ΘΕΜΑ: HΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: HΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ: ΤΣΕΛΕΜΠΗ ΑΝΝΑ ΚΟΥΛΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΒΑΛΣΑΜΙΔΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΒΑΛΑ 2005

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΥΓΕΙΑ E-HEALTH 1

Η πτυχιακή μας αφιερώνεται στις οικογένειές μας, Πέτρο, Ευθυμία, Πελαγία Τσελεμπή, Κωνσταντίνο και Κρήτη Κούλα που μας στήριξαν καθόλη τη διάρκεια της ζωής μας και των σπουδών μας. 2

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Βαλσαμίδη Σταύρο για τις γνώσεις που μας μετέφερε κατά τη διάρκεια των σπουδών μας, την ανάθεση της πτυχιακής και της βοήθειας που μας παρείχε στη διάρκεια της συγγραφής της πτυχιακής. Ευχαριστούμε πολύ τον κύριο Χατζή Βασίλειο για τις γνώσεις που μας μετέδωσε. Τέλος, τον κύριο Κονδάκο Αθανάσιο για τη βοήθειά του στο πρακτικό μέρος. 3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγικό σημείωμα 10 Κεφάλαιο 1 Υγεία 1.1 Ορισμός 12 1.2 Δομή και αξιολόγηση του Ελληνικού Συστήματος 13 1.3 Νομικό πλαίσιο και οργάνωση του συστήματος υγείας 13 1.4 Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας 14 1.5 Δευτεροβάθμια Περίθαλψη 15 1.6 Οργανωτική Δομή 15 1.6.1 Οντότητες Υγειονομικού Συστήματος 17 1.6.2 Οντότητες του Εξωτερικού Περιβάλλοντος 17 Κεφάλαιο 2 Συστήματα Ταξινόμησης και Κωδικοποίησης 2.1 Γενικά 18 2.2 Συστήματα ταξινόμησης 18 2.3 Άλλα συστήματα ταξινόμησης και κωδικοποίησης 21 Κεφάλαιο 3 Ιατρικός Φάκελος 3.1 Ορισμός 22 3.2 Η αξία του ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου 22 3.3 Περιγραφή ενός συστήματος παρακολούθησης ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου 23 3.4 Επίπεδα αυτοματοποίησης ιατρικού φακέλου 24 3.5 Ινστιτούτο ιατρικού φακέλου 27 3.6 Αποστολή του ινστιτούτου ιατρικού φακέλου 27 3.7 Δραστηριότητες του ινστιτούτου ιατρικού φακέλου 27 3.8 Εφαρμογές λογισμικού ιατρικού φακέλου 28 3.9 Προσωπικά δεδομένα και ιατρικό απόρρητο 28 4

Κεφάλαιο 4 Έξυπνες κάρτες στα Πληροφοριακά Συστήματα Υγείας 4.1 Ορισμός 31 4.2 Χαρακτηριστικά έξυπνων καρτών 31 4.3 Ταξινόμηση των έξυπνων καρτών 31 4.4 Χρησιμότητα των έξυπνων καρτών 32 4.5 Κατηγορίες των έξυπνων καρτών σε ιατρικές εφαρμογές 32 4.6 Βασικά πλεονεκτήματα των έξυπνων καρτών 32 4.7 Λειτουργίες των έξυπνων καρτών 33 4.8 Πλεονεκτήματα των έξυπνων καρτών 33 4.9 Μειονεκτήματα των έξυπνων καρτών 33 4.10 Προγράμματα εφαρμογής των έξυπνων καρτών 33 Κεφάλαιο 5 Εισαγωγή στην τηλεϊατρική 5.1 Εισαγωγή 35 5.2 Ιστορικά Στοιχεία (Πως ξεκίνησε) 36 5.3 Ιστορία τηλεϊατρικής στην Ελλάδα 36 5.4 Τεχνικά μέσα 37 5.5 Επιδόσεις 38 5.6 Αποτελέσματα 38 5.7 Κέντρα υγείας που μετείχαν στην πρώτη φάση του προγράμματος τηλεϊατρικής του υπουργείου υγείας 39 5.8 Ιστορία τηλεϊατρικής στο εξωτερικό 39 5.9 Προγράμματα τηλεϊατρικής 39 5.9.1 Η διαστημική τεχνολογία που εφαρμόστηκε στο αγροτικό Papago προώθησε την υγειονομική περίθαλψη (STARPAHC) 39 5.9.2 Ιατρικό κέντρο της Νεμπράσκας 40 5.9.3 Γενικό νοσοκομείο της Μασαχουσέτης 40 5.9.4 Αλάσκα ATS-6 δορυφορική βιοϊατρική επίδειξη 40 5.9.5 MUN 41 5.9.6 Το πρόγραμμα βορειοδυτικής τηλεϊατρικής 42 5.9.7 Η NASA SpaceBridge στην Αρμενία/ το UFA 42 5.10 Τι είναι η τηλεϊατρική 42 5.11 Εφαρμογές που βασίζονται στις δυνατότητες επικοινωνίας 42 5.12 Εφαρμογές που αφορούν αποκλειστικά τους ασθενείς 43 5

Κεφάλαιο 6 Τηλεχειρουργική 6.1 Ορισμός 45 6.2 Εξ αποστάσεως χειρουργική 46 6.3 Ρομποτικοί Βραχίονες- Χειρουργική 47 6.4 Πλεονεκτήματα 48 6.5 Μειονεκτήματα 49 Κεφάλαιο 7 Τεχνολογία Τηλεϊατρικής 7.1 Τεχνολογία 50 7.2 Η τοπολογία των δικτύων που χρησιμοποιείται 50 7.3 Πρωτόκολλα 51 7.4 Bandwith 51 7.5 Τύποι τεχνολογίας 51 7.6 Είδη συστημάτων Συστήματα Δωματίου 52 7.7 Απλές τηλεφωνικές γραμμές 53 7.8 Κριτήρια επιλογής ψηφιακής κάμερας 53 7.9 Άλλοι παράγοντες 56 7.10 Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται 57 Κεφάλαιο 8 Πεδία Εφαρμογών Τηλεϊατρικής 8.1 Πεδίο εφαρμογών 67 8.2 Εφαρμογές τηλεϊατρικής 67 8.2.1 Τηλεδιάγνωση 68 8.2.2 Τηλεακτινολογία 69 8.2.3 Τηλεκαρδιολογία 70 8.2.4 Τηλεπαθολογία 70 8.2.5 Τηλεδερματολογία 71 8.2.6 Τηλεχειρουργική 73 8.2.7 Τηλεψυχιατρική 73 8.2.8 Τηλε-εκπαίδευση- Τηλεσυνδιάσκεψη 74 8.2.9 Υποστήριξη διακομιστικών σταθμών 74 8.3 Μέσα αποθήκευσης 76 8.4 Ενδονοσοκομειακά συστήματα 77 8.5 Περίθαλψη από το σπίτι 77 8.6 Τηλεϊατρική διεθνώς 79 6

8.7 Γενικά χαρακτηριστικά εφαρμογής- λειτουργίες 79 8.8 Η οργάνωση της ιατρικής πληροφορίας 79 Κεφάλαιο 9 Εφαρμογές τηλεϊατρικής στην Ελλάδα και Παγκοσμίως 9.1 Καρδιογράφημα σε 42 δευτερόλεπτα 81 9.2 Τηλεκαρδιογραφία 82 9.3 Επιτυχημένες χαρακτηρίζονται οι υπηρεσίες της τηλεψυχιατρικής 82 9.4 ΤΑΛΩΣ- υπηρεσίες τηλεκαρδιολογίας σε Κ.Υ. του Αιγαίου 83 9.5 Operation Primetime 3 83 9.6 The Arizona- International Telemedicine Network (AITN) 84 9.7 Telemed Virtual Patient Record System 84 9.8 Ambulance 85 9.9 Η τηλεϊατρική στη Κίνα 85 9.10 Έκτακτη ανάγκη Νάξος- κέντρο υγειονομικής περίθαλψης 86 9.11 Το κέντρο υγειονομικής περίθαλψης έχει δύο συνεργατικά ιατρικά τμήματα 86 Κεφάλαιο 10 Τα ρίσκα της τηλεϊατρικής 10.1 Θέματα αδειών 87 10.2 Επαγγελματική υπευθυνότητα 87 10.3 Διαπιστευτήρια 88 10.4 Εμπιστευτικότητα 88 10.5 Αποζημίωση 89 Κεφάλαιο 11 Πληροφοριακά Συστήματα 11.1 Ιστορική αναδρομή 91 11.2 Ορισμός πληροφοριακού συστήματος 91 11.3 Σκοποί πληροφοριακού συστήματος 92 11.4 Πηγές του πληροφοριακού συστήματος 92 11.5 Ο ρόλος των πληροφοριακών συστημάτων 93 11.6 Είδη πληροφοριακών συστημάτων 93 11.7 Λόγοι αποτυχίας ενός πληροφοριακού συστήματος 94 11.8 Ποιότητα πληροφοριακών συστημάτων 95 11.9 Συμπέρασμα 96 7

11.10 Έμπειρα συστήματα 96 11.11 Συστήματα λήψης αποφάσεων 98 11.12 Λειτουργική περιγραφή 99 11.13 Ορισμός ποσοτικών δεικτών 99 11.14 Οι δείκτες θνησιμότητας εκφράζουν ένα γεγονός και όχι μια κατάσταση 101 11.15 Δείκτες αξιολόγησης, αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας 101 11.16 Οι δείκτες στη δευτεροβάθμια φροντίδα υγείας 102 Κεφάλαιο 12 Προστασία και ασφάλεια στην Τηλεϊατρική 12.1 Η ασφάλεια Ιατρικών Δεδομένων 103 12.2 Ασφάλεια Ιατρικών συστημάτων βάσεων δεδομένων 104 12.3 Πολιτικές ασφαλείας συστημάτων βάσεων δεδομένων 104 12.4 Μέθοδοι ανάπτυξης ασφαλών συστημάτων βάσεων δεδομένων 105 12.5 Αρχές λειτουργίας πληροφοριακών συστημάτων στις μονάδες υγείας106 12.6 Ο ρόλος του πληροφορικού υγείας 107 Κεφάλαιο 13 Πληροφοριακά συστήματα υγείας- προκλήσεις και προοπτικές 13.1 Προκλήσεις στα πληροφοριακά συστήματα υγείας 108 13.2 Προοπτικές στα συστήματα υγείας 110 Κεφάλαιο 14 Πρακτική Εφαρμογή 14.1 Ανάλυση του τρόπου δημιουργίας της εξ-αποστάσεως πρόσβαση 113 14.2 Εγκατάσταση SQL-Server 121 14.3 Αρχική Συλλογή Δεδομένων 122 14.4 Κώδικας Δημιουργίας Βάσης 124 14.5 Απεικόνιση των συσχετίσεων των πινάκων της βάσης 128 14.6 Προβλήματα κατά τη δημιουργία της εφαρμογής 129 14.7 Παράθεση του κώδικα δημιουργίας της εφαρμογής και επεξήγηση 131 14.8 Εγχειρίδιο χρήσης της εφαρμογής 143 14.9 Ανάλυση της δημιουργίας του Video-Manual 150 Βιβλιογραφία 155 8

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Οι νέες τεχνολογίες και η ραγδαία μετάδοση των πληροφοριών μας αποτελούν σημεία των καιρών μας. Το πλήθος των ιατρικών πληροφοριών που διακινούνται καθημερινά είναι υπέρογκο. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκαν τα πληροφοριακά συστήματα υγείας τα οποία οργανώνουν τις διάφορες πληροφορίες. Ωστόσο απαραίτητη κρίνεται και η μετάδοση των ιατρικών πληροφοριών, με εικόνες, δεδομένα και φωνή εξ αποστάσεως. Η τηλεϊατρική λοιπόν, έχει γίνει αποδεκτή από όλους μετέχουν στο κύκλωμα προσφοράς υπηρεσιών υγείας. Σκοπός της εργασίας μας είναι να παραθέσουμε το πώς μπορούν ιατρική και πληροφορική, οι μεγαλύτερες επιστήμες που έχουν υπάρξει να συνεργαστούν αρμονικά ώστε να παράγουν εκπληκτικά αποτελέσματα πάντα σε όφελος της ανθρωπότητας. Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας θα γίνει μια εισαγωγή στα συστήματα υγείας με έμφαση στο σύστημα υγείας που υπάρχει στην Ελλάδα. Στο δεύτερο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα συστήματα ταξινόμησης και κωδικοποίησης στην υγεία. Πως δηλαδή οργανώνονται όλοι οι ιατρικοί όροι σε έναν κωδικό και πως ονομάζονται τα συστήματα αυτά. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται στοιχεία για τον ιατρικό φάκελο, την αξία του,την περιγραφή του καθώς και τα επίπεδά του. Στο κεφάλαιο τέσσερα γίνεται μια αναφορά στις έξυπνες κάρτες,τα χαρακτηριστικά τους, τις κατηγορίες τους, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους. Στο κεφάλαιο πέντε έως δέκα αναφερόμαστε στην τηλεϊατρική, την τεχνολογία που χρησιμοποιεί, τα πεδία που εφαρμόζεται, τις εφαρμογές της στην Ελλάδα και Παγκοσμίως και στα ρίσκα της. Στο ενδέκατο κεφάλαιο αναφέρουμε έννοιες όπως είναι τα πληροφοριακά συστήματα υγείας, τους σκοπούς τις πηγές τους, τα έμπειρα συστήματα και τους ποσοτικούς δείκτες στα πληροφοριακά συστήματα υγείας. Στο δωδέκατο κεφάλαιο αναπτύσσουμε την ασφάλεια των ιατρικών συστημάτων βάσεων δεδομένων και το ρόλο του πληροφορικού υγείας. 9

Τέλος στο δέκατο τρίτο κεφάλαιο αναφερόμαστε στις προκλήσεις και στις προοπτικές των συστημάτων υγείας. 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΥΓΕΙΑ 1.1 Ορισμός Σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας ο τομέας της υγείας περιλαμβάνει το σύνολο των δομών και υποδομών που έχουν σχέση με την παραγωγή και διανομή υπηρεσιών υγείας (κτίρια, εξοπλισμοί και προσωπικό),όσο και το θεσμικό πλαίσιο από το οποίο αυτός διέπεται, τις υπηρεσίες της εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας, της ασφάλισης υγείας, της παραγωγής και εμπορίας φαρμάκων, τεχνολογικού και αναλώσιμου υλικού υγείας [3]. Ο τομέας της υγείας περιλαμβάνει 1. Στην πρώτη κατηγορία, οι κρατικοί φορείς υγείας (Νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας), τα ασφαλιστικά ταμεία, τα τοπικά δημοτικά ιατρεία, εκκλησιαστικά, φιλανθρωπικά και κοινωφελή ιδρύματα (Π.Ι.Κ.Π.Α., Ερυθρός Σταυρός) καθώς και οι ιδιωτικοί φορείς υγείας (κλινικές, ιατρεία). 2. Στην δεύτερη κατηγορία, οι υπηρεσίες εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας (Ιατρικές σχολές, Νοσηλευτικές σχολές, Τ.Ε.Ι., Ινστιτούτα κ.α.) 3. Στην τρίτη κατηγορία η νομοθεσία και τα διατάγματα που σχετίζονται με τον τομέα της υγείας. 4. Στην τέταρτη κατηγορία περιλαμβάνονται οι εταιρίες οι οποίες συναλλάσσονται με τους φορείς υγείας όπως φαρμακευτικές εταιρίες, εταιρίες πώλησης αντιδραστηρίων, εταιρίες πληροφορικής. 5. Τέλος στην πέμπτη κατηγορία περιλαμβάνονται οι εταιρίες κοινωνικής ασφάλισης. Ένα οργανωμένο σύστημα υγείας αποτελείται από διάφορα υποσυστήματα διαχωρισμένα σύμφωνα με τις απαιτήσεις του πληθυσμού για υπηρεσίες υγείας. Σκοπός ενός οργανωμένου συστήματος υγείας είναι: - Η επάρκεια των υπηρεσιών υγείας σε όλο το φάσμα τους για τον πληθυσμό μιας χώρας. - Η αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών υγείας. - Η ύπαρξη ισότητας στις παροχές υπηρεσιών υγείας για όλον τον πληθυσμό. - Η προστασία του εισοδήματος του πληθυσμού μέσω της χρηματοδότησης του συστήματος από τα ασφαλιστικά ταμεία [3]. 11

1.2 Δομή και αξιολόγηση του Ελληνικού Συστήματος Κατηγορίες του συστήματος υγείας Τα συστήματα υγείας μπορούμε να τα ταξινομήσουμε σε επτά βασικές κατηγορίες: 1. Εθελοντικό μοντέλο με πληρωμή από τον ασθενή. 2. Εθελοντικό μοντέλο με αποζημίωση του ασθενή. 3.Το δημόσιο μοντέλο με αποζημίωση του ασθενή. 4.Το εθνικό μοντέλο με συμβάσεις. 5.Το δημόσιο μοντέλο με συμβάσεις. 6.Το εθελοντικό ολοκληρωμένο μοντέλο. 7.Το δημόσιο ολοκληρωμένο μοντέλο. 8.Το μικτό μοντέλο. Το ελληνικό σύστημα βασίζεται σε ένα μικτό σύστημα δημοσίου χαρακτήρα ένα σύστημα που εφαρμόζεται στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Σε αυτό το σύστημα βασικός συντελεστής είναι το δημόσιο, τα ασφαλιστικά ταμεία παίζουν δευτερεύοντα ρόλο ενώ οι ιδιωτικοί φορείς υγείας απορροφούν σχεδόν το 1 3 των συνολικών δαπανών υγείας. Το εθνικό σύστημα δημόσιας υγείας περιέχει δύο αυτόνομα υποσυστήματα, αυτά του Ι.Κ.Α. και αυτά των άλλων ασφαλιστικών ταμείων δημοσίου κα ιδιωτικού τομέα. Αναλυτικότερα o Οι ασφαλισμένοι του Ι.Κ.Α. εξυπηρετούνται από τα πολυιατρεία του, οι ασφαλισμένοι του Ο.Γ.Α. καλύπτονται από τις υποδομές του Ε.Σ.Υ. όπως και όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι. Αυτά περιλαμβάνονται στο δημόσιο ολοκληρωμένο μοντέλο. o Οι ασφαλισμένοι άλλων ταμείων όπως το Τ.Ε.Β.Ε., Οίκος Ναύτη κ.α. καλύπτονται από τις υποδομές του Ε.Σ.Υ. με το σύστημα δημόσιο μοντέλο με συμβάσεις. o Το εθελοντικό μοντέλο με αποζημίωση εφαρμόζεται σε περίπτωση ιδιωτικής ασφάλισης, όπου ο ασθενής πληρώνει τα έξοδα υγείας και εισπράττει το ποσό με την υποβολή των αποδείξεων. o Το εθελοντικό ολοκληρωμένο μοντέλο άρχισε να εμφανίζεται τα τελευταία χρόνια που εμφανίστηκαν μεγάλες ασφαλιστικές εταιρίες με ιδιωτικές υποδομές παροχής υπηρεσιών υγείας. 1.3 Νομικό πλαίσιο και οργάνωση του συστήματος υγείας Το νομικό πλαίσιο του συστήματος υγείας μέχρι το 1983, όπου συστάθηκε το εθνικό σύστημα υγείας αποτελούσε ένα μείγμα νομοθετικών πλαισίων από ξένες χώρες κυρίως της Γαλλίας, Γερμανίας και Αμερικής. Αυτό το νομικό πλαίσιο αντιμετώπιζε δυσκολίες προσαρμογής στο Ελλαδικό χώρο και αυτό γιατί o Ο ιδιωτικός τομέας υπερτερούσε σε σχέση με τον δημόσιο τομέα. o Οι υπηρεσίες υγείας που προσφέρονταν ήταν άνισα κατανεμημένες γεωγραφικά. 12

o Υπήρχε μεγάλος αριθμός γιατρών συγκεντρωμένων κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα. o Μικρός αριθμός νοσηλευτών και λοιπών επαγγελμάτων υγείας. o Αυξημένο κόστος ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Με το νόμο 1397 του 1983 συντάσσεται το Εθνικό Σύστημα Υγείας με το οποίο επιτυγχάνονται διαρθρωτικές αλλαγές στο χώρο της παροχής υπηρεσιών υγείας. Γίνονται αλλαγές στα όργανα διοίκησης των Ε.Σ.Υ. κεντρικά και περιφερειακά. Ως ανώτατο κεντρικό όργανο του κράτους στον τομέα της υγείας αποτελεί πλέον το υπουργείο υγείας. Το υπουργείο έχει εποπτικό χαρακτήρα και ελέγχει όλους τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας το οποίο νομοθετήθηκε το 1982 κατέχει ρόλο γνωμοδοτικό σε θέματα δομής και λειτουργίας του συστήματος. Με το νόμο του 1983 το Ε.Σ.Υ. προχώρησε στην ίδρυση των μονάδων περίθαλψης και ρύθμισε διάφορες λειτουργίες των νοσοκομείων. Το δημόσιο, οι ασφαλιστικοί οργανισμοί και τα ταμεία αποτελούν τους βασικούς χρηματοδότες του συστήματος υγείας. Η περίθαλψη διαχωρίζεται σύμφωνα με το νόμο του 1983 σε εξωνοσοκομειακή πρωτοβάθμια περίθαλψη και νοσοκομειακή δευτεροβάθμια. Η πρωτοβάθμια περίθαλψη περιλαμβάνει 1. Τα κέντρα υγείας. 2. Τα περιφερειακά, τα αγροτικά και τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων. Η δευτεροβάθμια περίθαλψη παρέχεται από τα νοσοκομεία [3]. 1.4 Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Κέντρα υγείας και περιφερειακά ιατρεία Τα κέντρα υγείας αποτελούν άξονα για την αποκέντρωση των υπηρεσιών υγείας. Συστάθηκαν με Προεδρικό Διάταγμα ως αποκεντρωμένη οργανική μονάδα νομαρχιακού νοσοκομείου, σε αστικές ή αγροτικές περιοχές. Τα περιφερειακά ιατρεία αποτελούν παραρτήματα των κέντρων υγείας και βοηθούν στο έργο τους που είναι η παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών υγείας κυρίως στην επαρχία. Ο θεσμός του γενικού ή οικογενειακού γιατρού Με το νόμο του 1983 σηματοδοτείται η αρχή λειτουργίας του οικογενειακού γιατρού. Αν και στο εξωτερικό δημιουργείται μια καινούρια ειδικότητα γι αυτόν το θεσμό στην Ελλάδα αυτή καλύπτεται από Παθολόγους Παιδίατρους και Γενικούς γιατρούς. Στις αστικές περιοχές δεν εφαρμόστηκε ποτέ ο θεσμός αυτός ενώ στις μη αστικές τον ρόλο του, ανάλαβε ο οικογενειακός γιατρός. 13

Επείγουσα φροντίδα Υγείας Η προσπάθεια για την αντιμετώπιση των επειγόντων περιστατικών έγινε με το νόμο 1957 1985. Με αυτόν συστήθηκε το Ε.Κ.Α.Β., που αποτελεί ξεχωριστό Ν.Π.Δ.Δ. το οποίο υπάγεται στο Υπουργείο υγείας. Σκοπός του Ε.Κ.Α.Β. είναι -Η παροχή άμεσης βοήθειας σε έκτακτες περιπτώσεις. -Η επείγουσα ιατρική αρωγή. -Η διακομιδή και μεταφορά επειγόντων περιστατικών στις μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας [3]. Στην πράξη όμως η μεταφορά των επειγόντων περιστατικών έχει αναλάβει το Ε.Κ.Α.Β. Σε κάθε νομό έχει συσταθεί και λειτουργεί παράρτημα του Ε.Κ.Α.Β. 1.5 Δευτεροβάθμια Περίθαλψη Στη δευτεροβάθμια περίθαλψη περιλαμβάνονται 1. Τα δημόσια νοσοκομεία και τα ιδιωτικά μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Με τον νόμο του 1983 τα νέα νοσοκομεία που δημιουργούνται θα είναι πλέον Ν.Π.Δ.Δ. και θα χρησιμοποιούν τον όρο νοσοκομεία. Θα πρέπει να αναφερθεί πως όλα τα νοσοκομεία υπάγονται στην εποπτεία του Υπουργείου Υγείας. Για τα ιδιωτικά νοσοκομεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα έχουνε καταρτίσει εποπτικά συμβούλια έτσι ώστε να υφίσταται κρατική εποπτεία. Τα νοσοκομεία διακρίνονται σε γενικά και ειδικά ανάλογα με τη σειρά τους σε γενικά και νομαρχιακά. 2. Τις ιδιωτικές κλινικές. Η ίδρυση νέων κλινικών απαγορεύτηκε με το νόμο του 1983 καθώς και η μετάβαση της άδειας σε επιχείρηση εκτός και αν συμφωνεί με το άρθρο 6 του Ε.Σ.Υ. Με το νόμο 1579 85 επιτράπηκε τελικά ο εκσυγχρονισμός των ιδιωτικών κλινικών όχι όμως και η επέκταση τους ή η μεταβολή της νομικής τους μορφής. Με το νόμο αυτό ανατέθηκε στο Κ.Ε.Σ.Υ. η εποπτεία των ιδιωτικών κλινικών και γενικά του ιδιωτικού κερδοσκοπικού τομέα υγείας. 1.6 Οργανωτική Δομή Για τη λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας οι παρακάτω οντότητες θα πρέπει να συνεργάζονται αρμονικά -Οντότητες δημοσίου συστήματος υγείας. -Οντότητες υγειονομικού συστήματος. -Οντότητες εξωτερικού περιβάλλοντος. Στην οντότητα του δημοσίου συστήματος υγείας περιλαμβάνονται Α) Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας που αποτελεί το ανώτατο όργανο σχεδιασμού της πολιτικής που αφορά το χώρο της υγείας. Β) Δημόσια Νοσοκομεία τα οποία αποτελούν Ν.Π.Δ.Δ. με σκοπό την παροχή υπηρεσιών υγείας στους πολίτες. Οι λειτουργίες των νοσοκομείων διαχωρίζονται σε ιατρική, νοσηλευτική κα διοικητική. Η ιατρική υπηρεσία διαχωρίζεται στους τομείς παθολογικό, χειρουργικό, εργαστηριακό, ψυχιατρικό και κοινωνικής ιατρικής. 14

Γ) Κέντρα Υγείας και Περιφερειακά Ιατρεία τα οποία αποτελούν φορείς υπηρεσιών υγείας ζωτικής σημασίας για τις αστικές και αγροτικές περιοχές καθώς καλύπτουν την πρωτοβάθμια περίθαλψη μαζί με τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων. Ως πρωτοβάθμια περίθαλψη στα κέντρα υγείας εννοούμε την εξέταση από γιατρούς ειδικότητας, εργαστηριακές εξετάσεις, η συνταγογράφηση φαρμάκων, η άσκηση προληπτικής ιατρικής και η παροχή υπηρεσιών σχολικής υγείας. Τα κέντρα υγείας μπορούν να φιλοξενήσουν ασθενείς σε ανάρρωση για μικρό χρονικό διάστημα κυρίως αυτούς που έχουν εξαχθεί από νοσοκομείο. Δ) Περιφερειακός Μηχανισμός Διοίκησης του Συστήματος Υγείας (Π.Ε.Σ.Υ.). Η αποκεντρωμένη διοίκηση είναι ένα μοντέλο διοίκησης δοκιμασμένο και επιτυχημένο σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και αποτελεί μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση στην διοικητική μεταρρύθμιση του χώρου της υγείας. Η περιφερειακή συγκρότηση πραγματώνεται με την ίδρυση ολοκληρωμένων Περιφερειακών συστημάτων υγείας ανά περιφέρεια. Η χώρα διαιρείται σε 17 υγειονομικές περιφέρειες. Ε) Ε.Κ.Α.Β. σκοπός του Ε.Κ.Α.Β. είναι 1.Η παροχή άμεσης βοήθειας σε έκτακτες περιπτώσεις 2.Η επείγουσα ιατρική αρωγή. 3.Η διακομιδή και μεταφορά των επειγόντων περιστατικών στις μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας. Το Ε.Κ.Α.Β. είναι Ν.Π.Δ.Δ. με παράρτημα στις πρωτεύουσες των νομών και έδρα την Αθήνα. ΣΤ) Οργανισμοί Κέντρα Αναφοράς.Είναι Ν.Π.Δ.Δ. ή Ν.Π.Ι.Δ. που υπάγονται στο Υπουργείο Υγείας και πρόνοιας και έχουν σα σκοπό o Την κινητοποίηση του κρατικού μηχανισμού σε θέματα εκτάκτου ανάγκης όπως επιδημίες, αύξηση κρουσμάτων, πανδημίες κ.α. o Την παρακολούθηση υγειονομικών δεικτών και λήψη μέτρων για βελτίωση της εθνικής υγείας. Ζ) Περιφερειακές νομαρχιακές διευθύνσεις οι οποίες αφορούν θέματα προληπτικής και κοινωνικής ιατρικής και λειτουργούν στις περιφέρειες και νομαρχίες. Η) Πολίτες-Ασθενείς οι οποίες είναι οι αποδέκτες του συστήματος υγείας. Επικοινωνούν με το σύστημα υγείας έχοντας επαφή στην αρχή με την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας [3]. 15

1.6.1 Οντότητες Υγειονομικού Συστήματος Οι οντότητες του υγειονομικού συστήματος ανήκουν στο ευρύτερο σύστημα αλλά συνδέονται σ αυτό ή ανήκουν στον ιδιωτικό τομέα. Αυτές είναι 1. Ασφαλιστικά Ταμεία τα οποία είναι τα κρατικά ταμεία κοινωνικής ασφάλισης και οι ιδιωτικές ασφάλειες που βάση συμβάσεων πληρώνουν τις ιατρικές δαπάνες. Γίνονται προσπάθειες για την δημιουργία ενός ενιαίου κρατικού φορέα κοινωνικής ασφάλισης αφού αυτός ο κλάδος είναι επί χρόνια προβληματικός λόγω έλλειψης οργάνωσης. 2. Ιδιωτικά Κέντρα. Η ιδιότητα αυτή περιλαμβάνει τα ιδιωτικά νοσοκομεία κλινικές και τα ιδιωτικά ιατρεία. Τα κριτήρια που λειτουργούν σ αυτή την οντότητα είναι καθαρά ιδιωτικό οικονομικό και σαν σκοπό έχουν το κέρδος. 3. Ιδιωτικά Φαρμακεία, τα οποία προμηθεύονται φάρμακα μέσω των συλλόγων από φαρμακευτικές εταιρίες. Με τη μεταρρύθμιση που ετοιμάζεται σχεδιάζεται η πληροφοριακή υποδομή τους με σκοπό την ηλεκτρονική αποστολή των συνταγών στα ασφαλιστικά ταμεία. 4. Ε.Ο.Φ. Ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων είναι υπεύθυνος για την έγκριση φαρμάκων και την κυκλοφορία τους υπό προϋποθέσεις που θέτει. Διατηρεί το μητρώο φαρμάκων που αποστέλλεται περιοδικά στους φορείς υγείας. 5. Προμηθευτές οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την προμήθεια ιατρικών υλικών και μηχανημάτων για την καλύτερη παροχή υπηρεσίας. 6. Ιατρικές και Νοσηλευτικές σχολές οι οποίες παρέχουν τη βασική εκπαίδευση για απόκτηση τίτλου ή νοσηλευτή. Σ αυτές ανήκει η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας που όμως προσφέρει μετεκπαιδευτικό πρόγραμμα για επαγγελματίες του χώρου [4]. 7. 1.6.2 Οντότητες του εξωτερικού περιβάλλοντος 1. Τράπεζες ΔΙΑΣ οι οποίες ερευνάν οικονομικές συναλλαγές με τους φορείς υγείας. 2. Εφορίες οι οποίες ελέγχουν τις φορολογικές υποχρεώσεις των μονάδων. 3. Ε.Σ.Υ.Ε. το οποίο διατηρεί στατιστικά στοιχεία για τις μονάδες υγείας αλλά και γενικά για το χώρο της υγείας. 4. Διεθνείς οργανισμοί οι οποίοι βοηθούν τις χώρες με τις οποίες συνεργάζονται για την καλύτερη παροχή υπηρεσιών υγείας όπως είναι -Ο World Health Organization (WHO) ο οποίος ενδιαφέρεται για την παγκόσμια υγεία και φυσική ψυχολογική και κοινωνική, και επισημαίνει νέες ασθένειες και κρούσματα. - EUROTRANSELANT που είναι υπεύθυνη για τη δωρεά οργάνων μεταξύ των χωρών Αυστρίας, Βέλγιο, Γερμανία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία και Σλοβενία. -Ο.Ο.Σ.Α. Παρέχει στατιστικά στοιχεία για τον χώρο της υγείας [4]. 16

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ 2.1 Γενικά Τα συστήματα κωδικοποίησης χρησιμοποιούνται από τους ειδικούς του χώρου της ιατρικής για τη σωστή χρήση των όρων της ιατρικής. Το σύστημα αυτό θα μαζέψει πολλούς όρους ιατρικούς σε έναν κωδικό. Τα συστήματα ταξινομούν τα ιατρικά δεδομένα σε βιβλία και τόμους. To πρόβλημα της κωδικοποίησης έχει εμφανιστεί εδώ και πολλά χρόνια. Λόγου του εύρους και της δυσκολίας της οργάνωσης όλων των γνώσεων δεν υπάρχει ένα παγκόσμιο αποδεκτό σύστημα ταξινόμησης. Η Παγκόσμια οργάνωση υγείας παίζει ρόλο καθορισμού των προδιαγραφών, αλλά αυτές πρέπει να γίνουν αποδεκτές από όλες τις χώρες. Καθώς η ανταλλαγή δεδομένων ασθενών ανάμεσα ειδικούς υγείας αυξήθηκε δόθηκε ώθηση για γρηγορότερη και ουσιαστικότερη συνεργασία Ο συντονισμός όλως των ενεργειών για ταξινόμηση γίνεται από τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας[2]. 2.2 Συστήματα Ταξινόμησης Τα βασικότερα συστήματα κωδικοποίησης είναι: Α)HL 7 Health Level 7: το νούμερο 7 δηλώνει το ανώτατο επίπεδο στο International Standards Organization (ISO) που είναι το επίπεδο εφαρμογής. Το HL7 θέτει τα πρότυπα για τον διαμοιρασμό την οργάνωση και την ενσωμάτωση των δεδομένων μεταξύ των πληροφοριακών συστημάτων υγείας [7]. Β)Ε.Ο.Φ.: Ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων ιδρύθηκε το 1983 με σκοπό την προστασία της δημόσιας υγείας από την κυκλοφορία διαφόρων φαρμακευτικών παρασκευασμάτων. Ο Ε.Ο.Φ. έχει συντάξει το εθνικό συνταγολόγιο στο οποίο είναι ταξινομημένα σε 17 ενότητες όλα τα φάρμακα που κυκλοφορούν στη Ελλάδα. Η ταξινόμηση γίνεται είτε με βάση την ασθένεια για την οποία προορίζονται είτε την φαρμακολογική τους δράση και τη χημική του δόση. Γ)Σύστημα SNOMED: Το SNOMED δημιουργήθηκε από το CAP. Το πρότυπο SNOMED περιέχει ένα λεπτομερές και κωδικοποιημένο λεξιλόγιο ονομάτων και περιγραφών που χρησιμοποιούνται στην περίθαλψη και συγκεκριμένα στον ηλεκτρονικό φάκελο ασθενή. Επίσης το σύστημα ταξινομεί σε πολλά επίπεδα τους ιατρικούς όρους ενδείξεις, συμπτώματα, διαγνώσεις και διαδικασίες. Έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες όπως τα κινέζικα, τα γαλλικά, τα δανέζικα, τα ουγγρικά, τα ιταλικά, τα γιαπωνέζικα, τα ισπανικά, τα τούρκικα και τα ρώσικα. Τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του είναι: 17

1.Λεπτομερές και κωδικοποιημένο λεξιλόγιο ονομάτων και περιγραφών χρησιμοποιούμενων στην περίθαλψη, σχεδιασμένο για χρήση στον ηλεκτρονικό φάκελο ασθενή. 2.Συστηματική και πολυεπίπεδη ταξινόμηση όρων, για την ένταξη ολόκληρου του ιατρικού λεξιλογίου, συμπεριλαμβανομένων ενδείξεων, συμπτωμάτων, διαγνώσεων και διαδικασιών[2]. Η τελευταία έκδοσή του ονομάζεται SNOMED International και περιλαμβάνει 11 διαφορετικά μοντέλα με περισσότερα από 150.000 όρους και κωδικούς. Τα τελευταία 35 χρόνια το Snomed χρησιμοποιήθηκε σε περίπου 40 χώρες και συνεχώς υιοθετείται από πολλές χώρες και οργανισμούς σαν μια βασική ορολογία βασισμένη σε κλινικές ορολογίας. Το σύστημα αποτελείται από έξι άξονες, κατηγορίες που παριστάνουν διαφορετικές πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης από παθολογική πλευρά. Τοπογραφική ανατομία- περιέχει την κατανομή όλων των ανθρώπινων μελών του ανθρώπου. Μορφολογία-περιέχει αλλαγές στην ανατομία του ανθρώπου περιλαμβάνοντας και κυτταρικές ανωμαλίες όπως π.χ. καρκινώματα. Λειτουργία-περιγράφει τους κανονικούς και μη παράγοντες μυαλού και σώματος. Αιτιολογία-περιέχει τις αιτίες μιας ασθένειας, αρρώστιας ή τραυματισμού. Διάγνωση ασθένειας-περιέχει όρους και σύνδρομα ασθένειας. Διαδικασίες-περιέχει διαγνωστικές και θεραπευτικές δραστηριότητες για να εμποδίσουν μια ασθένεια, τραυματισμό ή αρρώστια. Ειδικότητες-περιλαμβάνει τις ειδικότητες στον τομέα της υγείας. Ζώντες οργανισμοί-περιέχονται όλοι οι τύποι ζωντανών οργανισμών από τους μύκητες ως τα θηλαστικά. Χημικά-περιέχονται όλες οι χημικές ουσίες που επηρεάζουν την υγεία ανθρώπων και ζώων. Φυσικοί παράγοντες Δυνάμεις και Δραστηριότητες-περιέχονται παράγοντες που προκαλούν τραύματα. Επίσης τεχνητά όργανα και εξοπλισμός νοσοκομείων. Κοινωνικό περιεχόμενο-καταστάσεις και περιστάσεις που επηρεάζουν την υγεία του ασθενή και την γενικότερη κατάστασή του. Γενικοί Σύνδεσμοι και Τροποποιητές - όροι που συνδέουν στοιχεία που βρίσκονται σε καθένα από τα άλλα μοντέλα [2]. Δ)Συστήματα Μesh:Tο ακρωνύμιο αυτό αποτελεί τα αρχικά του Medical Subject Heading.To σύστημα Mesh περιέχει πληροφορίες ιατρικών όρων και σημειώσεων που χρησιμοποιούνται για τα ίδια συμπεράσματα. Ο φυλλομετρητής Mesh μας βοηθά να εντοπίσουμε γρήγορα αυτό που ζητάμε και να παρουσιάσει πιθανές πληροφορίες που μας ενδιαφέρουν ιεραρχικά. Επίσης παρουσιάζει ιατρικές σημειώσεις και σχόλια σχετικά με το θέμα που αναζητάμε. Το Mesh περιέχει πάνω από 19.000 επικεφαλίδες, 110.000 συμπερασματικούς φακέλους και περίπου 300.000 ιατρικούς όρους [7]. Ε)Σύστημα Cando:Tο ακρωνύμιο CANDO αποτελεί τα αρχικά του Computer Assisted Natural Disaster Operationείναι ένα σύστημα υποστήριξης καταστάσεων φυσικών καταστροφών βασισμένο σε υπολογιστές. Περιέχει κείμενα ιατρικά και φαρμακευτικά 18

δομημένα αλφαριθμητικά η δομή των οποίων είναι ένας συνδυασμός δύο παραγόντων. Ο ένας παράγοντας εντοπίζεται σε μια θεματική ενότητα και δίνει στοιχεία για καταστάσεις που μας ενδιαφέρουν προσωρινά:το ένα μέρος αποτελείται από εισαγόμενα υλικά και το άλλο μέρος περιέχει χρονικοβιολογικές αναφορές, τα ακριβή στοιχεία και τις σχέσεις με χρήστες και άτομα. Ο δεύτερος παράγοντας αποτελεί έναν συνδυασμό στην παρουσίαση και κατασκευή ενός θεματικού συμβόλου αποτελούμενου από ένα ζεύγος όρων [2]. ΣΤ)Το σύστημα ICD 10:Το παραπάνω σύστημα είναι σύστημα ταξινόμησης των νόσων. Είναι ένα σύστημα στο οποίο καταγράφονται οι νεολογικές οντότητες σύμφωνα με καθιερωμένα κριτήρια. Η αναθεωρημένη ταξινόμηση οι διάφορες καταστάσεις έχουν ομαδοποιηθεί με τρόπο που εξυπηρετεί γενικούς επιδημιολογικούς σκοπούς και την εκτίμηση της φροντίδας υγείας. Οι ομάδες που σχηματίζονται για πρακτικούς και επιδημιολογικούς λόγους είναι: Επιδημικά νοσήματα. Ιδιοσυστατικά νοσήματα. Κακώσεις. Εξελικτικά νοσήματα. Τοπικά νοσήματα ανάλογα με την ανατομική εντόπιση. Το ICD περιλαμβάνει τρεις τόμους: 1.Ο πρώτος τόμος περιλαμβάνει τις κύριες ταξινομήσεις. Ονομάζεται συνοπτικός κατάλογος και περιέχει αναφορά στις διεθνούς συνέλευσης για την δέκατη αναθεώρηση, την ταξινόμηση της μορφολογίας των νεοπλασμάτων, ειδικούς συνοπτικούς πίνακες για τη θνησιμότητα και την νοσηρότητα, διευκρινήσεις και ρυθμίσεις της ονοματολογίας. 2.Ο δεύτερος τόμος περιέχει οδηγίες χρήσεις για όσους χρησιμοποιούν το σύστημα. Περιέχεται ιστορικό υλικό, το οποίο παλαιότερα περιλαμβάνετο στην εισαγωγή του τόμου 1. 3.Ο τρίτος τόμος περιέχει αλφαβητικό ευρετήριο ταξινόμησης, την εισαγωγή και τις οδηγίες χρήσης. Η ταξινόμηση εγκρίθηκε από τη διεθνή διάσκεψη για την Δέκατη Αναθεώρηση της Διεθνούς Ταξινόμησης των Νόσων το 1989 και υιοθετήθηκε από την 43 η συνέλευση για την υγεία. Οι περιοδικές αναθεωρήσεις του ICD συντονίζονται από την έκτη αναθεώρηση το 1948 και μετά από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας. Με την αύξηση της χρήσης της ταξινόμησης αυτής, αυξήθηκε και η επιθυμία των χρηστών να συμβάλλουν στη διαδικασία αναθεώρησης. Έχουν ιδρυθεί 9 συνεργαζόμενα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας Κέντρα για την ταξινόμηση των νόσων, με σκοπό να βοηθήσουν τις διάφορες χώρες στη δημιουργία και χρήση ταξινομήσεων για την υγεία αλλά και της χρήσης του ICD [2]. Οι χώρες θα πρέπει να αναφέρουν στα αντίστοιχα κέντρα οποιονδήποτε πρόβλημα που υπάρχει από τη χρήση του ICD και ιδιαίτερα τις περιπτώσεις κατά τις οποίες μια συχνή πάθηση δεν περιλαμβάνεται σε αυτό. Μέχρι σήμερα δεν υπήρχε τρόπος ενημέρωσης του ICD μεταξύ των αναθεωρήσεων. Έχει γίνει όμως πρόταση για τη λειτουργία ενός νέου μηχανισμού κωδικοποίησης για νέες παθήσεις μέσω των 19

Κέντρων όταν αυτό κριθεί απαραίτητο. Εκτός από τα επίσημα κέντρα λειτουργούν επίσης εθνικά κέντρα αναφοράς. Θα πρέπει αρχικά να απευθυνόμαστε σε αυτά, όταν πρέπει να καταγραφεί ένα πρόβλημα. 2.3 Άλλα συστήματα ταξινόμησης και κωδικοποίησης Diagnostic Related Groups: Οι ομοιογενείς διαγνωστικές κατηγορίες, είναι μια ταξινόμηση περιβάλλοντος νοσοκομείου σχετικά με το τι είναι σωστό και τι όχι στην περίθαλψη του ασθενή. North American Industry Classification System: Το 1997 το Office of Management and Budget υιοθέτησε το NAICS σύστημα ταξινόμησης και κωδικοποίησης που χρησιμοποιείται από τις στατιστικές υπηρεσίες στις Η.Π.Α. Αποτελείται από 20 τομείς και έχει ένα εξαψήφιο κώδικα. ACR Index: Το Αμερικανικό κολέγιο ραδιολόγων συστήνει ένα σύστημα για διαγνωστική ταξινόμηση βασισμένη σε δομή δέντρου χωρισμένο σε δύο κατηγορίες:ένα κώδικα ανατομίας και έναν κώδικα παθολογίας. Ο ανατομικός κώδικας έχει από δύο έως τέσσερα ψηφία και ο παθολογικός κώδικας έχει από 2-5 ψηφία. International System for Staging Lung Cancer: Είναι ένα σχέδιο ταξινόμησης για τον καρκίνο με 47 ανατομικές πλευρές που περιγράφει τον αρχικό καρκίνο, σημειώσεις για τα λεμφώματα και τις μεταστάσεις [2]. 20