Ανάδειξη και αξιοποίηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς» Μέτρο 2.1: Ανάδειξη και αξιοποίηση της φυσικής κληρονοµιάς, µε ενδεικτική δράση: ηµιουργία χώρων θέας και µονοπατιών σηµάνσεις διαδροµών και µονοπατιών Μέτρο 2.2: Ανάδειξη και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς, µε ενδεικτικές δράσεις: Ανάπλαση χωριών αποκατάσταση και ανάδειξη στοιχείων της αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς Αποκατάσταση και ανάδειξη µνηµείων αγροτικής, πολιτιστικής και ιστορικής κληρονοµιάς Ανάδειξη της τοπικής λαογραφίας και των τοπικών στοιχείων πολιτισµού (καλλιτεχνικά εργαστήρια µουσικής, χορού, ζωγραφικής κλπ, λαογραφικά, εκκλησιαστικά κλπ µουσεία, βιβλιοθήκες) Πολιτιστικά κέντρα ιαµόρφωση περιβάλλοντος χώρου επισκέψιµων µνηµείων χώρων. Άξονας 3 «Βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων» Μέτρο 3.1: ηµιουργία και βελτίωση υποδοµών υγείας - πρόνοιας, µε ενδεικτικές δράσεις: Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 24

Υποδοµές και εξοπλισµοί που θα προάγουν και θα προασπίζουν την υγεία του πληθυσµού της περιοχής ηµιουργία και εκσυγχρονισµός υποδοµών φροντίδας ηλικιωµένων (ΚΑΠΗ, ΚΗΦΗ, γηροκοµεία κλπ) ηµιουργία εκσυγχρονισµός βρεφικών παιδικών σταθµών και Κέντρων ηµιουργικής Απασχόλησης Παιδιών ηµιουργία και βελτίωση υποδοµών για την εξυπηρέτηση ΑΜΕΑ Μέτρο 3.2: ηµιουργία και βελτίωση υποδοµών παιδείας και αθλητισµού, µε ενδεικτικές δράσεις: ηµιουργία δοµών στήριξης στη µαθητική κοινότητα (κέντρα πρόσβασης στο διαδίκτυο, χώροι καλλιτεχνικής δηµιουργίας κλπ) ηµιουργία Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ηµιουργία, βελτίωση και εξοπλισµός αθλητικών εγκαταστάσεων. Μέτρο 3.3: ράσεις ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής, µε ενδεικτικές δράσεις: Ενίσχυση εθελοντικών οµάδων για την ανάπτυξη δράσεων κοινωνικής προσφοράς, προστασίας του περιβάλλοντος, ενηµέρωσηςευαισθητοποίησης τοπικού πληθυσµού κ.α. Ανάπτυξη δράσεων για την κοινωνική ενσωµάτωση των µεταναστών (πχ διαγωνισµοί µουσικής / µαγειρικής, εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης). Ανάπτυξη συνεργασιών µεταξύ τοπικών φορέων αλλά και µεταξύ περιοχών. Ανάπτυξη συνεργασιών µεταξύ τοπικών φορέων και αναγνωρισµένων φορέων εκτός περιοχής παρέµβασης. Ανάπτυξη δράσεων για την ανάδειξη και προβολή της πολιτιστικής ταυτότητας της περιοχής. Άξονας 4 «ράσεις ενίσχυσης της τοπικής οικονοµίας» Μέτρο 4.1: ράσεις για τη διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος, µε ενδεικτικές δράσεις: ηµιουργία Κέντρων Πληροφόρησης Υποδοχής επισκεπτών Ορειβατικά καταφύγια ράσεις εναλλακτικού τουρισµού (θρησκευτικός, συνεδριακός, οινικός, περιπατητικός κλπ τουρισµός) Εκδόσεις ειδικών διαδροµών και έντυπη ηλεκτρονική προβολή τουριστικού προϊόντος Μέτρο 4.2: ηµιουργία και ενίσχυση δικτύων, µε ενδεικτικές δράσεις: Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 25

ηµιουργία και εκσυγχρονισµός δικτύων ηµιουργία εκθετηρίων πωλητηρίων σε τοπικά ή κοµβικά σηµεία Προβολή προώθηση τοπικών προϊόντων (συµµετοχή σε εκθέσεις, τοπικές γιορτές, φυλλάδια, ιστοσελίδα κλπ) Μελέτες αξιοποίησης διαφοροποίησης τοπικών προϊόντων (ποιοτική αναγνώριση προϊόντων ΠΟΠ, ΠΓΕ κλπ- σχεδιασµός νέων προϊόντων) Μέτρο 4.3: οµές στήριξης των φορέων και κατοίκων της υπαίθρου, µε ενδεικτικές δράσεις: Ενηµέρωση πληροφόρηση κατοίκων, φορέων και επιχειρήσεων της υπαίθρου Συµβουλευτική στήριξη κατοίκων, φορέων και επιχειρήσεων της υπαίθρου Ανάπτυξη επιχειρηµατιών συνεργασιών και ανταλλαγών Αναβάθµιση των δεξιοτήτων των ιδιοκτητών ή των εργαζόµενων σε τοπικές επιχειρήσεις. Άξονας 5 «Τεχνική βοήθεια» Μέτρο 5.1: Τεχνική βοήθεια του προγράµµατος, µε ενδεικτικές δράσεις: Εκπόνηση µελετών Φορείς Τεχνικής Στήριξης του Προγράµµατος Προβολή δηµοσιότητα προγράµµατος Κατάρτιση εµπλεκόµενων φορέων Υποστηρικτικές ενέργειες 2.4 ιάρκεια ισχύος του Προγράµµατος Το πρόγραµµα «Κρήτη Πράσινη Ανάπτυξη» έχει διάρκεια πέντε (5) έτη. Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 26

2.5 Ενδεικτικός Προϋπολογισµός Α/Α Άξονες / Μέτρα Ενδεικτικές ράσεις Χρηµατ. βαρ. Ενδεικτικός Προϋπ/σµός ΑΞΟΝΑΣ 1: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΥΠΟ ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 35% 42.000.000,00 ικαιούχοι 1.1 1.2 1.3 Ανάπτυξη και βελτίωση υποδοµών Προστασία φυσικού περιβάλλοντος Επαναχρησιµοποίηση ρευµάτων αποβλήτων µε και χωρίς αξιοποίηση ΑΠΕ Υποδοµές µεταφορών (εσωτερική οδοποιία, σύνδεση οικισµών, σύνδεση µε µνηµεία, επισκέψιµους χώρους κλπ) Υποδοµές στήριξης του πρωτογενή τοµέα (µικρά φράγµατα, λιµνοδεξαµενές/οµβροδεξαµενές, αγροτική οδοποιία, αρδευτικά δίκτυα) Βελτίωση και επέκταση δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης ράσεις προστασίας περιβάλλοντος (καθαρισµοί ρεµάτων, µικρά τεχνικά έργα κλπ) ιαχείριση στερεών αποβλήτων Μικρά αντιπληµµυρικά έργα Έργα (υποδοµή και εξοπλισµός) και δράσεις διαχείρισης γεωργικών αποβλήτων, όπως ελαιοτριβείων, τυροκοµείων κλπ µε χρήση ΑΠΕ. Τριτοβάθµια επεξεργασία δευτεροβάθµιας εκροής εγκαταστάσεων επεξεργασίας αστικών λυµάτων και επαναχρησιµοποίηση της για άρδευση καλλιεργειών. Κεντρικά δίκτυα διανοµής και δεξαµενές αποθήκευσης σε περιοχές µε ελλείψεις σε νερό άρδευσης. 20% 24.000.000,00 5% 6.000.000,00 10% 12.000.000,00 Περιφέρεια Κρήτης, ΟΤΑ Α και Β Βαθµού Περιφέρεια Κρήτης, ΟΤΑ Α και Β Βαθµού Περιφέρεια Κρήτης, ΟΤΑ Α και Β Βαθµού Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 27

Α/Α Άξονες / Μέτρα Ενδεικτικές ράσεις Χρηµατ. βαρ. Ενδεικτικός Προϋπ/σµός ΑΞΟΝΑΣ 2: ΑΝΑ ΕΙΞΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ 25% 30.000.000,00 Ανάδειξη και 2.1 αξιοποίηση της φυσικής ηµιουργία χώρων θέας και µονοπατιών - σηµάνσεις 5% 6.000.000,00 κληρονοµιάς διαδροµών και µονοπατιών 2.2 Ανάδειξη και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς Ανάπλαση χωριών - αποκατάσταση και ανάδειξη στοιχείων της αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς Αποκατάσταση και ανάδειξη µνηµείων αγροτικής, πολιτιστικής και ιστορικής κληρονοµιάς Ανάδειξη της τοπικής λαογραφίας και των τοπικών στοιχείων πολιτισµού (καλλιτεχνικά εργαστήρια µουσικής, χορού, ζωγραφικής κλπ, λαογραφικά, εκκλησιαστικά κλπ µουσεία, βιβλιοθήκες) 20% 24.000.000,00 ικαιούχοι Περιφέρεια Κρήτης, ΟΤΑ Α και Β Βαθµού Περιφέρεια Κρήτης, ΟΤΑ Α και Β Βαθµού Πολιτιστικά κέντρα ιαµόρφωση περιβάλλοντος χώρου επισκέψιµων µνηµείων - χώρων Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 28

Α/Α Άξονες / Μέτρα Ενδεικτικές ράσεις Χρηµατ. βαρ. Ενδεικτικός Προϋπ/σµός ΑΞΟΝΑΣ 3: ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ 18% 21.600.000,00 Υποδοµές και εξοπλισµοί που θα προάγουν και θα προασπίζουν την υγεία του πληθυσµού της περιοχής ηµιουργία και ηµιουργία και εκσυγχρονισµός υποδοµών φροντίδας 3.1 βελτίωση υποδοµών ηλικιωµένων (ΚΑΠΗ, ΚΗΦΗ, γηροκοµεία κλπ) 10% 12.000.000,00 υγείας - πρόνοιας ηµουργία - εκσυγχρονισµός βρεφικών - παιδικών σταθµών και Κέντρων ηµιουργικής Απασχόλησης Παιδιών 3.2 3.3 ηµιουργία και βελτίωση υποδοµών παιδείας και αθλητισµού ράσεις ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής ηµιουργία και βελτίωση υποδοµών για την εξυπηρέτηση ΑΜΕΑ ηµιουργία δοµών στήριξης στη µαθητική κοινότητα (κέντρα πρόσβασης στο διαδίκτυο, χώροι καλλιτεχνικής δηµιουργίας κλπ) Κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Αθλητικές εγκαταστάσεις (δηµιουργία και βελτίωση, εξοπλισµός) Ενίσχυση εθελοντικών οµάδων για την ανάπτυξη δράσεων κοινωνικής προσφοράς, προστασίας του περιβάλλοντος, ενηµέρωσης-ευαισθητοποίησης τοπικού πληθυσµού κλπ Ανάπτυξη δράσεων για την κοινωνική ενσωµάτωση των µεταναστών Ανάπτυξη συνεργασιών µεταξύ τοπικών φορέων αλλά και µεταξύ περιοχών Ανάπτυξη συνεργασιών µεταξύ τοπικών φορέων και αναγνωρισµένων φορέων εκτός περιοχής παρέµβασης Ανάπτυξη δράσεων για την ανάδειξη και προβολή της πολιτιστικής ταυτότητας της περιοχής 6% 7.200.000,00 2% 2.400.000,00 ικαιούχοι Περιφέρεια Κρήτης, ΟΤΑ Α και Β Βαθµού Περιφέρεια Κρήτης, ΟΤΑ Α και Β Βαθµού Περιφέρεια Κρήτης, ΟΤΑ Α και Β Βαθµού, φορείς των ΟΤΑ, συλλογικοί φορείς που στον καταστατικό τους σκοπό, προβλέπεται η υλοποίηση αντίστοιχων δράσεων Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 29

Α/Α Άξονες / Μέτρα Ενδεικτικές ράσεις Χρηµατ. βαρ. Ενδεικτικός Προϋπ/σµός ΑΞΟΝΑΣ 4: ΡΑΣΕΙΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 16% 19.200.000,00 ηµιουργία Κέντρων πληροφόρησης - υποδοχής επισκεπτών ικαιούχοι 4.1 ράσεις για τη διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος Ορειβατικά καταφύγια ράσεις εναλλακτικού τουρισµού (θρησκευτικός, συνεδριακός, οινικός, περιπατητικός κλπ τουρισµός) Εκδόσεις ειδικών διαδροµών και έντυπη - ηλεκτρονική προβολή τουριστικού προϊόντος 8% 9.600.000,00 Περιφέρεια Κρήτης, ΟΤΑ Α και Β Βαθµού Περιφέρεια Κρήτης, ΟΤΑ Α και Β Βαθµού, καθώς και οι εταιρείες τους 4.2 4.3 Ενίσχυση δικτύωσης - προώθησης τοπικών προϊόντων οµές στήριξης φορέων, επιχειρήσεων και κατοίκων της υπαίθρου ηµιουργία και εκσυγχρονισµός δικτύων ηµιουργία εκθετηρίων - πωλητηρίων σε τοπικά ή κοµβικά σηµεία Προβολή - προώθηση τοπικών προϊόντων (συµµετοχή σε εκθέσεις, τοπικές γιορτές, φυλλάδια, ιστοσελίδα κλπ) Μελέτες αξιοποίησης - διαφοροποίησης τοπικών προϊόντων (Ποιοτική αναγνώριση προϊόντων (ΠΟΠ, ΠΓΕ κλπ, σχεδιασµός νέων προϊόντων ) 4% 4.800.000,00 3% 3.600.000,00 Περιφέρεια Κρήτης, ΟΤΑ Α και Β Βαθµού, καθώς και συλλογικοί φορείς που στον καταστατικό τους σκοπό, προβλέπεται η υλοποίηση αντίστοιχων δράσεων Αναπτυξιακές Ανώνυµες Εταιρείες στις οποίες συµµετέχουν από κοινού ή µεµονωµένα ΟΤΑ, φορείς των ΟΤΑ, το ελληνικό δηµόσιο Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 30

Α/Α Άξονες / Μέτρα Ενδεικτικές ράσεις Χρηµατ. βαρ. Ενδεικτικός Προϋπ/σµός ΑΞΟΝΑΣ 5: ΤΕΧΝΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ 8% 9.600.000,00 5.1 Τεχνική Βοήθεια προγράµµατος Εκπόνηση µελετών 1,80% 2.160.000,00 Φορείς Τεχνικής Στήριξης Προγράµµατος 5,0% 6.000.000,00 Προβολή - δηµοσιότητα προγράµµατος 0,30% 360.000,00 Κατάρτιση εµπλεκόµενων φορέων 0,10% 120.000,00 Υποστηρικτικές Ενέργειες 0,80% 960.000,00 ΣΥΝΟΛΟ 100% 120.000.000,00 ικαιούχοι Περιφέρεια Κρήτης Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 31

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Αρχές διοίκησης προγράµµατος, ο ρόλος και οι αρµοδιότητές τους. 3.1 Εµπλεκόµενοι Φορείς Υπουργείο Οικονοµίας, Ανταγωνιστικότητας & Ναυτιλίας Περιφέρεια Κρήτης Νοµαρχιακές Αυτοδιοικήσεις Κρήτης ήµοι & Κοινότητες Λοιποί Φορείς 3.2 Όργανα ιοίκησης του Προγράµµατος Επιτροπή Παρακολούθησης Τεχνική Γραµµατεία 3.3 Σύστηµα ιοίκησης του Προγράµµατος Για την εφαρµογή του «Ειδικού Αναπτυξιακού Προγράµµατος Κρήτη Πράσινη Ανάπτυξη» έχει εκδοθεί η Υπουργική Απόφαση µε αριθµό 11616/ Ε1137/16-03- 2010 του ΥΠΟΙΑΝ, στην οποία περιγράφεται αναλυτικά το Σύστηµα ιοίκησης και περιλαµβάνεται στο συνηµµένο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι. Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 32

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ιαδικασίες ένταξης των έργων 4.1 Συµπλήρωση Τεχνικών ελτίων Προϋπόθεση για την ένταξη των έργων στο πρόγραµµα και τη χρηµατοδότησή τους είναι η συµπλήρωση και υποβολή από τους φορείς υλοποίησης Τεχνικών ελτίων Έργου (Τ..Ε.), σύµφωνα µε το Υπόδειγµα Ι του παρόντος οδηγού. Τα τεχνικά δελτία πρέπει να είναι συµπληρωµένα µε τρόπο που να διασφαλίζεται η σωστή και ολοκληρωµένη παρουσίαση των προτεινόµενων έργων. Σε κάθε περίπτωση τα προτεινόµενα έργα ή µελέτες πρέπει να είναι σαφώς οριοθετηµένα και το φυσικό αντικείµενο των µελετών πρέπει να αφορά ολοκληρωµένα και λειτουργικά έργα ή ολοκληρωµένες συµπληρώσεις ηµιτελών ή συνεχιζόµενων έργων. 4.2 Υποβολή τεχνικών δελτίων έργων Τα τεχνικά δελτία των έργων υποβάλλονται σε δύο αντίγραφα από τους δυνητικούς δικαιούχους στη ιεύθυνση Σχεδιασµού και Ανάπτυξης της Περιφέρειας Κρήτης για να τεθούν υπόψη της Τεχνικής Γραµµατείας και κοινοποιούνται στον αρµόδιο για την περιοχή, Φορέα Τεχνικής Στήριξης. Τα Τ Ε θα πρέπει απαραίτητα να φέρουν υπογραφή και σφραγίδα του νοµίµου εκπροσώπου του φορέα υλοποίησης και του φορέα παρακολούθησης. 4.3 Αξιολόγηση των τεχνικών δελτίων Η αξιολόγηση της επάρκειας και της πληρότητας των Τεχνικών ελτίων Έργων γίνεται από την Τεχνική Γραµµατεία, µε τη σύνταξη ελτίου Ελέγχου Εκπλήρωσης Κριτηρίων (.Ε.Ε.Κ.), σύµφωνα µε το Υπόδειγµα ΙΙ του παρόντος οδηγού. 4.4 Κριτήρια Επιλεξιµότητας Έργων Επιλέξιµες απάνες 4.4.1 Κριτήρια Επιλεξιµότητας Έργων Απαραίτητες προϋποθέσεις για την ένταξη των έργων στο Πρόγραµµα: Να υπάρχει πλήρως συµπληρωµένο και αξιόπιστο Τεχνικό ελτίο του προτεινόµενου έργου (σύµφωνα µε Υπόδειγµα Ι ) Το έργο να είναι εντός περιοχής παρέµβασης. Το Πρόγραµµα θα µπορεί να χρηµατοδοτήσει και έργα εκτός Περιοχής Παρέµβασης σε ποσοστό µέχρι 10% του συνολικού Προϋπολογισµού, εφόσον οι δράσεις αυτές: o Συντελούν στον ολοκληρωµένο χαρακτήρα του έργου, o Λειτουργούν συµπληρωµατικά σε άλλες δράσεις του Προγράµµατος, o Συµβάλουν στην ανάπτυξη της Περιοχής Παρέµβασης Το έργο να εντάσσεται στις δράσεις του Προγράµµατος. Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 33

Ο Φορέας Υλοποίησης του έργου, να είναι στους ικαιούχους του προγράµµατος. Το αντικείµενο του Έργου να συµβαδίζει µε τους Στόχους του Ειδικού Προγράµµατος «Κρήτη Πράσινη Ανάπτυξη». Το έργο θα πρέπει να ολοκληρωθεί στα χρονικά περιθώρια του Προγράµµατος. Τα έργα περιβάλλοντος και ποιότητας ζωής να έχουν το χαρακτήρα ολοκληρωµένων και όχι αποσπασµατικών παρεµβάσεων. 4.4.2 Επιλέξιµες απάνες 4.4.2.1 Έργα ηµόσιου Χαρακτήρα Για την υλοποίηση των έργων δηµόσιου χαρακτήρα σε ότι αφορά τις επιλέξιµες δαπάνες τηρείται η ισχύουσα νοµοθεσία. Στο κόστος των πράξεων µπορεί να περιληφθεί ως ανεξάρτητο υποέργο και το κόστος των τεκµηριωµένα αναγκαίων απαλλοτριώσεων σε ποσοστό µέχρι 20% του εγκεκριµένου προϋπολογισµού της πράξης. Οι αναθέσεις δηµοσίων συµβάσεων για την εκτέλεση των πράξεων και των µελετών, καθώς και οι τροποποιήσεις τους, ακολουθούν τους εθνικούς κανόνες που τις διέπουν. 4.4.2.2 Έργα που µπορούν να υλοποιηθούν και από συλλογικούς φορείς Στην υλοποίηση του προγράµµατος δύναται να συµµετέχουν σε ορισµένες δράσεις που περιλαµβάνονται κυρίως στα µέτρα 3.3 και 4.2 και συλλογικοί φορείς όπως Φορείς των ΟΤΑ και ΝΠΙ που στον καταστατικό τους σκοπό προβλέπεται η υλοποίηση αντίστοιχων δράσεων. Οι δράσεις αυτές είναι οι εξής: Μέτρο 3.3 1. ράση 3.3.1 : Ενίσχυση εθελοντικών οµάδων για την ανάπτυξη δράσεων κοινωνικής προσφοράς, προστασίας του περιβάλλοντος, ενηµέρωσηςευαισθητοποίησης τοπικού πληθυσµού κ.λπ. 2. ράση 3.3.2: Ανάπτυξη δράσεων για την κοινωνική ενσωµάτωση των µεταναστών 3. ράση 3.3.3: Ανάπτυξη συνεργασιών µεταξύ τοπικών φορέων αλλά και µεταξύ περιοχών 4. ράση 3.3.4: Ανάπτυξη συνεργασιών µεταξύ τοπικών φορέων και αναγνωρισµένων φορέων εκτός περιοχής παρέµβασης 5. ράση 3.3.5: Ανάπτυξη δράσεων για την ανάδειξη και προβολή της πολιτιστικής ταυτότητας της περιοχής Μέτρο 4.2 1. ράση 4.2.1: ηµιουργία και εκσυγχρονισµός δικτύων 2. ράση 4.2.2: ηµιουργία εκθετηρίων - πωλητηρίων σε τοπικά ή κοµβικά σηµεία Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 34

3. ράση 4.2.3: Προβολή - προώθηση τοπικών προϊόντων (συµµετοχή σε εκθέσεις, τοπικές γιορτές, φυλλάδια, ιστοσελίδα κλπ) 4. ράση 4.2.4: Μελέτες αξιοποίησης - διαφοροποίησης τοπικών προϊόντων (Ποιοτική αναγνώριση προϊόντων ΠΟΠ, ΠΓΕ κ.λπ., σχεδιασµός νέων προϊόντων) Μέτρο 4.3 1. ράση 4.3: οµές στήριξης φορέων, επιχειρήσεων και κατοίκων της υπαίθρου Για τα έργα αυτής της κατηγορίας και ανάλογα µε τη δράση στην οποία εντάσσεται το έργο, ενδεικτικά οι επιλέξιµες δαπάνες είναι: Αγορά ή µίσθωση του απαραίτητου εξοπλισµού Αγορά νέου ηλεκτροµηχανολογικού εξοπλισµού (ψυγεία κ.λπ.) ηµιουργία ή διαµόρφωση κτιριακών εγκαταστάσεων ιαµόρφωση περιβάλλοντος χώρου απάνες για την διενέργεια εκδηλώσεων, workshops κ.λπ ιοργάνωση διαγωνισµών και βράβευση καλών πρακτικών και πρωτότυπων εφαρµογών. απάνες σχεδιασµού, παραγωγής και διακίνησης υλικού δηµοσιοποίησης και προβολής των εκδηλώσεων (φυλλάδια, αφίσες κ.α.) απάνες διαµόρφωσης των χώρων εκδηλώσεων (κινητά χωρίσµατα, προθήκες, φωτισµοί, περίπτερα προβολής και πληροφόρησης κ.λπ.). Παραγωγή ντοκιµαντέρ. Έξοδα µίσθωσης χώρων για την οργάνωση εκδηλώσεων. απάνες µετακινήσεων Αναλώσιµα και άλλο απαραίτητο υλικό απάνες υποδοχής και φιλοξενίας απάνες µετακινήσεων Εκπόνηση µελετών (για ποιοτική αναγνώριση προϊόντων ΠΟΠ, ΠΓΕ κλπ) Έξοδα δηµιουργίας και καταχώρησης διαφηµίσεων σε έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ. Παραγωγή εκθεσιακού υλικού (µακέτες, φωτογραφήσεις κ.λπ.). Έρευνα / Καταγραφή πολιτιστικών, λαογραφικών και ιστορικών στοιχείων κληρονοµιάς µε στόχο τη διατήρηση και ανάδειξή τους. Έξοδα για τη συµµετοχή παραδοσιακών µουσικών, χορευτικών και θεατρικών συγκροτηµάτων ή την οργάνωση πολιτιστικών δρώµενων (θέατρο, χορός, φωτογραφία κ.α.), εφόσον εντάσσονται στο πρόγραµµα των εκδηλώσεων, µε την προϋπόθεση ότι το κόστος των δαπανών αυτών δεν θα υπερβαίνει το 20% του συνολικού κόστους της εκδήλωσης. απάνες για την κατασκευή αγορά παραδοσιακών στολών και για την κατασκευή αγορά παραδοσιακών µουσικών οργάνων για τις ανάγκες των εκδηλώσεων αυτών. απάνες για µικρής κλίµακας υποδοµή ως προς την προµήθεια εξοπλισµού γραφείου (Η/Υ, fax, έπιπλα γραφείου βιβλιοθήκες, ντουλάπες φύλαξης Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 35

εξοπλισµού) µόνο από συλλογικούς φορείς µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και µε την προϋπόθεση ότι ο φορέας έχει την έδρα του (µε βάση το καταστατικό του) στην περιοχή παρέµβασης του προγράµµατος και σε ποσοστό που δεν υπερβαίνει το 10% του συνολικού κόστους του έργου. ιαφηµιστικές καταχωρήσεις σε έντυπα µέσα µαζικής ενηµέρωσης στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και σε τουριστικούς οδηγούς. Αξιοποίηση του διαδικτύου. Συµµετοχή σε εκθέσεις στην Ελλάδα ή σε άλλα σε κράτη µέλη της Ε.Ε, όπως επίσης και σε ηµερίδες-εκδηλώσεις κ.λπ. ιεξαγωγή ηµερίδων εκδηλώσεων ενηµέρωσης και προβολής. Οργάνωση συνεντεύξεων τύπου. απάνες υποδοχής και φιλοξενίας δηµοσιογράφων γενικού και ειδικού Τύπου, ως διαµορφωτές κοινής γνώµης, προκειµένου να προβάλλουν την περιοχή παρέµβασης ή τα προϊόντα της. Ειδικότερα για τη δράση ράση 4.2.1 «ηµιουργία και εκσυγχρονισµός δικτύων» επιλέξιµες µπορούν να είναι και οι παρακάτω δαπάνες: απάνες σύστασης του φορέα (συµβολαιογραφικά έξοδα κ.α.) Λειτουργικά έξοδα για τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του δικτύου (έως 40.000 ) Λειτουργικές δαπάνες του φορέα για το χρόνο υλοποίησης του έργου (εφόσον το δίκτυο έχει ήδη συσταθεί) σύµφωνα µε το εγκεκριµένο χρονοδιάγραµµα υλοποίησης και µέχρι 40.000,00. Ενέργειες ενηµέρωσης, εµψύχωσης, υποστήριξης επιχειρήσεων µελών. Κτιριακές εγκαταστάσεις, διαµόρφωση περιβάλλοντος χώρου, ηλεκτροµηχανολογικός και λοιπός απαραίτητος εξοπλισµός για την εγκατάσταση και λειτουργία του νοµικού προσώπου. ηµιουργία κοινών εργαστηρίων ποιοτικού ελέγχου των προϊόντων ή των πρώτων υλών, εξοπλισµός εξασφάλισης ποιότητας (π.χ. παγολεκάνες), συστήµατα διανοµής, αυτοκίνητα µεταφοράς α ύλης κ.λπ. Εκπόνηση µελέτης έρευνας της αγοράς, µελέτης µάρκετινγκ για προώθηση των προϊόντων των συνεργαζόµενων επιχειρήσεων και µέχρι ποσοστού 5% του συνολικού προϋπολογισµού του έργου. απάνες προβολής και προώθησης, όπως η έκδοση διαφηµιστικών φυλλαδίων, αξιοποίηση του διαδικτύου, συµµετοχή σε εκθέσεις κ.λπ. του δικτύου και των µελών του. Επίσης για τη ράση 4.3 «οµές στήριξης φορέων, επιχειρήσεων και κατοίκων της υπαίθρου», επιλέξιµες είναι οι παρακάτω δαπάνες: απάνες για τη λειτουργία των δοµών ιαµορφώσεις και εξοπλισµός γραφείων Ενηµερωτικές εκδηλώσεις απάνες για µεταφορά καλών πρακτικών Έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό ενηµέρωσης πληροφόρησης Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 36

4.4.3 Μη Επιλέξιµες απάνες 4.4.3.1 Μη Επιλέξιµες απάνες για έργα δηµόσιου χαρακτήρα Οι δαπάνες δηµοσίων συµβάσεων έργων, προµηθειών, µελετών και υπηρεσιών, ανεξαρτήτως προϋπολογισµού αυτών, οι οποίες αφορούν σε εργασίες που προέκυψαν µετά από ουσιώδη τροποποίηση των όρων της αρχικής σύµβασης, δεν είναι επιλέξιµες για χρηµατοδότηση από το Πρόγραµµα. Ως ουσιώδης τροποποίηση των όρων της αρχικής σύµβασης νοείται η µεταβολή των κύριων συνιστώντων στοιχείων της ή η ουσιώδης τροποποίηση των τεχνικών προδιαγραφών ή η µεταβολή σηµαντικών λειτουργικών ή ποιοτικών χαρακτηριστικών των παραδοτέων της σύµβασης. Τέλος δεν είναι επιλέξιµη δαπάνη ο Φόρος προστιθέµενης αξίας, όταν δεν παρέχεται η δυνατότητα στον φορέα υλοποίησης για την ανάκτησή του. 4.4.3.2 Μη Επιλέξιµες απάνες για έργα που µπορούν να συµµετέχουν και συλλογικοί φορείς Απόκτηση οικοπέδων, εδαφικών εκτάσεων και κτιριακών εγκαταστάσεων (αγορά, µίσθωση κ.λπ.). Συµβολαιογραφικά έξοδα και πάσης φύσεως φόροι και δηµοσιονοµικές επιβαρύνσεις του δικαιούχου. Από τη δαπάνη εξαιρείται η δράση 4.2.1 «ηµιουργία και Εκσυγχρονισµός ικτύων» Η αγορά µεταχειρισµένου εξοπλισµού. απάνες για την εκπόνηση µελετών οι οποίες δεν εφαρµόζονται κατά την υλοποίηση του έργου. Λειτουργικές δαπάνες των δικαιούχων και των έργων (αµοιβές προσωπικού, αναλώσιµα κ.λπ.). Από τη δαπάνη εξαιρείται η ράση 4.2.1 «ηµιουργία και Εκσυγχρονισµός ικτύων» και το Μέτρο 4.3 «οµές Στήριξης Φορέων, Επιχειρήσεων και κατοίκων της υπαίθρου». απάνες συντήρησης των παρεµβάσεων που ενισχύονται. Αγορά οχηµάτων, πλην των περιπτώσεων για τις οποίες γίνεται ρητή αναφορά στις κατηγορίες επιλέξιµων δαπανών. Τέλος ο Φόρος Προστιθέµενης Αξίας (Φ.Π.Α.), εκτός από τις περιπτώσεις που ορίζονται στο άρθρο 71, παρ. 3(α) του Καν(ΕΚ) 1698/2005, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. 4.5 Ένταξη των έργων Τα έργα του Προγράµµατος εγκρίνονται από την Επιτροπή Παρακολούθησης εντάσσονται στο Πρόγραµµα ηµοσίων Επενδύσεων και χρηµατοδοτούνται από αυτό (ΣΑΕΠ 402 Φορέας Περιφέρεια Κρήτης). Η ένταξη γίνεται µετά από σχετική πρόταση του Γενικού Γραµµατέα της Περιφέρειας Κρήτης στη ιεύθυνση ηµοσίων Επενδύσεων του ΥΠΟΙΑΝ. Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 37

Είναι δυνατή η συγχρηµατοδότηση έργων του Προγράµµατος και από πόρους των ιαρθρωτικών Ταµείων. Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 38

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Υλοποίηση των ενταγµένων έργων Για την υλοποίηση των ενταγµένων έργων ακολουθείται η εξής διαδικασία : 5.1 ηµοπράτηση o Υποβολή στη ιεύθυνση Σχεδιασµού και Ανάπτυξης της Περιφέρειας Κρήτης αιτήµατος για έκδοση απόφασης δηµοπράτησης συνοδευόµενο από : Αίτηση για έγκριση δηµοπράτησης (Υπόδειγµα ΙΙΙ) Τεχνικό ελτίο Έργου (Τ..Ε.) (Υπόδειγµα Ι) Αναλυτικό Προϋπολογισµό κατά κατηγορία δαπάνης (για τα µη δηµόσια έργα) Φύλλο ιαπίστωσης Ωριµότητας Έργου (Υπόδειγµα ΙV) Το σύνολο των αναγκαίων βασικών, συµπληρωµατικών και υποστηρικτικών µελετών του έργου ανάλογα µε το είδος του. Εγκρίσεις για την υλοποίηση του έργου ανάλογα µε το είδος του. Το αίτηµα αυτό κοινοποιείται και στον αρµόδιο για την περιοχή Φορέα Τεχνικής Στήριξης. o Έλεγχος των υποβληθέντων στοιχείων από τη ΙΣΑ. o Εισήγηση της Τεχνικής Γραµµατείας στο Γ.Γ. της Περιφέρειας Κρήτης για τη δηµοπράτηση των έργων (Υπόδειγµα ΙV). o Έγκριση δηµοπράτησης από το Γενικό Γραµµατέα της Περιφέρειας Κρήτης (Υπόδειγµα V) Οι αναθέσεις δηµοσίων συµβάσεων για την εκτέλεση των πράξεων και των µελετών ακολουθούν τους εθνικούς κανόνες που τις διέπουν. Τα προϊόντα των εκπτώσεων που προκύπτουν µε βάση τη συµβασιοποίηση διατίθενται σε νέα έργα, ενέργειες και δράσεις ύστερα από απόφαση της Επιτροπής Παρακολούθησης του Προγράµµατος. 5.2 Υλοποίηση - Παρακολούθηση Φυσικού Αντικειµένου Η υλοποίηση των έργων που εγκρίνονται για χρηµατοδότηση πραγµατοποιείται µε διαφάνεια και µε τους ευνοϊκότερους δυνατούς όρους και διέπεται από τη σχετική µε το είδος του έργου και τη φύση του φορέα υλοποίησης νοµοθεσία. Οι Φορείς Υλοποίησης υποχρεούται στην ανάρτηση διαφηµιστικής πινακίδας βάσει προτύπου που θα τους δοθεί από τη ΙΣΑ της Περιφέρειας Κρήτης, ανάλογα µε το είδος και τον προϋπολογισµό του έργου. Στην πινακίδα αυτή, αναφέρεται το πρόγραµµα, ο τίτλος του σχεδίου, τα χρηµατοδοτικά στοιχεία σε σχέση µε τους φορείς χρηµατοδότησης κ.λπ, ενώ το κόστος της θεωρείται επιλέξιµη δαπάνη. Η παρακολούθηση και πιστοποίηση του φυσικού αντικειµένου των ενταγµένων έργων πραγµατοποιείται µε ευθύνη της Ι.Σ.Α. της Περιφέρειας Κρήτης, µε την υποστήριξη των Φορέων Τεχνικής Στήριξης του Προγράµµατος. Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 39

Οι τροποποιήσεις των δηµοσίων συµβάσεων για την εκτέλεση των πράξεων και των µελετών ακολουθούν τους εθνικούς κανόνες που τις διέπουν. Η ιεύθυνση ηµοσίων Επενδύσεων του ΥΠΟΙΑΝ αλλά και η Τεχνική Γραµµατεία δύναται να προβαίνει σε δειγµατοληπτικούς ελέγχους προκειµένου να επιβεβαιώσει τη νοµιµότητα και κανονικότητα των δαπανών των δικαιούχων. Οι Φορείς Υλοποίησης συµπληρώνουν σε εξαµηνιαία βάση τυποποιηµένα δελτία παρακολούθησης (Υπόδειγµα VI) για την καταγραφή της εξέλιξης του φυσικού και οικονοµικού αντικειµένου και τα αποστέλλουν στη ΙΣΑ της Περιφέρειας Κρήτης για να τα θέσει υπόψη της Τεχνικής Γραµµατείας, ενώ τα κοινοποιούν και στους Φορείς Τεχνικής Στήριξης. Η Τεχνική Γραµµατεία διατηρεί το δικαίωµα να ζητήσει από τους φορείς υλοποίησης πρόσθετες διευκρινήσεις ή λοιπές πληροφορίες, προκειµένου να αποκτήσει σαφή εικόνα για την πορεία υλοποίησης των πράξεων. Η Ε.Π. µε βάση τις συγκεντρωτικές εκθέσεις λαµβάνει αποφάσεις για την εύρυθµη εξέλιξη και την τροποποίηση του χρονοδιαγράµµατος του ειδικού αναπτυξιακού προγράµµατος ή εφ όσον απαιτείται, για την τροποποίηση του ίδιου του προγράµµατος. 5.3 Χρηµατοδότηση - Πληρωµές Οι προτάσεις χρηµατοδότησης της ΣΑΕΠ γίνονται από την Περιφέρεια Κρήτης µετά από σχετικά αιτήµατα των δικαιούχων φορέων εκτέλεσης και υποβάλλονται στη /νση ηµοσίων Επενδύσεων του ΥΠΟΙΑΝ για τις σχετικές ενέργειες. Οι πληρωµές των έργων πραγµατοποιούνται µε έκδοση απόφασης κατανοµής χρηµατοδότησης από την Περιφέρεια Κρήτης µε υπόλογο διαχειριστή το Περιφερειακό Ταµείο Ανάπτυξης Κρήτης. Οι Φορείς Υλοποίησης θα πρέπει να καταθέτουν στη ΙΣΑ της Περιφέρειας Κρήτης, ανάλογα µε την πορεία υλοποίησης του έργου, Αίτηση Πληρωµής σύµφωνα µε το Υπόδειγµα VΙI (σε έντυπη και ηλεκτρονική µορφή). Η αίτηση του Φορέα Υλοποίησης για καταβολή πληρωµής πρωτοκολλείται από την ΙΣΑ της Περιφέρειας Κρήτης η οποία προβαίνει στο διοικητικό έλεγχο εγγράφων δικαιολογητικών και σε επιτόπιο έλεγχο του έργου (σε συνεργασία µε την Τεχνική Γραµµατεία και τους Φορείς Τεχνικής Στήριξης) και συντάσσει σχετική Βεβαίωση Πληρωµής. Η βεβαίωση αυτή λαµβάνει αύξοντα αριθµό και ηµεροµηνία έκδοσης, αποτελεί δικαιολογητικό παραλαβής των παραδοτέων και αναγνώρισης των επιλέξιµων δαπανών υλοποίησης και φυλάσσεται στο αρχείο της ΙΣΑ (στο φάκελο του έργου του συγκεκριµένου Φ.Υ.), ενώ ακριβές αντίγραφο αυτής παραδίδεται στο Φ.Υ., Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 40

καθώς και στο Περιφερειακό Ταµείο Ανάπτυξης, το οποίο προχωρά στην πληρωµή του έργου. Η ΙΣΑ σφραγίζει όλα τα παραδεκτά πρωτότυπα εγγράφων δικαιολογητικών/τιµολογίων µε την ένδειξη: «ελέγχθηκε και επιχορηγήθηκε από το Ε.Α.Π. «Κρήτη - Πράσινη Ανάπτυξη» για ποσό.», αναπαράγει σε φωτοτυπίες όλα τα παραπάνω πρωτότυπα και µε ευθύνη της φροντίζει για την αρχειοθέτησή τους στο φάκελο του έργου. Τα πρωτότυπα των δικαιολογητικών επιστρέφονται στον τελικό αποδέκτη. Ο τελικός αποδέκτης, µετά την είσπραξη του ποσού της οικονοµικής ενίσχυσης υποχρεούται να εκδώσει αθεώρητο τιµολόγιο είσπραξης του συγκεκριµένου ποσού σύµφωνα µε το άρθρο 12, παρ. 3 του Π 186/1992 ΚΒΣ. Για τη διευκόλυνση του ελέγχου και της επαλήθευσης των δαπανών από τη ΙΣΑ, την Τεχνική Γραµµατεία και τα αρµόδια εθνικά όργανα, ο Φ.Υ. υποχρεούται να τηρήσει πλήρη φάκελο του έργου, στον οποίο τηρούνται: o τα σχετικά έγγραφα της επιχορήγησης (απόφαση ένταξης στο πρόγραµµα, λοιπά έγγραφα) o τις εγκεκριµένες µελέτες του έργου, o τις βεβαιώσεις και άδειες νοµιµότητας υλοποίησης και λειτουργίας του έργου, o τα έγγραφα που αφορούν στις διαδικασίες δηµοπράτησης και σύναψης συµβάσεων, o τις επιµετρήσεις του φυσικού αντικειµένου από τον επιβλέποντα µηχανικό του σχεδίου (ή τεχνική υπηρεσία), καθώς και αποδεικτικά στοιχεία υλοποίησης άυλων ενεργειών, o τα πρωτότυπα εξοφληθλέντα δικαιολογητικά έγγραφα των δαπανών, τα οποία φέρουν υποχρεωτικά την ειδική σφραγίδα της ΙΣΑ o τις σχετικές Βεβαιώσεις Πληρωµής, o τα παραστατικά έγγραφα είσπραξης του ποσού της οικονοµικής ενίσχυσης (το αθεώρητο τιµολόγιο που εξέδωσε ο τελικός αποδέκτης για την είσπραξη του ποσού της οικονοµικής ενίσχυσης άρθρο 12, παρ. 3 του Π 186/1992 ΚΒΣ, το παραστατικό έγγραφο που εξέδωσε το Περιφερειακό Ταµείο Ανάπτυξης της Περιφέρειας Κρήτης καταβολής του ποσού της οικονοµικής ενίσχυσης στο Φ.Υ.) Όλα τα παραπάνω δικαιολογητικά και λοιπά έγγραφα των αρχείων της ΙΣΑ και των Φ.Υ. υποχρεωτικά φυλάσσονται µε ευθύνη τους και είναι στη διάθεση των ελεγκτικών οργάνων επί τρία (3) έτη µετά το οριστικό κλείσιµο του Προγράµµατος, ήτοι µέχρι το 2018. Η χρονική υποχρέωση τήρησης των εγγράφων εξακολουθεί να υπάρχει ακόµη και αν από φορολογικές διατάξεις της εθνικής νοµοθεσίας προκύπτει ότι η ΙΣΑ ή ο Φ.Υ. απέκτησε το δικαίωµα καταστροφής των παραπάνω εγγράφων µετά από φορολογικό έλεγχο. 5.4 Κλείσιµο των έργων και του Προγράµµατος Μετά την ολοκλήρωση των έργων οι δικαιούχοι προβαίνουν σε ενέργειες κλεισίµατος συντάσσοντας σχετική έκθεση σύµφωνα µε υπόδειγµα που θα εγκριθεί Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 41

από την Επιτροπή Παρακολούθησης, την οποία αποστέλλουν στη Ι.Σ.Α. της Περιφέρειας Κρήτης για να τεθεί υπόψη της Τεχνικής Γραµµατείας και κοινοποιούν στον αρµόδιο ανάλογα µε την περιοχή, Φορέα Τεχνικής Στήριξης. Η Τεχνική Γραµµατεία επεξεργάζεται τις εκθέσεις κλεισίµατος, διενεργώντας όταν απαιτείται αυτοψία στα έργα και εκδίδει Βεβαίωση Ολοκλήρωσης Έργου, βάσει υποδείγµατος που θα εγκρίνει η Ε.Π. Η Επιτροπή Παρακολούθησης ενηµερώνεται και προβαίνει, όπου απαιτείται, σε ενέργειες επίλυσης θεµάτων και διαφορών. Η /νση ηµοσίων Επενδύσεων του ΥΠΟΙΑΝ δύναται να διενεργεί δειγµατοληπτικά ελέγχους πριν από την παραλαβή των έργων. Στη βάση των εκθέσεων κλεισίµατος των έργων, καθώς και των πορισµάτων των πιθανών ελέγχων, η Τεχνική Γραµµατεία προβαίνει στο κλείσιµο των µέτρων και των αξόνων του προγράµµατος. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: Τεχνική Στήριξη των Φορέων Υλοποίησης Έργων Η παρακολούθηση και πιστοποίηση του φυσικού και οικονοµικού αντικειµένου των έργων πραγµατοποιείται µε ευθύνη της ΙΣΑ της Περιφέρειας Κρήτης µε τη υποστήριξη της Τεχνικής Γραµµατείας και τη συνδροµή των Φορέων Τεχνικής Στήριξης, όπου απαιτείται. Οι Φορείς Τεχνικής Στήριξης βρίσκονται σε συνεχή επαφή µε τους Φορείς Υλοποίησης των Έργων του Προγράµµατος και τους υποστηρίζουν στο σωστό προγραµµατισµό και την αποδοτικότερη οργάνωση των µέσων που απαιτούνται, προκειµένου τα έργα αυτά να υλοποιηθούν εγκαίρως και να συµβάλουν στο αναµενόµενο αναπτυξιακό αποτέλεσµα. Ειδικότερα, οι Φορείς Τεχνικής Στήριξης θα παρέχουν τις παρακάτω υπηρεσίες στους Φορείς Υλοποίησης των Έργων: 1. Ενέργειες ενηµέρωσης πληροφόρησης Οι Φορείς Τεχνικής Στήριξης θα ενηµερώνουν καθ όλη τη διάρκεια του προγράµµατος, τους εν δυνάµει φορείς υλοποίησης για τις δυνατότητες ένταξης στο πρόγραµµα, τις τυχόν τροποποιήσεις του, τις διαδικασίες ένταξης, υλοποίησης, παρακολούθησης κλπ. 2. Σχεδιασµός και Οργάνωση Οι Φορείς Τεχνικής Στήριξης βοηθούν τους Φ.Υ. αφενός στη συµπλήρωση των Τεχνικών ελτίων Έργου και αφετέρου στην επικαιροποίηση των Τ Ε, όποτε αυτή απαιτείται, όσον αφορά: Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 42

στον επακριβή προσδιορισµό του φυσικού αντικειµένου του έργου στο σχεδιασµό ενός ρεαλιστικού χρονοδιαγράµµατος υλοποίησης στον ακριβή προσδιορισµό του προϋπολογισµού που εγγράφεται στο Π Ε Οι Φορείς Τεχνικής Στήριξης δρουν επικουρικά προς τους Φ.Υ. στην τήρηση των διαδικασιών υλοποίησης των έργων του προγράµµατος. Οι Φορείς Τεχνικής Στήριξης παρέχουν στους Φ.Υ. την απαιτούµενη στήριξη για τη συµπλήρωση του τελικού Τ Ε (απολογιστικού) των έργων. 3. Υπηρεσίες υποστήριξης της διαδικασίας ωρίµανσης έργων Οι συγκεκριµένες υπηρεσίες αφορούν στην παροχή συµβουλευτικής υποστήριξης προς τους Φορείς Υλοποίησης για: * την εκπόνηση µελετών που απαιτούνται για την υλοποίηση των έργων, καθώς και για τη λήψη των απαραίτητων αδειών, * την κατάρτιση τευχών δηµοπράτησης των έργων (µελέτη νοµικού πλαισίου Φορέα Υλοποίησης και επιλογή της κατάλληλης µεθόδου διαγωνιστικής διαδικασίας για την επιλογή αναδόχου), * την αξιολόγηση των προσφορών των υποψηφίων αναδόχων και την υποστήριξη της όλης διαδικασίας για την επιλογή του αναδόχου, την ανάθεση του έργου και την κατάρτιση της σχετικής σύµβασης. 4. Υπηρεσίες ιοίκησης Έργου, µε τις οποίες βοηθούν τους Φ.Υ. σε περίπτωση που το ζητήσουν και αφορούν: στην επίσπευση των διαφόρων φάσεων υλοποίησης κάθε έργου προκειµένου να εξασφαλισθεί η έγκαιρη ολοκλήρωσή τους, στον έγκαιρο εντοπισµό των προβληµάτων που ενδέχεται να παρουσιασθούν στην πορεία εκτέλεσης του έργου, στην επισήµανση των µεθόδων αντιµετώπισης των παραπάνω προβληµάτων, στη βελτίωση των µηχανισµών Προγραµµατισµού και ιοίκησης των έργων τους. Σε οποιαδήποτε περίπτωση οι Φορείς Υλοποίησης (Φ.Υ.) είναι αποκλειστικά αρµόδιοι για την εκτέλεση των έργων, σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία. Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 44

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι: Σύστηµα ιοίκησης του Ειδικού Αναπτυξιακού Προγράµµατος Κρήτη Πράσινη Ανάπτυξη ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΠΕΝ ΥΣΕΩΝ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΠΕΝ ΥΣΕΩΝ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΠΕΝ ΥΣΕΩΝ Αθήνα, 16/03/2010 Αριθµ.Πρωτ.:11616/ Ε1137 Ταχ. /νση : Πλ. Συντάγµατος Ταχ. Κώδικας : 101 80 Πληροφορίες : Φανή Καραµήτσα τηλ. : 210 333 21 86 fax : 210 333 29 63 e-mail : fkaramitsa@mnec.gr ΠΡΟΣ : Ως ο Πίνακας Αποδεκτών ΘΕΜΑ: Σύστηµα ιοίκησης του Ειδικού Αναπτυξιακού Προγράµµατος Κρήτη Πράσινη Ανάπτυξη ΑΠΟΦΑΣΗ Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ Έχοντας υπόψη : 1. τις διατάξεις του άρθρου 90 του Κώδικα Νοµοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα Κυβερνητικά Όργανα, ο οποίος κυρώθηκε µε το άρθρο πρώτο του Π.. 63/2005 «Κωδικοποίηση της νοµοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα Κυβερνητικά Όργανα» (ΦΕΚ Α 98). Ο ΗΓΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 45