ΕΝΟΤΗΤΑ 5 Θέματα υποστήριξη σχολικών εργαστηρίων Συγγραφεί Σαράντο Ψυχάρη Συμεών Ρετάλη Στυλιανό Ιωάννου 168
5.1 Σχολικό εργαστήριο πληροφορική : Γνωριμία, χρήση και διαχείριση Η εκπαίδευση μέσω υπολογιστών ή εκπαιδευτική τεχνολογία είναι μια παγκόσμια πραγματικότητα. Στην Ελλάδα η ανάγκη υποστήριξη τη εκπαίδευση με χρήση τεχνολογιών πληροφορική και επικοινωνιών έγινε γρήγορα κατανοητή και τα σχολεία εφοδιάστηκαν με εργαστήρια μέσα από διάφορε δράσει. Τα πρώτα εργαστήρια πληροφορική εγκαταστάθηκαν στα σχολεία στι αρχέ τι δεκαετία του '90. Κυρίω υπήρχαν σε Τεχνικά Επαγγελματικά Λύκεια και σε Πολυκλαδικά Λύκεια, όπου υπήρχαν ειδικότητε Πληροφορική. Με τι εκπαιδευτικέ αλλαγέ και το πέρασμα από το σύστημα των δεσμών στο σύστημα των κατευθύνσεων, αλλά και με την εισαγωγή του μαθήματο τη Πληροφορική στα Γυμνάσια και τα Ενιαία Λύκεια, δημιουργήθηκαν νέα εργαστήρια Πληροφορική, σχεδόν σε κάθε σχολείο τη Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια έγινε μια συστηματική προσπάθεια και κάθε σχολείο ή σχολικό συγκρότημα απέκτησε τουλάχιστον ένα σύγχρονο εργαστήριο υψηλών προδιαγραφών που μπορεί να υποβοηθήσει ουσιαστικά την εκπαιδευτική διαδικασία. Υποδομή (Υλικό Hardware) Τα περισσότερα σχολικά εργαστήρια αποτελούνται από 10-12 σταθμού εργασία Pentium ΙΙ ή ΙΙΙ και ένα κεντρικό υπολογιστή. Ο κεντρικό υπολογιστή υπερέχει τεχνολογικά έναντι των άλλων σταθμών εργασία, καθώ αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει και ένα σύνολο ενεργειών που αφορούν του υπόλοιπου σταθμού εργασία, όπω για παράδειγμα σύνδεση στο διαδίκτυο, εκτυπώσει και διαμοιρασμό άλλων πόρων. Εξωτερικό κόμβο Σχολικό Εργαστήριο Εικόνα 1. Σχηματική αναπαράσταση του τοπικού δικτύου του σχολικού εργαστηρίου 169
Οι σταθμοί εργασία συνδέονται με τον κεντρικό υπολογιστή, αποτελώντα ένα τοπικό δίκτυο LAN (εικόνα 1). Το τοπικό δίκτυο των σχολικών εργαστηρίων περιλαμβάνει ένα Ethernet Hub (10BaseT) στο οποίο συνδέονται οι υπολογιστέ και ο εξυπηρετητή του σχολικού εργαστηρίου. Στον κεντρικό υπολογιστή είναι συνδεδεμένο ένα εκτυπωτή για την εκτύπωση ασπρόμαυρων και έγχρωμων κειμένων. Η εκτύπωση είναι δυνατή από οποιονδήποτε σταθμό εργασία. Επίση, μέσω του κεντρικού υπολογιστή συνδέονται οι υπόλοιποι υπολογιστέ στο Διαδίκτυο (Βεργεράκη, 2007). Εκτό από τον εκτυπωτή, τα περισσότερα σχολικά εργαστήρια διαθέτουν και σαρωτή και ψηφιακή κάμερα. Ο σαρωτή χρησιμοποιείται για την ψηφιοποίηση, δηλαδή τη μετατροπή από έντυπη μορφή σε ηλεκτρονική, διαφόρων εγγράφων και φωτογραφιών. Ο σαρωτή με τη βοήθεια ειδικού λογισμικού οπτική αναγνώριση χαρακτήρων (OCR Optical Character Recgnitin) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εισαγωγή κειμένου από κάποιο έντυπο στον υπολογιστή. Τα προγράμματα OCR μετατρέπουν του τυπωμένου χαρακτήρε από απλό σύνολο κουκκίδων, σε κείμενο που αναγνωρίζει ο υπολογιστή και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και να μορφοποιηθεί στη συνέχεια. Η αυτόματη αναγνώριση κειμένου αποτελεί σημαντική διευκόλυνση, καθώ επιτρέπει την άμεση και εύκολη εισαγωγή κειμένων και επιταχύνει τη διαδικασία ανάπτυξη γραπτών δοκιμασιών, εργασιών προ του μαθητέ και άλλων κειμένων. Η ψηφιακή κάμερα επιτρέπει τη λήψη εικόνων σε πραγματικό χρόνο και την πραγματοποίηση τηλε-εκπαίδευση και τηλεδιασκέψεων μεταξύ του σχολείου και κάποιου εξωτερικού οργανισμού ή μεταξύ των εργαστηρίων του ίδιου σχολείου. Επίση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επικοινωνία και συνεργασία με σχολεία του εξωτερικού στα πλαίσια εκπαιδευτικών προγραμμάτων, όπω το Cmenius, η Άνοιξη τη Ευρώπη και το e- Twinning. Οι σταθμοί εργασία είναι συνήθω τοποθετημένοι σε διάταξη Π, ώστε να διευκολύνεται η παρακολούθηση των οθονών των μαθητών και των εργασιών και των προγραμμάτων που εκτελούν. Κάθε σταθμό εργασία διαθέτει μονάδα αναπαραγωγή δίσκων CD και DVD, ηχεία και μικρόφωνο. Οι συσκευέ αυτέ είναι απαραίτητε για την εκτέλεση εκπαιδευτικού λογισμικού πολυμέσων, δηλαδή προγραμμάτων που παρέχουν στον εκπαιδευόμενο την ευκαιρία να αποκτήσει νέε γνώσει και μαθησιακέ εμπειρίε μέσα από του ήχου, τι εικόνε και τι προσομοιώσει κινήσεων που περιέχουν. Στα σχολικά εργαστήρια μπορούν να δημιουργηθούν λογαριασμοί ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail) για κάθε εκπαιδευτικό και να ορισθεί μια περιοχή σε κάποιο δίσκο στην οποία θα έχει πρόσβαση μόνο ο εν λόγω εκπαιδευτικό. Με αυτό τον τρόπο μπορεί 170
να εξασφαλισθεί η ακεραιότητα και ο περιορισμό πρόσβαση στα αρχεία που δημιουργεί κάποιο εκπαιδευτικό (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 1998). Τα σχολικά εργαστήρια πληροφορική έχουν λάβει υπόψη του και παραμέτρου εργονομική σχεδίαση, πυρασφάλεια και προστασία από κλοπή. Ιδιαίτερα η εργονομική σχεδίαση είναι σημαντική για του μαθητέ και του εκπαιδευτικού που χρησιμοποιούν το εργαστήριο για αρκετέ ώρε, διότι έτσι αποφεύγονται προβλήματα όπω πόνο στη μέση ή στου καρπού, πονοκέφαλοι κ.α. Λογισμικό (Sftware) Για να μπορεί να αξιοποιηθεί εκπαιδευτικά και παιδαγωγικά το εργαστήριο πληροφορική, πρέπει να περιλαμβάνει διάφορα πακέτα λογισμικού, δηλ. εφαρμογέ που θα επιτρέπουν στον εκπαιδευτικό να παρουσιάσει νέε έννοιε στου μαθητέ και να ελέγξει τι γνώσει του. Επίση πρέπει να υπάρχουν εργαλεία που θα επιτρέπουν τη δημιουργία εργασιών και διαγωνισμάτων και γενικά καλαίσθητων σημειώσεων που θα διανεμηθούν στου μαθητέ. Οι εφαρμογέ λογισμικού που υπάρχουν στα σχολικά εργαστήρια εμπίπτουν στι ακόλουθε κατηγορίε : 20. Επεξεργασία κειμένου (π.χ. Micrsft Wrd) 21. Λογιστικά φύλλα (π.χ. Micrsft Excel) 22. Εργαλεία διαδικτύου (π.χ. Internet Explrer και Outlk) 23. Βάσει δεδομένων (π.χ. Micrsft Access) 24. Γλώσσε προγραμματισμού (π.χ. Pascal, Visual Basic) 25. Επεξεργασία εικόνα και γραφικών (π.χ. Ζωγραφική) 26. Επεξεργασία ή αναπαραγωγή ήχου και βίντεο (π.χ. Windws Media Player) 27. Εκπαιδευτικό λογισμικό πολυμέσων (π.χ. Πρώτε Βοήθειε, Ηρόδοτο ) (εικόνα 2) 171
Εικόνα 2. Οθόνε εκπαιδευτικών λογισμικών Η τελευταία κατηγορία λογισμικού είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώ επιτρέπει στο μαθητή να γνωρίσει έννοιε και αντικείμενα και να αποκτήσει εκπαιδευτικέ εμπειρίε που δεν μπορεί με άλλον τρόπο. Οι πληροφορίε και οι ασκήσει που παρουσιάζονται έχουν πολυμεσικό χαρακτήρα, δηλ. περιέχουν εικόνε, ήχου και βίντεο και σκοπεύουν στο να διεγείρουν πολλέ από τι αισθήσει του μαθητή, ώστε να αποκομίσει περισσότερε γνώσει. Πολλά από αυτά τα εκπαιδευτικά λογισμικά είναι διερευνητικού χαρακτήρα και επιτρέπουν στο μαθητή να ανακαλύψει και να εμπεδώσει φυσικέ έννοιε και μαθηματικά θεωρήματα και να αναπτυχθεί η κριτική του ικανότητα. Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποια από τα εκπαιδευτικά λογισμικά που συναντώνται στα σχολικά εργαστήρια: 28. Ηρόδοτο 29. Παγκόσμια Ιστορία 30. Ανακαλύπτω τη ΓΗ 31. 21 εν πλω 32. Edisn (Ηλεκτρισμό, Ηλεκτρονική) 33. Functin Prbe 34. SimCalc 35. Gabri Gemetry II 36. The Gemeter s SketchPad 37. Ιστορικό άτλαντα centennia 172
38. Micrwrlds Pr 39. Ανακαλύπτω τη Φύση 40. Σχεδιασμό και Τεχνολογία 41. Πρώτε βοήθειε Παρατηρούμε ότι υπάρχουν πολλέ εφαρμογέ λογισμικού, για όλε τι ειδικότητε. Οι εφαρμογέ αυτέ μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με την παραδοσιακή διδασκαλία, για την υποστήριξη τη διαδικασία τη μάθηση. Αξιοποίηση του σχολικού εργαστηρίου Από τα προαναφερόμενα είναι φανερό ότι τα σχολικά εργαστήρια πληροφορική είναι πλήρω εξοπλισμένα με σύγχρονο υλικό και λογισμικό και μπορούν να βοηθήσουν όλου του εκπαιδευτικού στο μάθημά του. Οι καθηγητέ Πληροφορική χρησιμοποιούν το εργαστήριο σχεδόν σε όλα τα μαθήματά του και πολλέ φορέ χρησιμοποιούν το εργαστήριο κατά τι απογευματινέ ώρε για διεξαγωγή σεμιναρίων στι δεξιότητε τη πληροφορική και τη επικοινωνία. Οι εκπαιδευτικοί των άλλων ειδικοτήτων μπορούν και θα πρέπει να εκμεταλλευτούν τι δυνατότητε που του προσφέρει το εργαστήριο και η μόνιμη σύνδεση στο διαδίκτυο, τόσο για του ίδιου όσο και για του μαθητέ του. Όπω αναφέραμε υπάρχει πληθώρα εκπαιδευτικού λογισμικού το οποίο μπορεί να υποβοηθήσει την εκπαιδευτική διαδικασία και να ωθήσει του μαθητέ να δράσουν ω ερευνητέ (Γκιμπερίτη, 2000). Για παράδειγμα, στο μάθημα τη Ιστορία ο καθηγητή μπορεί μέσω ερωτημάτων να ωθήσει του μαθητέ να ανακαλύψουν πληροφορίε ιστορικού περιεχομένου χρησιμοποιώντα το λογισμικό «Παγκόσμια Ιστορία». Το ίδιο το διαδίκτυο προσφέρει πάρα πολλέ ευκαιρίε για ανακάλυψη νέων γνώσεων. Οι μαθητέ μπορούν, χρησιμοποιώντα κάποια μηχανή αναζήτηση (π.χ. www.ggle.cm ή www.yah.gr), να αναζητήσουν πληροφορίε σχετικά με κάποια εργασία. Σε μαθήματα, όπω το μάθημα τη Τεχνολογία του Γυμνασίου ή του Εν. Λυκείου, οι μαθητέ μπορούν να αναζητήσουν πληροφορίε σχετικέ με νέα τεχνολογικά συστήματα και να δουν τρισδιάστατε αναπαραστάσει και βίντεο που αναλύουν τον τρόπο λειτουργία των συσκευών. Αλλά, ακόμη και απλά εργαλεία, όπω το IRC (γνωστότερο ω chat) και το e- mail μπορούν να χρησιμοποιηθούν για συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων μεταξύ εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων ή μαθητών διαφορετικών σχολείων. Η ψηφιακή κάμερα εξάλλου, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τηλεδιάσκεψη με μαθητέ άλλων σχολείων και με άλλου εκπαιδευτικού οργανισμού, σε πραγματικό χρόνο. 173
Πέραν των κλασικών εργαλείων και τεχνικών, στο διαδίκτυο υπάρχουν εκπαιδευτικέ πύλε με κατηγορίε εκπαιδευτικών θεμάτων και nline κοινότητε συζητήσεων (π.χ. www.educanext.rg ή www.thegateway.rg). Οι εκπαιδευτικοί, αλλά και οι μαθητέ, μπορούν να ωφεληθούν από τι συγκεκριμένε δυνατότητε. Μπορούν να αντλήσουν θέματα και ασκήσει για να εμπλουτίσουν τι σημειώσει του και να συζητήσουν διάφορα θέματα που του απασχολούν. Με αυτό τον τρόπο το διαδίκτυο δρα ω ένα μέσο αυτοεπιμόρφωση και επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών. Οι παραπάνω προτάσει αξιοποίηση του διαδικτύου μπορούν να πραγματοποιηθούν στα πλαίσια των μαθημάτων κατά τη διάρκεια λειτουργία του σχολείου ή κατά τι απογευματινέ ώρε, στα πλαίσια προγραμμάτων αγωγή υγεία, αγωγή σταδιοδρομία, Ευρωπαϊκών προγραμμάτων ή στα πλαίσια ενεργειών αυτό-επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Πιθανά προβλήματα Τα σχολικά εργαστήρια πληροφορική αξιοποιούνται από εκπαιδευτικού διαφόρων ειδικοτήτων κατά τη διάρκεια λειτουργία του σχολείου ή εκτό σχολικού ωραρίου. Η χρήση των υπολογιστών από πολλού και διαφορετικού μαθητικού πληθυσμού, έχει ω αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία ορισμένων υπολογιστών. Τα προβλήματα που παρουσιάζονται ποικίλουν, από διαγραφή αρχείων άλλων χρηστών μέχρι την απεγκατάσταση εφαρμογών ή την εγκατάσταση παιχνιδιών και άλλων μη εγκεκριμένων εφαρμογών που δυσχεραίνουν τη χρήση των υπολογιστών. Για την επίλυση αυτών των προβλημάτων απαιτείται η ύπαρξη πολιτικών χρήση που εξασφαλίζουν την ακεραιότητα των δεδομένων και δεν επιτρέπουν την εγκατάσταση ή απεγκατάσταση εφαρμογών (Δέλλα & Ναλπάντη, 2000). Ο περιορισμό των δυνατοτήτων των μαθητών και η ύπαρξη διαφορετικών χρηστών και τύπων χρηστών με διαφορετικά δικαιώματα χρήση είναι επιβεβλημένο για την ομαλή λειτουργία των υπολογιστών. Άλλα προβλήματα, από παιδαγωγική απόψεω, πιο σημαντικά, που εμφανίζονται κατά τη χρήση των εργαστηρίων είναι η προσπέλαση και η θέαση ιστοσελίδων με άσεμνο ή μη επιτρεπτό περιεχόμενο από του μαθητέ. Για να αποφευχθούν τέτοια φαινόμενα είναι απαραίτητη η ύπαρξη προγραμμάτων που περιορίζουν την προσπέλαση σε κάποιε ιστοσελίδε του διαδικτύου, αλλά και η συνεχή επαγρύπνηση του διδάσκοντο, ώστε να ανακαλύπτει και να αποτρέπει άμεσα τέτοιε προσπάθειε. Εργονομικέ προδιαγραφέ συσκευών 174
Η χρήση υπολογιστικών περιφερειακών συσκευών που πληρούν προδιαγραφέ εργονομία έχει μεγάλη σημασία διότι: 42. επηρεάζει την ευχρηστία και την αποδοτικότητα τη επικοινωνία ανθρώπουυπολογιστή, 43. καθορίζει μακροπρόθεσμα σε μεγάλο βαθμό την αποφυγή πιθανών βλαβερών συνεπειών στην υγεία των χρηστών. Επειδή οι εργονομικέ προδιαγραφέ αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για την αλληλεπίδραση χρήστη-υπολογιστή, θα πρέπει να καθορίζονται με βάση τι κινητικέ και άλλε δεξιότητε και τι ιδιαιτερότητε των χρηστών. Οι εργονομικέ προδιαγραφέ που ακολουθούν στηρίζονται στη διεθνή βιβλιογραφία και είναι σύμφωνε με τα διεθνή πρότυπα και τι κοινοτικέ οδηγίε, όπου αυτό ήταν δυνατό. Πληκτρολόγιο Φυσικά χαρακτηριστικά 44. Το πληκτρολόγιο πρέπει να έχει ρυθμιζόμενη κλίση, ώστε να προσαρμόζεται στα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά του χρήστη. Η κλίση του πληκτρολογίου (γωνία που σχηματίζεται από την οριζόντια διεύθυνση και την ευθεία που περνά από την επιφάνεια των πλήκτρων), που θεωρείται βέλτιστη για την πλειοψηφία των χρηστών είναι μεταξύ 10 και 15. 45. Το ύψο του πληκτρολογίου μετρημένο από τη μεσαία σειρά πλήκτρων πρέπει να είναι 3 έω 3,5 εκ. Αν το πληκτρολόγιο έχει ρυθμιζόμενη κλίση, τότε μία τουλάχιστον θέση τη ρύθμιση πρέπει να καλύπτει αυτή την απαίτηση. 46. Η επιφάνεια των πλήκτρων πρέπει να είναι θαμπή και κοίλη, ώστε να διευκολύνεται η επαφή με τα δάκτυλα και να αποφεύγονται οι αντανακλάσει. Εξαίρεση ω προ την καμπυλότητα αποτελεί το μεγάλο πλήκτρο διαστήματο (spacebar), του οποίου η επιφάνεια προτείνεται να είναι επίπεδη ή κυρτή. 47. Το σχήμα τη επιφάνεια των πλήκτρων πρέπει να είναι τετράγωνο ή παραλληλόγραμμο με πλευρέ 10 έω 15 χιλιοστά. Το προτεινόμενο εμβαδόν είναι τουλάχιστον 110 mm2 για τα αλφαβητικά ή αριθμητικά πλήκτρα, και μεγαλύτερο από 64 mm2 για όλε τι άλλε κατηγορίε. 48. Η οριζόντια απόσταση μεταξύ των κέντρων των πλήκτρων πρέπει να είναι 18 έω 20 χιλιοστά, ενώ η απόσταση μεταξύ δύο σειρών 1 έω 4 χιλιοστά. 49. Τα πλήκτρα πρέπει να έχουν αντίσταση 0.5 έω 0.8 Ν και διαδρομή 2 έω 4 χιλιοστά. 175
50. Τα πλήκτρα πρέπει να έχουν ανάδραση, ώστε να δίνουν ένδειξη τη λειτουργία του στου χρήστε μέσω τη αφή (βλπ. Σχήμα 1). Επιπλέον, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ηχητική ένδειξη σε συνδυασμό με την ανάδραση των πλήκτρων. Ο χρόνο που μεσολαβεί μεταξύ του πατήματο του πλήκτρου και τη ένδειξη λειτουργία προτείνεται να μην είναι μεγαλύτερο από 100 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Σχήμα 1: Ενδεικνυόμενε διαστάσει και αποστάσει πλήκτρων Άλλα χαρακτηριστικά 51. Τα σύμβολα να παρουσιάζουν επαρκή αντίθεση φωτεινότητα και να είναι αποτυπωμένα με ευκρίνεια. 52. Τα πλήκτρα ενεργειών να έχουν κατάλληλο και σαφέ σύμβολο για την αντίστοιχη ενέργεια. 53. Οι χαρακτήρε των πλήκτρων (κεφαλαία αλφαβητικά και αριθμητικά) πρέπει να έχουν ύψο τουλάχιστον 2.6 χιλιοστά και πλάτο το 50 έω 100% του ύψου του. 54. Προτείνεται το πληκτρολόγιο να περιλαμβάνει πλήκτρα για την κίνηση του κέρσορα. 55. Τα πλήκτρα μακροχρόνιων λειτουργιών (π.χ. κλείδωμα κεφαλαίων χαρακτήρων) προτείνεται να παρέχουν και οπτική ένδειξη λειτουργία. 56. Τα πλήκτρα να περιέχουν του ελληνικού χαρακτήρε, ισομεγέθει και αντιδιαμετρικά των λατινικών. 57. Το πληκτρολόγιο να είναι κινητό και ανεξάρτητο από άλλε συσκευέ, ώστε ο χρήστη να μπορεί εύκολα να προσαρμόζει τη θέση του πληκτρολογίου, σύμφωνα με τι ανάγκε του. Επιπλέον, να έχει καλή επαφή με την επιφάνεια του επίπλου, ώστε να αποφεύγονται ενοχλητικοί κραδασμοί ή μετακινήσει κατά τη διάρκεια τη πληκτρολόγηση. Oθόνη 176
Γενικά χαρακτηριστικά 58. Η εικόνα στην οθόνη πρέπει να είναι σταθερή, να μην τρεμοπαίζει ή να εμφανίζει άλλη μορφή αστάθεια. 59. Η φωτεινότητα, η αντίθεση τη φωτεινότητα, η χωρική τοποθέτηση τη εικόνα και η απόδοση των χρωμάτων, όπου απαιτείται, πρέπει να μπορούν να ρυθμίζονται εύκολα, ώστε ο χρήστη να τι προσαρμόζει στι συνθήκε του περιβάλλοντο. 60. Η οθόνη πρέπει να μπορεί εύκολα να περιστρέφεται και να ρυθμίζεται η κλίση τη προ την οριζόντια διεύθυνση, ώστε ο χρήστη να μπορεί να την προσαρμόζει σύμφωνα με τι ανάγκε του. 61. Η οθόνη πρέπει να επιτρέπει στου χρήστε να έχουν ικανοποιητική αντίληψη τη εικονιζόμενη πληροφορία, ακόμη και στην περίπτωση που το επίπεδο που ορίζεται από την οπτική ευθεία του χρήστη και το κέντρο τη επιφάνεια τη οθόνη σχηματίζει γωνία (τουλάχιστον 40 ) από το κάθετο στην επιφάνεια τη οθόνη επίπεδο. 62. Το κέντρο τη οθόνη πρέπει να βρίσκεται σε ευθεία που σχηματίζει γωνία 10 έω 15, και χαμηλότερα από το οριζόντιο επίπεδο, που ορίζεται από το ύψο των ματιών του χρήστη, ενώ η ενδεικνυόμενη απόσταση χρήστη - οθόνη είναι μεταξύ 50 και 75 εκ. 63. Η γωνία τη οπτική ευθεία του χρήστη με το κάτω μέρο τη οθόνη πρέπει να είναι περίπου 60 ώστε η εικονιζόμενη πληροφορία να βρίσκεται στο οπτικό πεδίο του χρήστη. 64. Η κλίση τη επιφάνεια τη οθόνη πρέπει να είναι μεταξύ 85 και 105, σε σχέση με το οριζόντιο επίπεδο, για να αποφεύγονται οι αντανακλάσει. 65. Η φωτεινότητα τη οθόνη οποιουδήποτε σημείου τη οθόνη πρέπει να είναι τουλάχιστον 35cd/nr. Χαρακτηριστικά κειμένου 66. Οι χαρακτήρε στη οθόνη πρέπει να είναι ευκρινεί και να διαβάζονται εύκολα. Το περίγραμμα των χαρακτήρων πρέπει να είναι σαφέ και απλό (π.χ. να μη γίνεται κατάχρηση καλλιγραφικών στοιχείων). 67. Το μέγεθο των χαρακτήρων συνιστάται να είναι γύρω στα 3.5 με 4 χιλιοστά για απόσταση χρήστη-οθόνη μεταξύ 50 και 75 εκ. 68. Η σχέση πλάτου προ ύψο των χαρακτήρων να είναι από 1:1 μέχρι 3:4. 177
69. Η απόσταση μεταξύ δύο χαρακτήρων συνιστάται να είναι το 10 έω 20% του ύψου του. 70. Η απόσταση μεταξύ δύο γραμμών συνιστάται να είναι 70 έω 90% του ύψου των χαρακτήρων. 71. Το χρώμα των χαρακτήρων και του φόντου να μπορεί να αλλάζει, ώστε να μπορεί να προσαρμόζεται στι προτιμήσει και ιδιαιτερότητε των χρηστών. 72. Η αντίθεση χαρακτήρων και φόντου συνιστάται να είναι τουλάχιστον 3:1. 73. Η αναπαράσταση στην οθόνη να είναι θετική (σκούροι χαρακτήρε σε ανοιχτό υπόβαθρο), εκτό αν συντρέχουν άλλοι λόγοι. 74. Να μην παρουσιάζονται πληροφορίε ταυτόχρονα με διαφορετικέ χρωματικέ αποχρώσει, ειδικά όχι πάνω από τέσσερι. 75. Πληροφορίε που χρησιμοποιούνται συχνά να μην παρουσιάζονται στα άκρα τη οθόνη. Ποντίκι Γενικά χαρακτηριστικά 76. Η συσκευή πρέπει να είναι ελαφριά, ώστε οι συνεχεί μετακινήσει τη να μην προκαλούν κούραση. 77. Προτείνεται η χρήση κατάλληλη επιφάνεια μεταξύ του επίπλου και τη συσκευή, ώστε να διευκολύνεται η κίνηση, η ακρίβεια τη μετακίνηση και η προστασία τη συσκευή από τη σκόνη. 78. Πρέπει να τοποθετείται σε τέτοια θέση, ώστε να είναι εύκολα προσβάσιμη και η μετακίνηση τη να απαιτεί την ελάχιστη προσπάθεια εκ μέρου του χρήστη. 79. Πρέπει να μπορεί να μετακινείται με ευκολία, ώστε η θέση τη να προσαρμόζεται στα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά του χρήστη. 80. Το πάνω μέρο τη συσκευή να είναι κατάλληλα διαμορφωμένο, ώστε να διευκολύνει την επαφή με το εσωτερικό τη παλάμη του χρήστη. Για αριστερόχειρε χρήστε προτείνεται, όπου οι συνθήκε το επιτρέπουν, η χρήση κατάλληλων (με αντίστοιχε κλίσει ) συσκευών. 5.2 Ασφάλεια (αντιβίωση (antivirus), κλπ), αντίγραφα ασφαλεία (backup) Λογισμικό παρακολούθηση και ελέγχου δικτύων 178
Στο Σχολικό Εργαστήριο πρέπει να υπάρχει πακέτο λογισμικού για την παρακολούθηση και έλεγχο δικτύων με τα παρακάτω χαρακτηριστικά: 81. Παρακολούθηση όλων των στοιχείων του δικτύου και διάγνωση προβλημάτων. 82. Ω αποτέλεσμα, πρέπει να δίνει στατιστικά στοιχεία πάνω στον αριθμό των πακέτων που στέλνονται στην πηγή των δεδομένων, το χρόνο αναμονή, τον αριθμό των απορριφθέντων πακέτων, αν υπήρχαν πακέτα που απορρίφθηκαν και στάλθηκαν ξανά, και άλλε παρόμοιε πληροφορίε. 83. Δημιουργία χάρτη δικτύου (netwrk map) και συγχρόνω προαιρετικά ικανότητα δημιουργία βάση δεδομένων τη κατάσταση των στοιχείων του δικτύου. 84. Πρέπει να κρατάει αποθηκευμένα τα στοιχεία του δικτύου που προκύπτουν από την κυκλοφορία (traffic) και να δημιουργεί γραφικέ παραστάσει, αναπαριστώντα την κυκλοφορία στο υπό παρακολούθηση δίκτυο. 85. Ενημέρωση σχετικά με την κατάσταση των στοιχείων του δικτύου με σχετικά εύκολο τρόπο π.χ. διπλό κλικ σε εικονίδιο που βρίσκεται σε εμφανή θέση στην οθόνη. 5.3 Εισαγωγή στα δίκτυα ( client / server, διαχείριση πόρων κλπ) H εισαγωγή των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων (στην εργασία, στο σπίτι, στο σχολείο, στη ψυχαγωγία κ.λ.π.) συνοδεύεται από την εμφάνιση προβλημάτων, τα οποία μπορεί να είναι από απλέ δυσκολίε, όπω για παράδειγμα η αδυναμία να συνδέσουμε ένα καινούριο περιφερειακό στον υπολογιστή μα, ω πολύ σοβαρά προβλήματα, όπω για παράδειγμα το σωματικό και ψυχολογικό στρε που προκαλείται από την πολύωρη εργασία με έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Οι συνθήκε εργασίε με Η/Υ μέσα σε ένα μαθησιακό περιβάλλον παρουσιάζει αρκετέ ομοιότητε με ένα εργασιακό περιβάλλον, όπου χρησιμοποιούνται ηλεκτρονικοί υπολογιστέ. Οι μαθητέ χρησιμοποιούν συνήθω ένα μηχανικό τρόπο εισαγωγή πληροφοριών στον Η/Υ (πληκτρολόγιο, ποντίκι), δέχονται πληροφορίε μέσω τη οθόνη, κάθονται για αρκετά μεγάλα χρονικά διαστήματα μπροστά σ' έναν Η/Υ και τέλο, εργάζονται συχνά κάτω από συνθήκε πίεση. Ο υπεύθυνο ενό σχολικού εργαστηρίου πληροφορική θα πρέπει να έχει υπόψη του τι σημαντικότερε εργονομικέ αρχέ τόσο κατά το λειτουργικό σχεδιασμό του εργαστηρίου, όσο και κατά τη διάρκεια τη λειτουργία του (τη μαθησιακή διαδικασία ) (Βεργεράκη, 2007). Ο εργονομικό σχεδιασμό ενό μαθησιακού περιβάλλοντο είναι ένα από του σημαντικού παράγοντε που καθορίζουν το βαθμό επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων. 179
Ο σχεδιασμό του μαθησιακού περιβάλλοντο πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλου του παράγοντε που επηρεάζουν τη μαθησιακή διαδικασία, καθώ και τι αλληλεπιδράσει μεταξύ των παραγόντων αυτών. Στο παρακάτω σχήμα παρουσιάζεται ένα μοντέλο εργασία με Η/Υ, το οποίο λαμβάνει υπόψη τι σχέσει μεταξύ του μαθητή, των τεχνολογιών που αυτό έχει στη διάθεση του, του σταθμού εργασία και μάθηση, καθώ και των εργονομικών παραμέτρων που επηρεάζουν καθένα από αυτού του παράγοντε ξεχωριστά και το σύστημα στο σύνολό του. Στο μοντέλο αυτό φαίνεται ότι τόσο η επίδοση του μαθητή, όσο και η ικανοποίησή του από τη μαθησιακή διαδικασία, εξαρτώνται από το έργο που πρέπει να εκτελέσει, από την τεχνολογία που χρησιμοποιεί, και από το περιβάλλον μέσα στο οποίο εργάζεται. Φαίνονται επίση και οι αλληλεπιδράσει μεταξύ των κυριότερων μεταβλητών, ενώ τίθεται και ένα πλαίσιο για τον καθορισμό και τη μελέτη αυτών των αλληλεπιδράσεων. Εργονομικά χαρακτηριστικά τη αλληλεπίδραση μεταξύ χρηστών και υπολογιστικών συστημάτων Μέχρι πρόσφατα, η εργονομική μελέτη εστιαζόταν στην ανάλυση των φυσικών χαρακτηριστικών ενό συστήματο, των χαρακτηριστικών του περιβάλλοντο χώρου και του τρόπου με τον οποίο τα παραπάνω αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν την απόδοση των χρηστών του συστήματο. Η ραγδαία επέκταση τη χρήση των υπολογιστικών συστημάτων σε ευρύτερου τομεί δραστηριοτήτων προκάλεσε αύξηση του ενδιαφέροντο για του παράγοντε που επηρεάζουν την αλληλεπίδραση των χρηστών με τα υπολογιστικά συστήματα και τι εφαρμογέ του. Η μελέτη αυτών των παραγόντων περιλαμβάνει ανάλυση και αξιολόγηση των δυνατοτήτων που παρέχονται από τα συστήματα υπολογιστών, των ανθρωπίνων διαδικασιών αντίληψη και ανταλλαγή πληροφοριών, καθώ και των δυνατοτήτων και περιορισμών που η ανθρώπινη φύση επιβάλλει (Μεϊμαρίδου, Σέντερη & Καρούλη, 2000). Ω αποτέλεσμα, στα παραδοσιακά αντικείμενα μελέτη τη εργονομία εντάχθηκε και η μελέτη των ανθρωπίνων παραγόντων (human factrs), που σχετίζεται κυρίω με τι 180
δυνατότητε και τη συμπεριφορά των χρηστών κατά τη διάρκεια τη αλληλεπίδρασή του με ένα υπολογιστικό σύστημα. Πιο συγκεκριμένα, θέματα που εξετάζονται είναι η ανθρώπινη διαδικασία αντίληψη και επεξεργασία πληροφοριών, ο ρόλο των αισθήσεων σ' αυτή τη διαδικασία, η σημασία και ο ρόλο τη μνήμη, τόσο κατά την αλληλεπίδραση με του υπολογιστέ, όσο και κατά τη μάθηση, οι κινητικέ και άλλε δεξιότητε, κ.λπ. Επιπλέον, επειδή οι χρήστε δε συνιστούν ένα ομοιογενέ σύνολο (παρουσιάζουν ιδιαιτερότητε ω προ τι εμπειρίε, τι ικανότητε, τι ανάγκε κατά την επικοινωνία του, κ.λπ.) υπάρχει ανάγκη για το σχεδιασμό και την παροχή μηχανισμών, οι οποίοι να προσδίδουν στα υπολογιστικά συστήματα ακόμη μεγαλύτερη ευελιξία και προσαρμοστικότητα ω προ τον τρόπο παρουσίαση και ανταλλαγή τη πληροφορία. Οι εργονομικέ προδιαγραφέ των συσκευών στηρίζονται σε ανθρωπομετρικέ και εργοφυσιολογικέ μελέτε, τα αποτελέσματα των οποίων είναι σε μεγάλο βαθμό μετρήσιμα και επιτρέπουν την εξαγωγή και διατύπωση σαφών συμπερασμάτων. Αντίθετα, δεν υπάρχουν κλίμακε για την αξιολόγηση τη ευχρηστία και αποδοτικότητα των υπολογιστικών εφαρμογών (Μεϊμαρίδου, Σέντερη & Καρούλη, 2000). Μόνο γενικέ κατευθυντήριε γραμμέ και χαρακτηριστικά ευχρηστία μπορούν να διατυπωθούν. Για να καθοριστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια ο βαθμό ευχρηστία μια εφαρμογή, θα πρέπει να γίνει αξιολόγηση τη συγκεκριμένη εφαρμογή σε πραγματικό περιβάλλον, με μια αντιπροσωπευτική ομάδα χρηστών προ την οποία απευθύνεται. Ορισμοί Στο πρότυπο ISO 9241 (1993) δίνεται ο παρακάτω ορισμό για την ευχρηστία ενό συστήματο : Ευχρηστία (Usability): Η αποτελεσματικότητα (effectiveness) και η αποδοτικότητα (efficiency) ενεργειών συγκεκριμένων χρηστών για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον και η ικανοποίηση (satisfactin) που αυτοί παίρνουν. Αποτελεσματικότητα: Η ακρίβεια (accuracy) και η πληρότητα (cmpleteness) με την οποία συγκεκριμένοι χρήστε εκτελούν ενέργειε για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον. Αποδοτικότητα: Οι πόροι που καταναλώνονται σε σχέση με την ακρίβεια και την πληρότητα επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Ικανοποίηση: Η αποδοχή (acceptability) ενό συστήματο από του χρήστε του και η διευκόλυνση (cmfrt) που προσφέρεται σ' αυτού και σε άλλου που επηρεάζονται από τη χρήση του. 181
Όπω είναι φανερό από του παραπάνω ορισμού, οι παράγοντε που καθορίζουν την ευχρηστία ενό συστήματο (το οποίο απευθύνεται σε συγκεκριμένη ομάδα χρηστών) είναι: 86. τα τεχνικά ποιοτικά χαρακτηριστικά των υπολογιστικών συστημάτων και εφαρμογών, όπω ταχύτητα, αξιοπιστία, αποδοτικότητα διαχείριση των διαθέσιμων πόρων, κ.λπ., 87. τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντο διεπαφή των εφαρμογών, όπω ευελιξία, προσαρμοστικότητα, φυσικότητα, κ.λπ., 88. οι συνθήκε του περιβάλλοντο χώρου. Χαρακτηριστικά ευχρηστία του διαλόγου μεταξύ χρηστών και υπολογιστικών εφαρμογών Όπω προαναφέρθηκε, είναι αντικειμενικά δύσκολο να διατυπωθούν με σαφήνεια και ακρίβεια, κανόνε που να μπορούν να εφαρμοστούν γενικά και να προσδιορίζουν το βαθμό ευχρηστία και αποδοτικότητα των υπολογιστικών εφαρμογών. Εντούτοι, τα τελευταία χρόνια καταβάλλονται σημαντικέ προσπάθειε προ την κατεύθυνση αυτή, με την ενεργή συμμετοχή διεθνών φορέων και οργανισμών. Πιο συγκεκριμένα, οι προσπάθειε εστιάζονται: 89. στον καθορισμό προτύπων από διεθνεί οργανισμού τυποποίηση (ISO, BSI, DIN,κ.λπ.), 90. στην καταγραφή κανόνων και οδηγιών για τη δημιουργία εύχρηστων συστημάτων διεπαφή, από οργανισμού ή εταιρείε λογισμικού (OSF, Apple, Micrsft, Χ-Windws Cnsrtium), τα οποία συνοδεύονται από αντίστοιχα εργαλεία για την υλοποίηση περιβαλλόντων διασύνδεση και δημιουργούν de fact πρότυπα. Γενικά χαρακτηριστικά Συνέπεια: Η οργάνωση των προσφερόμενων λειτουργιών, η παρουσίαση των πληροφοριών και η εισαγωγή δεδομένων από την πλευρά του χρήστη θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από ομοιομορφία, ώστε να διευκολύνεται η εξοικείωσή του με την εφαρμογή. Πα παράδειγμα: 91. για παρόμοιε ενέργειε του χρήστη ο διάλογο να είναι ανάλογο, 92. τα μηνύματα κατάσταση να εμφανίζονται στην ίδια περιοχή και με όμοιο τρόπο, 93. τα πλήκτρα λειτουργιών (π.χ. ESC) να ανταποκρίνονται σε ανάλογε ενέργειε σε όλο το εύρο τη εφαρμογή. Δυνατότητα ελέγχου: Ο χρήστη πρέπει να αισθάνεται ότι έχει τον έλεγχο τη εξέλιξη τη επικοινωνία του με το σύστημα. Για παράδειγμα, το περιβάλλον διεπαφή θα πρέπει: 182
94. να παρέχει πληροφορίε ένδειξη των ενεργειών του χρήστη με τρόπο συνεπή και κατανοητό, 95. να παρέχει πληροφορίε για την εξέλιξη χρονοβόρων διαδικασιών, 96. να επιτρέπει στο χρήστη τον έλεγχο τη ποσότητα και ταχύτητα εμφάνιση τη πληροφορία, 97. να επιτρέπει, όπου είναι δυνατό, άμεση ακύρωση των τελευταίων ενεργειών του χρήστη. Φυσικότητα: Η οργάνωση των λειτουργιών τη εφαρμογή θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τη φύση και τη δομή τη εργασία για την οποία δημιουργήθηκε. Γενικότερα, το περιβάλλον διεπαφή θα πρέπει: 98. να μην περιορίζει ή να προκαλεί σύγχυση στο χρήστη, σε ό,τι αφορά στην ακολουθία ή στη μορφή των επί μέρου διαδικασιών τη εφαρμογή, 99. να χρησιμοποιεί γλώσσα απλή, κατανοητή, σχετική με τον τομέα τη εφαρμογή και απαλλαγμένη από περιττέ τεχνικέ λεπτομέρειε, 100. οι προσφερόμενε λειτουργίε να οργανώνονται σε λογικέ ομάδε και να είναι προβλέψιμε ω προ τη φύση, τη θέση και τον τρόπο χρήση του. Ευελιξία-Προσαρμοστικότητα: Το περιβάλλον διεπαφή πρέπει να επιτρέπει την προσαρμογή του διαλόγου σύμφωνα με τι ανάγκε και τι προτιμήσει του χρήστη. Θα πρέπει παραδείγματο χάρη να επιτρέπει: 101. την προσαρμογή των χρωμάτων και του μεγέθου τη πληροφορία, 102. την επιλογή διαφορετικών ή εναλλακτικών τεχνικών αλληλεπίδραση (επιλογή μια λειτουργία σε ένα μενού επιλογών μέσω ποντικιού ή εκτέλεση τη ίδια λειτουργία μέσω πλήκτρων συντόμευση του πληκτρολογίου ή μέσω εντολή από γραμμή εντολών τη εφαρμογή ), 103. την εναλλακτική μορφοποίηση τη παρουσίαση λειτουργιών τη εφαρμογή (π.χ. επιλογέ από pull-dwn menus ή δυναμικά pp-up menus ή tlbars) και τη δυνατότητα παρέμβαση στην εμφάνισή του (π.χ. θέση και εμφάνιση ή απόκρυψη tlbars), 104. τη δυνατότητα παρέμβαση στην εμφάνιση των μηνυμάτων τη εφαρμογή και βοήθεια (π.χ. συνοπτικά/αναλυτικά), ανάλογα με το επίπεδο εξοικείωση του χρήστη, 105. την καταγραφή και εκτέλεση ακολουθιών εντολών. Ανοχή πρόληψη σφαλμάτων: Ο χρήστη πρέπει να καθοδηγείται και να προφυλάσσεται από τη δημιουργία σφαλμάτων και όταν αυτά συμβαίνουν, πρέπει να του 183
παρέχεται επαρκή και κατανοητή επεξήγηση. Πιο συγκεκριμένα, το περιβάλλον διεπαφή θα πρέπει: 106. να επιτρέπει, όπου είναι δυνατό, τον έλεγχο των δεδομένων εισόδου πριν την επεξεργασία του από την εφαρμογή, 107. να παρέχει, όπου απαιτείται, ικανέ επεξηγήσει για τα δεδομένα εισόδου, 108. να δίνει έμφαση στον τρόπο παρουσίαση του σφάλματο, όπου κρίνεται απαραίτητο, ώστε να βοηθά το χρήστη να το διορθώσει, 109. να επιτρέπει, όταν είναι δυνατό, την καθυστέρηση τη διόρθωση σφαλμάτων, 110. να επιτρέπει στο χρήστη να μπορεί να παρακάμψει τη διόρθωση σφαλμάτων, όταν αυτό το επιθυμεί και η λειτουργία το επιτρέπει. Παροχή βοήθεια : Η βοήθεια που παρέχεται στο χρήστη θα πρέπει: 111. να είναι συναφή με την εργασία που ο χρήστη εκτελεί, 112. να έχει γλώσσα κατανοητή, συνεπή με την ορολογία τη εφαρμογή και απαλλαγμένη από περιττού τεχνικού όρου, 113. να παρέχει δυνατότητε αναζήτηση και πλοήγηση. Παρουσίαση πληροφορία Εύρο : Ο χρήστη θα πρέπει να δέχεται με συνεπή και ορθολογικό τρόπο πληροφορίε, στο εύρο τη ενέργεια που εκτελεί. Η παρουσίαση περιττών πληροφοριών μπορεί να προκαλέσει κούραση και σύγχυση. Ταχύτητα: Ο χρήστη θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα ελέγχου τη ταχύτητα παρουσίαση των πληροφοριών. Κατηγοριοποίηση - παρουσίαση επιλογών: Οι δυνατέ ανά πάσα στιγμή επιλογέ, θα πρέπει να οργανώνονται με ορθολογικά κριτήρια και να παρουσιάζονται με σαφήνεια. Επιλογέ που δεν είναι προσβάσιμε κατά την τρέχουσα φάση του διαλόγου θα πρέπει να φαίνονται απενεργοποιημένε. Αν χρησιμοποιούνται εικόνε και σύμβολα, θα πρέπει να μην παραπλανούν και να παρέχεται επαρκή επεξήγηση τη λειτουργία του, αν απαιτηθεί. Κείμενο: Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του παρουσιαζόμενου κειμένου αναφέρθηκαν στο τμήμα των προδιαγραφών εργονομία τη οθόνη. Έμφαση πρέπει να δοθεί στην παροχή δυνατότητα στο χρήστη να περιηγείται εύκολα και με την επιθυμητή ταχύτητα και να μεταβάλλει το μέγεθο και τα χρώματα των χαρακτήρων και του φόντου. Χρώματα: Τα χρησιμοποιούμενα χρώματα πρέπει να είναι λίγα και διακριτά. Αν χρησιμοποιούνται για την παροχή πληροφοριών ενδεικτικών τη λειτουργία, τότε θα 184
πρέπει να ακολουθούν κοινέ παραδοχέ (π.χ. κόκκινο σαν ένδειξη κινδύνου) και να συνδυάζονται με επιπλέον πληροφορίε (π.χ. ηχητική ένδειξη). Επίση, θα πρέπει να παρέχεται γενικότερη ευελιξία στην προσαρμογή των χρησιμοποιούμενων χρωμάτων, ανάλογα με τι ιδιαιτερότητε και προτιμήσει των χρηστών. Εισαγωγή δεδομένων Ελαχιστοποίηση ενεργειών: Το σύστημα πρέπει να διευκολύνει την εισαγωγή δεδομένων, ελαχιστοποιώντα τι απαιτούμενε ενέργειε από την πλευρά του χρήστη (π.χ. με την παροχή προκαθορισμένων τιμών ή λιστών επιλογών, όπου αυτό είναι δυνατό) και παρέχοντα τι απαιτούμενε επεξηγήσει για την αναμενόμενη πληροφορία (εφαρμόζοντα τι αρχέ των προηγούμενων παραγράφων). Επιβεβαίωση ενεργειών: Για επιλογέ, που είναι λειτουργικά κρίσιμε ή μη αναστρέψιμε ή που αναμένεται να έχουν μεγάλη διάρκεια ή έχουν άλλε ιδιαιτερότητε, θα πρέπει να ζητείται η επιβεβαίωση του χρήστη. Επίση, ο διάλογο επιβεβαίωση δε θα πρέπει να είναι πανομοιότυπο για λειτουργικά αντίθετε ενέργειε (π.χ. δημιουργία αρχείου-διαγραφή αρχείου), ώστε να αποφεύγεται η περίπτωση σύγχυση. Υποστήριξη ακολουθιών συχνά εκτελούμενων εντολών: Το σύστημα θα πρέπει να έχει δυνατότητα καταγραφή και εκτέλεση ακολουθιών εντολών, στην περίπτωση που συγκεκριμένε λειτουργίε το απαιτούν ή το επιτρέπουν. Παροχή εναλλακτικών τεχνικών εισόδου: Κατά περίπτωση, συνιστάται η υποστήριξη εναλλακτικών συσκευών και τεχνικών στοιχείων για την είσοδο (π.χ. αποκοπή και επικόλληση με χρήση πληκτρολογίου ή ποντικιού). Αναίρεση: Κατά περίπτωση και εφόσον η φύση τη εργασία το επιτρέπει, συνιστάται η παροχή δυνατότητα αναίρεση των στοιχείων τη τελευταία εισαγωγή Προδιαγραφέ Λογισμικού Οι προδιαγραφέ του λογισμικού αφορούν σε: 114. Λογισμικό συστήματο των σταθμών εργασία και του εξυπηρετητή του τοπικού δικτύου του σχολικού εργαστηρίου. 115. Λογισμικό εφαρμογών (πακέτα εφαρμογών και προγραμματιστικό περιβάλλον). Λειτουργικό Σύστημα σταθμών εργασία 116. Γραφικό περιβάλλον εργασία με δυνατότητα χρήση πολλών παραθύρων. 117. Δυνατότητα πολυεπεξεργασία (multi-tasking). 185
118. Δυνατότητα υποστήριξη προσωπικού περιβάλλοντο (user prfile). Κάθε χρήστη πρέπει να μπορεί να έχει το δικό του προσωπικό περιβάλλον εργασία. 119. Δυνατότητε πολυμέσων (multimedia). 120. Ημερομηνία έκδοση : ανάλογα πάντα με την ημερομηνία προκήρυξη του διαγωνισμού. 121. Τεχνολογία >= 32 bit. Απαιτήσει σε υλικό Οι απαιτήσει σε υλικό για του σταθμού εργασία και τον εξυπηρετητή καθορίζονται από όσα αναφέρονται στο Δεύτερο Μέρο. Υποστήριξη Ελληνικών 122. Ελληνικά μενού. 123. Βοήθεια στα Ελληνικά. 124. Υποστήριξη Ελληνικών σε όλε τι βασικέ εφαρμογέ (επεξεργασία κειμένου, λογιστικά φύλλα, βάσει δεδομένων). 125. Εγχειρίδιο χρήση στα Ελληνικά. Δικτυακή υποστήριξη 126. Υποστήριξη δικτύωση με TCP/IP. 127. Υποστήριξη σύνδεση με το Internet (ppp, dialer). Ενσωματωμένε εφαρμογέ (με βασικέ δυνατότητε ) 128. Ζωγραφική. 129. Επεξεργαστή κειμένου. 130. Ρολόι. 131. Ζωγραφική. 132. Αριθμομηχανή. Εργαλεία υποστήριξη και συντήρηση 133. Εργαλεία ελέγχου/συντήρηση του συστήματο 134. Εργαλεία προστασία από ιού Δυνατότητα υποστήριξη εφαρμογών 135. Επεξεργαστή κειμένου. 186
136. Λογιστικά φύλλα. 137. Βάσει δεδομένων. 138. Γλώσσε προγραμματισμού (αντικειμενοστραφεί / διαδικαστικέ ). 139. Internet. 140. Εργαλεία κατασκευή ιστοσελίδων 141. Authring tls. 142. Δυνατότητα προστασία από ιού. Λειτουργικό Σύστημα εξυπηρετητή Το Λειτουργικό Σύστημα εξυπηρετητή θα πρέπει να έχει όλε τι προδιαγραφέ του Λειτουργικού Συστήματο ενό σταθμού εργασία και επιπλέον, τα παρακάτω: 143. Υποστήριξη λειτουργιών web server, prxy server. 144. Υποστήριξη λειτουργιών mail server. 145. Κεντρική διαχείριση αρχείων χρηστών και εκτυπωτών. Ένα παράδειγμα web server IIS Web Server O IIS είναι ο web server που συνοδεύει τα windws (NT και 2000). Η διαχείρισή του γίνεται μέσω του mangement cnsle. Οταν το ανοίγουμε επιλέγουμε από τη λίστα που εμφανίζεται τον server που θα δουλέψουμε. Συνήθω επιλέγουμε τον τοπικό server που αναγνωρίζεται ή από το όνομα του υπολογιστή είτε από τη λέξη Lcal. Οταν θα ανοίξουμε τον server θα δούμε τη λίστα των web sites και των ftp sitesπου τρέχουν σε αυτόν. Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί ότι υπάρχει η δυνατότητα δημιουργία περισσότερων από ενα sites στον ίδιο server. Kαθένα από αυτά ονομάζεται και virtual web server και απαιτείται η χρήση διαφορετικού IP address για καθένα από αυτού. Για τη δημιουργία ενό καινούριου web site κάνουμε δεξί κλικ στον server και επιλέγουμε New -> Web Site. 187
Στη συνέχεια δίνουμε το όνομα που επιθυμούμε και συνδέουμε το web site με μια IP address που έχουμε ήδη προσθέσει στην κάρτα του υπολογιστή. Η διαδικασία αυτή απιατείτε συνήθω όταν έχουμε πολλά παράλληλα sites που πρέπει να είναι ανεξάρτητα. Γενικά χρησιμοποιούμε το Default Web Site το οποίο δημιουργείται με την εγκατάσταση του IIS. Διαχείριση Web Site Tα web sites που υπάρχουν στον server μπορούμε να τα διαχειριστούμε από τη λίστα που εμφανίζεται όταν θα ανοίξουμε τον server. Αν επιλέξουμε ένα συγκεκριμένο web site στο δεξί παράθυρο εμφανίζονται όλοι οι κατάλογοι (ιδεατοί και πραγματικοί) του συγκεκριμένου site. Αντίστοιχα κάτω από κάθε κατάλογο εμφανίζονται οι υποκατάλογοι και τα αρχεία του καταλόγου. Με αυτόν τον τρόπο είναι δυνατό να γίνουν όλε οι ρυθμίσει που περιγράφονται παρακάτω σε οποιοδήποτε κατάλογο και οποιοδήποτε αρχείο του web site. 188
Iδεατοί και πραγματικοί κατάλογοι Για κάθε web site ορίζεται ένα κατάλογο στον οποίο «δείχνει» το site. Ολοι υποκατάλογοι του αρχικού καταλόγου ορίζονται σαν πραγματικοί κατάλογοι και είναι δυνατό να προσπελασθούν με τη χρήση του χαρακτήρα «/» ανάμεσά του. Για παράδειγμα για το site www.test.gr ορίζουμε σαν hme directry το c:\inetpub\data\sites\test. Τα αρχεία του καταλόγου αυτού μπορούμε να τα δούμε από έναν φυλλομετρητή αν δώσουμε τη διεύθυνση http://www.test.gr Αν ο κατάλογο αυτό έχει έναν πραγματικό υποκατάλογο που λέγεται Images αυτό μπορεί να προσπελασθεί με τη διεύθυνση http://www.test.gr/images. Παράλληλα με του πραγματικού καταλόγου είναι δυνατό να δημιουργήσουμε και ιδεατού. Πρόκειται για καταλόγου οι οποίοι αν και μπορούν να προσπελασθούν όπω ο images δεν είναι υποκατάλογοι του c:\inetpub\data\sites\test. Για παράδειγμα είναι δυνατό να θέλουμε ο κατάλογο c:\my Dcuments\web_data να είναι προσπελάσιμο από τον φυλλομετρητή στη διεύθυνση http://www.test.gr/data. Για να το πετύχουμε θα πρέπει να φτιάξουμε έναν ιδεατό κατάλογο στο rt directry του web server. Κάνουμε δεξί κλικ στον Default Web Site και επιλέγουμε New -> Virtual Directry. 189
Με αυτόν τον τρόπο εμφανίζεται ο οδηγό δημιουργία του ιδεατού καταλόγου όπου στο πρωτο βήμα δίνουμε το alias του καταλόγου (στο παράδειγμα που αναφέρθηκε δίνουμε data) και στο επόμενο βήμα επιλέγουμε τον κατάλογο που θα δείχνει το alias (στο παράδειγμά μα c:\my Dcuments\web_data). Ρυθμίσει Web Site Οι ρυθμίσει μπορούν να γίνουν στο επίπεδο του web site, στο επίπεδο ενό πραγματικού ή ιδεατού καταλόγου ή στο επίπεδο ενό μεμονωμένου αρχείου. Σε κάθε περίπτωση οι ρυθμίσει έπηρεάζουν και του υποκαταλόγου του καταλόγου στον οποίο βρισκόμαστε. Για να δούμε τι ρυθμίσει πηγαίνουμε στον κατάλογο που θελουμε κάνουμε δεξί κλικ και επιλέγουμε Prperties. Θα εμφανιστεί το παρακάτω παράθυρο. Ανάλογα με το τι θέλουμε να κάνουμε πηγαίνουμε στο αντίστοιχο tab. 190
Στο πρώτο tab (web site) δίνουμε τι πολύ γενικέ ρυθμίσει του site (όνομα, μεγ. Αριθμό χρηστων κτλ.) Γενικά δεν πειράζουμε την καρτέλα αυτή. Hme Directry 191
Από εδώ μπορούμε να ρυθμίσουμε το rt directry του web site, μέσω τηε επιλογή lcal path καθώ και τα permissins που θέλουμε να έχει (Access permissins). Συνήθω δίνουμε read για προφανει λόγου ασφαλεία (αν δώσουμε write ανοιγουμε μια πολύ μεγάλη τρύπα στο σύστημα). Αν θέλουμε να εκτελούνται και scripts στον κατάλογο που βρισκόμαστε (asp, cgi κτλ.) επιλέγουμε το script permissin στο κάτω μέρο του παραθύρου. Αποφεύγουμε το execute για να μην είναι δυνατή η εκτέλεση.exe αρχείων που μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα στο σύστημά μα (π.χ. ιοί). Dcuments Aπό εδώ μπορούμε να επιλέξουμε ποιο θα είναι το default αρχείο για κάθε κατάλογο. Αυτό είναι το αρχείο που καλείται αν δεν ζητήσουμε συγκεκριμένο αρχείο από τον φυλλομετρητή αλλά έναν κατάλογο (π.χ. http://www.test.gr/data). Συνήθω είναι το index.html ή το index.htm αλλά μπορούμε να βάλουμε όποιο θέλουμε εμεί. Επίση είναι δυνατό να δώσουμε παραπάνω από ένα αρχεία και να ορίσουμε τη σειρά σημαντικότητά του. 192
Directry Security H βασικότερη ρύθμιση που γίνεται από εδώ αφορά στην προσπέλαση του site ή σεγκεκριμένων καταλόγων και αρχείων από τον ανώνυμο χρήστη. Αν υπάρχει η δυνατότητα ανώνυμη πρόσβαση τότε είναι δυνατό οποιοσδήποτε να δεί τι σελίδε με τη χρήση ενό φυλλομετρητή. Σε περίπτωση που η δεν είναι ενεργοποιημένη η ανώνυμη πρόσβαση τότε σε κάθε προσπάθεια προσπέλαση των σελίδων θα ζητείται επιβεβαίωση τη ταυτότητα του χρήση με τη χρήση user name και passwrd. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποείται το access list των windws, δηλαδή θα γίνεται έλγχο ορθότητα του user name και passwrd μέσω τη λίστα των χρηστών των windws. Για τι παραπάνω ρυθμίσει, αφού παμε στο tab directry security, πάτάμε το κουμπι Edit στην παράγραφο Annymus Access and Authenticatin Cntrl. Λογισμικό Εφαρμογών 193