ΠΡΩΤΟΜΙΝΩΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 2800-2000 π.χ.

ΠΡΩΤΟΜΙΝΩΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 2800-2000 π.χ. Ο οικισµός της Φούρνου Κορυφής στο Μύρτο Ιεράπετρας Τα κοινά εργαστήρια, οι οµοιόµορφες κατοικίες, χωρίς να διακρίνεται κάποια πολυτελής κατασκευή, µαρτυρούν µια κοινότητα που χαρακτηρίζεται από την απουσία κοινωνικών διακρίσεων. Αναπαράσταση πρωτοµινωικού οικισµού «Φούρνου Κορυφή» Μύρτου 2800-2200 π.χ. Μουσείο Μύρτου Αναπαράσταση πρωτοµινωικού οικισµού «Φούρνου Κορυφή» Μύρτου 2800-2200 π.χ. ΥΦΑΝΣΗ ΣΕ ΟΡΘΙΟ ΑΡΓΑΛΕΙΟ Αναπαράσταση πρωτοµινωικού οικισµού «Φούρνου Κορυφή» Μύρτου 2800-2200 π.χ. 1

Αναπαράσταση πρωτοµινωικού οικισµού «Φούρνου Κορυφή» Μύρτου 2800-2200 π.χ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΚΕΡΑΜΙΚΗΣ Αναπαράσταση πρωτοµινωικού οικισµού «Φούρνου Κορυφή» Μύρτου 2800-2200 π.χ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Αναπαράσταση πρωτοµινωικού οικισµού «Φούρνου Κορυφή» Μύρτου 2800-2200 π.χ. ΝΟΤΙΟ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ (αποθήκες, κουζίνα, ιερό) Αναπαράσταση πρωτοµινωικού οικισµού «Φούρνου Κορυφή» Μύρτου 2800-2200 π.χ. ΤΟ ΙΕΡΟ ΜΕ ΤΗ ΘΕΑ ΤΟΥ ΜΥΡΤΟΥ (κάτω δεξιά) 2

Η Φούρνου Κορυφή σήµερα ΠΡΩΤΟΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Αγγεία από τη Φούρνου Κορυφή 2800-2200 π.χ. ΜουσείοΜύρτου Η κεραµική τέχνη ήταν ιδιαίτερα εξελιγµένη την εποχή εκείνη. Οι αγγειοπλάστες χρησιµοποιούσαν κεραµεικό τροχό. Μάλιστα στον οικισµό αυτό έχει βρεθεί ένα από τα αρχαιότερα εργαστήρια κεραµικής στην Ευρώπη και 800 περίπου αγγεία. Τα αγγεία τα διακοσµούσαν µε σχέδια γραµµών ή µε αφηρηµένα σχέδια που τα σχηµάτιζαν κατά το ψήσιµο του αγγείου. Αγγεία από τη Φούρνου Κορυφή Μουσείο Μύρτου Αγγεία ρυθµού Βασιλικής από τη Φούρνου Κορυφή -ΜουσείοΜύρτου 3

Αγγεία από τη Φούρνου Κορυφή Μουσείο Μύρτου Αγγεία από τη Φούρνου Κορυφή Μουσείο Μύρτου Κεραµικός τροχός από τη Φούρνου Κορυφή -ΜουσείοΜύρτου Αγγεία ρυθµού Βασιλικής από τη Φούρνου Κορυφή -ΜουσείοΜύρτου 4

Αγγείο ρυθµού Βασιλικής από τη Φούρνου Κορυφή -ΜουσείοΜύρτου Η θεά του Μύρτου Σε ένα δωµάτιο στη Φούρνου Κορυφή, που ίσως ήταν ιερό, βρέθηκε η περίφηµη θεά του Μύρτου, ένα αγγείο µε µορφή γυναίκας, η οποία κρατάει µιαπρόχου (σταµνάκι) στα χέρια της. (Μουσείο Αγίου Νικολάου) Την ίδια εποχή µε τη Φούρνου Κορυφή κατοικήθηκε και ο οικισµός της Βασιλικής (2600-2300 π.χ.), ένας από τους παλαιότερους µινωικούς οικισµούς µε πολεοδοµική οργάνωση. Εδώ βρέθηκαν για πρώτη φορά τα αγγεία µε την αφηρηµένη διακόσµηση που ονοµάστηκε «Ρυθµός Βασιλικής» Πρόχους Ρυθµού Βασιλικής Αγγείο από τον πρωτοµινωικό οικισµό Βασιλικής. Η χαρακτηριστική κηλιδωτή διακόσµηση δηµιουργείται στην επιφάνεια του αγγείου µε ανοµοιόµορφη όπτηση (ψήσιµο). Μουσείο Ηρακλείου 5

ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 2000-1100 π.χ. Ο Μινωικός οικισµός Πύργος Μύρτου (1650-1450π.Χ.) Συγκρίνοντας τη Φούρνου Κορυφή (πρωτοµινωικό χωριό) µε τον Πύργο (µινωικό χωριό), διαπιστώνεται στο δεύτερο η ύπαρξη πολυτελούς έπαυλης που µοιάζει µε τα µεγάλα µινωικά ανάκτορα της Κνωσού, της Φαιστού, της Ζάκρου. Η διαίρεση της µινωικής κοινωνίας σε ανώτερες και κατώτερες κοινωνικές τάξεις εκφράζεται στην οικιστική τους οργάνωση καθώς τα σπίτια των αγροτών εξαπλώνονται γύρω από την έπαυλη ή το ανάκτορο που δεσπόζει στο χώρο. Υστεροµινωικός οικισµός Πύργος Μύρτου 1650-1450 π.χ. Αναπαράσταση της έπαυλης που βρισκόταν στην κορυφή του λόφου Υστεροµινωικός οικισµός Πύργος Μύρτου 1650-1450 π.χ. Η κεντρική αυλή της έπαυλης µε την ανακτορική αρχιτεκτονική Υστεροµινωικός οικισµός Πύργος Μύρτου 1650-1450 π.χ. Έπαυλη: ο διάδροµος µε τις τοιχογραφίες 6

Υστεροµινωικός οικισµός Πύργος Μύρτου 1650-1450 π.χ. Ο φωταγωγός της έπαυλης φώτιζε τη σκάλα που οδηγούσε στο δεύτερο όροφο Η πλακόστρωτη κλίµακα που οδηγεί στην έπαυλη του Πύργου εξαµενή περισυλλογής νερού στον Πύργο Την ίδια εποχή µε τον Πύργο κατοικήθηκε και η Υστεροµινωική πόλη στα Γουρνιά. Η πόλη χωρίζεται σε συνοικίες (γειτονιές) από δρόµους πλακοστρωµένους µε µεγάλα χαλίκια της θάλασσας. Στην κορυφή του λόφου, ήταν κτισµένο το σπίτι του άρχοντα, ανακτορικής αρχιτεκτονικής. Υπήρχε ακόµα ένα µικρό δηµόσιο ιερό καθώς και πολυάριθµα εργαστήρια. Αναπαράσταση ανακτόρου Κνωσού 7

Αναπαράσταση ανακτόρου Ζάκρου ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Αγγεία από τον Πύργο Μύρτου 1650-1450 π.χ. ΜουσείοΜύρτου Σε σύγκριση µε τα αγγεία από το γειτονικό πρωτοµινωικό οικισµό της Φούρνου Κορυφής, αυτά είναι πιο λεπτά αλλά και πιο τυποποιηµένα. Η τέχνη της κεραµικής είναι πολύ πιο εξελιγµένη και η χρήση του ταχύστροφου κεραµικού τροχού συντελεί στη δηµιουργία κοµψών αγγείων πολλά απ τα οποία διακοσµούνται µε φυτικά σχέδια, σπείρες ή θαλασσινά θέµατα. Αγγεία από τον Υστεροµινωικό οικισµό Πύργο ΜουσείοΜύρτου Αγγεία από τον Υστεροµινωικό οικισµό Πύργο ΜουσείοΜύρτου 8

Κεραµικός τροχός από τον Υστερο- µινωικό οικισµό Πύργο ΜουσείοΜύρτου Αγγεία από τον Υστεροµινωικό οικισµό Πύργο ΜουσείοΜύρτου Αγγεία από τον Υστεροµινωικό οικισµό Πύργο ΜουσείοΜύρτου Αγγεία από τον Υστεροµινωικό οικισµό Πύργο ΜουσείοΜύρτου 9

Υστεροµινωικά αγγεία διακοσµηµένα µε θέµατα από τη θαλάσσια ζωή Γεφυρόστοµη πρόχους από την Ψείρα Ψευδόστοµος αµφορέας από τα Γουρνιά Η περίφηµη σαρκοφάγος από την Επισκοπή Ιεράπετρας Βρέθηκε µαζί µε δύο ακόµα πήλινες σαρκοφάγους σε ένα λαξευτό τάφο στην περιοχή της Επισκοπής. Αποτελεί ένα απ τα αριστουργήµατα της υστεροµινωικής τέχνης, διακοσµηµένη ολόκληρη µε παραστάσεις από τη ζωή στην ύπαιθρο. Μουσείο Ιεράπετρας Ένδυση και Καλλωπισµός στη Μινωική Κρήτη Πληροφορίες για την ενδυµασία των µινωιτών αντλούµε κυρίως από τοιχογραφίες και ειδώλια. Οι γνώσεις µας γύρω από το θέµα αυτό µας οδηγούν σε συµπεράσµατα σχετικά µε την τεχνολογική τους ανάπτυξη, την οικονοµία και τις εµπορικές ανταλλαγές, τη θρησκεία, τον εκλεπτυσµό του πολιτισµού τους, τις συνήθειές τους και κάποια κοινωνικά δεδοµένα, όπως η θέση της γυναίκας την εποχή εκείνη. Γυναικείο ειδώλιο Οι γυναίκες ντύνονταν κοµψά και ήταν πολύ περιποιηµένες. Φορούσαν ένα πουκάµισο µε κοντά µανίκια, το περικόρµιο, φούστες µακριές µέχρι τους αστραγάλους, και από πάνω ποδιά. Τα µαλλιά τους ήταν µακριά µε µπούκλες. Τα έπιαναν σε κότσο, τα στόλιζαν µε χάντρες και ωραίες καρφίτσες, ενώ µερικές φορές φορούσαν και ψηλά καπέλα. 10

Ανδρικό ειδώλιο Οι άνδρες φορούσαν το ζώµα, ένα απλό ύφασµα στη µέση τους. Σε επίσηµες περιστάσεις φορούσαν ζώµα µακρύ µέχρι τα γόνατα. Στη µέση στερέωναν ένα µαχαίρι µε ζώνη. Το κεφάλι τους καµιά φορά ήταν ξυρισµένο ή είχαν µακριά µαλλιά µε µπούκλες. Στα πόδια φορούσαν συνήθως σανδάλια ή µπότες. Τα ρούχα τα έφτιαχναν από λινάρι, µαλλί ή βαµβάκι, τα έβαφαν µε φυτικά χρώµατα από τη µυρτιά και την καρυδιά, τη µουριά, τον κρόκο, τον υάκινθο, τα ύφαιναν σε όρθιους αργαλειούς και τα στόλιζαν µε κεντήµατα ή σχέδια στην ύφανση. Τα κρητικά υφάσµατα ήταν περίφηµα, και τα έκαναν εξαγωγή σε άλλους λαούς. Στα ανάκτορα λειτουργούσαν πολλά εργαστήρια υφαντικής. Σχέδιο σε µινωική φούστα Υφαντικά βάρη Οι λουτήρες των Μινωιτών, δηλαδή οι µπανιέρες τους, ήταν πήλινες και ωραία ζωγραφισµένες. Οι Μινωίτες χρησιµοποιούσαν αρώµατα. Τα έφτιαχναν από τριαντάφυλλο, µάραθο, γλυκάνισο και τα φύλασσαν σε αγγεία µε στενό στόµιο, όπως αυτός ο ψευδόστοµος αµφορέας. Μεγάλες ποσότητες αρωµάτων γίνονταν εξαγωγή. Λουτήρας (µπανιέρα) Αγγείο για αρώµατα 11

Οι γυναίκες χρησιµοποιούσαν χάλκινεςτριχολαβίδες, δηλαδή τσιµπιδάκια για την αφαίρεση των φρυδιών. Οι άνδρες για το ξύρισµα χρησιµοποιούσαν λεπίδεςοψιανού, ένα πέτρωµα που το έκαναν εισαγωγή από τη Μήλο. εν άφηναν γένια ή µουστάκι. Το µακιγιάζ των γυναικών ήταν πολύ φροντισµένο. Έβαζαν πούδρα, έβαφαν έντονα τα µάτια τους και κόκκινα τα χείλη τους. Η πούδρα και τα χρώµατα ήταν κυρίως από ορυκτά υλικά. Η Παριζιάνα Σκεύος για πούδρα ή κοσµηµατοθήκη Τα κοσµήµατα τα έφτιαχναν από πολύτιµες και ηµιπολύτιµες πέτρες και µέταλλα (αχάτης, αµέθυστος, ήλεκτρο, χρυσός, ασήµι, χαλκός, και από ελεφαντόδοντο) τα οποία εισήγαγαν από Ασία και Αφρική. Αριστερά: Γυναικεία καρφίτσα γιατα µαλλιά από Μόχλο (µουσείο Αγίου Νικολάου) εξιά: Μινωικά Περιδέραια (µουσείο Ηρακλείου) Ιστορικοί χρόνοι - η ωρική Ιεράπετρα Στους ιστορικούς χρόνους η Ιεράπετρα εξελίχθηκε σε σηµαντική στρατιωτική και οικονοµική δύναµη στην Ανατολική Κρήτη ιδιαίτερα από τον 4 ο αιώνα π.χ. και µετά. Ανέπτυξε έντονη διπλωµατική δραστηριότητα συνάπτοντας συµµαχίες µε ισχυρές πόλεις της εποχής, εκδηλώνοντας παράλληλα επεκτατικές διαθέσεις σε βάρος γειτονικών της πόλεων, που οδήγησαν σε σφοδρές πολεµικές συγκρούσεις και πολύχρονες δικαστικές διαµάχες. 12

Κοινωνική και πολιτική οργάνωση Ο πληθυσµός διαιρούνταν σε τρεις τάξεις: οι ελεύθεροι πολίτες ( ωριείς, που είχαν τη στρατιωτική και την πολτική εξουσία και νέµονταν τη γη) οι περίοικοι (παλιοί κάτοικοι της Κρήτης που αναγνώρισαν τη δωρική κυριαρχία, πλήρωναν φόρο στους ωριείς και ήταν κυρίως αγρότες - επίσης οι ναυτικοί, οι έµποροι και οι τεχνίτες) και οι πολυάριθµοι δούλοι που καλλιεργούσαν τη γη των ευγενών Κοινωνική και πολιτική οργάνωση Στη δωρική Ιεράπυτνα, όπως και σε όλες τις δωρικές πόλεις της Κρήτης, την εξουσία ασκούσαν οι «Κόσµοι», που εκλέγονταν κάθε χρόνο από τα προνοµιούχα γένη. Οι ελεύθεροι πολίτες είχαν το δικαίωµα να συµµετέχουν σε δηµόσιες συγκεντρώσεις, τις «Αγορές», άκουγαν τις προτάσεις των «Κόσµων» και του Συµβουλίου των Γερόντων, ψήφιζαν αλλά δεν είχαν δικαίωµα να προτείνουν ή να κάνουν διάλογο. Μετά το 2 ο π.χ. αιώνα οι εξουσίες των Κόσµων περιορίστηκαν, όταν η λαϊκή συνέλευση και η Γερουσία απέκτησαν µεγαλύτερο κύρος Η Ιεράπετρα των ιστορικών χρόνων Η λίθινη στήλη που φέρει επιγραφές και στις δύο όψεις για δύο πολύ σηµαντικές συνθήκες της αρχαίας Ιεράπυτνας(ΜουσείοΙεράπετρας) Στη µία όψη αναγράφεται το κείµενο της συµµαχίας των Ιεραπυτνίων µε το Βασιλιά Αντίγονο της Μακεδονίας (229-220 π.χ.) και στην άλλη όψη το κείµενο της συνθήκης ισοπολιτείας µε τους Αρκάδες Η διαιτησία των Μαγνήτων Εντοιχισµένη επιγραφή που βρίσκεται στην πρόσοψη του παρεκκλησίου της Μονής Τοπλού και αναφέρεται σε απόφαση διαιτησίας υπέρ της Ιτάνου- µαγνησιακού δικαστηρίου, για διεκδικούµενα από την Ιεράπυτνα εδάφη που ανήκαν στην αρχαία Ίτανο (όπως το Κουφονήσι) 13

Ερείπια της Αρχαίας Ιτάνου ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ 67π.Χ. 323µ.Χ. Θαµµένη κάτω από τη σύγχρονη πόλη, βρίσκονταν κυρίως στη δυτική πλευρά της µε µεγάλο πληθυσµό και αξιοσηµείωτη οικονοµική - πολιτιστική ανάπτυξη. Σποραδικά ίχνη του παρελθόντος ξεπροβάλουν ανάµεσα στη σύγχρονη πόλη ζητώντας επίµονα το βλέµµα του παρατηρητή - περιπατητή. ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ 67π.Χ. 323µ.Χ Μονολιθικός κίονας ( ηµαρχείο) ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ 67π.Χ. 323µ.Χ. Σαρκοφάγος ( ηµαρχείο) 14

ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ 67π.Χ. 323µ.Χ. Θολωτός τάφος στο 2 ο Λύκειο Ιεράπετρας ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ 67π.Χ. 323µ.Χ. Αγγεία από το Μουσείο Μύρτου ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ 67π.Χ. 323µ.Χ. Αγγεία από το Μουσείο Μύρτου ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ 67π.Χ. 323µ.Χ. 15

ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ 67π.Χ. 323µ.Χ. ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ 67π.Χ. 323µ.Χ. Περσεφόνη, 2 ος αι. µ.χ. (Μουσείο Ιεράπετρας) Το περίφηµο άγαλµα της πεπλοφόρου θεάς που κοσµεί το µουσείο της πόλης, αποτελεί δείγµα της µεγάλης οικονοµικής και πολιτιστικής ανάπτυξης που γνώρισε η Ιεράπετρα την ελληνορωµαϊκή περίοδο. Η λατρεία της ήµητρα και της Κόρης ήταν πολύ διαδεδοµένη στην αρχαία Ιεράπυτνα και υπήρχε ναός αφιερωµένος στις θεές αυτές. Ο µύθος της Περσεφόνης συµβόλιζε για τους αρχαίους Έλληνες την εναλλαγή των εποχών που είναι άµεσα συνδεδεµένη µε τον κύκλο της ζωής. Τα στάχια που κρατάει στο χέρι της αλλά και ο µικρός βωµός µε τα φίδια στο κεφάλι, είναι σύµβολα της γονιµότητας και της καρποφορίας της γης. Βυζαντινή εποχή Κατά την πρώτη Βυζαντινή περίοδο (330-824) η Ιεράπετρα διατήρησε τη σπουδαιότητά της και αποτέλεσε ιδιαίτερη Επισκοπή στην οποία υπάγονταν αρχικά και η επαρχίες Σητείας και Μεραµπέλου. Η Επισκοπή Ιεράπετρας είναι από τις αρχαιότερες στην Κρήτη και ιδρύθηκε γύρω στο 68 µ. Χ., από τον Απόστολο Τίτο, µαθητή του Αποστόλου Παύλου Τα χρόνια της Αραβικής κατάκτησης (823-961µ. Χ.) η πόλη παράκµασε αλλά µετά την απελευθέρωσή της από το Νικηφόρο Φωκά ανέκαµψε [δεύτερη Βυζαντινή περίοδος (961-1204)], η Επισκοπή ανασυστάθηκε και χτίστηκαν πολυάριθµοι ναοί και µοναστήρια που διατηρήθηκαν στα ενετικά χρόνια και στην τουρκοκρατία. Η Εκκλησία της Ιεράπετρας συνέβαλε αποφασιστικά στη διατήρηση της εθνικής και χριστιανικής συνείδησης των Ελλήνων στα δύσκολα χρόνια της κατάκτησης. 16

Βυζαντινός Ναός Αγίου Γεωργίου και Αγίου Χαραλάµπους Επισκοπή, 12 ο - 13 ος αιώνας. Σταυρεπίστεγος ναός µε ωραία κεραµοπλαστική διακόσµηση. Στα µεταβυζαντινά χρόνια είχε µεταφερθεί εδώ η έδρα της Επισκοπής Ιεραπύτνης Μονή Παναγίας Βρυωµένης, Μεσελέροι Αναγράφει τη χρονολογία 1577 σε επιγραφή αλλά είναι κτισµένη παλαιότερα. Σώζονται πολύ καλής τέχνης τοιχογραφίες Ναός Παναγίας Κεραγραµµένης στο Σταυρό. Το εσωτερικό της είναι κατάγραφο µε ωραιότατες τοιχογραφίες Ι. Μονή Πανγίας Φανερωµένης Ιστορικό Μοναστήρι που ιδρύθηκε τη Β Βυζαντινή περίοδο (961-1204). Το καθολικό της χρονολογείται στο 15 ο αιώνα. Ι. Μονή Παναγίας Εξακουστής Μαλλών Το καθολικό της Μονής είναι κτισµένο στα τέλη του 19 ου αιώνα. Ναός Αγίου Γεωργίου στο Καπίστρι τέλος 12 ου αι. Μετά από συστηµατικές ενέργειες της Τοπικής Εκκλησίας, αναστηλώθηκε πρόσφατα από τη 13 η Εφορεία Αρχαιοτήτων και αποκαταστάθηκαν οι εξαιρετικές τοιχογραφίες του. 17

Μητροπολιτικός ναός Αγίου Γεωργίου - Βασιλική µε τρούλο. Χτίστηκε το 1856 στα ερείπια παλαιότερου βυζαντινού ναού Μητροπολιτικός ναός Αγίου Γεωργίου Μητροπολιτικός ναός Αγίου Γεωργίου Αφέντης Χριστός Η πιο παλιά εκκλησία της Ιεράπετρας (14 ος αιώνας) Με ωραίο ξυλόγλυπτο τέµπλο και αξιόλογες εικόνες 18

Ι. Ναός Αγίου Σπυρίδωνος, στην παλιά πόλη. Κτίστηκε το 1897 (-1938) στη θέση παλαιότερου βυζαντινού ναού. Απέναντι από το ιερό του ναού βρίσκεται η κρήνη που εφοδίαζε της συνοικία του Αγίου Σπυρίδωνα µε νερό, την περίοδο της Τουρκοκρατίας Καθεδρικός Ναός Αγίων Πάντων Ανατολής. Στην περιοχή της Ανατολής βρισκόταν η ιστορική Μονή Καρκασιανών, που ιδρύθηκε τη Β βυζαντινή περίοδο και γνώρισε µεγάλη ακµή. Εδώ µόνασε ο λόγιος αντικαθολικός θεολόγος Νείλος αµιλάς, σπουδαία πνευµατική φυσιογνωµία της Βενετοκρατούµενης Κρήτης. Στο ναό των Αγίων Πάντων φυλάσσονται οι βυζαντινές εικόνες από τα βυζαντινά µοναστήρια της µεταµόρφωσης του Σωτήρος και των 12 Αποστόλων στα Κάτω και Πάνω Καρκάσα Βυζαντινές εκκλησίες στις Μάλλες Άγιος Γεώργιος, Παναγία Μεσοχωρίτισσα, Ανάληψη, Αγία Τριάδα Το Βυζαντινό τείχος στην περιοχή της Ναυµαχίας έρχεται ξανά στην επιφάνεια (τα κατώτερα τµήµατά του ανήκουν στην Ελληνορωµαϊκή Ιεράπετρα) 19

Ενετοκρατία 1204-1669 Όψεις του Καλέ. Το βενετσιάνικο φρούριο κτίστηκε γύρω στα 1212 και χρησιµοποιήθηκε για την άµυνα των κατοίκων σε περίπτωση πολιορκίας από ξηρά και θάλασσα. Εκεί έµενε η φρουρά της πόλης. Υπέστη σοβαρές φθορές στο πέρασµα του χρόνου από σεισµούς, κύµατα και πολέµους. Πρόσφατα ολοκληρώθηκε η στερέωση του, καθώς αντιµετώπιζε σοβαρά προβλήµατα στατικότητας. Παρόµοια φρούρια στην Κρήτη είναι το φρούριο της Παλαιοχώρας και το Φραγκοκάστελο. ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ 1204-1669 Το Φρούριο Καλές η θολωτή είσοδος ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ 1204-1669 Το εσωτερικό του Καλέ ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ 1204-1669 Οι κοιτώνες των στρατιωτών στον Καλέ 20

ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ 1204-1669 Καλές Η φυλακή του φρουρίου ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ 1204-1669 Το Φρούριο Καλές ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ 1204-1669 Το Φρούριο Καλές Ο Β πύργος ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ 1204-1669 Ο Καλές βάλλεται απ τα κύµατα 21

ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ 1204-1669 Τα έργα αποκατάστασης του Καλέ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ 1647 1897 /98 Η πόλη στο µεγαλύτερο διάστηµα της Τουρκοκρατίας ήταν ένας απλός συνοικισµός µε αρκετό οθωµανικό πληθυσµό. Λίγο πριν την απελευθέρωση άρχισε πάλι να αναπτύσσεται. Οι Γεραπετρίτες έλαβαν µέρος σε όλες τις µεγάλες επαναστάσεις της Κρήτης. Το Τζαµί και η Οθωµανική Σχολή κτίστηκαν µετά την απελευθέρωση για τις ανάγκες των τουρκικών οικογενειών που κατοικούσαν στην πόλη µέχρι την ανταλλαγή των πληθυσµών το 1922. ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ 1647 1897 /98 Το Τζαµί στην παλιά πόλη ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ 1647 1897 /98 Το Τζαµί στην παλιά πόλη 22

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ 1647 1897 /98 Η Οθωµανική βρύση έξω απ το Τζαµί ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ 1647 1897 /98 Εργασίες αποκατάστασης της Οθωµανικής βρύσης ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ 1647 1897 /98 Όπλα και κειµήλια από τις Κρητικές Επαναστάσεις ΜουσείοΜύρτου ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ 1647 1897 /98 Τούρκικα κανόνια έξω από το Ενετικό φρούριο 23

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ 1647 1897 /98 Η Οθωµανική Σχολή, το σηµερινό Μουσείο Αποχώρηση Τούρκων από Ιεράπετρα Ύψωση ελληνικής σηµαίας στον Καλέ 1898 Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 και την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης στις 24 Ιουλίου 1923, αποφασίστηκε η ανταλλαγή των πληθυσµών µεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας 24

Η τραγωδία της προσφυγιάς Η τραγωδία της προσφυγιάς Αποσπάσµατα από τη χειρόγραφη µαρτυρία της Μικρασιάτισσας Μαρίας Ταµπάκη Πιαντέ, 96 ετών, από το Ρεϊζντερε της Μικράς Ασίας Στην Κρήτη όλος ο τουρκικός πληθυσµός του νησιού, περίπου 33.000 άνθρωποι έφυγαν για την Τουρκία και στη θέση τους εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες της Μικράς Ασίας. Το σύνολο των προσφύγων που δέχθηκε η Κρήτη ήταν 34.000 ψυχές, περίπου 8.300 οικογένειες. Στην Ιεράπετρα ήρθαν συνολικά 266 οικογένειες προσφύγων, περίπου 800 άνθρωποι. Το 70% κατάγονταν από το Ρεΐζντερε, ένα χωριό απέναντι από τη Χίο, περίπου 30 οικογένειες κατάγονταν από το Λιβίσι και τη Μάκρη (απέναντι από τη Ρόδο) και κάποιες οικογένειες από τα Αλάτσατα, από τα Βουρλά, απ τη Σµύρνη και από το Αϊβαλί. Έφτασαν µε καράβι στην Παχειά Άµµο, έµειναν στο Τζαµί τις πρώτες µέρες και έπειτα τους παραχωρήθηκαν οι περιουσίες των µουσουλµάνων της Ιεράπετρας. 25

Η συνοικία Κάτω Μερά Ιεράπετρας, όπου εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες Οι πρόσφυγες µε την εργατικότητά τους και τις γνώσεις τους έδωσαν σηµαντική ώθηση στη γεωργική οικονοµία της περιοχής και ενσωµατώθηκαν πλήρως και πολύ γρήγορα στην κοινωνία της Ιεράπετρας αποτελώντας ένα από τα πιο δυναµικά στοιχεία της. Στο Σπίτι του Μικρασιάτη στεγάζεται αξιόλογη βιβλιοθήκη και έκθεση κειµηλίων απ τη Μικρά Ασία «Το Σπίτι του Μικρασιάτη» Ο Σύλλογος Μικρασιατών ιδρύθηκε το 1993 από τους απογόνους των προσφύγων της Ιεράπετρας µε σκοπό να διατηρήσει την παράδοση και την ιστορία των Μικρασιατών προγόνων τους και έχει δραστηριότητες όπως: χορωδία, χορευτική οµάδα, σχολή δαντέλας, διοργάνωση εκδροµών στη Μικρά Ασία κ. ά. 26

εύτερος Παγκόσµιος Πόλεµος Κατοχή Εφηµερίδα που κυκλοφόρησε τους πρώτους µήνες του πολέµου -ΜουσείοΜύρτου εύτερος Παγκόσµιος Πόλεµος Κατοχή Μουσείο Μύρτου Χάρτης του Ολοκαυτώµατος των χωριών της Βιάννου και της Ιεράπετρας (385 κάτοικοι των χωριών εκτελέστηκαν από τους Γερµανούς κατακτητές) (Μουσείο Μύρτου Συλλογή Γεωργίου ηµητριανάκη) Τα πληθωριστικά χαρτονοµίσµατα της Κατοχής (Μουσείο Μύρτου) 27

Όπλα και κειµήλια από την Κατοχή Μουσείο Μύρτου Φωτογραφίες θυµάτων των χωριών της Βιάννου και της Ιεράπετρας -ΜουσείοΜύρτου Όπλα που χρησιµοποιήθηκαν στο Β Παγκόσµιο Πόλεµο ΜουσείοΒαϊνιάς Πυροβολεία από την εποχή της Κατοχής, δύο απ τα πολλά που σώζονται στην περιοχή µας 28

Λαογραφικό Μουσείο Βαϊνιάς Κουζίνα παραδοσιακού σπιτιού µε την παραστιά, τη φουφού και το ψυγείο του πάγου Λαογραφικό Μουσείο Βαϊνιάς Στάµνες και σταµνοστάτες Λαογραφικό Μουσείο Βαϊνιάς Το ρακοκάζανο Λαογραφικό Μουσείο Βαϊνιάς Καθιστικό παραδοσιακού σπιτιού 29

Λαογραφικό Μουσείο Βαϊνιάς Γωνιά παραδοσιακού σπιτιού Λαογραφικό Μουσείο Βαϊνιάς Η κάµαρη µε τον αργαλειό Λαογραφικό Μουσείο Βαϊνιάς Αγροτικά εργαλεία Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο Μύρτου Στάµνες και σταµνοστάτης 30

Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο Μύρτου Παραδοσιακά σκεύη κουζίνας Η Ιεράπετρα το 1897 Αλυκή 1906 Η πάνω παραλία της πόλης, το 1930 31

Το λιµάνι της Ιεράπετρας το 1930 Ψαράδες 1930 Πλατεία Ηρώων 1938 Ωδείο Ιεράπετρας 1938 32

Ωδείο 1949 Ωδείο 1950 ΦΙλαρµονική Ιεράπετρας 1954 Φιλαρµονική Ιεράπετρας 1965 33

Παλιοί µουσικοί της Ιεράπετρας Παντελής Μπαριταντωνάκης Αντώνης Μανδρανής (Σακαφλιάς) 1o Σύστηµα Ναυτοπροσκόπων 1950 Η «Νύµφη του Λιβυκού» σήµερα Όψεις της σηµερινής Ιεράπετρας Η Ιεράπετρα, το νοτιότερο αστικό κέντρο της Ευρώπης, γνωρίζει τα τελευταία χρόνια σηµαντική πληθυσµιακή και οικιστική ανάπτυξη. Ο ήµος της Ιεράπετρας έχει 24.000 κατοίκους που ασχολούνται κυρίως µε τη γεωργία, τη βιοτεχνία, το εµπόριο και τον τουρισµό. 34

ρόµοι της Ιεράπετρας Φυσικές οµορφιές στην περιοχή Εκπαίδευση Αθλητισµός Ψυχαγωγία Εναλλακτικές δραστηριότητες 35

Φορείς και Υπηρεσίες Φορείς Υπηρεσίες- Σύλλογοι Πολιτισµός Νεότερες εκκλησίες της Ιεράπετρας 36

Αγροτικές καλλιέργειες 37