Τι είναι και τι προσφέρει ο εθελοντισμός Εθελοντική εργασία είναι η προσφορά μίας ή περισσότερων υπηρεσιών προς το κοινωνικό σύνολο χωρίς χρηματική ανταμοιβή. Ο εθελοντισμός αφορά υπηρεσίες που προσφέρονται από το άτομο ή από ομάδες ατόμων ελεύθερα, χωρίς επιβολή ή καταναγκασμό. Ο εθελοντισμός καλύπτει συχνά τομείς όπου δεν υπάρχουν αντίστοιχες οργανικές θέσεις εργασίας σε φορείς ή οργανισμούς. Συχνά βέβαια η εθελοντική εργασία προβλέπει ότι το άτομο που θα προσφέρει τις υπηρεσίες του θα τις παρέχει σε έναν συγκεκριμένο τομέα, σε συνεργασία με έναν εξειδικευμένο επαγγελματία, με σαφή όρια και ορισμένο ωράριο. Πολλές φορές οι εθελοντές μέσω της δράσης τους γίνονται αφορμή για δημιουργία νέων προοπτικών σε έναν χώρο. Οι κύριοι τομείς εθελοντικής προσφοράς αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος ή την προστασία απειλούμενων ειδών, την υποστήριξη ευπαθών κοινωνικών ομάδων, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις ανθρωπιστικές παρεμβάσεις σε περιόδους κρίσεων, τα αναπτυξιακά προγράμματα, την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού καθώς και άλλες δράσεις κοινωφελούς και μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Βασικά κίνητρα για παροχή εθελοντικής εργασίας είναι η θέληση, η ηθική και συναισθηματική ικανοποίηση που νιώθει το άτομο μέσω της προσφοράς του, η επικοινωνία του με άλλα άτομα, η δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου του, η συμμετοχή στα κοινά και η ουσιαστική εμπλοκή του ατόμου σε συλλογικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία μας. Μέσα από τον εθελοντισμό, οι άνθρωποι διαμορφώνουν μια στάση που αντιμάχεται τον κοινωνικό αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση. Επίσης τα άτομα μαθαίνουν να σχετίζονται και να παράγουν κοινωνικό έργο, συμμετέχοντας ενεργά στη διαδικασία της ε- νεργούς ανταλλαγής εμπειριών και γνώσεων, με αποτέλεσμα την προσωπική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Οι παράγοντες που ευνοούν τη συμμετοχή των πολιτών σε εθελοντικό έργο είναι η σαφήνεια του προγράμματος, η θετική στάση και συμπεριφορά των εμπλεκομένων στην εθελοντική δράση, η αξιοπιστία και φερεγγυότητα του έργου, οι καλές σχέσεις μεταξύ των εθελοντών αλλά και η αμοιβαιότητα στις επιδιώξεις και τους στόχους τους. Οι εθελοντές της Οργάνωσης των Γιατρών του Κόσμου δεσμεύονται να προσφέρουν βοήθεια σε όλους τους ευάλωτους πληθυσμούς στον κόσμο αλλά και στην Ελλάδα. Ως Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός, στηριζόμαστε στους εθελοντές μας, οι οποίοι όταν μια επείγουσα κρίση ξεσπά, καλούνται να αναλάβουν άμεση και έγκαιρη δράση με σκοπό την αποτελεσματική ιατρική και ανθρωπιστική βοήθεια. Η εθελοντική δράση των Γιατρών του Κόσμου αφορά προγράμματα στο εσωτερικό της χώρας αλλά και προγράμματα εξωτερικού. Για τις αποστολές μας χρειαζόμαστε εθελοντές, των οποίων η συμβολή είναι πολύτιμη για την επιτυχή διεξαγωγή ενός προγράμματος. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο εθελοντισμός είναι μια πρόκληση, ένας προορισμός, μια εμπειρία που όλοι οι άνθρωποι είναι καλό να βιώσουν έστω και για μία φορά στη ζωή τους. Ε. Θάνου, 18/12/2011, εφ. «ΤΟ ΒΗΜΑ» Ερωτήσεις Α. Να γράψετε την περίληψη του παραπάνω κειμένου σε 100 περίπου λέξεις. Β.1 Να γράψετε τους πλαγιότιτλους των παραγράφων του παραπάνω κειμένου. 1 2
Β.2 «Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο εθελοντισμός είναι μια πρόκληση, ένας προορισμός, μια εμπειρία.». Χρησιμοποιώντας την παραπάνω περίοδο ως θεματική πρόταση να αναπτύξετε μία παράγραφο 70-80 λέξεων. 12 μονάδες Β.3 α) Ποια μέθοδος ανάπτυξης χρησιμοποιείται στην πρώτη παράγραφο του κειμένου; β) Ποια τα δομικά μέρη της πρώτης παραγράφου; 8 μονάδες Β.4 Ενώ στο κείμενο επικρατεί η χρήση γ προσώπου, στην τελευταία παράγραφο η συγγραφέας χρησιμοποιεί το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο. Να σχολιάσετε την επιλογή του προσώπου αυτού. Β.5 Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: προσφορά, επιβολή, ορισμένο, αφορμή, καταπολέμηση. Γ. «Βασικά κίνητρα για παροχή εθελοντικής εργασίας είναι η θέληση, η ηθική και συναισθηματική ικανοποίηση που νιώθει το άτομο μέσω της προσφοράς του» με αφορμή την άποψη αυτή να στείλετε μια επιστολή στο διευθυντή του σχολείου σας με σκοπό να προτείνετε την ενίσχυση κι ενθάρρυνση εθελοντικών δράσεων των μαθητών αναλύοντας τις προϋποθέσεις που απαιτούνται. Επίσης, για να τον πείσετε, θα τονίσετε τα οφέλη που αποκομίζει ένας νέος άνθρωπος αλλά και η κοινωνία από την εθελοντική εργασία. (500-600 λέξεις) 40 μονάδες 2
Θεωρία Ενότητας ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ - ΝΕΟΙ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Οι αιτίες που οδήγησαν στην ανάπτυξη της εθελοντικής δραστηριοποίησης των πολιτών ο- φείλονται: Στην όξυνση των κοινωνικών προβλημάτων και στη συνειδητοποίησή τους από την πλευρά των πολιτών. Η οικονομική κρίση, η διόγκωση της ανεργίας, η εξαθλίωση των συνθηκών διαβίωσης των διάφορων κοινωνικών στρωμάτων και η απειλή ενός ανασφαλούς μέλλοντος ώθησαν τους πολίτες στην αυτοοργάνωση για να υποστηρίξουν ηθικά και υλικά όσους συνανθρώπους τους κινδύνευαν να συνθλιβούν κάτω από τις νέες συνθήκες. Στην αλλοτρίωση των ανθρώπινων σχέσεων μέσα στα αστικά κυρίως περιβάλλοντα ε- γκλώβισε αρκετές κοινωνικές ομάδες σε ένα αδιέξοδο αντιμετώπισης των προβλημάτων και επέβαλε ως απάντηση τη συνειδητοποίηση της αξίας της συλλογικής δράσης, της ε- νεργοποίησης των πολιτών και της αλληλεγγύης. Στην απογοήτευση από το σύγχρονο τρόπο ζωής που συνδέθηκε με τον καταναλωτισμό, τον ατομικισμό, την ανταγωνιστική διάθεση, την αλαζονεία και την δημιουργία επίπλαστων αναγκών. Στην ενοχοποίηση των ευαισθητοποιημένων ατόμων που θεωρούσαν ότι δεν ήταν δυνατό να έχουν θέση παρατηρητών της ανθρώπινης δυστυχίας και του κοινωνικού δράματος που υπήρχε γύρω τους. Στις αναζητήσεις των ανθρώπων για το βαθύτερο και ουσιαστικότερο νόημα της ζωής μέσα από την ανθρώπινη επικοινωνία και την εκούσια προσφορά προς το κοινωνικό σύνολο. Στην οικονομική, γνωστική και τεχνική ικανότητα των μέσων πολιτών να οργανώνονται και να συγκροτούν και μη κυβερνητικούς πόλους εξουσίας που διέπονται από τη λογική της ανιδιοτελούς προσφοράς προς τους συνανθρώπους. Στη συνδρομή των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας που προβάλλουν την ανθρώπινη δυστυχία και γνωστοποιούν στο ευρύ κοινό τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ένα κόσμο που έχει τα χαρακτηριστικά της σκληρότητας, της ανομίας και της βιαιότητας. Η θετική προσφορά του εθελοντισμού έγκειται στο ότι: Συμβάλλει στην υποστήριξη και στη διάσωση ανθρώπων που δοκιμάζονται από σημαντικά προβλήματα καταστροφών, πολέμων, υποσιτισμού, εξαθλίωσης. Βελτιώνει τις συνθήκες ζωής των ευάλωτων και ευπαθών κοινωνικών ομάδων ενώ αποτρέπει φαινόμενα εκμετάλλευσης της ανθρώπινης ύπαρξης. Βοηθάει στην ενδυνάμωση των κοινωνικών δεσμών ανάμεσα στους πολίτες που παύουν να νιώθουν εγκλωβισμένοι σε ένα άξενο ανταγωνιστικό και αλλοτριωμένο περιβάλλον. Οι εθελοντές λειτουργούν ως συμπλήρωμα του κοινωνικού κράτους και προωθούν με τη δραστηριοποίησή τους την ευρυθμία του. 3
Αναπτύσσει την αξία και το ιδεώδες της ανθρωπιστικής προσέγγισης του κόσμου με αλτρουϊστική νοοτροπία που αντιτίθεται στην εγωπάθεια, τον ατομικισμό και την ιδιοτέλεια. Συντελεί στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας και διαμορφώνει την οικολογική συνείδηση των πολιτών επιλύοντας προβλήματα που σχετίζονται με την καθημερινή ζωή τους. Καλλιεργεί την πεποίθηση της ενεργούς δράσης των ατόμων, της αλληλοαποδοχής και της συλλογικής ενέργειας για την επίτευξη κοινών στόχων με αποτέλεσμα να προάγεται και η ιδέα της εθνικής ομοψυχίας. Η αρνητική εκδοχή των κινήτρων της εθελοντικής δράσης: Οι εθελοντές στην πραγματική διάσταση της εκούσιας ενσυνείδητης κοινωνικής προσφοράς τους υποκινούνται από ανιδιοτελή διάθεση. Ωστόσο υπάρχει το ενδεχόμενο να καπηλευτούν ορισμένοι αυτή τη μορφή δραστηριοποίησης για να καλύψουν οικονομικές και πολιτικές φιλοδοξίες κάτω από το ένδυμα της εθελοντικής ενεργοποίησης. Επικριτική μπορεί επίσης να θεωρηθεί και η αντίληψη ότι οι εθελοντές διέπονται από μια δοκινχωτική και ουτοπική στάση ζωής. Προσπαθούν να επιλύσουν αντίξοα κοινωνικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά και πολιτιστικά προβλήματα ενώ στην πραγματικότητα λειτουργούν σα ρομαντικοί αιθεροβάμονες που είναι μοναχικοί οδοιπόροι σε ένα κόσμο που υπερβαίνει τις δυνατότητές τους. Η προσπάθεια των εθελοντών να λειτουργήσουν συμπληρωματικά στο κράτος πρόνοιας θεωρείται από ορισμένους επικριτές ως μηχανισμός κατευνασμού της πολιτικής και κοινωνικής δυσαρέσκειας με αποτέλεσμα να συνδράμουν όχι απλά στην ανακούφιση και λύτρωση του ανθρώπινου πόνου αλλά και να εξυπηρετούν τελικά τις πολιτικές σκοπιμότητες. Ορισμένοι εθελοντές δεν κατευθύνονται στις επιλογές τους από την πηγαία ανάγκη συνεισφοράς προς το συνάνθρωπό τους αλλά αντιμετωπίζουν τη δράση τους με τυχοδιωκτική πρόθεση και περιπετειώδη διάθεση για να ανακαλύψουν και να εξερευνήσουν πιθανότητες αναζωογόνησης της περιορισμένης καθημερινότητάς τους. Η συμβολή του σχολείου στην καλλιέργεια εθελοντικής συνείδησης Στις σύγχρονες αντίξοες κοινωνικές συνθήκες το σχολείο οφείλει να είναι ανοιχτό στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον και να αναπτύσσει δυναμικό και εξωστρεφή προς την κοινωνία και τους προβληματισμούς της προσανατολισμό. Η σχολική κοινότητα πρέπει να αναπτύσσει αμφίδρομη σχέση με τα ζητήματα κοινωνικής ευαισθησίας, να καλλιεργείται η εγρήγορση των νέων ανθρώπων και το ιδεώδες της συλλογικής προσφοράς. Το μαθητικό κοινό μπορεί να αναπτύξει συλλογικά κοινωνικές δράσεις και με βιωματική και συνεργατική προσέγγιση των κοινωνικών θεμάτων να καλλιεργήσει τις αξίες της ανθρωπιστικής συνεισφοράς, της αλτρουϊστικής ιδεολογίας και της αλληλεγγύης. Η έννοια του εθελοντισμού μπορεί να υποστηριχθεί και να προαχθεί με πολιτιστικές δραστηριότητες, ημερίδες, σεμινάρια και αφιερώματα από μαθητές και εκπαιδευτικούς 4
για να μεταδοθεί το μήνυμα της εκούσιας συνειδητής προσφοράς προς το κοινωνικό σύνολο και να εδραιωθεί η σπουδαιότητά του στη σκέψη των νέων ανθρώπων. Προγράμματα Περιβαλλοντικά, Πολιτιστικά, Αγωγής-Υγείας που υλοποιούνται στα πλαίσια της σχολικής κοινότητας είναι δυνατόν να καλλιεργήσουν και να διαμορφώσουν εθελοντική συνείδηση στους μαθητές καθώς τους ενεργοποιούν για να δραστηριοποιηθούν σε διάφορους τομείς και να αναλάβουν πρωτοβουλίες που σχετίζονται με την ευαισθητοποίησή τους για πλήθος ζητημάτων. Η συνεργασία του σχολείου με διάφορους κρατικούς φορείς και υπηρεσίες μπορεί επίσης να ενδυναμώσει την εθελοντική δράση των μαθητών. Η επικοινωνία με συμβουλευτικούς σταθμούς, με κέντρα ψυχολογικής υποστήριξης, με εθελοντικές οργανώσεις είναι δυνατό να συμβάλλει στην ενεργό συμμετοχή των παιδιών σε δράσεις με κοινωφελή χαρακτήρα. Νέοι, συμμετοχή και εθελοντισμός Η συμμετοχή των νέων στους εθελοντικούς οργανισμούς και στο σχεδιασμό και ανάληψη εθελοντικών πρωτοβουλιών είναι πολύτιμη αφού διαθέτουν ενθουσιασμό και τεράστια α- ποθέματα ενέργειας, δημιουργικές ιδέες και νέες προοπτικές ενώ παράλληλα τους δίνεται η δυνατότητα να προσφέρουν τη γνώση και τις δεξιότητές τους. Μάλιστα, το δικαίωμα στη συμμετοχή των νέων αναγνωρίζεται από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού των Ηνωμένων Εθνών (1989). Η συμμετοχή των νέων είναι σημαντική γιατί: Μπορούν να είναι μέρος της λύσης. Με αυτόν τον τρόπο αποκτάται θετική στάση, η οποία χτίζεται πάνω στις δυνάμεις, την ενέργεια, τον ενθουσιασμό και τη δημιουργικότητά τους. Η συμμετοχή προάγει μια πιο υγιή στάση ζωής. Οι χώροι όπου λαμβάνουν χώρα εθελοντικές δραστηριότητες είναι ασφαλείς και δίνουν νέα ερεθίσματα, ενώ μειώνουν την έκθεσή των νέων σε κινδύνους. Η συμμετοχή είναι κεντρικό σημείο της θετικής ανάπτυξης της νεολαίας. Για την ομαλή μετάβαση στην ενήλικη ζωή, οι έφηβοι πρέπει να νιώσουν ικανοί και υπεύθυνοι, να νοιάζονται για τους συνανθρώπους τους, να παίρνουν θέση και να αναλαμβάνουν δράση. Οι επιλογές των νέων στον ελεύθερο χρόνο τους καθορίζουν τον τρόπο ζωής τους τη δεδομένη χρονική στιγμή αλλά και μελλοντικά. Η αξιοποίηση και διαχείριση του ελεύθερου χρόνου μπορεί να οδηγήσει στην επιλογή της συμμετοχής σε μια εθελοντική οργάνωση, επιλογή η οποία έχει άμεση σχέση με την οικογένεια, τον κοινωνικό περίγυρο του ατόμου καθώς και προβληματισμούς ή ανησυχίες που μπορεί να αναπτύξει το άτομο με την πάροδο του χρόνου. Β. Μανίκης, φροντιστήριο «ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ», www.onlineclass.gr 5