24η Πανελλήνια Συνάντηση Χρηστών ArcGIS ΜΕΘΟΔΟΙ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Lorilla R. S. 1, Ποϊραζίδης Κ. 2, Καλογήρου Σ. 1, Μαρτίνης Α. 2 1 Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2 ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Αθήνα 2016
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο άνθρωπος εξαρτάται από τα οικοσυστήματα της Γης και των υπηρεσιών που παρέχουν, όπως είναι η τροφή, το νερό, η διαχείριση ασθενειών, η ρύθμιση του κλίματος και η αισθητική απόλαυση (Millennium Ecosystem Assessment 2005). Υπάρχει μειωμένη ευαισθητοποίηση και επίγνωση της σημαντικότητας των οικοσυστημάτων με αποτέλεσμα την πρόκληση σημαντικών αλλαγών του περιβάλλοντος. Έτσι, υπάρχει ανάγκη για θεμελιώδεις αλλαγές στον τρόπο κατανόησης και αξιολόγησης των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους από την κοινωνία.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι οικοσυστημικές υπηρεσίες ορίζονται ως τα οφέλη που παρέχονται από το περιβάλλον στον άνθρωπο με άμεσους ή έμμεσους τρόπους. Οι κατηγορίες οικοσυστημικών υπηρεσιών σύμφωνα με την κοινή παγκόσμια ταξινόμηση οικοσυστημικών υπηρεσιών CICES είναι (Haines-Young and Potschin 2013): Υπηρεσίες Παροχής (Provisioning services) Υπηρεσίες Ρύθμισης και Διατήρησης (Regulating and Maintenance Services) Πολιτιστικές Υπηρεσίες (Cultural Services)
ΣΤΟΧΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Καταγραφή και χαρτογράφηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών στα Ιόνια Νησιά την περίοδο 1985 2011. Διερεύνηση δυναμικής μεταβολής της συνολικής αξίας των οικοσυστημικών υπηρεσιών.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Για τη χαρτογράφηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών χρησιμοποιηθήκαν απλοί και σύνθετοι δείκτες και για ορισμένες οικοσυστημικές υπηρεσίες εφαρμόστηκαν πολύπαραγοντικά μοντέλα. Οικοσυστημική Υπηρεσία Διατροφή από καλλιέργειες Πρώτες ύλες από τη ξυλεία Βιομάζα βάσει φυτών Αποτροπή της διάβρωσης Ρύθμιση του κλίματος Διατήρηση των σημαντικών πληθυσμών Αναψυχή Δείκτης/Μέθοδος Χαρτογράφησης Καλλιεργήσιμες εκτάσεις Δασικές και αγρό-δασικές εκτάσεις Ενισχυμένος δείκτης βλάστησης EVI Revised Universal Soil Loss Equation Επίγεια και υπέργεια αποθήκευση άνθρακα Δείκτης ποικιλότητας Shannon Πολύ-παραγοντικό μοντέλο παροχής αναψυχής
Οικοσυστημική Υπηρεσία Διατροφής από καλλιέργειες ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Ταξινομημένες εικόνες καλύψεων γης Οικοσυστημική Υπηρεσία Πρώτων υλών από τη ξυλεία Query Query Κατηγορίες καλλιεργήσιμων εκτάσεων Κατηγορίες δασικών και αγροδασικών εκτάσεων
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Οικοσυστημική Υπηρεσία Βιομάζας από τα φυτά Δορυφορικές εικόνες LANDSAT Ενισχυμένος δείκτης βλάστησης EVI
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Οικοσυστημική Υπηρεσία Αποτροπής διάβρωσης RUSLE = R LS K C P Rainfall erosivity Topographic factor Soil erodibility Vegetation cover factor Conservation practices factor Soil Erodibility (K - factor) Dataset for Europe (source: JRC, ESDAC) R LS K = Y (Structural Impact) όπου pi η μέση μηνιαία βροχόπτωση για κάθε μήνα και p η συνολική ετήσια βροχόπτωση. Y C = βe (Mitigated Impact) Data source: http://www.worldclim.org/ Y βe = Es (Actual ES provision)
Οικοσυστημική Υπηρεσία Διατήρησης των σημαντικών πληθυσμών ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Ταξινομημένες εικόνες καλύψεων γης Οικοσυστημική Υπηρεσία Ρύθμισης του κλίματος Landscape analysis Reclassify Δείκτης ποικιλότητας τοπίου Shannon Υπόγεια και επίγεια αποθήκευση άνθρακα
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Οικοσυστημική Υπηρεσία Αναψυχής Naturalness Evaluation Index Recreation Potential Geodiversity Index Landscape Diversity Index Analytical Hierarchy Process 𝑹𝑬𝑪𝑹𝑬𝑨𝑻𝑰𝑶𝑵 = (𝑵𝑬𝑰 0,60) + (𝑮𝑰 0,28) + (𝑳𝑫𝑰 0,12)
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οικοσυστημικές Υπηρεσία Διατροφής
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οικοσυστημική Υπηρεσία παροχής Πρώτων υλών
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οικοσυστημική Υπηρεσία Βιομάζας
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οικοσυστημική Υπηρεσία Αποτροπής διάβρωσης
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οικοσυστημική Υπηρεσία Ρύθμισης του κλίματος
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οικοσυστημική Υπηρεσία Διατήρησης σημαντικών πληθυσμών
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οικοσυστημική Υπηρεσία Αναψυχής
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Ζάκυνθος
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Κεφαλονιά
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Λευκάδα
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Κέρκυρα
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η Αξιολόγηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών για την ενσωμάτωση αυτών στη διαχείριση τοπίου μπορεί να περιλαμβάνει: Αναγνώριση χωρικών προτύπων πολλαπλών οικοσυστημικών υπηρεσιών. Διερεύνηση των σχέσεων/αλληλεπιδράσεων μεταξύ των οικοσυστημικών υπηρεσιών. Αποτύπωση της πολύ-λειτουργικότητας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η Ζάκυνθος και η Κεφαλονιά παρουσιάζουν παρόμοια χαρακτηριστικά σχετικά με τη ικανότητα των οικοσυστημάτων τους να παρέχουν οικοσυστημικές υπηρεσίες. Η Λευκάδα και η Κέρκυρα χαρακτηρίζονται από οικοσυστήματα υψηλής ποιότητας όπως φαίνεται και από την υψηλή παροχή σε οικοσυστημικές υπηρεσίες. Ο συνδυασμός διάφορων εργαλείων (Τηλεπισκόπηση, Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών, Οικολογία τοπίου) μπορούν να εκτιμήσουν και να αποτυπώσουν την παροχή οικοσυστημικών υπηρεσιών.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι οικοσυστημικές υπηρεσίες παρέχουν στη κοινωνία χρήσιμες πληροφορίες για την καλύτερη κατανόηση της σημαντικότητας του περιβάλλοντος και των ωφελειών που της παρέχει. Η χαρτογράφηση και αξιολόγηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τη διαχείριση και το σχεδιασμό τοπιακού χώρου.