ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΕΝΑ ΕΡΓΟ URBACT II Το Cash είναι ένα ευρωπαϊκό έργο URBACT II το οποίο καλύπτει ένα δίκτυο 10 πόλεων και 1 περιφέρειας σε 9 χώρες: Bridgend-UK, Μπρίντιζι-IT, Περιφερειακό Συμβούλιο Rhône Alpes-FR, Echirolles-FR, Φρανκφούρτη-DE, Les Mureaux-FR, Εορδαία-EL, Tatabanya-HU, Ουτρέχτη-NL, Yambol-BG. Φιλοδοξία του είναι: να προτείνει νέες λύσεις και να προάγει νέες πολιτικές στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την ενεργειακά αποδοτική ανακαίνιση της κοινωνικής κατοικίας.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΔΙΑΝΟΜΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΟΥ ΟΔΗΓΟΣ CASH - συμπέρασμα 3 5 11 15 25 35 45 55 65 75 Δημαρχείο Echirolles, όπου έγινε η εναρκτήρια συνάντηση του δικτύου CASH το Σεπτέμβριο του 2010. η αποκλειστική ευθύνη για το περιεχόμενο της παρούσας έκθεσης έγκειται στους συγγραφείς. Δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα την άποψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 3
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΝΑ ΕΡΓΟ URBACT II ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 5
Οδηγός ολοκληρωμένης ενεργειακά αποδοτικής ανακαίνισης της κοινωνικής κατοικίας Συμβουλές από τις πόλεις για μεγαλύτερη στήριξη της οικολογικής κοινωνικής κατοικίας από την ΕΕ Το CASH (Citie s Action for Sustainable Housing) είναι ένα δίκτυο URBACT που αποτελείται από 11 εταίρους (10 πόλεις- Utrecht, Tatabanya, Sonderborg, Les Mureaux, Brindisi, Bridgend, Frankfurt, Yambol, Εορδαία, Echirolles και μία περιφέρεια Region Rhône-Alpes) με επικεφαλής την πόλη Echirolles στη Γαλλία. Φιλοδοξία του έργου CASH είναι να προτείνει νέες λύσεις και να προωθεί νέες πολιτικές για την αειφόρο ανακαίνιση της κοινωνικής και προσιτής κατοικίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το δίκτυο έχει οργανώσει τοπικά και διεθνικά θεματικά σεμινάρια με στόχο την ανταλλαγή εμπειριών, την ανάλυση των εμποδίων και τη συγκέντρωση καλών πρακτικών σε θέματα όπως το νομικό πλαίσιο που σχετίζεται με την ανακαίνιση της κοινωνικής κατοικίας, τη συμμετοχή των πολιτών, τις τεχνικές και οικονομικές πτυχές των ενεργειακά αποδοτικών επενδύσεων. 1. Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης της κοινωνικής κατοικίας Τεχνολογίες ανακαίνισης Οι τεχνολογικές δυνατότητες για ενεργειακά αποδοτικές ανακαινίσεις αναπτύσσονται γρήγορα. Η διαθεσιμότητα των τεχνικών δεν αποτελεί εγγύηση ότι θα χρησιμοποιούνται πάντα με τον καλύτερο και πιο αποτελεσματικό τρόπο. Οι εταίροι του έργου CASH έχουν κάνει κάποιες προτάσεις που αφορούν στην ενεργειακή ανακαίνιση της κοινωνικής κατοικίας στις πόλεις. Γενική αιτιολόγηση: Κάθε σχέδιο ανακαίνισης περιλαμβάνει την επιλογή προσέγγισης, στόχου, πηγών ενέργειας, Απαιτεί επίσης τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Η προσέγγιση στην ανακαίνιση, συνολική ή βήμα-βήμα, πράγματι αποτελεί σημαντικό θέμα. Πολλοί ενδιαφερόμενοι, οι κοινότητες και οι κοινωνικοί ιδιοκτήτες ειδικότερα, συχνά αναρωτιούνται εάν θα πρέπει να ασχοληθούν με περιορισμένο αριθμό κτιρίων για να επιτύχουν τους αναμενόμενους στόχους ΕΑ (80 kwh/m² έτος) ή εάν θα πρέπει να επεμβαίνουν σε λίγα στοιχεία (δηλαδή, μόνωση και υαλοπίνακες ή τροφοδοσία ενέργειας και εξοπλισμός, κλπ) σε μεγάλο αριθμό κτιρίων. Θα πρέπει να λαμβάνεται μια απόφαση προσεχτικά σύμφωνα με τους δημοτικούς στόχους μείωσης ενέργειας, τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους, άλλες υποχρεώσεις, καθώς και το χρόνο που παρεμβάλλεται μεταξύ των κύριων εργασιών ανακαίνισης (μέσος όρος από 20 έως 30 χρόνια). Συγκεκριμένες προτάσεις: - Διεξάγετε μια έρευνα σχετικά με τη ζήτηση για ενέργεια (θέρμανση και ζεστό νερό οικιακής χρήσης ή DHW). - Ψάξτε για δυνατότητες μείωσης της ζήτησης (με μόνωση, συσκευές εξοικονόμησης νερού ). - Υπολογίστε και συγκρίνετε τα διαφορετικά συστήματα θέρμανσης (λέβητας μόνο, λέβητας και ΣΠΗΘ, αντλία θερμότητας, συστήματα θέρμανσης που λειτουργούν με σόμπες βιομάζας, λέβητες, τηλεθέρμανση), συγκρίνοντας όχι μόνο το κόστος αγοράς, εγκατάστασης και συντήρησης, αλλά και την εξάρτηση σε καύσιμα και τις εκπομπές (CO2και άλλες) - λαμβάνοντας υπόψη ότι μελλοντικά οι τιμές των διαφόρων καυσίμων μπορεί να εξελιχθούν διαφορετικά. - Κάντε ένα μακροπρόθεσμο υπολογισμό, 15-20 ετών. Για να αποφύγουν την ad-hoc λήψη αποφάσεων, οι ιδιοκτήτες κοινωνικής κατοικίας και οι ιδιοκτήτες κατοικιών θα πρέπει να εκπονήσουν ένα διαρθρωτικό σχέδιο ανακαίνισης, όπου παίζουν ρόλο τόσο οι τεχνικές, κοινωνικές και οι οικονομικές πλευρές όσο και οι περιβαλλοντικές πτυχές. Κατά την επιλογή των υλικών, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η γκρι (κρυμμένη) ενέργεια, η οποία συμπεριλαμβάνει την ενέργεια που απαιτείται για τη μεταφορά και την ανακύκλωση των διαφόρων υλικών/τεχνολογίας στο τέλος του κύκλου ζωής τους. ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 7
2. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Βασιζόμενοι στα εμπόδια, τις ανάγκες και τους παράγοντες ενδυνάμωσης, οι εταίροι του CASH έχουν καθορίσει συστάσεις για ένα αποτελεσματικό νομικό πλαίσιο για την ενεργειακή απόδοση, το οποίο έχει συμφωνηθεί με το ακόλουθο "Μανιφέστο του Μπρίντιζι". Γενική αιτιολόγηση: Όπως αναφέρθηκε στην εισαγωγή, η ΕΕ διαθέτει πολλά νομικά κείμενα που έχουν εφαρμογή στην ανακαίνιση της κοινωνικής κατοικίας στις πόλεις. Δεν είναι μόνο οι οδηγίες της ΕΕ για την ενέργεια και ο κανονισμός για τα Διαρθρωτικά Ταμεία αλλά και, για παράδειγμα, η Οδηγία για τις Δημόσιες Προμήθειες ή οι εθνικοί κανονισμοί για τον καθορισμό των ενοικίων. να εφαρμόσουν αυτή τη νομοθεσία και να ειδικευτούν στη θετική εφαρμογή αυτής της νομοθεσίας στα τοπικά έργα. Συγκεκριμένες προτάσεις: - Δημιουργία τοπικών ομάδων για την οικολογική κοινωνική κατοικία. Μπορούν να αναπτυχθούν τοπικές ομάδες για ολόκληρη την αλυσίδα προσφοράς των ενεργειακά αποδοτικών έργων ανακαίνισης, από τον προμηθευτή, τους σχεδιαστές, αρχιτέκτονες μέσω του εγκαταστάτη, έως τους χρήστες. Σε μια τέτοια ομάδα μπορεί να αναπτυχθεί η διαχείριση ποιότητας, με τη χρήση ενεργειακής σήμανσης. - Θα πρέπει να εξασφαλιστεί ένας ευέλικτος μηχανισμός ώστε τα ενοίκια να ταιριάζουν στο τοπικό πλαίσιο (άπορες γειτονιές) και μια μορφή προστασίας από την αύξηση των ενοικίων για τα υφιστάμενα ενοίκια. 3. Χρηματοδοτικά μέσα Για τη βελτίωση των δυνατοτήτων χρηματοδότησης ενεργειακά αποδοτικών έργων ανακαίνισης μεγάλης κλίμακας, το δίκτυο CASH έχει προτείνει μια σειρά από συστάσεις που παρουσιάζονται ως απόφαση με τίτλο Frankfurt resolution : Γενική αιτιολόγηση: Έχει υπολογιστεί ότι το κόστος της ολοκληρωμένης ενεργειακής ανακαίνισης μιας κατοικίας, ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 23.000 Ευρώ (στη Γαλλία). Για την επίτευξη των ευρωπαϊκών στόχων μείωσης των εκπομπών CO2 για την κατοικία, θα πρέπει να ανακαινιστούν περίπου 70 έως 180 εκατομμύρια κατοικίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), σύμφωνα με τα πρότυπα χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Αυτό απαιτεί από 1,5 έως πάνω από 4 τρις Ευρώ σε επενδύσεις ενεργειακής ανακαίνισης στον τομέα κατοικίας πριν από το 2050, που αντιστοιχεί στο 27% περίπου της ενεργειακής κατανάλωσης στην ΕΕ. Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό; Για την επίτευξη των εθνικών και διεθνών στόχων κλίματος και ενέργειας, απαιτούνται περισσότεροι πόροι και συνεισφορές από την Ευρώπη και τις εθνικές κυβερνήσεις για όλους τους ιδιοκτήτες κατοικιών. α διαθέσιμα χρηματοοικονομικά μέσα θα πρέπει: να βασίζονται σε μακροπρόθεσμο προγραμματισμό, να είναι καλύτερα συντονισμένα. Συγκεκριμένες προτάσεις: - Τα εθνικά και περιφερειακά ανανεούμενα κεφάλαια (υποστηριζόμενα από πρόσθετες χρεώσεις στο ενοίκιο ή το λογαριασμό ενέργειας) μπορεί να αποτελέσουν σημαντικό μέσο, ευνοώντας τα μακροπρόθεσμα και μεγάλης κλίμακας έργα. - Θα πρέπει να δημιουργηθούν ή να υποστηριχθούν τρίτοι φορείς διαχείρισης για την οργάνωση των τεχνικών, οικονομικών και οργανωτικών πτυχών, καθώς και την παρακολούθηση των μέτρων. Θα μπορούσαν να ενεργήσουν ως διαμεσολαβητές μεταξύ ιδιοκτητών στεγαστικών μονάδων και ενοικιαστών. Το ρόλο μπορούν να αναλάβουν τοπικά/περιφερειακά ιδρύματα ή εταιρίες παροχής υπηρεσιών ενέργειας ή ακόμη και οργανώσεις ενοικιαστών. - Για την εφαρμογή της ενεργειακής βελτίωσης με ολοκληρωμένο και βέλτιστο τρόπο, θα πρέπει να περιλαμβάνονται μέτρα μείωσης των άλλων εξόδων λειτουργίας, δηλαδή ύδρευση, ηλεκτρισμός και αποχέτευση - το "δεύτερο ενοίκιο" δηλαδή. - Τα ευρωπαϊκά ταμεία όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) δεν θα πρέπει να χορηγούν κεφάλαια μόνο για ενεργειακά μέτρα γενικά αλλά και να εστιάζουν στην κοινωνική κατοικία με ολοκληρωμένη προσέγγιση (ενέργεια, περιβάλλον διαβίωσης, συντήρηση και ενσωμάτωση). 8 ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ
4. Συμμετοχή των πολιτών Οι βασικές συστάσεις για την αποτελεσματική συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία Ενεργειακά Αποδοτικής (ΕΑ) ανακαίνισης και στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας παρέχονται από τους εταίρους του προγράμματος CASH μέσω της "Απόφασης του Bridgend". Γενική αιτιολόγηση: Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής απαιτεί φιλόδοξες πολιτικές και η Πολιτική για το Αστικό Κλίμα είναι αποτελεσματική μόνο με τη συμμετοχή των πολιτών, για τους εξής λόγους: Πρώτον, στον τομέα της κατοικίας μπορεί να εξοικονομηθεί σημαντική ποσότητα ενέργειας όχι μόνο με τεχνικά μέσα αλλά και με αλλαγές συμπεριφοράς. Μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να εξοικονομηθεί το 10% περίπου της ενέργειας με την αλλαγή της καθημερινής συμπεριφοράς (κλείσιμο φώτων, μείωση της θερμοκρασίας κλπ). Δεύτερον, πολλά τεχνικά μέτρα ενεργειακής απόδοσης θα είναι λιγότερο αποτελεσματικά εάν δεν επιτευχθεί η σχετική αλλαγή συμπεριφοράς. Τρίτον, υπάρχει και η "επενδυτική συμπεριφορά". Η επιλογή μιας επένδυσης σε ενεργειακά αποτελεσματικές οικιακές συσκευές εξαρτάται από τη γνώση και την ευαισθητοποίηση του κοινού. Για αυτούς τους τρεις λόγους η συμμετοχή των πολιτών αποτελεί απαραίτητο μέρος κάθε πολιτικής για την κλιματική αλλαγή. Συγκεκριμένες προτάσεις: Οι εταίροι του CASH παρέχουν τις ακόλουθες συμβουλές: Είναι σημαντικό να συμμετέχουν οι πολίτες σε όλα τα στάδια μιας πολιτικής, π.χ.: - από τη φάση προγραμματισμού και κατά τη διάρκεια όλων των σταδίων της διαδικασίας ανακαίνισης με στόχο τον κοινό σχεδιασμό του ενεργειακά αποδοτικού έργου ανακαίνισης για την εξασφάλιση του εξοπλισμού και των συστημάτων, καθώς και της σωστής λειτουργίας των ανακαινισμένων ΕΑ κτιρίων. - Κατά τη συνδημιουργία προγραμμάτων με τους ενοικιαστές όχι μόνο για τη βελτίωση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας των κατοικιών αλλά και για τη βελτίωση της υγείας των πολιτών και του περιβάλλοντος της γειτονιάς τους, έτσι ώστε οι ενοικιαστές να αποκτήσουν την κυριότητα και δύναμη για να μπορέσουν να εφαρμόσουν ενεργειακά αποδοτικά μέτρα και να αλλάξουν συμπεριφορά Για την επίτευξη αυτού του στόχου, οι εταίροι του CASH προτείνουν, για παράδειγμα, τη χρήση μείγματος καινοτόμων εργαλείων που ευνοούν τις ανταλλαγές μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων, όπως ανεξάρτητοι σύμβουλοι ενέργειας, εκπαιδευμένοι πρωταθλητές, πρεσβευτές ενέργειας, καταρτισμένοι με τρόπο ώστε να μπορούν να αλλάξουν συμπεριφορά και στάσεις και να εκπαιδεύσουν τους πολίτες και να κατανοήσουν τα οφέλη των ενεργειακά αποδοτικών 5. Παραγωγή και διανομή ενέργειας Οι κύριες συστάσεις για ενεργειακά αποδοτικά συστήματα παραγωγής και διανομής σε κοινωνικές κατοικίες παρέχονται από τους εταίρους του προγράμματος CASH στη δήλωση του Sønderborg. Γενική αιτιολόγηση: Η ενεργειακά αποδοτική ανακαίνιση αφορά όχι μόνο τις τεχνικές πτυχές των συστημάτων μόνωσης, θερμότητας και αερισμού, αλλά και τις πηγές ενέργειας και τη διανομή τους στις οικιστικές μονάδες, επηρεάζοντας το κόστος που καταβάλλουν οι ενοικιαστές και τις εκπομπές CO2. Ο τρόπος πραγματοποίησης της ανακαίνισης, οι τεχνικές δυνατότητες και η αποτελεσματικότητα των μέτρων σχετίζονται συχνά με τις μορφές ενέργειας και τις πηγές που είναι διαθέσιμες για το κτίριο. Η εκπομπή άνθρακα ανά μονάδα ενέργειας διαφέρει σημαντικά στα διαφορετικά μείγματα ενέργειας, όπως και το κόστος ανά μονάδα ενέργειας. Για αυτό το λόγο, οι εταίροι του CASH έχουν προτείνει τη χρήση του στρατηγικού ενεργειακού σχεδιασμού ώστε να επιλεγεί το πιο κατάλληλο ενεργειακό σενάριο για κάποια πόλη (π.χ. σενάριο χαμηλού κόστους ενέργειας Η ενέργεια από ορυκτά καύσιμα χαρακτηρίζεται από χαμηλό κόστος κατασκευής και υψηλό κόστος παραγωγής ανά kwh, το οποίο αντιστοιχεί σε μεταβλητό ενεργειακό κόστος για τον τελικό χρήστη. Η προμήθεια ανανεώσιμης ενέργειας χαρακτηρίζεται από υψηλότερο κόστος κατασκευής ανά kwh αλλά και πολύ χαμηλό κόστος παραγωγής και κόστος ανά μονάδα ενέργειας. ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 9
Συγκεκριμένες προτάσεις: - Η διαφοροποίηση με αρκετές πράσινες πηγές ενέργειας είναι σημαντική και θα πρέπει να ενθαρρύνεται. - Θα πρέπει να προωθείται η συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας επειδή αποτελεί μια ευέλικτη και αποτελεσματική μέθοδο μετατροπής της ενέργειας. τεράστια αποτελεσματικότητα και εξοικονόμηση κόστους (περισσότερο από το 30% της συνολικής πρωτογενούς ενέργειας σε σύγκριση με την ξεχωριστή παραγωγή) και μπορεί να εφαρμοστεί από - Οι κοινότητες ενοικιαστών μπορούν να συμμετέχουν στην παραγωγή και τη διανομή ανανεώσιμης ενέργειας έτσι ώστε οι γραμμές μεταφοράς να είναι σύντομες και το πάγιο κόστος χαμηλό. - Οι ευρωπαϊκές οδηγίες και η χρηματοδότηση θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το γεγονός ότι τα κτίρια και οι περιοχές κοινωνικής κατοικίας που χρειάζονται εκσυγχρονισμό μπορεί να είναι ο πυρήνας των τοπικών δικτύων διανομής ενέργειας, παρέχοντας έτσι καλύτερες πρακτικές και οικονομικές συνθήκες για την υλοποίηση μονάδων συμπαραγωγής και μετατρέποντας την παροχή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα σε ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. - Οι περιφέρειες θα πρέπει να χρησιμοποιούν περισσότερο από το 10% των πόρων που τους παρέχει το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) για τον εκσυγχρονισμό του τομέα παραγωγής ενέργειας που συνδέεται με την κοινωνική κατοικία 6. Έργο ενεργειακά αποδοτικής ανακαίνισης της κοινωνικής κατοικίας (SHEER) Βασικές συστάσεις για ένα αποτελεσματικό έργο ενεργειακά αποδοτικής ανακαίνισης της κοινωνικής κατοικίας παρέχονται από τους εταίρους του CASH μέσω της Δήλωσης του Yambol. Γενική αιτιολόγηση: Κατά τα 2 έτη της φάσης υλοποίησης του έργου CASH, καλύφθηκαν αρκετά θέματα που έχουν αντίκτυπο στην ενεργειακά αποδοτική ανακαίνιση της κοινωνικής κατοικίας, συμπεριλαμβανομένων και τεχνολογικών, νομικών, χρηματοοικονομικών και κοινωνικών θεμάτων, καθώς και θεμάτων παραγωγής ενέργειας. είναι απαραίτητο να εξασφαλιστεί η κατάλληλη χρήση αυτών των συστατικών μέσω της επαρκούς συμμετοχής των διαφορετικών ομάδων παικτών που συμμετέχουν σε έργα ενεργειακής ανακαίνισης και η ανάπτυξη συνεργιών μεταξύ αυτών. Μια τέτοια βελτιστοποίηση του σχεδιασμού και της διαχείρισης ενός έργου ενεργειακά αποδοτικής ανακαίνισης της κοινωνικής κατοικία (SHEER) θα πρέπει να συμβάλλει στην ενίσχυση της αποδοτικότητας και τη μείωση του κόστους των εργασιών SHEER που αφορούν ενοικιαστές ή και ιδιοκτήτες χαμηλού εισοδήματος και που πρέπει να αναπαραχθούν σε μεγάλη κλίμακα, καθώς η κοινωνική κατοικία αντιστοιχεί στο 12% των ευρωπαϊκών ακινήτων και το 20% των εκπομπών CO2. Συγκεκριμένες προτάσεις: - Ανάπτυξη ενός νέου μοντέλου που να διασφαλίζει μια συστημική προσέγγιση σε ένα έργο SHEER με την ενσωμάτωση κοινωνικών, πολιτικών, περιβαλλοντικών, νομικών και χρηματοοικονομικών στοιχείων και αρμοδιοτήτων. - Ίδρυση ενός ανεξάρτητου φορέα διαχείρισης έργου ειδικά για το έργο, που να περιλαμβάνει κρίσιμους ενδιαφερόμενους. - Συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων στρατηγικών ενδιαφερόμενων στη φάση προγραμματισμού - Συμπερίληψη των διαφορετικών χρονοδιαγραμμάτων των ενδιαφερόμενων και διασφάλιση ενεργειών που συμμορφώνονται με τις διαφορετικές ανάγκες. - ενεργειακά αποδοτική, απλή στη χρήση, με μικρή και εύκολη συντήρηση, εφαρμογή σε εργασίες μεγάλης κλίμακας, σε ανταγωνιστική τιμή - Αντιστοίχηση των προγραμμάτων χρηματοδότησης με το χρονοδιάγραμμα/ ρυθμό του έργου, και προσαρμογή σύμφωνα με την εξέλιξη του έργου. - Παροχή λεπτομερειών του έργου στους τελικούς χρήστες στα διαφορετικά στάδια, για ενίσχυση της διαφάνειας και βελτίωση της δημόσιας διαβούλευσης 10 ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ
Το πλαίσιο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΕΝΑ ΕΡΓΟ URBACT II ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 11
Το πλαίσιο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης Οι πόλεις καταναλώνουν μεταξύ 60 και 80% της παγκόσμιας παραγωγής ενέργειας και ευθύνονται για ένα σχεδόν ισοδύναμο μερίδιο των παγκόσμιων εκπομπών CO21. Ο τρόπος που αναπτύσσονται και λειτουργούν οι πόλεις επηρεάζει την ενεργειακή ζήτηση και επομένως τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οι τρόποι ζωής, η μορφή του χώρου και η διαθεσιμότητα μέσων μαζικής μεταφοράς αλλά και ο τρόπος κατασκευής και χρήσης των κτιρίων είναι κρίσιμης σημασίας. Ενόψει αυτής της πραγματικότητας, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υιοθετήσει μεγάλο αριθμό πρωτοβουλιών (νομοθεσία ή ήπια μέτρα) που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο συμβάλλουν οι πόλεις στο μετριασμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη ή και την προσαρμογή σε αυτό το φαινόμενο. Οι κατοικίες, που ευθύνονται κατά μέσο όρο για το 40% της κατανάλωσης ενέργειας και το 30% των εκπομπών CO2 στις πόλεις, αποτελούν βασικό τομέα που πρέπει να αντιμετωπιστεί προκειμένου οι πόλεις να κάνουν την απαραίτητη ενεργειακή επανάσταση που θα επιτρέψει έναν καλύτερο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής ή και την προσαρμογή σε αυτήν. Οι πρωτοβουλίες της ΕΕ στον τομέα της κατοικίας και της ενέργειας μπορούν να ταξινομηθούν σε 2 κατηγορίες: Πρωτοβουλίες που επιβάλλουν νέα πρότυπα και επομένως συνεπάγονται βραχυπρόθεσμο κόστος Πρωτοβουλίες που βοηθούν τις πόλεις να διαχειριστούν αυτό το βραχυπρόθεσμο κόστος Η πρώτη κατηγορία αφορά κυρίως στη νομοθεσία που σχετίζεται με την ενεργειακή Η πρόσφατη Οδηγία για την Ενεργειακή Απόδοση (EED) θεωρείται σημαντικό βήμα προς την επίτευξη του στόχου μείωσης κατά 20% της κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ έως το 2020 σε σύγκριση με το 2005. Ορισμένες από τις πιο σημαντικές νέες διατάξεις με αντίκτυπο στην κατοικία είναι οι εξής: - Απαιτείται από τα Κράτη Μέλη να εφαρμόσουν μια σειρά από δεσμευτικά, ευέλικτα μέτρα και να θέσουν έναν εθνικό στόχο για την ενεργειακή απόδοση, που θα πρέπει να ανέρχεται σε 20% - Ζητείται από τις εταιρίες ενέργειας να μειώσουν τις πωλήσεις ενέργειας σε βιομηχανικούς και οικιακούς πελάτες κατά 1,5% τουλάχιστον ετησίως. - Ποσοστό ανακαίνισης 3% για τα δημόσια κτίρια που ανήκουν στην κεντρική κυβέρνηση - Υποχρέωση για κάθε κράτος μέλος της ΕΕ να χαράξει έναν οδικό χάρτη που να καθιστά ολόκληρο τον τομέα κατασκευής πιο ενεργειακά αποδοτικό έως το 2050 (εμπορικά, δημόσια και ιδιωτικά κτίρια). - Η νέα οδηγία περιλαμβάνει επίσης πρόσθετα μέτρα για τους ενεργειακούς ελέγχους και τη διαχείριση της ενέργειας για μεγάλες εταιρίες, ανάλυση κόστους-ωφέλειας για την ανάπτυξη - Ένα από τα άρθρα (αρ. 15) αναφέρεται στους μηχανισμούς χρηματοδότησης που έχουν δημιουργηθεί για την εκπλήρωση των νέων υποχρεώσεων (ειδικότερα, τους εθνικούς πόρους για την ενεργειακή απόδοση) Πρόταση για τη νέα Οδηγία για την Ενεργειακή Απόδοση (EED) Ημερομηνία που θα τεθεί σε ισχύ η EBDP Οδηγία για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων (EPBD) Αίτηση μεταξύ 09.01.2013 και 09.07.2013. EED Εθνική Εφαρμογή Μια άλλη Οδηγία έχει άμεσο αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζονται, ανακαινίζονται και χρησιμοποιούνται οι κατοικίες: Η οδηγία EPBD είναι το βασικό νομοθετικό μέσο σε επίπεδο ΕΕ που στοχεύει στην επίτευξη της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων λαμβάνοντας υπόψη τις εξωτερικές κλιματικές και τοπικές συνθήκες, καθώς και τις απαιτήσεις Τα κύρια στοιχεία είναι: - Επέκταση των ελάχιστων απαιτήσεων σε όλα τα καινούργια και ανακαινισμένα κτίρια - Ενίσχυση των Πιστοποιητικών Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) μέσω: Ανεξάρτητου συστήματος ελέγχου για τα ΠΕΑ Δημοσίευσης των ΠΕΑ σε όλες τις εμπορικές ανακοινώσεις Επέκτασης της παρουσίασης/έκθεσης (>500m2, 2015>250m2) - Μεθοδολογία υπολογισμού των βέλτιστων ως προς το κόστος επιπέδων ελάχιστων απαιτήσεων ενεργειακής απόδοσης - Εισαγωγή των "κτιρίων με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας" (NZEB) για τα νέα κτίρια έως το 2018 Για μια επισκόπηση της εφαρμογής αυτών των 2 οδηγιών2, παραθέτουμε το ακόλουθο χρονοδιάγραμμα (MS = Κράτη Μέλη) 2010 2012 2014 2017 2011 2013 2015 2018 EPDB- Εθνική Εφαρμογή NZEB- Έκθεση προόδου ΚΜ EED - Ημερομηνία που θα τεθεί σε ισχύ Κτίρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας (NZEB) έκθεση προόδου ΚΜ Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα Γνωστοποίησης Ηλεκτρικής Ενέργειας (EPED) Κατάλογος μέτρων και μέσων ΚΜ Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) Οδηγία Ελάχιστα επίπεδα ΑΠΕ Αξιολόγηση EED NZEB Όλα τα νέα δημόσια κτίρια NZEB- Έκθεση προόδου ΚΜ Αναθεωρημένος κατάλογος μέτρων και Μέσων ΚΜ - EPBD 2020 NZEB Όλα τα νέαανακαινισμένα κτίρια 12 ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ
Η δεύτερη κατηγορία πρωτοβουλιών της ΕΕ στον τομέα της κλιματικής αλλαγής και της κατοικίας αναφέρεται στη νομοθεσία και τα ήπια μέτρα που αναμένεται να βοηθήσουν τις πόλεις να αντιμετωπίσουν τα νέα πρότυπα σε ό,τι αφορά την ενεργειακή απόδοση. Τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ ανήκουν σε αυτή την κατηγορία καθώς οι νέες διατάξεις3 παρέχουν νέες ευκαιρίες για τις περιφέρειες και τις πόλεις με στόχο την υποστήριξη της κοινωνικής κατοικίας, ειδικότερα στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης. Υπάρχουν τουλάχιστον 3 τομείς όπου οι επενδύσεις στην κατοικία μπορούν να συγχρηματοδοτηθούν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης 4 : 1. Ενεργειακή απόδοση: Οι πρώην περιφέρειες στόχου 2 (οι πιο αναπτυγμένες περιφέρειες της ΕΕ) θα πρέπει να αφιερώσουν τουλάχιστον 20% των επιχειρησιακών προγραμμάτων τους σε επενδύσεις υποστήριξης της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλής κατανάλωσης άνθρακα σε όλους τους τομείς. Ειδικότερα, θα πρέπει να γίνουν επενδύσεις για την υποστήριξη της ενεργειακής απόδοσης και τη χρήση ανανεώσιμης ενέργειας στον τομέα της κατοικίας. Επομένως, δεν υπάρχει πλέον πλαφόν για τις επενδύσεις στην ενέργεια ανακαίνιση κατοικίας, που σημαίνει ότι μια περιφέρεια είναι ελεύθερη να επενδύσει όσους πόρους του ΕΤΠΑ επιθυμεί για την ενεργειακή ανακαίνιση της κατοικίας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι γίνεται αναφορά στον τομέα κατοικίας γενικά, που σημαίνει ότι κάθε είδους κατοικία (συμπεριλαμβανομένης και της συνεταιριστικής κατοικίας) είναι επιλέξιμη για στήριξη. 3 Κατά τη σύνταξη, η νέα νομοθεσία αποτελούσε ακόμη θέμα διαπραγμάτευσης μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου Υπουργών. Επομένως, ίσως υπάρξουν κάποιες μικρές αλλαγές στο κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. 4 http:/ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/official/regulation/ pdf/2014/proposals/regulation/esf/ 2. Κοινωνικές υποδομές: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει τη δυνατότητα επενδύσεων στην κοινωνική κατοικία (α) επενδύσεις στις υγειονομικές και τις κοινωνικές υποδομές που συμβάλλουν στην εθνική, (β) φυσική και οικονομική αναγέννηση των άπορων αστικών και αγροτικών κοινοτήτων, 3. αστική ανάπτυξη. Ο κανονισμός υπογραμμίζει ότι το 5% τουλάχιστον των πόρων του ΕΤΠΑ που κατανέμονται σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει να κατανεμηθούν σε ολοκληρωμένες δράσεις για αειφόρο αστική ανάπτυξη Αυτό σημαίνει ότι οι πόλεις θα διαχειρίζονται άμεσα το 5% τουλάχιστον του εθνικού κονδυλίου ΕΤΠΑ για τη στήριξη της αστικής ανάπτυξης/ ανάπλασης. Επιπρόσθετα, θα επιτρέπεται στις πόλεις να στηρίζουν πιλοτικά έργα και μελέτες ώστε να δοκιμάζονται καινοτόμες λύσεις που συνδέονται με την αειφόρο αστική ανάπτυξη. Επομένως, υπάρχει μεγάλο περιθώριο συνεργασίας μεταξύ πόλεων και οργανισμών που παρέχουν προσιτή κατοικία. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο επίσης παρέχει νέες ευκαιρίες χρηματοδότησης για πρωτοβουλίες που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή στον τομέα της κατοικίας, δεδομένου ότι μπορεί να στηρίξει τη "μετάβαση προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή, ενεργειακά αποτελεσματική και περιβαλλοντικά βιώσιμη, μέσω της μεταρρύθμισης των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, της προσαρμογής των δεξιοτήτων και επαγγελματικών προσόντων, της αναβάθμισης των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας σε τομείς που σχετίζονται με το περιβάλλον και την ενέργεια"5 5 http:/ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/official/regulation/pdf/2014/ proposals/regulation/esf/ Εκτός από τα Διαρθρωτικά Ταμεία, θα πρέπει να αναφέρουμε και μια "ήπια" πρωτοβουλία που λειτουργεί ως καταλύτης για τις προσπάθειες που καταβάλλονται από τις πόλεις για να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της ενεργειακής απόδοσης: τη Συμφωνία των Δημάρχων. Μετά την υιοθέτηση, το 2008, του Πακέτου "Κλίμα και Ενέργεια" της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή λανσάρισε τη Συμφωνία των Δημάρχων για επικύρωση και υποστήριξη των προσπαθειών που γίνονται από τις τοπικές αρχές για την εφαρμογή ενεργειακά βιώσιμων πολιτικών. Προκειμένου να μετατρέψουν την πολιτική τους δέσμευση σε πραγματικά μέτρα και έργα, οι συνυπογράφοντες τη Συμφωνία ανέλαβαν ειδικότερα την προετοιμασία μιας Βασικής Απογραφής Εκπομπών και την υποβολή, εντός ενός έτους από την υπογραφή, ενός Σχεδίου Δράσης για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη που να παρουσιάζει τις βασικές δράσεις που προγραμματίζουν να υλοποιήσουν Εκτός από την εξοικονόμηση ενέργειας, τα αποτελέσματα των δράσεων που θα αναλάβουν οι συνυπογράφοντες είναι πολυσύνθετα: δημιουργία εξειδικευμένων και σταθερών θέσεων εργασίας, που δεν υπόκεινται σε μετεγκατάσταση, υγιέστερο περιβάλλον και ποιότητα ζωής, βελτιωμένη οικονομική ανταγωνιστικότητα και μεγαλύτερη ενεργειακή ανεξαρτησία. Σήμερα, περισσότερες από 4000 πόλεις έχουν υπογράψει τη Συμφωνία των Δημάρχων, συμπεριλαμβανομένων και των περισσότερων εταίρων του έργου CASH. Συνοψίζοντας το πλαίσιο πολιτικής, μπορούμε να πούμε ότι οι πόλεις ενεργούν σε ένα πλαίσιο νέων περιορισμών από την ΕΕ που έχουν συμφωνηθεί συλλογικά, καθώς και νέων ευκαιριών. Κατά τη διάρκεια του έργου, οι πόλεις εταίροι του CASH έχουν διατυπώσει προτάσεις που απευθύνονται στις διαχειριστικές αρχές των ταμείων και γενικότερα τους Αυτές οι προτάσεις παρουσιάζονται στην ακόλουθη ενότητα. ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 13
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΝΑ ΕΡΓΟ URBACT II Τι πρέπει να γίνει; Ποια τεχνολογία πρέπει να χρησιμοποηθεί; Ποια ενεργειακά αποδοτική προσέγγιση πρέπει να υιοθετηθεί σε περιπτώσεις ανακαίνισης; Απαιτείται πιστοποίηση; Η σήμανση είναι σημαντική; ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ BYERNES VEJLEDNING ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ OM ΓΙΑ BÆREDYGTIGE ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ BOLIGER 15
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ ΣΥΝΟΨΗ 16 ΤΟ ΚΤΗΡΙΟ ΩΣ ΚΕΛΥΦΟΣ ΑΕΡΟΣΤΕΓΑΝΟΤΗΤΑ ΚΕΛΥΦΟΥΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Εξαερισμός ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΖΕΣΤΟ ΝΕΡΟ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ (DHW) ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΥΡΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΗΜΑΤΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΣΧΕΔΙΟΥ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΤΕΓΑΣΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ RHONE-ALPES ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ: ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΣΕ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ MITROS SDS «SHARED ENERGY SKILL CENTER» LES MUREAUX ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΜΑΘΕΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ 16 20 22 23 24 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ Ένα δίκτυο 11 ευρωπαϊκών πόλεων και περιφερειακών εταίρων που συμμετέχουν στο ευρωπαϊκό έργο URBACT «Cities Action for Sustainable Housing CASH», με επικεφαλής πόλη την Echirolles (Γαλλία), ασχολείται με θέματα ενεργειακής απόδοσης (ΕΑ) και αειφόρου ανακαίνισης της κοινωνικής κατοικίας. Στα πλαίσια του έργου, αναλύονται οι πτυχές της τεχνολογικής ανάπτυξης, το νομικό πλαίσιο, η χρηματοοικονομική τεχνική, η συμμετοχή των πολιτών, η παραγωγή ενέργειας και η τεχνική του έργου σε θεματικά σεμινάρια. Κάθε ανάλυση οδηγεί στην παραγωγή ενός μίνι οδηγού που παρουσιάζει την τελευταία εξέλιξη της τεχνολογίας που αφορά το θέμα, τα βασικά ζητήματα, συμβουλές και σχετικές εμπειρίες στις πόλειςεταίρους και πηγές πληροφόρησης. Η παρούσα έκδοση, που καλύπτει το θέμα της τεχνολογικής ανάπτυξης είναι το 1 ο μιας σειράς 6 σύντομων οδηγών. Ποια τεχνολογία πρέπει να χρησιμοποιηθεί; Ποια προσέγγιση στην ανακαίνιση πρέπει να υιοθετηθεί; Απαιτείται πιστοποίηση; Η σήμανση είναι σημαντική; Ο παρών Σύντομος Οδηγός Τεχνολογικής Ανάπτυξης βοηθάει στην επισήμανση: των βασικών στοιχείων στα οποία θα πρέπει να εστιάσει κανείς (συστήματα θέρμανσης, μόνωση, υαλοπίνακες, αερισμός ) κατά την ανακαίνιση, καθώς και τον τύπο και τις προσεγγίσεις, δηλαδή όλα τα θέματα που καλύπτει η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2010/31 ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Στόχος του οδηγού είναι να παρέχει πρακτική υποστήριξη σε πόλεις που ενδιαφέρονται να προσδιορίσουν αποτελεσματικά μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης της υφιστάμενης κοινωνικής κατοικίας. ΣΥΝΟΨΗ Κύριος στόχος αυτής της σύνοψης της κύριας τεχνολογικής ανάπτυξης και τεχνικών είναι να παρέχει στις τοπικές κοινότητες τα βασικά στοιχεία που πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και τις επιλογές που πρέπει να γίνονται κατά το σχεδιασμό της ενεργειακής ανακαίνισης. Καλύπτει τα εξής: το κέλυφος του κτιρίου και τη στεγανότητα του κελύφους, τις τεχνικές εγκαταστάσεις, παραγωγή και μετατροπή ενέργειας την παρακολούθηση. Το κέλυφος του κτιρίου Τα ενεργειακά αποδοτικά υλικά και οι συσκευές για τους τοίχους, τις οροφές, τα ταβάνια και τα παράθυρα περιγράφονται παρακάτω: Τοίχος Η αποδοτική μόνωση ή αδράνεια είναι βασικό θέμα. Η μόνωση των εξωτερικών τοίχων είναι το συνηθέστερο. Τα μονωτικά πλαίσια παράγονται συνήθως από αφρό πολυστυρενίου, αλλά η ορυκτή ίνα εξασφαλίζει πολύ καλύτερες τιμές πυροπροστασίας (υποχρεωτικά για τα υψηλά κτίρια). Τα φυσικά μονωτικά προϊόντα, όπως οι νιφάδες κυτταρίνης, οι τάπητες από ίνες ξύλου, οι ίνες καννάβεως, το μαλλί προβάτου κλπ, δεν έχουν μικρότερη απόδοση συγκριτικά με τα συνθετικά προϊόντα. Αντίθετα, συχνά είναι πολύ καλύτερα σε ό,τι αφορά την απόδοση, την αντοχή, εκτός από το γεγονός ότι ωφελούν την υγεία. Επιπλέον, έχουν μικρότερο ίχνος άνθρακα και γκρι ενέργεια (grey energy) ενώ προσφέρουν χαρακτηριστικά που επιτρέπουν την προστασία από το κρύο κατά τους χειμερινούς μήνες καθώς και βέλτιστη προστασία από τη ζέστη το καλοκαίρι. Εάν υπάρχουν κοιλότοιχοι, οι κοιλότητες μπορούν να πληρωθούν με μονωτικό υλικό όπως περλίτη. Ένας νέος τρόπος είναι η πλήρωση των κοιλοτήτων του μονωτικού υλικού με αέριο 16 ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ
(π.χ. CO 2 ) 2 ) ή η δημιουργία κενού. Ωστόσο, δεν έχει αποδειχθεί ακόμα η αποτελεσματικότητα αυτής της τεχνολογίας: υπάρχει αβεβαιότητα ως προς τη διατήρηση του κενού σε διάρκεια χρόνου, δεν επιτρέπεται η διάτρηση της μόνωσης και η μετανάστευση ατμού πάνω από το αλουμινένιο κάλυμμα εξακολουθεί να είναι άγνωστος παράγοντας. Σε ό,τι αφορά τη μόνωση που βασίζεται σε πυριτική αερογέλη, διατίθεται μόνο σε μορφή ημιδιαφανής επικάλυψης. Ο Αεριζόμενος τοίχος κουρτίνα αποτελεί εναλλακτική λύση στα πλαίσια θερμομόνωσης. Αποτελείται από μια υποδομή (προφίλ ξύλου ή αλουμινίου) προσαρτημένη σε εξωτερικό τοίχο, με μονωτικό υλικό ενδιάμεσα και μένει ένα κενό αέρος για τον αερισμό μεταξύ της μόνωσης. Με αυτή την τεχνική αποφεύγεται η υγρασία και η μούχλα. Η Εσωτερική μόνωση προσφέρει συχνά εναλλακτική λύση για σπίτια με πρόσοψη που αξίζει να διατηρηθεί ενώ είναι λιγότερο ακριβή από την εξωτερική μόνωση. Τα μειονεκτήματά της: μειώνει το χώρο κατοικίας, συχνά απαιτεί την προσωρινή μετακόμιση των κατοίκων ενώ αυξάνει τις πιθανότητες προβλημάτων υγρασίας. Μια Νέα λύση είναι η χρήση «Υπέρ ελαφριού κυψελώδους σκυροδέματος». Εκτός από το γεγονός ότι έχει χαμηλή θερμική αγωγιμότητα, αυτό το υλικό είναι και υγροσκοπικό (απομονωτής υγρασίας) και έχει χαμηλή ανθεκτικότητα στους υδρατμούς. Στη μόνωση των τοίχων, βασικό ρόλο παίζει ο έλεγχος του ισοζυγίου υγρασίας και συμπύκνωσης. Επειδή ο αντίκτυπος της θερμομόνωσης στη διασπορά των υδρατμών είναι μικρός, χρησιμοποιούνται επιβραδυντές διάχυσης των ατμών που είναι διαθέσιμοι ως μεμβράνες ή επιχρίσματα. Μειώνουν το ρυθμό στον οποίο οι υδρατμοί διαπερνούν το κέλυφος του κτιρίου και αποφεύγουν τη διαρροή αέρα μέσω του κελύφους. Οι πολλαπλές στρώσεις χρώματος στις υφιστάμενες μονάδες στέγασης ήδη ενεργούν ως επιβραδυντές της διάχυσης ατμών. Οροφή Η οροφή είναι το στοιχείο με τη μεγαλύτερη έκθεση σε περιβαλλοντικές επιδράσεις. Για τις μονοκατοικίες είναι το πρώτο κριτήριο που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη. Συστήνεται μεγάλο πάχος μόνωσης. Επιπρόσθετα, πρέπει να δίνεται μεγάλη σημασία στην υψηλή αεροστεγανότητα διότι σε διαφορετική περίπτωση μπορεί να οδηγήσει σε ζημιά λόγω υγρασίας, ειδικότερα στις ξυλοκατασκευές. Ταβάνι επάνω ορόφου Για τη μόνωση του επάνω ταβανιού, μπορούν να χρησιμοποιηθούν μονωτικοί πίνακες (πετροβάμβακας, αφρός ) ή τάπητες (περλίτης, κυτταρίνη). Η μόνωση τοποθετείται στο ταβάνι ή και μεταξύ των υφιστάμενων δοκών. Για την αποφυγή της ροής κρύου αέρα γύρω από το μονωτικό υλικό, θα πρέπει να αποφεύγονται οι ενώσεις και οι μονωτικοί πίνακες θα πρέπει να τοποθετούνται με επικαλυπτόμενες ενώσεις. Για τις ανώμαλες επιφάνειες με πολλά σημεία διείσδυσης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν τάπητες από περλίτη ή ίνες κυτταρίνης. Η εγκατάσταση πράσινης οροφής μπορεί να μειώσει τα φορτία ψύξης ενός κτηρίου κατά 50% ή και περισσότερο αλλά θα πρέπει να κατασκευάζονται σωστά για την αποφυγή της διαρροής νερού και της υποβάθμισης του υλικού, ενώ το κόστος συντήρησης πρέπει να ενσωματώνεται στο συνολικό κόστος. Ταβάνι υπογείου Για τη μείωση της απώλειας θερμότητας από το υπόγειο, μπορούν να τοποθετηθούν μονωτικά ελάσματα στο ταβάνι του υπογείου. Για τα ανομοιόμορφα ή θολωτά ταβάνια υπογείων μπορούν να τοποθετηθούν αεροστεγή υφάσματα που ενεργούν ως θάλαμοι αέρος σχηματίζοντας μια φυσική μονωτική στρώση. Παράθυρα Τα μοντέρνα παράθυρα με τα θερμομονωτικά τζάμια προσφέρουν σημαντική μείωση της απώλειας θερμότητας (περίπου 40 έως 70%). Αυτό επιτυγχάνεται με την αόρατη μεταλλική στρώση (που συγκρατεί τη θερμότητα στο εσωτερικό) και το αδρανές αέριο που τοποθετείται μεταξύ των υαλοπινάκων. Στην αγορά διατίθενται και τζάμια αποτελούμενα από τρεις υαλοπίνακες (Ug = 0,5 to 0,6 W/m²K) που προσφέρουν επιπλέον μείωση της απώλειας θερμότητας της τάξης του 30% σε σύγκριση με τα τζάμια δύο υαλοπινάκων και η χρήση τους αυξάνεται. Οι τιμές ποικίλουν και μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τον προϋπολογισμό ενός έργου ανακαίνισης. Όχι μόνο πρέπει να είναι γνωστή η τιμή U των υαλοπινάκων αλλά και η τιμή ολόκληρου του παραθύρου που επηρεάζεται από την ποιότητα του κουφώματος. Υπάρχουν κουφώματα υψηλής μόνωσης, όπως το παθητικό παράθυρο οικίας. Εάν το κούφωμα του παραθύρου είναι καλυμμένο με μόνωση πάχους από 2 έως 4 εκ., εξασφαλίζεται μια εγκατάσταση σχεδόν ελεύτερη από θερμικές γέφυρες. Πάνω αριστερά, σε πορτοκαλί, υποδεικνύει τη διείσδυση από ένα τυλιγόμενο παντζούρι μετά τη μόνωση, Echirolles, Γαλλία. Η νέα λύση είναι τα τζάμια διπλού κενού (Ug = 1,4 W/m²K), αλλά εξακολουθούν να είναι πολύ ακριβά. στεγανότητα κελύφους Θα πρέπει να δίνεται προσοχή στην επίτευξη καλής ισορροπίας μεταξύ ενεργειακής απόδοσης (αεροστεγανότητα και ανανέωση αέρα) και υγειονομικών συνθηκών. Η αεροστεγανότητα (διαπερατότητα αέρα ή ρυθμός διαρροής) του κελύφους αποτελεί ουσιαστικό θέμα που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη. Έλεγχος διείσδυσης από: ξύλινο τοίχο, ξύλινο δάπεδο, ενώσεις οροφής και τοίχων, καθώς και ενώσεις διαστολής, χιτώνια, εκκενώσεις, ηλεκτρικοί αγωγοί, παγίδες, τυλιγόμενα παντζούρια, κλπ, πρέπει να εξασφαλίζεται, εφόσον είναι γνωστό ότι μπορούν να ευθύνονται για έως 50% υπερκατανάλωση θέρμανσης σε καλά μονωμένα σπίτια. Είναι κρίσιμης σημασίας κάθε ταινία ή υλικό στεγανοποίησης να διατηρεί υψηλή ευκαμψία σε διάρκεια χρόνου ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει τις διαφορετικές κινήσεις και να ανθίσταται σε χαμηλές θερμοκρασίες σε όλη τη διάρκεια ζωής του κτιρίου. Θα πρέπει επίσης να έχει απόδοση σε συνθήκες υψηλές υγρασίας. ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 17
Τεχνικές εγκαταστάσεις Εξαερισμός Ο κεντρικός μηχανικός αερισμός χρησιμοποιεί εξαεριστήρα που μεταφέρει τον αέρα από τα πιο βεβαρημένα δωμάτια (κουζίνα, μπάνιο και τουαλέτα) μέσω ενός συστήματος σωληνώσεων στην εξάτμιση. Αποτέλεσμα είναι μια ελαφρώς αρνητική πίεση στο κτίριο που οδηγεί στη ροή φιλτραρισμένου εξωτερικού αέρα μέσω βαλβίδων παροχής στον εξωτερικό τοίχο, στους χώρους διαμονής. Η επιλογή εξαεριστήρα, η σχάρα της εξάτμισης και μια εξάτμιση που ελέγχεται από τη ζήτηση ή το CO 2 συμβάλλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας. Ο υδρο-ρυθμιζόμενος εξαερισμός και ο εξαερισμός διπλής ροής είναι τα πιο συνηθισμένα συστήματα εξαερισμού και είναι ευρέως διαθέσιμα. Το πρώτο επιτρέπει την εξοικονόμηση ενέργειας μέσω της μείωσης της ροής του αέρα (0,3 vol/h) αλλά χωρίς να ελέγχεται η ποιότητα του εσωτερικού αέρα (η μειωμένη ροή απαιτεί τη χρήση υλικών εσωτερικού χώρου που δεν περιέχουν πτητικές οργανικές συνθέσεις και φορμαλδεΰδη). Το δεύτερο επιτρέπει την εξοικονόμηση ενέργειας χωρίς να μειώνεται η ροή του αέρα (0,54 vol/h) με την ανάκτηση θερμότητας από τον αέρα εξαγωγής. Οι νέες λύσεις προσανατολίζονται στις μικρές αποκεντρωμένες συσκευές, με το ταυτόχρονο ή εναλλασσόμενο φύσημα και εκκένωση του αέρα παρέχοντας εξαερισμό σε ένα δωμάτιο. Αυτά μπορούν να ενσωματωθούν στα παράθυρα χωρίς να απαιτείται κάποιο δίκτυο εξαερισμού που είναι δύσκολο να εγκατασταθεί σε υφιστάμενες κατοικίες. Δεν είναι ευρέως διαθέσιμα ακόμα. Παραγωγή και μετατροπή ενέργειας Υπάρχουν αρκετές ανεξάρτητες μονάδες παροχής ενέργειας που μπορούν να εγκατασταθούν σε κλίμακα κτιρίου και σπιτιού για σκοπούς θέρμανσης και οικιακού ζεστού νερού (DHW). Θέρμανση Θέρμανση με βιομάζα Η βιομάζα είναι ανανεώσιμο καύσιμο με χαμηλή περιεκτικότητα σε άνθρακα που παράγει ένα κλάσμα των εκπομπών άνθρακα των ορυκτών καυσίμων εφόσον γίνεται σωστή διαχείριση. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα είδη βιοκαυσίμων: παρθένο ξύλο, ενεργειακές καλλιέργειες, κατάλοιπα γεωργικά, τροφίμων και βιομηχανικά. Τα πιο διαδεδομένα για τα μικρής κλίμακας συστήματα θέρμανσης είναι οι σβώλοι ξύλου και τα πριονίδια από κορμούς δένδρων. Υπάρχουν διάφοροι τύποι συστημάτων θέρμανσης που χρησιμοποιούν βιοκαύσιμα. Το πιο κοινό είναι οι σόμπες που είναι διαθέσιμες από θερμαντήρες δωματίου του 1.5 kw έως περίπου 12 kw, και οι λέβητες > 25kW. Οι λέβητες βιομάζας μπορούν να ενσωματωθούν σε υπάρχοντα συστήματα θέρμανσης και αποτελούν επομένως μια πραγματική εναλλακτική λύση σε έργα ανακαίνισης εφόσον γίνει η σωστή επιλογή (υψηλή απόδοση και χαμηλή εκπομπή σωματιδίων). Αερολέβητας συμπύκνωσης Οι αερολέβητες συμπύκνωσης αποτελούν περαιτέρω εξέλιξη των λεβήτων χαμηλής θερμοκρασίας. Είναι οι πιο ενεργειακά αποδοτικοί λέβητες δεδομένου ότι χρησιμοποιούν δύο εναλλάκτες θερμότητας: ο ένας χρησιμοποιεί τους υδρατμούς (θερμά αέρια) που παράγονται από το υδρογόνο που περιέχεται στο καύσιμο για να θερμάνει το νερό που επιστρέφει από τα σώματα στον αερολέβητα συμπύκνωσης, ενώ ο άλλος χρησιμοποιεί τη θερμότητα που προέρχεται από τη διαδικασία συμπύκνωσης κατά τη διάρκεια της ψύξης των υδρατμών που συμπυκνώνονται σε ρευστό νερό. Η αποτελεσματικότητα αυτής της διαδικασίας συμπύκνωσης εξαρτάται από τη θερμοκρασία του νερού που επιστρέφει στο λέβητα. Μικρή μονάδα ΣΠΗΘ, πηγή CASH Ουτρέχτη, Ολλανδία. Κινητήρας 50 kw, ηλεκτρισμός, υπό τη διαχείριση ιδιοκτητών κοινωνικής κατοικίας στο Rödelheim, Φρανκφούρτη, Γερμανία. Κινητήρας Cogen 5 kw, ηλεκτρισμός, μηχάνημα SENERTEC «Dachs», Φρανκφούρτη, Γερμανία. Κινητήρας ΣΠΗΘ 611 kw, ηλεκτρισμός, μηχάνημα αερίου 800 kw, θερμότητα, για δίκτυο τηλεθέρμανσης, Sossenheim, Φρανκφούρτη, Γερμανία. 18 ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ
Ο σχεδιασμός και η εγκατάσταση του συστήματος είναι βασικής σημασίας (όσο μακρύτερη είναι η αλυσίδα διανομής τόσο πιο κρύο το νερό). Επειδή ο αερολέβητας συμπύκνωσης είναι συσκευή χαμηλής θερμοκρασίας, συστήνεται από Διατάγματα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες σε περιπτώσεις ανακαίνισης / ανακατασκευής. Παθητικά και ενεργητικά ηλιακά συστήματα θέρμανσης Αυτά τα ηλιακά συστήματα θέρμανσης με συλλέκτες θερμότητας του αέρα (με ή χωρίς υαλοπίνακες) ή με υγρούς συλλέκτες μπορεί να είναι περισσότερο από 25 φορές πιο αποτελεσματικοί ως προς το κόστος από τα ηλιακά ηλεκτρικά συστήματα. ΟΙ ηλιακοί συλλέκτες κενού που τοποθετούνται στην οροφή ή σε άλλη δομή πρέπει να έχουν υψηλή απόδοση έτσι ώστε να επιτυγχάνονται υψηλές θερμοκρασίες ακόμα και σε συνθήκες χαμηλής εξωτερικής θερμοκρασίας. Ηλεκτρικές αντλίες θερμότητας Μια αντλία θερμότητας μπορεί να παρέχει θέρμανση ή ψύξη, μεταφέροντας θερμότητα από «μια φυσική πηγή» - στην υψηλότερη θερμοκρασία (εξωτερικός αέρας, έδαφος, υπόγεια ύδατα, σώμα νερού, με σταθερή θερμοκρασία από 5-10 C), σε «πηγή ψύχους» - στη χαμηλότερη θερμοκρασία. Για τη διατήρηση αυτού του θερμοδυναμικού κύκλου, η αντλία θερμότητας χρειάζεται ηλεκτρική τροφοδοσία από ηλεκτροκινητήρα ή κινητήρα αερίου, ή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι πιο αποτελεσματικές ως προς το κόστος αντλίες θερμότητας είναι οι αντλίες αέρα/νερού, αλλά αυτά τα συστήματα είναι λιγότερο αποδοτικά. Οι αντλίες θερμότητας με πηγή αέρα είναι οι λιγότερο αποδοτικές αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε κατοικίες χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Το μειονέκτημά τους είναι ότι η μεγάλη διαφορά εξωτερικής θερμοκρασίας οδηγεί σε χαμηλότερη απόδοση. Οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας, επειδή αντλούν θερμότητα από το έδαφος ή τα υπόγεια ύδατα που έχουν σχετικά σταθερή θερμοκρασία όλο το χρόνο, είναι συνήθως πιο αποδοτικές αλλά είναι πιο ακριβές και απαιτούν εκσκαφή. Θα πρέπει να επιλεγεί συντελεστής απόδοσης COP > 4 (με κατανάλωση 1kWh ηλεκτρισμού, παράγεται θερμότητα 4 kwh). Τα πιο αποδοτικά συστήματα έχουν COP ίσο με 7. Το δυναμικό τους πρέπει να ανταποκρίνεται στη ζήτηση για θέρμανση και ψύξη χωρίς να είναι υπερβολικά μικρά (κίνδυνος ανεπαρκούς ψύξης) ή υπερβολικά μεγάλα (κίνδυνος ακατάλληλης αφύγρανσης). Οι πε- ρισσότερες αντλίες θερμότητας χρειάζονται πρόσθετη πηγή θερμότητας για την κάλυψη της κατανάλωσης αιχμής (ψυχρές ημέρες, κλπ). Οι έξυπνες αντλίες θερμότητας (όπως οι μονάδες Syd Energi που έχουν εγκατασταθεί στο Sonderborg, Δανία) με μονάδα ελέγχου που συλλέγει μετεωρολογικά στοιχεία, οικιακή κατανάλωση και τιμές ρεύματος, παράγουν θερμότητα όταν οι τιμές είναι χαμηλές και παρέχουν θερμότητα μέσω της ενσωματωμένης συσκευής αποθήκευσης θερμότητας σε ώρες υψηλής κατανάλωσης. Εταιρία τηλεθέρμανσης, Grenoble, Γαλλία. Υποσταθμός τηλεθέρμανσης, Grenoble, Γαλλία.>> Μονάδες συμπαραγωγής Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας (ΣΠΗΘ) Οι μονάδες συμπαραγωγής (Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας - ΣΠΗΘ) παράγουν θερμότητα και ηλεκτρισμό ταυτόχρονα, τη θερμότητα που προέρχεται από την παραγωγή ηλεκτρισμού ή το αντίθετο. Αυτό το αποκεντρωμένο σύστημα παραγωγής ενέργειας αποφεύγει τη μεταφορά και μειώνει το ίχνος άνθρακα. Η ΣΠΗΘ εξοικονομεί περισσότερο από το 30% της πρωτογενούς ενέργειας και CO 2 σε σύγκριση με την ξεχωριστή παραγωγή θερμότητας και ισχύος. Υπάρχουν διάφορες λύσεις, από μικρές μονάδες ΣΠΗΘ (<36 ηλεκτρικές kw, 1-5 ηλεκτρικές kw) για μονοκατοικίες, 50 ηλεκτρικές kw για πολυκατοικίες και μέχρι αρκετές 100-1000 ηλεκτρικές kw για δίκτυα τηλεθέρμανσης σε περιοχές κοινωνικής στέγασης. Οι μονάδες ΣΠΗΘ λειτουργούν κυρίως με φυσικό αέριο αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και διάφορα βιοκαύσιμα (βιοαέριο, ξύλο, ιλύς καθαρισμού λυμάτων ) επειδή το σύστημά τους είναι σχεδιασμένο για να δέχεται υλικό με υψηλή περιεκτικότητα σε υγρασία. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ΣΠΗΘ είναι πιο κατάλληλη όταν υπάρχει ζήτηση για θερμότητα όλο το χρόνο έτσι ώστε να εξισορροπείται η ζήτηση για ηλεκτρισμό. Τηλεθέρμανση Ολοένα και περισσότεροι ιδιοκτήτες κοινωνικής κατοικίας υιοθετούν συστήματα τηλεθέρμανσης. Στην πόλη του Echirolles (Γαλ- Ηλιακό σύστημα θέρμανσης νερού, Echirolles, Γαλλία. Ηλιακό σύστημα θέρμανσης νερού, Ουτρέχτη, Ολλανδία. ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 19
λία), το σύστημα θερμαίνει περισσότερο από το 75% των μονάδων κοινωνικής κατοικίας. Το σύστημα διανέμει ζεστό νερό (ή ατμό) στα συνδεδεμένα κτίρια και τις μονοκατοικίες, μέσω υψηλής μόνωσης σωληνώσεις ροής και επιστροφής και ενός εναλλακτήρα θερμότητας (υποσταθμός) στο εσωτερικό κάθε κτιρίου. Η θερμότητα προέρχεται συχνά από κάποια μονάδα συμπαραγωγής που λειτουργεί με ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο / φυσικό αέριο) ή μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί βιομάζα, με την εγκατάσταση ενός μόνο λέβητα, ή γεωθερμική θέρμανση ή κεντρική ηλιακή θέρμανση Η τηλεθέρμανση αποφεύγει το κόστος της ενέργειας όταν βασίζεται σε βιομάζα ή πηγές ανανεώσιμης ενέργειας και μειώνει τις επενδύσεις σε εξοπλισμό θέρμανσης νοικοκυριού ή κτιρίου. Ωστόσο, απαιτεί σημαντικές αρχικές επενδύσεις και επομένως είναι λιγότερο ελκυστική στις περιοχές με μικρό πληθυσμό. Με την ΣΠΗΘ, η τηλεθέρμανση έχει το μικρότερο ίχνος άνθρακα όλων των συστημάτων θέρμανσης. Η ίδια η τηλεθέρμανση είναι περίπου 30% πιο αποδοτική. Ωστόσο, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και θέματα μονοπωλίου κυριότητας. Ζεστό νερό οικιακής χρήσης (DHW) Ηλιακά Συστήματα Θέρμανσης Νερού (SWH) Μπορούν να καλύψουν έως τα 2/3 της θέρμανσης του οικιακού ζεστού νερού. Υπάρχουν απλές συσκευές με δεξαμενή αποθήκευσης επάνω από ηλιακούς συλλέκτες στην οροφή (SWH τύπου «closedcoupled»). Άλλες διαθέτουν δεξαμενές αποθήκευσης στο έδαφος ή το δάπεδο. Το χειμώνα ενδέχεται να μην υπάρχει πάντα αρκετή ηλιακή θερμότητα για την παροχή επαρκούς ποσότητας ζεστού νερού. Η απόδοση ενός συστήματος SWH ορίζεται ανάλογα με το ηλιακό κλάσμα του (αντιστοιχεί στο κλάσμα της ενεργειακής ζήτησης για τη θέρμανση του νερού ενός κτιρίου που πρέπει να ικανοποιηθεί) που εξαρτάται από το ηλιακό χαρακτηριστικό του συστήματος, αλλά και από το σχήμα χρήσης του νερού και τον ηλιακό πόρο. Αντλία θερμότητας που χρησιμοποιεί εξαγόμενο αέρα Μια ενσωματωμένη αντλία θερμότητας ζεστού νερού που χρησιμοποιεί ενεργά έως το 70% της ενέργειας του αέρα εξαγωγής (από συστήματα αερισμού) για την εξασφάλιση της κεντρικής παραγωγής οικιακού ζεστού νερού όλο το χρόνο, ανεξάρτητα από το υπάρχον σύστημα θέρμανσης. 20 ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ Παρακολούθηση Οι συσκευές παρακολούθησης (δηλαδή, ατομικοί μετρητές, μετρητές ελέγχου, γενικοί μετρητές και ψηφιακοί έξυπνοι μετρητές) είναι απαραίτητες για τη μέτρηση του αντίκτυπου της ανακαίνισης στην κατανάλωση ενέργειας, την αξιολόγηση της επίπτωσης κάθε νέας τεχνολογικής και τεχνικής εφαρμογής, τον προσδιορισμό πιθανόν δυσλειτουργιών και την άντληση γνώσης σχετικά με τη συμπεριφορά των κατοίκων με στόχο την προώθηση μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας και τη διατήρηση της ενεργειακής απόδοσης της μονάδας κατοικίας. Ωστόσο, τα όργανα θα πρέπει να είναι εύκολα στη χρήση, να υπάρχει κάποιο ενεργειακό σημείο αναφοράς, τα δεδομένα θα πρέπει να καταγράφονται και να αποθηκεύονται με αξιόπιστο τρόπο, η διάρκεια των μετρήσεων θα πρέπει να προσαρμόζεται στο στόχο της παρακολούθησης και το μέγεθος του δείγματος θα πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικό. Η ανάδραση των αποτελεσμάτων των μετρήσεων θα πρέπει να είναι γρήγορη, σαφής και κατανοητή, επιτρέποντας ενέργειες και την άμεση έκφραση σε κόστος σε σχέση με το λογαριασμό ενέργειας. Απαιτείται σαφής επικοινωνία. Μερικές συμβουλές για την επιλογή ενεργειακών συστημάτων και τεχνολογικών απόψεων Διεξάγετε έρευνα σχετικά με τη ζήτηση για ενέργεια (θέρμανση και ζεστό νερό οικιακής χρήσης ή DHW). Ψάξτε για δυνατότητες μείωσης της ζήτησης (με μόνωση, συσκευές εξοικονόμησης νερού ). Υπολογίστε και συγκρίνετε τα διαφορετικά συστήματα θέρμανσης (λέβητας μόνο, λέβητας και ΣΠΗΘ, αντλία θερμότητας, συστήματα θέρμανσης που λειτουργούν με σόμπες βιομάζας, λέβητες, τηλεθέρμανση), συγκρίνοντας όχι μόνο το κόστος αγοράς, εγκατάστασης και συντήρησης, αλλά και την εξάρτηση σε καύσιμα και τις εκπομπές (CO 2 και άλλες) - λαμβάνοντας υπόψη ότι μελλοντικά οι τιμές των διαφορετικών καυσίμων μπορεί να εξελιχθούν διαφορετικά. Κάντε έναν μακροπρόθεσμο υπολογισμό, 15-20 ετών. Για να αποφύγουν την ad-hoc λήψη αποφάσεων, οι ιδιοκτήτες κοινωνικής στέγασης και οι ιδιοκτήτες κατοικιών θα πρέπει να κάνουν ένα διαρθρωτικό σχέδιο ανακαίνισης, όπου παίζουν ρόλο τόσο οι τεχνικές, κοινωνικές και οι οικονομικές απόψεις όσο και οι περιβαλλοντικές απόψεις. Κατά την επιλογή των υλικών, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η γκρι (κρυμμένη) ενέργεια, η οποία συμπεριλαμβάνει την ενέργεια που απαιτείται για τη μεταφορά και την ανακύκλωση των διαφόρων υλικών/τεχνολογία στο τέλος του κύκλου ζωής τους. ΚΥΡΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΖΗΤΟΥΝΤΑΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ CASH Η πιστοποίηση υλικών και κτιρίων, θέματα σημάτων ενεργειακής απόδοσης, αλλά και προσεγγίσεις στην ανακαίνιση, ήταν τα βασικά θέματα που συζητήθηκαν στη διάρκεια του θεματικού σεμιναρίου του έργου CASH σχετικά με τις τεχνολογικές εξελίξεις που έλαβε χώρα στην Ουτρέχτη τον Ιανουάριο του 2011. Ορισμένοι από τους παράγοντες που επισημάνθηκαν είναι: Πιστοποίηση Πιστοποίηση υλικών Παρά το γεγονός ότι οι περιβαλλοντικές πτυχές των προϊόντων δεν παίζουν ακόμα βασικό ρόλο στη διαδικασία πιστοποίησης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Τεχνικών Εγκρίσεων, υπάρχουν ειδικές βάσεις δεδομένων για τα επικυρωμένα και με ειδική σήμανση οικοδομικά υλικά που βασίζονται σε Αναλύσεις Κύκλου Ζωής (εκπομπές άνθρακα και ενέργεια που χρησιμοποιείται για την παραγωγή του προϊόντος, καθώς και τη μεταφορά, την ανακύκλωση κλπ...). Οι εθνικές επικυρώσεις δεν παρέχουν όλες τα ίδια αποτελέσματα επειδή βασίζονται σε παραδοχές που εφαρμόζονται στους υπολογισμούς καθώς και στη διαφοροποίηση που γίνεται σε ό,τι αφορά τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται ή εφαρμόζονται τα υλικά. Στην Ολλανδία αναπτύσσεται ένα εθνικό σύστημα υπολογισμού το οποίο συγκεντρώνει τουλάχιστον άλλα επτά συστήματα.