ΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΜΑΣΜ 2010-2014-ΡΑΕ-ΚΥΚΛΑ ΕΣ 28-9

Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή Eισαγωγικές πληροφορíες σχετικά µε το αντικείµενο, τους στόχους και τα κριτήρια βάσει των οποίων εκπονείται η Μελέτη Ανάπτυξης Συστήµατος Μεταφοράς (ΜΑΣΜ). Κεφάλαιο 2: Περιγραφή του υφιστάµενου Συστήµατος Συνοπτική παρουσίαση του Ελληνικού Συστήµατος Μεταφοράς. Κεφάλαιο 3: Κριτήρια Σχεδιασµού Συστήµατος Περιγραφή των κριτηρίων σχεδιασµού και σχετικές απαιτήσεις του Κ Σ&ΣΗΕ. Κεφάλαιο 4: εδοµένα - Παραδοχές Συνοπτική περιγραφή των δεδοµένων του Συστήµατος (φορτία, υποσταθµοί, µονάδες παραγωγής κλπ), καθώς και των παραδοχών βάσει των οποίων εκπονείται η ΜΑΣΜ. Κεφάλαιο 5: Έργα Ανάπτυξης Συστήµατος Περιγραφή των νέων έργων µεταφοράς, τα οποία προγραµµατίζονται για την πενταετία 2006-2010, λειτουργική διερεύνηση και συνοπτική περιγραφή τους. 3

Κεφάλαιο 6: Ανανεώσιµες πηγές ενέργειας και µονάδες συµπαραγωγής υψηλής απόδοσης του ιασυνδεδεµένου Συστήµατος Κεφάλαιο 7: Στρατηγική Ανάπτυξης Συστήµατος Μακροπρόθεσµο πρόγραµµα ανάπτυξης του Ελληνικού Συστήµατος για χρονικό ορίζοντα περίπου 10 ετών µε βαρύτητα στις ανάγκες νέων έργων ανάπτυξης του συστήµατος 400kV, καθώς και στην ενίσχυση του υφιστάµενου συστήµατος 150kV σε ευαίσθητες περιοχές. Παράρτηµα Ι: Τεχνικά Χαρακτηριστικά Αναλυτική περιγραφή των τεχνικών χαρακτηριστικών του Ελληνικού Συστήµατος. Ζήτηση Ισχύος [MW] 11000 10500 10000 9500 9000 8500 8000 7500 7000 6500 6000 5500 5000 4500 4000 3500 3000 01-JAN-2005 01-FEB-2005 Ωριαία Πρόβλεψη Ζήτησης Ισχύος έτους 2007 04-MAR-2005 04-APR-2005 06-MAY-2005 06-JUN-2005 07-JUL-2005 07-AUG-2005 08-SEP-2005 09-OCT-2005 09-NOV-2005 10-DEC-2005 Παράρτηµα ΙI: Ιστορικά στοιχεία και πρόβλεψη ζήτησης ισχύος και ενέργειας για το Σύστηµα Προβλέψεις σχετικά µε την εξέλιξη της ετήσιας ζήτησης ενέργειας και αιχµής φορτίου στο Σύστηµα για την περίοδο 2008-2012. Σύστηµα Ώρα Παράρτηµα ΙII: Στάθµες βραχυκύκλωσης στους ζυγούς του Συστήµατος Υπολογισµός της µέγιστης ισχύος βραχυκυκλώσεως στους ζυγούς 150 kv και 400 kv των Υ/Σ και ΚΥΤ. 4

ΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΠΕΡΙΟ ΟΣ 2010-2014 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 9 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 14 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 18 2.1 ΥΠΟΣΤΑΘΜΟΙ 150 KV/ΜΤ...18 2.2 ΚΕΝΤΡΑ ΥΠΕΡΥΨΗΛΗΣ ΤΑΣΕΩΣ (ΚΥΤ)...19 2.3 ΓΡΑΜΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ (Γ.Μ.)...19 2.4 ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗΣ ΑΕΡΓΟΥ ΙΣΧΥΟΣ...20 2.5 ΙΕΘΝΕΙΣ ΙΑΣΥΝ ΕΣΕΙΣ...21 2.5.1 Ελλάδα - ΠΓ Μ...22 2.5.2 Ελλάδα - Αλβανία...22 2.5.3 Ελλάδα - Βουλγαρία...22 2.5.4 Ελλάδα - Ιταλία...23 2.5.5 Ελλάδα - Τουρκία...23 3. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 26 3.1 ΑΣΦΑΛΕΙΑ...26 3.2 ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ...27 4. Ε ΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑ ΟΧΕΣ... 30 4.1 ΦΟΡΤΙΑ...30 4.2 ΝΕΟΙ ΥΠΟΣΤΑΘΜΟΙ (Υ/Σ) ΥΤ/ΜΤ...31 4.3 ΜΟΝΑ ΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ...32 4.3.1 Υφιστάµενες Μονάδες Παραγωγής...32 4.3.2 Νέες Μονάδες Παραγωγής...32 5. ΕΡΓΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ)... 38 5.1 ΓΕΝΙΚΑ...38 5.2 ΕΡΓΑ ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΑ ΣΤΗ ΜΑΣΜ 2008-2012 ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΥΛΟΠΟΙΗΘΕΙ...39 5.2.1 Έργα Ενίσχυσης του Συστήµατος στην περιοχή Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής...39 5.2.2 Ενισχύσεις στην Περιοχή Πτολεµαΐδας - Καρδιάς...39 5

5.2.3 Έργα ενίσχυσης σε Υ/Σ...39 5.2.4 Ολοκλήρωση έργων ενίσχυσης Ανατολικής Πελοποννήσου...39 5.2.5 Ενισχύσεις στην περιοχή Αττικής...40 5.2.6 Σύνδεση Νέων Χρηστών...40 5.3 ΕΡΓΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 400 KV...41 5.3.1 Κεντρική και υτική Μακεδονία...41 5.3.1.1 ΚΥΤ Λαγκαδά...41 5.3.1.2 Ενίσχυση άξονα 400 kv Βορρά - Νότου...42 5.3.2 Ανατολική Μακεδονία και Θράκη...43 5.3.3 Κεντρική Ελλάδα...44 5.3.3.1 ΚΥΤ Αλιβερίου...44 5.3.3.2 ΚΥΤ Λαµίας...45 5.3.4 Αττική...46 5.3.4.1 ΚΥΤ Αργυρούπολης...46 5.3.4.2 ΚΥΤ Ρουφ...48 5.3.4.3 ΚΥΤ Μεσογείων...49 5.3.5 Πελοπόννησος...50 5.3.5.1 ΚΥΤ Πάτρας...51 5.3.5.2 ΚΥΤ Κορίνθου...52 5.3.5.3 Επέκταση Συστήµατος 400 kv προς την περιοχή Μεγαλόπολης...52 5.3.6 Σύνδεση Νέων Σταθµών Παραγωγής στο Σύστηµα 400 kv...52 5.3.7 Ενίσχυση Υφισταµένων ΚΥΤ...53 5.4 ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 150 KV ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΗ...54 5.4.1 Ανατολική Μακεδονία και Θράκη...54 5.4.1.1 Αναβάθµιση του Βρόχου 150kV στον Έβρο...54 5.4.1.2 Έργα ενίσχυσης για τη σύνδεση του ΚΥΤ Ν. Σάντας µε το Σύστηµα 150kV...54 5.4.1.3 Αναδιάταξη κυκλωµάτων στην περιοχή Καβάλας...55 5.4.1.4 Σύνδεση Νέων Χρηστών...55 5.4.2 Κεντρική και υτική Μακεδονία...55 5.4.2.1 Έργα Ενίσχυσης του Συστήµατος στη Χαλκιδική...55 5.4.2.2 Αναδιάταξη Κυκλωµάτων στην Περιοχή Θεσσαλονίκης...56 5.4.2.3 Έργα Ενίσχυσης Περιοχής Πιερίας...58 5.4.2.4 Ενισχύσεις στην Περιοχή Πτολεµαΐδας Καρδιάς...59 5.4.2.5 Ενισχύσεις σύνδεσης Υ/Σ που εξυπηρετούν Σταθµούς Παραγωγής στην περιοχή υτικής Μακεδονίας...59 5.4.2.6 Ενισχύσεις σε Υ/Σ Περιοχής υτικής Μακεδονίας...60 5.4.2.7 Σύνδεση Νέων Χρηστών...60 5.4.3 Θεσσαλία...61 5.4.3.1 Σύνδεση της Γ.Μ. Πτολεµαΐδα - Λαµία µε το ΚΥΤ Τρικάλων...61 5.4.3.2 Ενίσχυση τροφοδότησης Β. Σποράδων και Ανατολικής Μαγνησίας...61 5.4.3.3 Σύνδεση Νέων Χρηστών...62 5.4.4 Ανατολική Στερεά Ελλάδα...63 5.4.4.1 Κατασκευή νέων Γ.Μ. 150 kv για την απορρόφηση της παραγωγής των αιολικών πάρκων της Εύβοιας...63 5.4.4.2 Ενίσχυση Σύνδεσης Υ/Σ ΛΑΡΚΟ...64 5.4.4.3 Σύνδεση Νέων Χρηστών...65 5.4.5 ιασύνδεση Κυκλάδων...65 5.4.5.1 ιασύνδεση µε καλώδια Εναλλασσοµένου Ρεύµατος...68 5.4.5.2 ιασύνδεση µε σύνδεσµο Συνεχούς Ρεύµατος (Σ.Ρ.) και µετατροπείς Ε.Ρ./Σ.Ρ. - Ε.Ρ./Σ.Ρ....69 5.4.5.3 Έργα Καλωδίων...71 5.4.5.4 Έργα Αντιστάθµισης Αέργου Ισχύος...72 5.4.5.5 Έργα εντός του ΚΥΤ Λαυρίου...72 5.4.5.6 Υ/Σ Σύρου...73 5.4.5.7 Υ/Σ Μυκόνου...74 5.4.5.8 Υ/Σ Πάρου...75 5.4.5.9 Υ/Σ Νάξου...75 5.4.5.10 Ζεύξη Κύθνου...75 6

5.4.5.11 Ζεύξη Τήνου...76 5.4.5.12 Σύνδεση ΑΣΠ...76 5.4.5.13 Γενικά θέµατα...76 5.4.6 Αττική...79 5.4.6.1 Σύνδεση του ΚΥΤ Μεσογείων µε το Σύστηµα 150 kv και συνοδά έργα...79 5.4.6.2 Ανάπτυξη νέων Υ/Σ και καλωδιακού ικτύου Υ.Τ....79 5.4.7 Νότια και Ανατολική Πελοπόννησος...81 5.4.7.1 Αναβάθµιση του Βρόχου Αργολίδας και ενίσχυση τροφοδότησης Τρίπολης...81 5.4.7.2 Ενίσχυση Συστήµατος 150 kv στην περιοχή Μεγαλόπολης...81 5.4.7.3 Αναδιάταξη Γ.Μ. για την ένταξη του ΚΥΤ Κορίνθου...82 5.4.7.4 Σύνδεση Νέων Χρηστών...83 5.4.8 Βόρεια και υτική Πελοπόννησος...83 5.4.8.1 Έργα ενίσχυσης του Συστήµατος στην περιοχή...84 5.4.8.2 Σύνδεση Νέων Χρηστών...85 5.4.9 υτική Στερεά Ελλάδα, Ήπειρος και Ιόνια Νησιά...85 5.4.9.1 Ενίσχυση του Βρόχου των Νοτίων Ιονίων Νήσων...85 5.4.9.2 Ενίσχυση του Συστήµατος στην περιοχή Ιωαννίνων...85 5.4.9.3 Σύνδεση Νέων Χρηστών...86 5.5 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΑΣΥΝ ΕΣΕΩΝ...87 5.5.1 Ελλάδα - ΠΓ Μ...87 5.5.2 Ελλάδα - Βουλγαρία...88 5.5.3 Ελλάδα - Τουρκία...88 5.5.4 Νέες ιασυνδετικές Γ.Μ. στην Περιοχή...89 5.6 ΝΕΑ ΕΡΓΑ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗΣ ΑΕΡΓΟΥ ΙΣΧΥΟΣ...91 5.7 ΕΡΓΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ Υ/Σ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ...93 5.8 ΝΕΑ ΕΡΓΑ ΣΕ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΗ ΜΑΣΜ 2008-2012...94 5.8.1 ΚΥΤ Μεσογείων...94 5.8.2 Ενίσχυση του Συστήµατος στην περιοχή Ιωαννίνων...94 5.8.3 Έργα Ενίσχυσης του Συστήµατος στην Περιοχή Θεσσαλονίκης...95 5.8.4 Ενίσχυση της σύνδεσης του Υ/Σ Αντλιοστασίου Πολυφύτου µε το Σύστηµα 150 kv...95 5.8.5 ιασύνδεση των Κυκλάδων µε το Ηπειρωτικό Σύστηµα...95 6. ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΝΑ ΕΣ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΥΨΗΛΗΣ ΑΠΟ ΟΣΗΣ ΤΟΥ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 97 6.1 ΓΕΝΙΚΑ...97 6.2 ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ...98 6.3 ΜΟΝΑ ΕΣ ΑΠΕ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΟ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ...103 6.3.1 Αιολικά Πάρκα (Α/Π) σε Λειτουργία...103 6.3.2 Μικροί Υδροηλεκτρικοί Σταθµοί (ΜΥΗΣ) σε Λειτουργία...104 6.3.3 Μονάδες Συµπαραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας και Θερµότητας Υψηλής Απόδοσης (ΣΗΘΥΑ) σε Λειτουργία...104 6.3.4 Σταθµοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας από Βιοκαύσιµα (ΣΒΙΟ) σε Λειτουργία...104 6.4 ΕΡΓΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝ ΕΣΗ ΜΟΝΑ ΩΝ ΑΠΕ...105 6.4.1 Εύβοια...106 6.4.2 Πελοπόννησος...107 6.4.3 Θράκη...108 6.4.4 Άλλες Περιοχές της Χώρας...109 6.4.4.1 Περιοχή Κιλκίς...109 6.4.4.2 Κυκλάδες...110 6.4.4.3 Νότια Ιόνια Νησιά...110 6.4.4.4 Νότια Στερεά Ελλάδα...110 6.4.4.5 Συνοπτική αποτύπωση δυνατότητας απορρόφησης ισχύος από Α/Π...111 7. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 116 7.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΣΤΟΧΟΙ...116 7.2 ΕΘΝΙΚΟ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ...118 7.2.1 Σύστηµα 400 kv...118 7

7.2.1.1 Τέταρτο Κύκλωµα Βορρά-Νότου...119 7.2.1.2 Οριζόντιο Κύκλωµα Τρικάλων - Λάρισας...119 7.2.1.3 Κύκλωµα Θεσσαλονίκης - Λάρισας...120 7.2.1.4 Απευθείας Σύνδεση του νέου ΚΥΤ Πατρών µε το ΚΥΤ Αχελώου...120 7.2.1.5 Ανάπτυξη Συστήµατος για την Απορρόφηση Νέας Παραγωγής...120 7.2.2 Νέα ΚΥΤ 400/150 kv...121 7.2.3 Ανάπτυξη Συστήµατος 150 kv...123 7.2.4 Αντιστάθµιση Αέργου Ισχύος...124 7.3 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΙΕΘΝΩΝ ΙΑΣΥΝ ΕΣΕΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ...124 7.4 ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΑΠΕ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΑΙΟΛΙΚΗ ΙΕΙΣ ΥΣΗ...127 7.5 ΣΥΝ ΕΣΗ ΤΟΥ Ε ΣΜ ΜΕ ΑΥΤΟΝΟΜΑ ΝΗΣΙΩΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ...132 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I- ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 134 I.1. ΒΑΘΜΙ ΕΣ ΥΨΗΛΗΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΥΨΗΛΗΣ ΤΑΣΕΩΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΣ ΣΤΑΘΜΕΣ ΒΡΑΧΥΚΥΚΛΩΣΕΩΣ...134 I.2. ΥΠΟΣΤΑΘΜΟΙ ΥΤ/ΜΤ...134 I.2.1. Όριο του Συστήµατος...134 I.2.2. Σύνδεση Υποσταθµών ΥΤ/ΜΤ µε το Σύστηµα...135 I.2.3. ιαµόρφωση Υποσταθµών ΥΤ/ΜΤ εντός των Ορίων Ευθύνης του Χρήστη...135 I.2.4. Συγκρότηση Ζυγών Υ.Τ. (150 και 66kV) Υ/Σ...135 I.3. ΚΕΝΤΡΑ ΥΠΕΡΥΨΗΛΗΣ ΤΑΣΗΣ (ΚΥΤ)...137 I.4. ΓΡΑΜΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ (Γ.Μ.) & ΚΑΛΩ ΙΑ Υ.Τ....138 I.4.1. Τυποποιηµένα Είδη Εναέριων Γ.Μ...138 I.4.2. Θερµικό Όριο...139 I.4.3. Χαρακτηριστικά Καλωδιακών Γ.Μ....140 I.5. ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗ ΑΕΡΓΟΥ ΙΣΧΥΟΣ...141 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II- ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΖΗΤΗΣΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ... 142 II.1. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ...142 II.2. ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ...146 II.3. ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΕΤΗΣΙΩΝ ΑΙΧΜΩΝ ΦΟΡΤΙΟΥ...148 II.4. ΑΝΑΦΟΡΕΣ...149 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III- ΣΤΑΘΜΕΣ ΒΡΑΧΥΚΥΚΛΩΣΕΩΣ ΣΤΟΥΣ ΖΥΓΟΥΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 150 III.1. ΣΤΑΘΜΕΣ ΒΡΑΧΥΚΥΚΛΩΣΕΩΣ ΣΕ ΖΥΓΟΥΣ 150KV...150 III.2. ΣΤΑΘΜΕΣ ΒΡΑΧΥΚΥΚΛΩΣΕΩΣ ΣΕ ΖΥΓΟΥΣ 400KV...159 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV- ΠΙΝΑΚΕΣ... 161 IV.1. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...161 IV.2. ΚΩ ΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΜΑΣΜ...163 ΧΑΡΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 2010-2014 8

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο ΕΣΜΗΕ δηµοσιεύει το τεύχος Μελέτης Ανάπτυξης Συστήµατος Μεταφοράς (ΜΑΣΜ) περιόδου 2010-2014, η οποία συντάσσεται κατά τα οριζόµενα στο Άρθρο 3, παρ. 8β του Κανονισµού Άδειας ιαχείρισης και Εκµετάλλευσης του Συστήµατος που εγκρίθηκε µε την Υ.Α. 5/ΗΛ/Β/Φ1/οικ. 6296/29.03.2001 (ΦΕΚ Β 360/04.04.2001), καθώς και στο Άρθρο 263 του Κώδικα ιαχείρισης του Συστήµατος και Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας (Κ Σ&ΣΗΕ), ο οποίος εγκρίθηκε µε την Υ.Α. 5/ΗΛ/Β/οικ. 8311/09.05.05. Η ΜΑΣΜ σκοπεύει στη διαµόρφωση ενός εµπεριστατωµένου προγράµµατος έργων ανάπτυξης του Συστήµατος που αφορά την επόµενη πενταετία, ώστε η λειτουργία του Συστήµατος να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις που καθορίζονται στον Κ Σ&ΣΗΕ. Η ΜΑΣΜ εκδίδεται κάθε έτος, έχοντας κυλιόµενο χαρακτήρα. Η ΜΑΣΜ περιλαµβάνει την περιγραφή και το χρονικό προγραµµατισµό των έργων ανάπτυξης του Συστήµατος που αφορούν: τις αναγκαίες σε βάθος ενισχύσεις του Συστήµατος, όπως νέες Γραµµές Μεταφοράς (Γ.Μ.), αναβαθµίσεις Γ.Μ. και νέα Κέντρα Υπερυψηλής Τάσεως (ΚΥΤ) ή επεκτάσεις υφισταµένων ΚΥΤ που απαιτούνται για την ασφαλή διακίνηση ισχύος που προβλέπεται για την υπόψη χρονική περίοδο. τα αναγκαία έργα βελτίωσης της λειτουργίας και της οικονοµικότητας του Συστήµατος, όπως ενισχύσεις των υφισταµένων ΚΥΤ και κατασκευή νέων Γ.Μ. για τη βέλτιστη εξυπηρέτηση των αναγκών των Χρηστών του Συστήµατος. την ένταξη στο Σύστηµα ή/και την αναβάθµιση νέων διασυνδετικών Γ.Μ. µε γειτονικές χώρες. τα έργα σύνδεσης στο Σύστηµα (Γ.Μ. και Υποσταθµοί) που απαιτούνται για την ένταξη των νέων Σταθµών Παραγωγής ( ΕΗ ή ιδιωτών) και των νέων Καταναλωτών Υ.Τ. (Πελάτες Υ.Τ. και ιαχειριστής ικτύου), για τα οποία έχουν ήδη εκπονηθεί σχετικές µελέτες σύνδεσης. Με βάση τα παραπάνω, τα έργα ανάπτυξης του Συστήµατος χωρίζονται σε δύο µεγάλες κατηγορίες: Έργα ενίσχυσης του Συστήµατος: Περιλαµβάνουν τις τρεις πρώτες από τις παραπάνω οµάδες έργων (αναγκαίες σε βάθος ενισχύσεις, έργα βελτίωσης της λειτουργίας του Συστήµατος, διασυνδετικές Γ.Μ. µε γειτονικές χώρες). Σύµφωνα µε το Άρθρο 271 του Κ Σ&ΣΗΕ, τα έργα ενίσχυσης του Συστήµατος ανατίθενται στον Κύριο του Συστήµατος ( ΕΗ Α.Ε.), ο οποίος έχει την ευθύνη για την άρτια ολοκλήρωση των έργων αυτών σύµφωνα µε τις προδιαγραφές που περιλαµβάνονται στη ΜΑΣΜ καθώς επίσης και για 9

την τήρηση των χρονοδιαγραµµάτων υλοποίησης που περιλαµβάνονται στη ΜΑΣΜ. Ο Κύριος του Συστήµατος υλοποιεί τα έργα της ΜΑΣΜ που του ανατίθενται µε δαπάνες του, σύµφωνα µε τους όρους της αδείας του. Το κόστος των έργων αυτών ανακτάται από το ΕΣΜΗΕ µέσω των χρεώσεων για τη χρήση του Συστήµατος και αποδίδεται στον Κύριο του Συστήµατος. Η κυριότητα των παγίων αυτών µετά την οριστική παραλαβή τους περιέρχεται στον Κύριο του Συστήµατος, ο οποίος στη συνέχεια αναλαµβάνει τη συντήρηση του έργου. Η µέθοδος της χρηµατοδότησης της κατασκευής των έργων λαµβάνεται υπόψη κατά τον υπολογισµό του ανταλλάγµατος που καταβάλλεται στον Κύριο του Συστήµατος. Έργα Επέκτασης του Συστήµατος για τη σύνδεση Χρηστών: Περιλαµβάνουν τα έργα που απαιτούνται για τη σύνδεση Χρηστών (Παραγωγών, Πελατών Υ.Τ.) και ικτύου µε το Σύστηµα. Σύµφωνα µε το Άρθρο 272 του Κ Σ&ΣΗΕ, τα έργα επέκτασης του Συστήµατος για τη Σύνδεση Χρηστών µπορεί να υλοποιούνται είτε από τον εκάστοτε Χρήστη είτε από τον Κύριο του Συστήµατος. Σε κάθε περίπτωση, συνάπτεται τριµερής Σύµβαση υλοποίησης µεταξύ του Κυρίου του Συστήµατος, του ΕΣΜΗΕ και του αντίστοιχου Χρήστη, στην οποία ρητώς προβλέπονται τα τµήµατα του έργου την εκτέλεση των οποίων αναλαµβάνει ο κάθε συµβαλλόµενος, τα αντίστοιχα χρονοδιαγράµµατα υλοποίησης καθώς και οι διαδικασίες ελέγχου και παραλαβών και ενδεχόµενης καταβολής τιµηµάτων. Με την εκπλήρωση όλων των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη Σύµβαση Υλοποίησης, ο Κύριος του Συστήµατος προβαίνει σε κάθε νόµιµη ενέργεια ώστε να περιέλθει στην κυριότητά του το τµήµα του έργου που αποτελεί µέρος του Συστήµατος, και στη συνέχεια αναλαµβάνει τη συντήρηση του έργου. Σε αυτήν την κατηγορία έργων περιλαµβάνεται µεταξύ άλλων και το έργο «Σύνδεση Ν. Μάκρη Πολυπόταµος και ίκτυο Υψηλής Τάσης Νότιας Εύβοιας», το οποίο θα εξυπηρετήσει σταθµούς παραγωγής από Αιολικά Πάρκα, συνολικής ισχύος περίπου 400 MW, που έχουν αδειοδοτηθεί στη Νότια Εύβοια και τα νησιά Άνδρο και Τήνο υπό τον όρο να συνδεθούν στο «Εθνικό Σύστηµα µεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας µετά την προγραµµατισµένη επέκταση/σύνδεση του δικτύου Εύβοιας - Κυκλάδων». Το έργο έχει χαρακτηρισθεί ως «γενικότερης σηµασίας για την οικονοµία της Χώρας» (Άρθρο 15 3 του Ν. 3175/2003). Το κόστος του έργου θα ανακτηθεί σύµφωνα µε τη διαδικασία των εδαφίων (α) έως (δ) της παραγράφου 3 του Άρθρου 272 του Κ Σ&ΣΗΕ, όπως ισχύει. Το χρονοδιαγράµµατα για τα έργα ενίσχυσης και ανάπτυξης του Συστήµατος που παρατίθενται στους Πίνακες που ακολουθούν στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV, αντανακλούν το χρονικό προγραµµατισµό κατασκευής των αντίστοιχων έργων, όπως αυτός ισχύει κατά την ηµεροµηνία δηµοσιοποίησης της ΜΑΣΜ, λαµβάνοντας υπόψη εύλογο χρονικό διάστηµα για την έκδοση των απαιτουµένων αδειών, την ολοκλήρωση των απαλλοτριώσεων, καθώς και τις 10

ρεαλιστικές µελετητικές και κατασκευαστικές δυνατότητες που µας γνώρισε ο Κύριος του Συστήµατος. Κατά την παρελθούσα περίοδο, ορισµένα σηµαντικά έργα της προηγούµενης ΜΑΣΜ ολοκληρώθηκαν (ηλεκτρίσθηκαν) ή κατασκευάσθηκαν κατά το µεγαλύτερο µέρος τους και βρίσκονται στο τελικό στάδιο υλοποίησης. Σηµαντικές όµως υπήρξαν και οι αντιδράσεις κατοίκων και τοπικών φορέων που επιβραδύνουν την υλοποίηση άλλων έργων και που σε συνδυασµό µε τον ούτως ή άλλως πολύ µεγάλο όγκο των έργων του προγράµµατος, επιφέρουν καθυστερήσεις στην έγκαιρη υλοποίηση του συνόλου των έργων. Τα σηµαντικότερα έργα της ΜΑΣΜ 2008-2012 που έχουν ολοκληρωθεί είναι τα εξής: Αναβάθµιση του τµήµατος Πυλαίας - Πανοράµατος της Γ.Μ. ΚΥΤ Θεσ/νίκης Μουδανιά, µε 2 υπόγεια καλώδια µήκους 6,3 km έκαστο. Αναβάθµιση Γ.Μ. 150 kv Αµφίπολη Στάγειρα, µήκους περίπου 47,5 km. Αναβάθµιση Γ.Μ. 150 kv ΚΥΤ Αµυνταίου ΚΥΤ Καρδιάς, µήκους περίπου 19 km. Αναβάθµιση Γ.Μ. 150 kv Άστρος Άργος ΙΙ, µήκους περίπου 29,5 km. Παράλληλα, έχει ολοκληρωθεί η εγκατάσταση του 4 ου Αυτοµετασχηµατιστή (ΑΜ/Σ) στο ΚΥΤ Αχαρνών και του 4 ου ΑΜ/Σ στο ΚΥΤ Λάρυµνας. Επίσης, ολοκληρώθηκαν οι συνδέσεις 1 νέου Υ/Σ ιανοµής (ένας ακόµη είναι σε τελική φάση ολοκλήρωσης), 5 νέων Υ/Σ του ΟΣΕ, καθώς και 5 νέων Υ/Σ για σύνδεση µονάδων ΑΠΕ. Αναφορικά µε την αντιστάθµιση αέργου ισχύος στα επίπεδα Μέσης και Υψηλής Τάσεως, από τις υπηρεσίες της Γενικής ιεύθυνσης Μεταφοράς της ΕΗ ηλεκτρίσθηκαν κατά τη διετία 2008-2009 πυκνωτές αντιστάθµισης συνολικής ισχύος της τάξεως των 300 Mvar. Η κατάσταση αναφορικά µε τις αντιδράσεις κατοίκων και τοπικών φορέων κατά της υλοποίησης των έργων Μεταφοράς έχει λάβει πλέον ενδηµική µορφή και οδηγεί στο σύνολο σχεδόν των περιπτώσεων στην εξάντληση όλων των ένδικων µέσων από τους τοπικούς φορείς. Επίσης, ακόµη και έργα ελάχιστης περιβαλλοντικής επίπτωσης, όπως η εγκατάσταση υπογείων καλωδίων ή πυκνωτών σε υφιστάµενους Υ/Σ, συναντούν τοπικές αντιδράσεις. Επίσης, οι χρόνοι εγκρίσεως των περιβαλλοντικών µελετών, τόσο κατά το στάδιο της Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης και Αξιολόγησης (ΠΠΕΑ), όσο και κατά το στάδιο της Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΕΠΟ), καθυστερούν υπέρµετρα και υπερβαίνουν πλέον το δωδεκάµηνο για κάθε στάδιο αδειοδότησης, χρονικό διάστηµα σαφώς µεγαλύτερο από το προβλεπόµενο. 11

Τα πιο πάνω προκαλούν αλυσιδωτές καθυστερήσεις στην υλοποίηση των έργων και απαιτούν συνεχή ενασχόληση των υπηρεσιών του Κυρίου του Συστήµατος και του ΕΣΜΗΕ για την αντιµετώπιση τέτοιων προβληµάτων (αδειοδότηση, δικαστικές εµπλοκές), µε αποτέλεσµα την επανυποβολή µελετών ή προσπάθεια εξεύρεσης εναλλακτικών λύσεων, γεγονός που οδηγεί σε περαιτέρω καθυστερήσεις. Το σύνολο των έργων Συστήµατος της ΜΑΣΜ υλοποιείται από τον Κύριο του Συστήµατος. Το σηµαντικότερο µέρος των έργων επέκτασης για τη σύνδεση υλοποιείται από τους ενδιαφερόµενους Χρήστες. Εντός του χρονικού ορίζοντα της παρούσας ΜΑΣΜ εντάσσεται και το έργο καλωδιακής διασύνδεσης των Κυκλάδων, έργο σύνθετο και µάλλον διεθνώς πρωτοποριακό από τεχνικής απόψεως και µεγάλης επενδυτικής δαπάνης. Ήδη έχει ολοκληρωθεί η λειτουργική προδιαγραφή του έργου, που βασίζεται στα συµπεράσµατα κοινής επιτροπής ΕΣΜΗΕ ΡΑΕ ΕΗ που συγκροτήθηκε µε απόφαση του ΥΠΑΝ. Τον Ιούνιο του 2008 χορηγήθηκε η Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίµηση και Αξιολόγηση (ΠΠΕΑ), 18 µήνες µετά την υποβολή από τη ΕΗ ( εκέµβριος 2006) των φακέλων Προµελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΠΠΕ). Επίσης, το Σεπτέµβριο του 2009 χορηγήθηκε η Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων (ΕΠΟ), 14 µήνες µετά την υποβολή από τη ΕΗ (Ιούλιος 2008) των φακέλων Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ). Παράλληλα µε την προώθηση των περιβαλλοντικών µελετών, ξεκίνησε η διαµόρφωση της διακήρυξης, η οποία εκτιµάται ότι θα δοθεί σε δηµόσια διαβούλευση στις αρχές του 2010. Σε κάθε περίπτωση βέβαια, η συµβολαιοποίηση του έργου θα γίνει µετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών της αλλαγής χρήσης γης και της αγοράς του απαιτούµενου χώρου στη Μύκονο, της συντέλεσης της παραχώρησης από την Κτηµατική Υπηρεσία Ν. Κυκλάδων του απαιτούµενου χώρου στην Πάρο και της ανάκλησης του χαρακτηρισµού ως αναδασωτέου του χώρου εντός του συµπλέγµατος Λαυρίου. Ενδεχοµένως να απαιτηθούν ειδικές ρυθµίσεις για τα περιβαλλοντικά θέµατα, λόγω προηγουµένων αποφάσεων του ΣτΕ. Επίσης, το Νοέµβριο του 2006 εκδόθηκε Υπουργική Απόφαση από το Υπουργείο Ανάπτυξης, σύµφωνα µε την οποία το έργο διασύνδεσης των Κυκλάδων χαρακτηρίζεται ως έργο «γενικότερης σηµασίας για την οικονοµία της χώρας». Σε µία προσπάθεια επιτάχυνσης των µεγάλων έργων ανάπτυξης του Συστήµατος, αποφασίσθηκε σε συνεννόηση µεταξύ του ΕΣΜΗΕ και του Κυρίου του Συστήµατος, να προχωρήσουν οι διακηρύξεις ορισµένων έργων πριν ολοκληρωθεί η λήψη των Περιβαλλοντικών Αδειοδοτήσεων και Απαλλοτριώσεων, λαµβάνοντας βέβαια πρόνοια στις σχετικές διακηρύξεις ότι η Σύµβαση θα υπογραφεί και θα τεθεί σε ισχύ µετά τη λήψη των πιο πάνω. Η διαδικασία αυτή εφαρµόζεται για τα έργα των νέων ΚΥΤ κλειστού τύπου (GIS) στην Πάτρα (η ΠΠΕΑ χορηγήθηκε το εκέµβριο του 2008) και το Ρουφ (η ΠΠΕΑ χορηγήθηκε τον Οκτώβριο του 2007), καθώς και των καλωδιακών συνδέσεών του. 12

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 13

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Σύστηµα Μεταφοράς (εφεξής καλούµενο Σύστηµα ) στο οποίο αναφέρεται η ΜΑΣΜ, αποτελείται από το ιασυνδεδεµένο Σύστηµα του ηπειρωτικού τµήµατος της χώρας και των διασυνδεδεµένων µε αυτό νησιών στα επίπεδα υψηλής (150kV και 66kV) και υπερυψηλής τάσης (400kV) 1. Το δίκτυο υπογείων (Υ/Γ) καλωδίων Υ.Τ. που εξυπηρετεί ακτινικά τις ανάγκες της περιοχής της Πρωτεύουσας είναι στην αρµοδιότητα του ιαχειριστή του ικτύου, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τον προγραµµατισµό της ανάπτυξής του. Παρά ταύτα, επειδή η ανάπτυξη και λειτουργία του ικτύου Υ.Τ. της περιοχής πρωτεύουσας έχει σηµαντική επίπτωση στην ανάπτυξη του Συστήµατος, στην παρούσα µελέτη περιλαµβάνονται και οι Υποσταθµοί ΥΤ/ΜΤ και τα Κέντρα ιανοµής (Κ/ ) της περιοχής πρωτεύουσας, οι καλωδιακές τους συνδέσεις µε το Σύστηµα, καθώς και η µελλοντική ανάπτυξή τους, όπως µας έχει γνωστοποιηθεί από το ιαχειριστή του ικτύου. Κύριο χαρακτηριστικό του Ελληνικού ιασυνδεδεµένου Συστήµατος είναι η µεγάλη συγκέντρωση σταθµών παραγωγής στο βόρειο τµήµα της χώρας ( υτική Μακεδονία, περιοχή Πτολεµαΐδας), ενώ το κύριο κέντρο κατανάλωσης βρίσκεται στο Νότο (περιοχή Αττικής). εδοµένου ότι και οι διεθνείς διασυνδέσεις µε Βουλγαρία και ΠΓ Μ είναι στο Βορρά, υπάρχει µεγάλη γεωγραφική ανισορροπία µεταξύ παραγωγής και φορτίων. Το γεγονός αυτό οδηγεί στην ανάγκη µεταφοράς µεγάλων ποσοτήτων ισχύος κατά το γεωγραφικό άξονα Βορρά Νότου, η οποία εξυπηρετείται κυρίως από έναν κεντρικό κορµό 400kV αποτελούµενο από τρεις γραµµές µεταφοράς 400kV διπλού κυκλώµατος. Οι γραµµές αυτές συνδέουν το κύριο κέντρο παραγωγής ( υτική Μακεδονία) µε τα ΚΥΤ που βρίσκονται πέριξ της ευρύτερης περιοχής της Πρωτεύουσας. Η µεγάλη γεωγραφική ανισορροπία µεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης είχε οδηγήσει στο παρελθόν σε σηµαντικά προβλήµατα τάσεων. Στην κατεύθυνση αντιµετώπισης του προβλήµατος, έχουν ληφθεί κατάλληλα µέτρα, τα οποία αναλύονται στη συνέχεια. Πάντως, η ένταξη νέων µονάδων παραγωγής στο Νότιο Σύστηµα αναµένεται να διαφοροποιήσει σηµαντικά αυτή τη γεωγραφική ανισορροπία στο άµεσο µέλλον. Για το 2008, η µέγιστη ζήτηση (αιχµή φορτίου) στο Εθνικό ιασυνδεδεµένο Σύστηµα Μεταφοράς ανήλθε σε 10393 MW (µε µέση ωριαία τιµή 10217 MW) την 22 α Ιουλίου 2008. Η θερινή αιχµή φορτίου για το 2009 ανήλθε σε 9828 MW (µε µέση ωριαία τιµή 9762 MW) την 24 η Ιουλίου 2009. 1 Στο Σύστηµα αυτό δεν περιλαµβάνονται τα ανεξάρτητα Συστήµατα Μεταφοράς των νησιών (Κρήτη, Ρόδος, Λέσβος, Σάµος), ο σχεδιασµός και η ανάπτυξη των οποίων είναι στην αρµοδιότητα του ιαχειριστή ικτύου. 14

Το ιστορικό στιγµιαίο µέγιστο της αιχµής φορτίου για το ιασυνδεδεµένο Σύστηµα ανήλθε σε 10610 MW την 23 η Ιουλίου 2007. Το Σύστηµα αντεπεξήλθε επιτυχώς στις αυξηµένες απαιτήσεις της ζήτησης, διατηρώντας πολύ καλά επίπεδα ποιότητας ισχύος και ιδίως τάσεων. Σε περιόδους υψηλών φορτίων στο παρελθόν, σηµαντικά χαµηλότερων του µεγίστου 2007, προβλήµατα χαµηλών τάσεων είχαν οδηγήσει σε κατάρρευση του Νοτίου Συστήµατος και σε άλλες περιπτώσεις στα όρια της κατάρρευσης. Μία σειρά από µέτρα που συστηµατικά εφαρµόσθηκαν έκτοτε, επέτρεψαν την αντιµετώπιση των υψηλών θερινών φορτίων των τελευταίων ετών, διατηρώντας µάλιστα εξαιρετικά επίπεδα τάσεως. Τα µέτρα αυτά µπορούν να συνοψισθούν στα ακόλουθα: Αντιστάθµιση αέργου ισχύος σε επίπεδο µέσης και υψηλής τάσεως στους Υποσταθµούς του Συστήµατος, της τάξεως των 1100 Mvar. Παράλληλα, εγκαταστάθηκε σηµαντική αντιστάθµιση στα δίκτυα ιανοµής, σε εγκαταστάσεις καταναλωτών και σε ηµόσια κτίρια. Βελτίωση της συνεκτικότητας µεταξύ του Συστήµατος 400kV και του Συστήµατος 150kV µε την εγκατάσταση οκτώ (8) νέων Αυτοµετασχηµατιστών 400/150 kv συνολικής ονοµαστικής ισχύος 2240 MVA. Κατασκευή 450 περίπου km νέων κυκλωµάτων µεταφοράς, πόντιση υποβρυχίων καλωδίων µήκους 20 km, κατασκευή εννέα νέων Υ/Σ και υλοποίηση σηµαντικών ενισχύσεων σε πολλούς παλαιούς. Βέλτιστη ρύθµιση των Αυτοµετασχηµατιστών του Συστήµατος και της αέργου παραγωγής των µονάδων µε εφαρµογή και συστηµατική χρήση προηγµένων εργαλείων λογισµικού. Εγκατάσταση ειδικού λογισµικού ανάλυσης ευστάθειας τάσης που σε πραγµατικό χρόνο προσδιορίζει τα ασφαλή όρια λειτουργίας του Συστήµατος, καθώς και ειδικών αυτόµατων σχηµάτων προστασίας, που επέτρεψαν την ασφαλή λειτουργία του Συστήµατος κοντά στα όριά του σε περιπτώσεις εκτάκτων κρισίµων περιστάσεων. Οι περιοχές της Αττικής και της Πελοποννήσου παραµένουν οι πιο κρίσιµες περιοχές του Συστήµατος από πλευράς ευστάθειας τάσεων. Η περιοχή της Πελοποννήσου, συνδέεται µε την περιοχή της Αττικής µέσω τριών Γ.Μ. 150kV (οι δύο εκ των οποίων είναι διπλού κυκλώµατος) και µε τη υτική Ελλάδα µέσω δύο Υ/Β καλωδίων στο στενό Ρίου-Αντιρρίου. Σηµαντικές ενισχύσεις τα τελευταία χρόνια υπήρξαν επίσης στο Σύστηµα παραγωγής, µε την ένταξη αρχικά µονάδων ταχείας εκκίνησης (αεριοστροβίλων) ονοµαστικής ισχύος 148 MW και στη συνέχεια δύο µεγάλων συµβατικών µονάδων συνδυασµένου κύκλου (Λαύριο V, Ενεργειακή Θεσσαλονίκης) συνολικής ονοµαστικής ισχύος περίπου 780 MW, εκ των οποίων η µία στο Νότο (Λαύριο), ενώ για τις αυξηµένες ανάγκες του θέρους 15

εκµισθώθηκαν για τα έτη 2006 έως και 2010 µονάδες diesel συνολικής ισχύος 60 MW, που εγκαθίστανται στην Πελοπόννησο (Μεγαλόπολη). 16

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΥΠΟΣΤΑΘΜΟΙ ΥΤ/ΜΤ ΚΕΝΤΡΑ ΥΠΕΡΥΨΗΛΗΣ ΤΑΣΕΩΣ (ΚΥΤ) ΓΡΑΜΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ (Γ.Μ.) ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗΣ ΑΕΡΓΟΥ ΙΣΧΥΟΣ ΙΕΘΝΕΙΣ ΙΑΣΥΝ ΕΣΕΙΣ 17

2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Στα επόµενα εδάφια γίνεται µία συνοπτική παρουσίαση των κυριοτέρων συνιστωσών του υφιστάµενου κατά το στάδιο εκπόνησης της παρούσας ΜΑΣΜ Συστήµατος κατά κατηγορία (Υποσταθµοί ΥΤ/ΜΤ, ΚΥΤ, Γραµµές Μεταφοράς). Ένα απλοποιηµένο µονογραµµικό διάγραµµα φαίνεται στο συνηµµένο γεωγραφικό χάρτη. Γενική περιγραφή των τεχνικών χαρακτηριστικών του Συστήµατος παρατίθεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I. 2.1 ΥΠΟΣΤΑΘΜΟΙ 150 KV/ΜΤ Σύµφωνα µε το συνηµµένο γεωγραφικό χάρτη, στο Σύστηµα σήµερα είναι συνδεδεµένοι: 202 Υ/Σ υποβιβασµού 150kV/ΜΤ της ΕΗ, εκ των οποίων 183 εξυπηρετούν τις ανάγκες των πελατών του ικτύου ιανοµής. Οι Υ/Σ αυτοί περιλαµβάνουν τµήµατα η διαχείριση των οποίων είναι στην αρµοδιότητα του ΕΣΜΗΕ ως ιαχειριστή του Συστήµατος, σύµφωνα µε τα αναφερόµενα στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I ( I.2.1). Στους παραπάνω Υ/Σ συµπεριλαµβάνονται 19 Υ/Σ που είναι συνδεδεµένοι σε Υ/Σ ανυψώσεως (16 από συµβατικούς σταθµούς παραγωγής της ΕΗ και 3 από σταθµούς ΑΠΕ) και 13 Υ/Σ που είναι συνδεδεµένοι στην πλευρά 150 kv των ΚΥΤ. 14 εξυπηρετούν τις ανάγκες του ικτύου ιανοµής στην περιοχή Αττικής και η διαχείρισή τους είναι εξ ολοκλήρου στην αρµοδιότητα του ιαχειριστή του ικτύου 4 χρησιµοποιούνται για την τροφοδότηση των φορτίων Ορυχείων (Νοτίου Πεδίου Πτολεµαΐδας, Καρδιάς, Αµυνταίου, Χωρεµίου). Ανάγκες ορυχείων εξυπηρετεί και ο Υ/Σ Πτολεµαΐδας Ι, ο οποίος συµπεριλαµβάνεται στους 181 που εξυπηρετούν και ανάγκες ιανοµής. Ένας Υ/Σ (Αντλιοστάσιο Πολυφύτου) εξυπηρετεί ανάγκες άντλησης για τον ΥΗΣ Πολυφύτου. 20 Υ/Σ για την υποδοχή της ισχύος αιολικών πάρκων (Α/Π), εκ των οποίων οι Υ/Σ Καρύστου, Λιβαδίου και Αργυρού εξυπηρετούν παράλληλα και φορτία ιανοµής (συµπεριλαµβάνονται στους παραπάνω 202 Υ/Σ υποβιβασµού της ΕΗ). 18

Υ/Σ ανυψώσεως Μ.Τ./150kV στους ακόλουθους Σταθµούς Παραγωγής της ΕΗ: 7 Θερµοηλεκτρικοί Σταθµοί (Κοµοτηνής, Πτολεµαΐδας, Αλιβερίου, Μεγαλόπολης Ι και ΙΙ, Αγ. Γεωργίου και Λαυρίου) 18 Υδροηλεκτρικοί Σταθµοί (Θησαυρού, Πλατανόβρυσης, Άγρα, Εδεσσαίου, Πολυφύτου, Ασωµάτων, Μακροχωρίου, Σφηκιάς, Ν. Πλαστήρα, Γκιώνας, Πηγών Αώου, Λούρου, Πουρναρίου Ι και ΙΙ, Καστρακίου, Κρεµαστών, Στράτου, Λάδωνα). 2 Υ/Σ ανυψώσεως σε Σταθµούς Παραγωγής ανεξάρτητων Παραγωγών (ΗΡΩΝ Θερµοηλεκτρική Α.Ε. και Αλουµίνιο Α.Ε.). Οι µονάδες παραγωγής των εν λόγω σταθµών συνδέονται στα 150 kv µέσω Μ/Σ ανυψώσεως ΜΤ/150kV. 35 Υ/Σ υποβιβασµού 150kV/ΜΤ που εξυπηρετούν τις εγκαταστάσεις Πελατών Υ.Τ.. 2.2 ΚΕΝΤΡΑ ΥΠΕΡΥΨΗΛΗΣ ΤΑΣΕΩΣ (ΚΥΤ) Τα Κέντρα Υπερυψηλής Τάσεως (ΚΥΤ) αποτελούν τα σηµεία σύνδεσης του Συστήµατος 400kV µε το Σύστηµα 150kV και εξυπηρετούν ανάγκες αποµάστευσης ισχύος προς το Σύστηµα 150 kv. Πρόκειται για 12 ΚΥΤ, τα οποία περιλαµβάνουν έναν ή περισσότερους αυτοµετασχηµατιστές (ΑΜ/Σ) τριών τυλιγµάτων 400kV/150kV/30kV (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV - Πίνακας Ε4). Επιπλέον, υπάρχουν 6 ΚΥΤ (που δεν συµπεριλαµβάνονται στα προαναφερόµενα 12), τα οποία είναι εγκατεστηµένα πλησίον των οµωνύµων σταθµών παραγωγής και εξυπηρετούν παράλληλα (ΚΥΤ Αµυνταίου, Καρδιάς, Λαυρίου) ή αποκλειστικά (Αγ. ηµητρίου, Μελίτης, ΕΝΘΕΣ) ανάγκες ανύψωσης τάσης από τις µονάδες παραγωγής προς το Σύστηµα 400kV. 2.3 ΓΡΑΜΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ (Γ.Μ.) Στο Σύστηµα υπάρχουν Γ.Μ. υψηλής (150 kv) και υπερυψηλής (400 kv) τάσης διαφόρων ειδών και τύπων, σύµφωνα µε τα αναφερόµενα στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I ( I.4). Στον ακόλουθο πίνακα παρατίθενται τα (προσεγγιστικά) συνολικά µήκη των εναερίων Γ.Μ. : 19

Πιν. I: Συνολικά Μήκη Εναερίων Γ.Μ. του Συστήµατος ΕΠΙΠΕ Ο ΤΑΣΗΣ (kv) ΚΥΚΛΩΜΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ Γ.Μ. ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΜΗΚΟΣ (km) 66 150 150 150 150 400 400 400 ΑΠΛΟ ΑΠΛΟ ΑΠΛΟ ΙΠΛΟ ΙΠΛΟ ΑΠΛΟ ΙΠΛΟ ΑΠΛΟ Ε/66 Ε/150 Β/150 2Β(Ε)/150 2Β/150 Β'Β'/400 2Β'Β'/400 Β'Β'Β'/400 40 2590 2020 215 6065 210 3415 285 Εκτός των ανωτέρω εναερίων Γ.Μ., στο Σύστηµα υπάρχουν: 232 km υπογείων και υποβρυχίων καλωδίων 150 kv 4 km υπογείων καλωδίων 400 kv (ΕΝΘΕΣ ΚΥΤ Θεσσαλονίκης) 13,5 km υποβρυχίων καλωδίων 66 kv (Ηγουµενίτσα Κέρκυρα) 106 km εναέριας γραµµής και 160 km υποβρυχίου καλωδίου 400 kv Σ.Ρ. για τη διασύνδεση µε την Ιταλία 212 km υπογείων καλωδίων 150 kv για τη µεταφορά ισχύος εντός των πυκνοκατοικηµένων περιοχών της Πρωτεύουσας και της Θεσσαλονίκης. 2.4 ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗΣ ΑΕΡΓΟΥ ΙΣΧΥΟΣ Οι ανάγκες για αντιστάθµιση αέργου ισχύος καλύπτονται µε την εγκατάσταση στατών πυκνωτών και πηνίων. Πιο συγκεκριµένα, για την τοπική στήριξη των τάσεων στους Υ/Σ 150kV/ΜΤ, χρησιµοποιούνται στατοί πυκνωτές που εγκαθίστανται κυρίως στους ζυγούς Μ.Τ. των Υποσταθµών. Επιπρόσθετα, κατά την πενταετία 2004-2009 εγκαταστάθηκαν 16 συστοιχίες πυκνωτών 150kV ονοµαστικής ικανότητας 25 Mvar εκάστη σε Υ/Σ και ΚΥΤ του Συστήµατος (βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV - Πίνακας Ε6). Συνολικά, κατά την τελευταία διετία έχουν εγκατασταθεί περίπου 300 Mvar χωρητικής ισχύος σε επίπεδο Μέσης και Υψηλής Τάσης, καθώς και αντιστάθµιση σε ηµόσια κτίρια. Επίσης, έχουν εγκατασταθεί πηνία στην πλευρά 150kV σε Υποσταθµούς 150kV/ΜΤ (σε εκείνους στους οποίους συνδέονται υποβρύχια καλώδια), καθώς και στο τριτεύον τύλιγµα (πλευρά 30 kv) των ΑΜ/Σ των ΚΥΤ για την αντιµετώπιση προβληµάτων εµφάνισης υψηλών τάσεων κατά τις ώρες χαµηλού φορτίου (βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV - Πίνακες Ε5 και Ε6). 20

2.5 ΙΕΘΝΕΙΣ ΙΑΣΥΝ ΕΣΕΙΣ Από τον Οκτώβριο του 2004 το Ελληνικό Σύστηµα λειτουργεί σύγχρονα και παράλληλα µε το σύγχρονο διασυνδεδεµένο Σύστηµα του ENTSO-E (European Network of Transmission System Operators for Electricity), που µέχρι τον Ιούνιο του 2008 συνιστούσε την τέως UCTE (Union pour la Coordination du Transport de l Electricité). Η παράλληλη λειτουργία επιτυγχάνεται µέσω διασυνδετικών Γ.Μ. 400 και 150 kv µε τα Συστήµατα της Αλβανίας, της Βουλγαρίας και της ΠΓ Μ (FYROM). Επιπλέον, το Ελληνικό Σύστηµα συνδέεται ασύγχρονα (µέσω υποβρυχίου συνδέσµου συνεχούς ρεύµατος) µε την Ιταλία. Η τοπολογία των υφιστάµενων και υπό ανάπτυξη διασυνδέσεων φαίνεται στο Σχήµα 1, όπου παριστάνονται µε διαφορετικούς χρωµατισµούς οι υφιστάµενες, οι υπό κατασκευή, οι προγραµµατισµένες και οι υπό µελέτη διασυνδέσεις. Udine (IT) SI Okroglo Divac Italy Cirkov e Krs o Melin Pinc Hevi Cirkovce Krsko Tumbri HR Konjs o Konjsko Υφιστάµενες Zerjavine B. B. Luka ΙΑΣΥΝ ΕΣΕΙΣ 400 kv Ernestinovo Mostar Trebinj Trebin e Pecs Ugljevik BA ME Italy HU DC Link to Italy Ribarevi e Podgorica Sandorfalva Sombor Subotic S. Mitrovic Ribarevin Podgoric Tiran Tira a Elbasa n Novi Sad AL Becescab SR Skopje5 Stip Dubrovo Bitol Florin Kardi Arad Kosovo B Arachtho s Portil de Fier Djerdap Nis FYROM GR Arachthos Sacala Nada Thessaloniki Rosiori Kozl duj Mogi a Tintaren Sofia West C. Mogila Blagoevgrad N.Santa RO BG Isaccea Isacce Varna Varna Dobruja Maritza3 Hamidaba Babaeski TR Υπό κατασκευή Προγραµµατισµένες Υπό µελέτη - Σχήµα 1 : Σχηµατικό ιάγραµµα των ιασυνδεδεµένων Συστηµάτων της Βαλκανικής 21

Στα επόµενα εδάφια γίνεται µία αναλυτική περιγραφή των διασυνδέσεων του Ελληνικού Συστήµατος µε τα Συστήµατα των γειτονικών χωρών. 2.5.1 Ελλάδα - ΠΓ Μ Με το Σύστηµα της ΠΓ Μ η Ελλάδα συνδέεται µέσω: µίας γραµµής 400 kv απλού κυκλώµατος µε δίδυµο αγωγό, µεταξύ ΚΥΤ Θεσσαλονίκης και Dubrovo στην ΠΓ Μ και µίας γραµµής 400 kv απλού κυκλώµατος µε δίδυµο αγωγό, µεταξύ ΚΥΤ Μελίτης και Bitola στην ΠΓ Μ. 2.5.2 Ελλάδα - Αλβανία Με το Αλβανικό Σύστηµα η Ελλάδα συνδέεται µέσω: µίας γραµµής 400 kv απλού κυκλώµατος µε δίδυµο αγωγό, µεταξύ ΚΥΤ Καρδιάς και Elbasan (Αλβανία). Η ικανότητα µεταφοράς ισχύος µέσω της γραµµής αυτής περιορίζεται στα 250 MVA λόγω περιορισµών στο Αλβανικό Σύστηµα. Τούτο οφείλεται στη δοµή του Αλβανικού Συστήµατος, δεδοµένου ότι η Αλβανία δεν διαθέτει σύστηµα 400 kv πέραν της Γ.Μ. Elbasan Καρδιά, παρά µόνο σύστηµα 220 kv µε χαλαρές συνδέσεις µε τη Σερβία και το Μαυροβούνιο. µίας γραµµής 150 kv ελαφρού τύπου µεταξύ Υ/Σ Μούρτου και ΥΗΣ Bistrica στην Αλβανία, ονοµαστικής ικανότητας µεταφοράς 100 MW περίπου. Μέσω των πιο πάνω διασυνδετικών γραµµών το Αλβανικό Σύστηµα λειτουργεί σύγχρονα και παράλληλα µε το Ελληνικό Σύστηµα. 2.5.3 Ελλάδα - Βουλγαρία Με το Βουλγαρικό Σύστηµα η Ελλάδα συνδέεται µέσω µίας Γ.Μ. 400 kv (τύπου Β'Β'), µεταξύ ΚΥΤ Θεσσαλονίκης και Blagoevgrad στην Βουλγαρία. 22

2.5.4 Ελλάδα - Ιταλία Η διασύνδεση αυτή συνδέει το ΚΥΤ Αράχθου µε τον Υ/Σ Galatina στην Ιταλία. Είναι σύνδεση συνεχούς ρεύµατος και περιλαµβάνει: 2 σταθµούς µετατροπής ΥΤΣΡ (HVDC) 400 kv ικανότητας 500 MW τµήµατα εναερίων Γ.Μ. DC µήκους 45 km επί Ιταλικού εδάφους και 107 km επί ελληνικού εδάφους τµήµα υπογείου καλωδίου DC µήκους 4 km επί Ιταλικού εδάφους ένα υποβρύχιο καλώδιο DC 400 kv ισχύος 500 MW και µήκους 160 km Το ΚΥΤ Αράχθου συνδέεται µε το Σύστηµα µέσω δύο Γ.Μ. 400 kv απλού κυκλώµατος µε τρίδυµο αγωγό (Β'Β'Β'/400 kv) µε τα ΚΥΤ Τρικάλων και Αχελώου µήκους 105 km και 71,5 km αντίστοιχα. Η διασύνδεση Σ.Ρ. των Συστηµάτων Ελλάδας και Ιταλίας µέσω υποβρυχίου καλωδίου έχει τεθεί σε εµπορική λειτουργία και λειτουργεί επιτυχώς από το τέλος του 2002 (µε εξαίρεση δύο περιόδων βλάβης, διάρκειας µερικών εβδοµάδων, το θέρος του 2007 και του 2008, στην Ιταλική πλευρά). 2.5.5 Ελλάδα - Τουρκία Από το θέρος του 2008 έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή της Γ.Μ. 400 kv ΚΥΤ Φιλίππων ΚΥΤ Ν. Σάντας Babaeski (Τουρκία). Η Γ.Μ. αυτή είναι διπλού κυκλώµατος (τύπου 2Β Β ) στο τµήµα ΚΥΤ Φιλίππων Ν. Σάντα και µονού κυκλώµατος (τύπου Β Β Β ) στο τµήµα Ν. Σάντα - Babaeski. Η θέση της Γ.Μ. σε λειτουργία θα γίνει µετά την ολοκλήρωση των απαραίτητων τεχνικών βελτιώσεων στο Σύστηµα της Τουρκίας, οι οποίες έχουν ζητηθεί από τον ENTSO-E. Το τελευταίο χρονικό διάστηµα έχει σηµειωθεί σηµαντική πρόοδος από την Τουρκική πλευρά και η έναρξη δοκιµαστικής σύγχρονης και παράλληλης λειτουργίας του Συστήµατος της Τουρκίας µε το σύγχρονο Ευρωπαϊκό διασυνδεδεµένο Σύστηµα αναµένεται µέχρι το τέλος του 2010. Η διασύνδεση της Τουρκίας µε το Ευρωπαϊκό διασυνδεδεµένο Σύστηµα αναµένεται να γίνει µέσω της πιο πάνω Γ.Μ. (Ν. Σάντα Babaeski), καθώς και µε δύο υφιστάµενες Γ.Μ. 400 kv από τη Βουλγαρία. 23

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 25

3. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Η ανάπτυξη του Συστήµατος σχεδιάζεται µε στόχο την ικανοποίηση των απαιτήσεων ασφάλειας που καθορίζονται στον Κ Σ&ΣΗΕ, καθώς και της αύξησης των δυνατοτήτων διακίνησης ενέργειας, προς και από τους κόµβους του Συστήµατος, αλλά και προς και από τα γειτονικά Συστήµατα. 3.1 ΑΣΦΑΛΕΙΑ Στα πλαίσια εκτίµησης του βαθµού ικανοποίησης των κριτηρίων ασφαλούς λειτουργίας του Συστήµατος, ελέγχεται µία σειρά από παραµέτρους για την εκτίµηση των λειτουργικών καταστάσεων και την απόκριση του Συστήµατος σε συνθήκες διαταραχών. Για το σκοπό αυτό, στα πλαίσια του προγράµµατος ανάπτυξης εκπονούνται οι ακόλουθες µελέτες: 1. Μελέτες ανάλυσης στατικής ασφάλειας: Αναλύεται η συµπεριφορά του Συστήµατος στη µόνιµη κατάσταση (µελέτες ροής φορτίου) σε συνθήκες µεγίστου και ελαχίστου φορτίου, σύµφωνα µε τα κριτήρια Ν (κανονική λειτουργία µε διαθέσιµα όλα τα στοιχεία του Συστήµατος) και Ν-1 2 (απώλεια ενός στοιχείου του Συστήµατος, όπως Γ.Μ., µονάδα παραγωγής, ΑΜ/Σ). Ειδικά για το δίκτυο των 400kV, λόγω του κρίσιµου ρόλου του στη µεταφορά ενέργειας κατά µήκος του άξονα Βορρά-Νότου (βλ. Κεφ. 1), ελέγχεται επιπλέον η συµπεριφορά του Συστήµατος σε συνθήκες λειτουργίας Ν-2 (απώλεια δύο στοιχείων του Συστήµατος). Τα κριτήρια καλής και ασφαλούς λειτουργίας καλύπτουν τις απαιτήσεις του Κ Σ&ΣΗΕ (Άρθρο 247, 3 και 4) και είναι τα εξής: Tα επίπεδα τάσεως στους ζυγούς Υ.Τ. και Υ.Υ.Τ. του Συστήµατος απαιτείται να διατηρούνται εντός των παρακάτω ορίων: ±5% της ονοµαστικής τιµής σε κανονικές συνθήκες λειτουργίας (Ν) ±10% της ονοµαστικής τιµής σε έκτακτες συνθήκες λειτουργίας (Ν-1) Oι φορτίσεις των Γ.Μ. να είναι κάτω από τα θερµικά τους όρια, τόσο σε κανονικές (Ν), όσο και σε έκτακτες (Ν-1) συνθήκες λειτουργίας. Επειδή το µέγιστο φορτίο του Συστήµατος εµφανίζεται κατά τη θερινή περίοδο, στις µελέτες ανάλυσης στατικής ασφάλειας λαµβάνονται υπόψη τα θερινά όρια λειτουργίας, τα οποία παρατίθενται στον Πιν. XII (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II, σελ. 139). 2. Μελέτες στατικής ευστάθειας: Αναλύεται η συµπεριφορά του Συστήµατος σε περιπτώσεις µικρών µεταβολών καταστάσεων, όπως µεταβολές στο 2 Εφεξής «συνθήκες Ν-1» 26

φορτίο και την τοπολογία για την ανίχνευση τυχόν ταλαντώσεων χαµηλής συχνότητας. Οι µελέτες αυτές, επειδή απαιτούν τη µοντελοποίηση του συνολικού Ευρωπαϊκού Συστήµατος, γίνονται σε συνεργασία µε το ιαχειριστή Συστήµατος των Ευρωπαϊκών Χωρών (ENTSO-E). 3. Μελέτες µεταβατικής ευστάθειας: Ελέγχεται η ικανότητα του Συστήµατος να επανέλθει σε κανονική κατάσταση λειτουργίας µετά από µεγάλες και κρίσιµες διαταραχές, όπως απώλεια µονάδας παραγωγής σφάλµατα σε Γ.Μ. ή ζυγούς κρίσιµων Υ/Σ ή ΚΥΤ. Ελέγχεται επίσης, εάν µετά τη διαταραχή οι γεννήτριες παραµένουν σε συγχρονισµό ή αποσυγχρονίζονται. 4. Μελέτες βραχυκυκλωµάτων: Υπολογίζονται οι µέγιστες τιµές ρευµάτων βραχυκυκλώσεως σε όλους τους ζυγούς του Συστήµατος, σύµφωνα µε το πρότυπο IEC 60909. Ελέγχεται αν η µέγιστη υποµεταβατική στάθµη βραχυκυκλώσεως υπερβαίνει το 90% εκείνης που προβλέπεται στις προδιαγραφές του εξοπλισµού (βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I, I.1). Το παραπάνω αποτελεί και ένα βασικό κριτήριο σχεδιασµού του εξοπλισµού Υ/Σ και ΚΥΤ σύµφωνα µε τον Κ Σ&ΣΗΕ (Άρθρο 247, 10). Η συµπεριφορά του Συστήµατος µελετάται σε «ακραίες» καταστάσεις φόρτισης, δηλαδή συνθήκες µεγίστου και ελαχίστου φορτίου. Η κατανοµή της παραγόµενης ισχύος στις µονάδες παραγωγής γίνεται µε βάση τις συνήθεις πρακτικές, όπως προκύπτουν από τη σειρά ένταξης των µονάδων, µε εξαίρεση τις µονάδες παραγωγής στο Νότιο Σύστηµα, οι οποίες σε ώρες µεγίστου φορτίου εντάσσονται µε τη µέγιστη διαθέσιµη παραγωγή τους. Επιπλέον, µελετάται η συµπεριφορά του Συστήµατος σε «ακραίες» καταστάσεις φόρτισης (τυπικά ελάχιστα και µέγιστα) ορισµένων κρίσιµων περιοχών του Συστήµατος. Κατά την τελευταία περίοδο και κατόπιν ειδικών µελετών δυναµικής συµπεριφοράς, καθώς και µελετών ευστάθειας τάσεως, έχουν υλοποιηθεί από το ΕΣΜΗΕ ειδικά Συστήµατα Προστασίας (Special Protection Schemes) µε χρήση PLC (Programming Logical Controllers) για την αντιµετώπιση εκτάκτων καταστάσεων απώλειας Γ.Μ. ή µονάδων παραγωγής στο Νότιο Σύστηµα. 3.2 ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Υπολογίζεται η ικανότητα διακίνησης ισχύος από και προς τα γειτονικά συστήµατα µε βάση τις τρέχουσες ρυθµίσεις των προστασιών των διασυνδετικών γραµµών, εφαρµόζοντας τα προαναφερθέντα κριτήρια Στατικής και υναµικής ασφάλειας. Μετά την απελευθέρωση των αγορών 27

ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή, η ικανότητα διακίνησης ενέργειας αποτελεί σηµαντικό παράγοντα για την ανάπτυξη εµπορικών ανταλλαγών ενέργειας. εδοµένου ότι η ικανότητα µεταφοράς από και προς τα γειτονικά συστήµατα εξαρτάται από την ικανότητα όχι µόνο του Ελληνικού Συστήµατος αλλά και των συστηµάτων στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, στα πλαίσια της ΜΑΣΜ και διεθνών συνεργασιών (ΤΕΝ, µελέτη διασύνδεσης µε την Τουρκία, ENTSO-E Regional Group South Eastern Europe κλπ.) µελετώνται έργα ενίσχυσης και ανάπτυξης των διασυνδέσεων στην ευρύτερη περιοχή (βλ. 5.5). 28

Ε ΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑ ΟΧΕΣ ΦΟΡΤΙΑ ΝΕΟΙ ΥΠΟΣΤΑΘΜΟΙ (Υ/Σ) ΥΤ/ΜΤ ΜΟΝΑ ΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 29

4. Ε ΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑ ΟΧΕΣ 4.1 ΦΟΡΤΙΑ Κρίσιµος παράγοντας κατά το σχεδιασµό ανάπτυξης του Συστήµατος είναι η προβλεπόµενη εξέλιξη των φορτίων κατά τη διάρκεια της υπό εξέταση χρονικής περιόδου και ειδικότερα η εξέλιξη των µεγίστων και ελαχίστων. Πιο συγκεκριµένα, ο σχεδιασµός του Συστήµατος γίνεται για να ικανοποιούνται οι ανάγκες µεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, µε εύλογες παραδοχές κατανοµής της παραγωγής και των εισαγωγών για τις ώρες µεγίστων και για τις ώρες ελαχίστων. Ο σχεδιασµός για τις ώρες µεγίστου του Συστήµατος είναι αυτός που καθορίζει τις ανάγκες νέων έργων Μεταφοράς, δηλαδή ΓΜ 400kV και 150kV, Κέντρων Υπερυψηλής Τάσης (ΚΥΤ) και µέτρων χωρητικής αντιστάθµισης, λαµβάνοντας υπόψη τις λειτουργικές συνθήκες που καθορίζει ο Κ Σ&ΣΗΕ. Κατά τις ώρες ελαχίστου του Συστήµατος προφανώς δεν τίθεται θέµα υπερφόρτισης των στοιχείων του Συστήµατος, αλλά θέµα διατήρησης του επιπέδου των τάσεων σε χαµηλότερα όρια από τις µέγιστες τιµές τάσεων που αντέχει ο εξοπλισµός και καθορίζει ο Κ Σ&ΣΗΕ. Τούτο οδηγεί σε προσδιορισµό των αναγκών σε πηνία κ.λ.π. Σηµειώνεται ότι οι συνθήκες µεγίστου φορτίου στο Σύστηµα εµφανίζονται κατά τη θερινή περίοδο και στη διάρκεια των µεσηµβρινών ωρών, ενώ οι συνθήκες ελαχίστου φορτίου την άνοιξη κατά τις νυχτερινές ώρες. Το απόλυτο ελάχιστο του Συστήµατος εµφανίζεται την περίοδο του Πάσχα. Τα φορτία που ελήφθησαν υπόψη για τον καταρτισµό της ΜΑΣΜ προέκυψαν από: την εκτίµηση της συνολικής ζήτησης ισχύος και ενέργειας για το Σύστηµα που πραγµατοποιήθηκε από το ΕΣΜΗΕ, µία σύνοψη της οποίας παρατίθεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II. τις εκτιµήσεις του ιαχειριστή του ικτύου σχετικά µε την εξέλιξη των φορτίων ιανοµής (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV, Πίνακες Φ1 έως Φ5). Κατά την εκπόνηση των µελετών, τα φορτία αυτά αναπροσαρµόζονται κατάλληλα, ώστε το συνολικό φορτίο να αντιστοιχεί στις προβλέψεις που αναφέρονται παρακάτω. τις προβλέψεις των φορτίων των Ορυχείων (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV, Πίνακας Φ7). τις προβλέψεις των φορτίων των Πελατών Υ.Τ. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV, Πίνακας Φ6). 30

Πρέπει να τονισθεί, ότι η εκτίµηση των συνολικών φορτίων υπόκειται σε πολλές αβεβαιότητες. Η παρούσα ΜΑΣΜ, όσον αφορά τον προσδιορισµό των έργων, βασίζεται προφανώς στις προγενέστερες και ειδικότερα στην τελευταία εγκεκριµένη της περιόδου 2008-2012. Είναι γεγονός όµως, ότι οι τρέχουσες εξελίξεις (µείωση του φορτίου σε ενέργεια και αιχµή λόγω της οικονοµικής κρίσης) οδηγούν σε προβλέψεις σε ενέργεια (βλ. II.2, σελ. 146) και αιχµή (βλ. II.3, σελ. 148) σηµαντικά χαµηλότερες από τις προηγούµενες και συνοψίζονται στον πίνακα που ακολουθεί: Πιν. II: Πρόβλεψη εξέλιξης ζήτησης και αιχµής ηλεκτρικής ενέργειας στο Σύστηµα Σενάριο ΧΑΜΗΛΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Σενάριο ΑΝΑΦΟΡΑΣ Σενάριο ΥΨΗΛΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Έτος Ζήτηση (GWh) Ετήσια αιχµή φορτίου (MW) Ζήτηση (GWh) Ετήσια αιχµή φορτίου (MW) Ζήτηση (GWh) Ετήσια αιχµή φορτίου (MW) 2010 53430 10000 53800 10400 53800 10800 2011 54340 10170 54970 10650 55150 11050 2012 55200 10350 56100 10850 56800 11400 2013 56030 10500 57200 11100 58510 11700 2014 56810 10650 58270 11300 60260 12100 Ο σχεδιασµός του Συστήµατος βασίζεται στο υψηλό σενάριο εξέλιξης της αιχµής, ώστε τα αποτελέσµατα των µελετών να είναι στην ασφαλή πλευρά. 4.2 ΝΕΟΙ ΥΠΟΣΤΑΘΜΟΙ (Υ/Σ) ΥΤ/ΜΤ Για τους νέους Υ/Σ ΥΤ/ΜΤ που περιλαµβάνονται στην παρούσα ΜΑΣΜ, ισχύουν τα εξής: Θα εγκατασταθούν 22 νέοι Υ/Σ υποβιβασµού 150kV/ΜΤ του ιαχειριστή ικτύου (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV, Πίνακας Σ1). Ο ΟΣΕ θα ηλεκτροδοτήσει την κίνηση των αµαξοστοιχιών µεταξύ Αθήνας και Θεσσαλονίκης µε την κατασκευή 13 νέων Υ/Σ 150kV/ΜΤ σε όλο το µήκος του άξονα Αθήνα-Θεσσαλονίκη. Οι 10 από τους πιο πάνω Υ/Σ έχουν ήδη ηλεκτρισθεί (οι 9 εντός της περιόδου 2007-2009). Επίσης, η ηλεκτροδότηση της σιδηροδροµικής γραµµής Αθήνας - Πάτρας θα απαιτήσει σε πρώτη φάση την κατασκευή δύο επιπλέον Υ/Σ 150kV/ΜΤ στην περιοχή της Κορίνθου και στο Λουτρόπυργο (περιοχή Μεγάρων). Εκτιµάται ότι θα εγκατασταθούν 7 Υ/Σ ανυψώσεως σε Σταθµούς Παραγωγής της ΕΗ. Στον ΑΗΣ Αλιβερίου και στον ΑΗΣ Μεγαλόπολης οι νέες µονάδες παραγωγής θα συνδεθούν στο Σύστηµα 400kV µέσω Μ/Σ ανυψώσεως ΜΤ/400kV. Στους Υ/Σ των 5 νέων ΥΗΣ (Ιλαρίωνας, Μεσοχώρα, Μετσοβίτικο, Πευκόφυτο, Συκιά) οι µονάδες παραγωγής θα συνδεθούν στο Σύστηµα 150kV µέσω Μ/Σ ανυψώσεως ΜΤ/150kV. Σύµφωνα µε τις Προσφορές Σύνδεσης που έχουν δοθεί σε 9 Σταθµούς Παραγωγής ανεξάρτητων παραγωγών (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV, Πίνακας Π1) 31

και εφόσον οι τελευταίοι προχωρήσουν στην υλοποίηση των αντίστοιχων έργων παραγωγής, προβλέπεται η ένταξη ισάριθµων νέων Υ/Σ ανυψώσεως. Σε 3 από τους παραπάνω Υ/Σ (Άγ. Θεόδωροι Κορινθίας, Μαγνησία, Άγ. Νικόλαος Αράχθου) οι µονάδες παραγωγής συνδέονται στο Σύστηµα 150kV µέσω Μ/Σ ανυψώσεως ΜΤ/150kV, ενώ στους υπόλοιπους 6 Υ/Σ (Καβάλα, Λιβαδειά, Θήβα, Θίσβη, Άγ. Νικόλαος Βοιωτίας, Χαλυβουργική) οι µονάδες παραγωγής προβλέπεται να συνδεθούν στο Σύστηµα 400kV µέσω Μ/Σ ανυψώσεως ΜΤ/400kV. Επίσης, για την υποδοχή της ισχύος των σταθµών παραγωγής από ΑΠΕ προβλέπεται η ανάπτυξη νέων Υ/Σ 150kV/ΜΤ σε διάφορα σηµεία της χώρας. Οι νέοι Υ/Σ 150kV/ΜΤ που θα απαιτηθούν για τη σύνδεση των σταθµών ΑΠΕ που έχουν λάβει προσφορά σύνδεσης από το ΕΣΜΗΕ, περιγράφονται στο Κεφάλαιο 6 και παρατίθενται αναλυτικά στον Πίνακα Α1 (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV). Η κατασκευή των Υ/Σ αυτών εξαρτάται βέβαια από την πρόοδο κατασκευής των αντίστοιχων σταθµών ΑΠΕ. 4.3 ΜΟΝΑ ΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Για την εκπόνηση της ΜΑΣΜ λαµβάνονται υπόψη οι υφιστάµενες µονάδες παραγωγής ενώ δεδοµένων των αβεβαιοτήτων όσον αφορά την ένταξη νέων µονάδων παραγωγής- εξετάζονται εναλλακτικά σενάρια που βασίζονται στην ένταξη των αδειοδοτηµένων ΘΗΣ. Οι υφιστάµενες και οι υποψήφιες προς ένταξη µονάδες παραγωγής περιγράφονται στη συνέχεια. 4.3.1 Υφιστάµενες Μονάδες Παραγωγής Στο Σύστηµα σήµερα, είναι συνδεδεµένα και λειτουργούν: Οι θερµικοί σταθµοί της ΕΗ που έχουν αδειοδοτηθεί από το ΥΠΑΝ µε τις Υ.Α. 5/Β/Φ1/οικ.1085/24.1.2002 και 5/ΗΛ/Α/Φ7/19600/4.11.2003 και είναι σε λειτουργία, καθώς και η µονάδα συνδυασµένου κύκλου «Λαύριο V» (βλ. Πιν. III κατωτέρω). Οι υδροηλεκτρικοί σταθµοί της ΕΗ που έχουν αδειοδοτηθεί από το ΥΠΑΝ µε την πρώτη Υ.Α. και είναι σε λειτουργία (βλ. Πιν. IV κατωτέρω). Οι µονάδες ανοικτού κύκλου της εταιρείας ΗΡΩΝ Θερµοηλεκτρική Α.Ε. στο Χαραϊντίνι Θηβών. Η µονάδα παραγωγής συνδυασµένου κύκλου της Ενεργειακής Θεσσαλονίκης (ΕΝΘΕΣ). 4.3.2 Νέες Μονάδες Παραγωγής Για την ανάλυση των λειτουργικών καταστάσεων του Συστήµατος για το χρονικό ορίζοντα της παρούσας ΜΑΣΜ έχουν ληφθεί υπόψη τα εξής: 32

Οι νέες µονάδες συµπαραγωγής της «Αλουµίνιον της Ελλάδος», συνολικής ισχύος 334 MW, στον οµώνυµο Υ/Σ. Οι µονάδες αυτές βρίσκονται ήδη στο στάδιο της δοκιµαστικής λειτουργίας. Οι νέες µονάδες παραγωγής συνδυασµένου κύκλου «ΗΡΩΝ ΙΙ», «Θίσβη» και «Άγιος Νικόλαος» στη Βοιωτία, ισχύος 435, 421,6 και 412 MW αντίστοιχα, για τις οποίες έχουν υπογραφεί Συµβάσεις Σύνδεσης και είναι υπό κατασκευή. Οι νέες µονάδες παραγωγής συνδυασµένου κύκλου της ΕΗ στο Αλιβέρι και τη Μεγαλόπολη, αδειοδοτηµένης ισχύος 360 400 MW και 850 MW αντίστοιχα, που έχουν συµβολαιοποιηθεί. Με την ένταξη της νέας µονάδας στη Μεγαλόπολη θα αποσυρθούν οι παλαιές λιγνιτικές µονάδες Μεγαλόπολη Ι και ΙΙ, συνολικής εγκατεστηµένης ισχύος 250 MW. Ο υδροηλεκτρικός σταθµός της ΕΗ «ΥΗΣ Ιλαρίωνα» στον Αλιάκµονα, ισχύος 153 MW, που έχει συµβολαιοποιηθεί. Ο υδροηλεκτρικός σταθµός της ΕΗ «ΥΗΣ Μεσοχώρας» στον Αχελώο, ισχύος 160 MW, που αναµένεται να λειτουργήσει τα επόµενα χρόνια. Επίσης, εξετάστηκαν εναλλακτικά σενάρια ένταξης επιπλέον αδειοδοτηµένων µονάδων ανεξαρτήτων παραγωγών, µε έµφαση στις µονάδες παραγωγής που διαθέτουν Προσφορά Σύνδεσης και φαίνεται από τις εκθέσεις που υποβάλλουν στη ΡΑΕ και το ΕΣΜΗΕ, ότι προχωρά η κατασκευή τους. Πιο συγκεκριµένα, έως τον Αύγουστο του 2009 είχαν ζητήσει και είχαν λάβει Προσφορά Σύνδεσης 6 νέοι θερµοηλεκτρικοί σταθµοί (δεν συµπεριλαµβάνονται οι προαναφερόµενες µονάδες), συνολικής ισχύος περίπου 2700 MW (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV, Πίνακας Π1). Οι 3 εξ αυτών προβλέπεται να συνδεθούν στο Σύστηµα 400 kv ενώ οι υπόλοιπες προβλέπεται να συνδεθούν στο Σύστηµα 150 kv µε γραµµές µεταφοράς µικρού µήκους. Όλες οι αδειοδοτηµένες µονάδες µπορούν να συνδεθούν στο Σύστηµα χωρίς την απαίτηση επιπλέον ενισχύσεων του Συστήµατος. Σε κάθε περίπτωση βέβαια, θα απαιτηθούν οι γραµµές σύνδεσης από τον Υ/Σ ανύψωσης της κάθε µονάδας µέχρι το υφιστάµενο Σύστηµα. Η ανάγκη ένταξης έργων µεταφοράς µείζονος σηµασίας (4 ο κύκλωµα 400 kv Βορρά-Νότου, Γ.Μ. 400 kv ΚΥΤ Λάρισας ΚΥΤ Τρικάλων και ΚΥΤ Τρικάλων ΚΥΤ Μελίτης καθ όλο το µήκος της) εξαρτάται εντόνως από τη γεωγραφική κατανοµή των νέων µονάδων παραγωγής και κυρίως από τις εξελίξεις στην ανάπτυξη νέας παραγωγής στο Νότιο Σύστηµα, όπου µέχρι τον Αύγουστο του 2009, είχαν αδειοδοτηθεί µονάδες παραγωγής συνολικής ισχύος περίπου 2900 MW (επιπλέον αυτών που αναφέρονται στην αρχή της παραγράφου 4.3.2). Πρέπει να τονισθεί επίσης, ότι από τη λειτουργική διερεύνηση των εναλλακτικών σεναρίων που εξετάστηκαν, προκύπτει σαφώς η ανάγκη ένταξης νέας παραγωγής στο Νότιο Σύστηµα. Η ένταξη πάντως των νέων θερµικών µονάδων που αναφέρονται στην αρχή της παραγράφου, δεδοµένου ότι όλες αυτές αφορούν το Νότιο Σύστηµα, θα έχει εξαιρετικά µεγάλη συµβολή στην ασφάλειά του. 33

Πιν. III: Υφιστάµενοι Θερµικοί Σταθµοί Παραγωγής Συνδεδεµένοι στο Σύστηµα ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΟΝΑ Α ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΓΚΑΤΕ- ΣΤΗΜΕΝΗ ΙΣΧΥΣ (MW) ΚΑΘΑΡΗ ΙΣΧΥΣ (MW) Λιγνιτικές µονάδες Άγ. ηµήτριος Ι, ΙΙ 2x300 2x274 ΕΗ Άγ. ηµήτριος Άγ. ηµήτριος ΙΙΙ, IV 2x310 2x283 Άγ. ηµήτριος V 375 342 ΕΗ Αµύνταιο Αµύνταιο Ι, ΙΙ 2x300 2x273 ΕΗ Καρδιά Καρδιά I-II 2x300 2x275 Καρδιά III-V 2x306 2x280 ΕΗ Λιπτόλ Λιπτόλ Ι 10 8 (Πτολεµαΐδα) Λιπτόλ ΙΙ 33 30 ΕΗ Μεγαλόπολη Ι Μεγαλόπολη Ι, ΙΙ 2x125 2x113 Μεγαλόπολη III 300 255 ΕΗ Μεγαλόπολη IΙ Μεγαλόπολη IV 300 256 ΕΗ Μελίτη Μελίτη 330 289 Πτολεµαΐδα Ι 70 64 ΕΗ Πτολεµαΐδα Πτολεµαΐδα ΙΙ, ΙΙΙ 2x125 2x116 Πτολεµαΐδα IV 300 274 Σύνολο ισχύος λιγνιτικών µονάδων 5250 4746 Πετρελαϊκές µονάδες ΕΗ Αλιβέρι Αλιβέρι III, IV 2x150 2x144 Λαύριο Ι 130 123 ΕΗ Λαύριο Λαύριο ΙΙ 300 287 Σύνολο ισχύος πετρελαϊκών µονάδων 730 698 Μονάδες συνδυασµένου κύκλου (ΜΣΚ) ΕΗ Κοµοτηνή Κοµοτηνή 484,6 476,3 Λαύριο III (µικρή ΜΣΚ) 176,5 173,4 ΕΗ Λαύριο Λαύριο IV (µεγάλη ΜΣΚ) 560 550,2 Λαύριο V (νέα ΜΣΚ) 385,3 377,7 Ενεργειακή Θεσ. ΘΗΣ ΕΝΘΕΣ ΕΝΘΕΣ 390 389,4 Σύνολο ισχύος µονάδων συνδυασµένου κύκλου 1996,4 1967 Μονάδες φυσικού αερίου ανοικτού κύκλου ΕΗ Άγ. Γεώργιος VIII 160 151 Άγ. Γεώργιος ΕΗ Άγ. Γεώργιος IX 200 188 ΗΡΩΝ Θερµοηλεκτρική ανοικτού κύκλου Αεριοστροβιλικές µονάδες ΘΗΣ ΗΡΩΝ 147,8 147,8 Σύνολο ισχύος µονάδων φυσικού αερίου 507,8 486,8 Μονάδες συµπαραγωγής σε σταθµούς συνολικής ισχύος τουλάχιστον 50 MW ΕΛΠΕ ΕΛΠΕ/Εγκαταστάσεις Ασπροπύργου 50 50 ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ/Άγ. Θεόδωροι 66,1 66,1 Σύνολο ισχύος λοιπών Θερµοηλεκτρικών Σταθµών 116,1 116,1 ΣΥΝΟΛΟ ΙΣΧΥΟΣ ΘΕΡΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ 8600,3 8013,9 34