Περιεχόμενα 7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Περιεχόμενα 7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προλογικό σημείωμα, Κ.. Σπινέλλη... 15 Προγράμματα εκδηλώσεων... 21 Χαιρετιστήρια Μηνύματα: Αναστάσης Παπαληγούρας... 27 Κωνσταντίνος Γκλέτσος... 29 Ιωάννης Παπανικολάου... 33 Σωτήριος Μπάγιας... 35 Νέστωρ Κουράκης... 37 Νίκος Παρασκευόπουλος... 41 ΜΕΡΟΣ Α : Αξιολόγηση του θεσμικού πλαισίου I. Νομοθετική εξέλιξη των διατάξεων για τα ναρκωτικά: από το χθες στο σήμερα, Λεωνίδας Κοτσαλής... 45 ΙΙ. Η μεταχείριση των εξαρτημένων χρηστών στα διάφορα στάδια της ποινικής διαδικασίας: οι γενικές κατευθύνσεις, Σπύρος Μουζακίτης... 51 IΙI. Ερμηνευτική και νομολογιακή προσέγγιση του άρθρου 31 Ν. 3459/2006 (21 Ν. 2331/1995), Παναγιώτης Μπρακουμάτσος... 59 ΜΕΡΟΣ Β : Αξιολόγηση της εφαρμογής του θεσμικού πλαισίου I. Απόψεις των δικαστικών λειτουργών για την ειδική μεταχείριση των εξαρτημένων χρηστών, Αλεξάνδρα Πίσχοινα... 81 II. Ο ρόλος της ποινικής δικαιοσύνης στην κοινωνική επανένταξη των απεξαρτημένων ατόμων: παρουσίαση και σχολιασμός της εφαρμογής του θεσμικού πλαισίου, Βιολέττα Κριτσίλη... 95 III. Προβληματισμοί σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 31 ΚΝΝ (Ν. 3459/2006), Μαρία Καρπόνη... 109 IV. Στηρίζοντας νομικά την απεξάρτηση: η παροχή νομικής βοήθειας στο ΚΕΘΕΑ, Γιάννης Ιωαννίδης... 117

8 Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ Γ : Αξιολόγηση θεραπευτικών παρεμβάσεων εντός και εκτός σωφρονιστικού συστήματος Ι. Θεραπευτικές παρεμβάσεις σε εξαρτημένους στο πλαίσιο του σωφρονιστικού συστήματος, Χαράλαμπος Πουλόπουλος... 127 II. Γίνεται καλά ο τοξικομανής; Η αποτελεσματικότητα της απεξάρτησης, Κατερίνα Μάτσα... 145 III. Θεραπεία και εγκλεισμός: επιλογές για βελτίωση, Maerkel Christin, Μπινιώρη Ασπασία, Πλυτάς Νικόλαος, Σπύρου Σταμάτης... 151 ΜΕΡΟΣ : Εκθέσεις αποτελεσμάτων αξιολόγησης προγραμμάτων ΕΝ ΡΑΣΕΙ και ΣΤΡΟΦΗ του ΚΕΘΕΑ στο πλαίσιο του σωφρονιστικού συστήματος I. Εισαγωγικά στοιχεία σχετικά με τη διαδικασία των αξιολογήσεων... 189 1. Βασικοί στόχοι της έρευνας αξιολόγησης... 190 2. Περιγραφή του αξιολογούμενου φορέα (ΚΕΘΕΑ)... 191 3. Περιγραφή του φορέα υλοποίησης της εξωτερικής αξιολόγησης (ΕΠ & ΕΕ)... 192 II. Έρευνα αξιολόγησης του θεραπευτικού προγράμματος ΕΝ ΡΑΣΕΙ του ΚΕΘΕΑ - Έκθεση τελικών αποτελεσμάτων (2006)... 194 1. Περιγραφή του υπό αξιολόγηση προγράμματος... 194 2. Σχέδιο έρευνας... 196 2.1. Μεθοδολογία... 196 2.2. Υλοποίηση της έρευνας... 201 3. Αποτελέσματα έρευνας... 204 3.1. Γενική κατάσταση του περιβάλλοντος και των πληθυσμών που προσεγγίζονται από το πρόγραμμα... 204 3.1.1. Το γενικό πλαίσιο Απεικονίσεις (από συνεντεύξεις) του σωφρονιστικού προσωπικού για τις κρατούμενες γυναίκες... 204 3.1.1.1. Εκτιμήσεις για τον γυναικείο πληθυσμό του υπό μελέτη καταστήματος κράτησης... 204

Περιεχόμενα 9 3.1.1.2. Συνθήκες κράτησης... 209 3.1.1.3. Εκπαίδευση εργασία στο κατάστημα κράτησης... 209 3.1.1.4. Θεραπεία απεξάρτηση... 210 3.1.1.5. Σχέσεις των κρατουμένων με το σωφρονιστικό προσωπικό... 211 3.1.1.6. Κοινωνική επανένταξη υποτροπή... 212 3.1.1.7. Προτάσεις βελτίωσης... 212 3.1.2. Το ειδικό πλαίσιο Στοιχεία από τις συνεντεύξεις με κρατούμενες και αποφυλακισμένους/νες μέλη του προγράμματος... 213 3.1.2.1. Κοινωνικοδημογραφικά στοιχεία... 213 Φύλο... 213 Ηλικία... 213 Οικογενειακή κατάσταση... 214 Ειδικές κοινωνικές ομάδες... 215 Εκπαιδευτική κατάσταση... 217 Εργασία επάγγελμα... 218 Κατοικία... 219 Χρήση ουσιών... 220 3.1.2.2. Νομική κατάσταση εγκλεισμός... 222 Ποινικά αδικήματα... 222 Καθεστώς κράτησης... 223 Συνθήκες διαβίωσης στο κατάστημα κράτησης... 223 3.1.3. Το ειδικό πλαίσιο Απεικονίσεις (από συνεντεύξεις) του θεραπευτικού προσωπικού... 225 3.1.3.1. Κυρίαρχη φυσιογνωμία των μελών του προγράμματος... 225 3.2. Συμμετοχή παρακολούθηση του θεραπευτικού προγράμματος στο κατάστημα κράτησης... 227

10 Περιεχόμενα 3.2.1. Στοιχεία από τις συνεντεύξεις με κρατούμενες και αποφυλακισμένους / νες μέλη του προγράμματος... 227 3.2.1.1. Ένταξη στο θεραπευτικό πρόγραμμα... 227 3.2.1.2. Χρόνος παραμονής... 228 3.2.1.3. Πηγή ενημέρωσης... 228 3.2.1.4. Κίνητρα παρακολούθησης... 229 3.2.2. Απεικονίσεις (από συνεντεύξεις) του θεραπευτικού προσωπικού... 231 3.2.2.1. Επίπεδο προσέλευσης των κρατουμένων.. 231 3.2.2.2. Λόγοι κίνητρα συμμετοχής... 232 3.2.3. Απεικονίσεις (από συνεντεύξεις) του σωφρονιστικού προσωπικού... 233 3.2.3.1. Πηγή ενημέρωσης των κρατουμένων... 233 3.2.3.2. Ενημέρωση του προσωπικού του καταστήματος κράτησης... 234 3.3. Οι υπηρεσίες του θεραπευτικού προγράμματος στο κατάστημα κράτησης... 235 3.3.1. Στοιχεία από τις συνεντεύξεις με κρατούμενες και αποφυλακισμένους /νες μέλη του προγράμματος... 235 3.3.1.1. Ικανοποίηση από τη θεραπεία... 236 3.3.1.2. Ικανοποίηση από την εκπαίδευση... 243 3.3.1.3. Ικανοποίηση από το ανθρώπινο δυναμικό του προγράμματος... 247 3.3.1.4. Ικανοποίηση από την υποδομή του προγράμματος... 250 3.3.1.5. υσκολίες κατά την παρακολούθηση του προγράμματος... 251 3.3.1.6. Αποτελεσματικότητα αναφορικά με τις δηλούμενες ανάγκες... 255 3.3.1.7. Στερεότυπα αξιολογικές κρίσεις... 260 3.3.1.8. Προσδοκίες για το μέλλον... 265 3.3.1.9. Κριτική ανακεφαλαίωση... 269

Περιεχόμενα 11 3.3.2. Απεικονίσεις (από συνεντεύξεις) του θεραπευτικού προσωπικού... 271 3.3.2.1. Περιεχόμενο, διαδικασίες και αποτελεσματικότητα της θεραπείας... 271 3.3.2.2. Περιεχόμενο, διαδικασίες και αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης... 275 3.3.2.3. υσκολίες κατά την υλοποίηση του προγράμματος... 276 3.3.2.4. Ικανοποίηση του προσωπικού από τους όρους εργασίας... 278 3.3.2.5. Προτάσεις βελτίωσης και ανάπτυξης... 280 3.3.3. Απεικονίσεις (από συνεντεύξεις) του σωφρονιστικού προσωπικού... 280 3.3.3.1. Συνθήκες υλοποίησης του προγράμματος.. 280 3.3.3.2. Συνεργασία σωφρονιστικού θεραπευτικού προσωπικού... 282 3.3.3.3. Επίδραση του προγράμματος... 283 3.3.3.4. Ζητήματα προς βελτίωση και προτάσεις ανάπτυξης... 286 3.4. Οι υπηρεσίες του θεραπευτικού προγράμματος εκτός καταστήματος κράτησης... 287 3.4.1. Στοιχεία από τις συνεντεύξεις με αποφυλακισμένους /νες μέλη του προγράμματος... 287 3.4.1.1. Η πρώτη περίοδος μετά την αποφυλάκιση.. 287 Προσαρμογή... 287 Προτεραιότητες δυσκολίες υποστήριξη κατά την περίοδο της αποφυλάκισης... 288 3.4.1.2. Η κοινωνική επανένταξη... 290 Παρακολούθηση του προγράμματος... 290 Ικανοποίηση από το πρόγραμμα... 291 Προτεραιότητες δυσκολίες υποστήριξη στην κοινωνική επανένταξη... 292

12 Περιεχόμενα 3.4.1.3. Κριτική ανακεφαλαίωση... 293 3.4.2. Απεικονίσεις (από συνεντεύξεις) του θεραπευτικού προσωπικού... 295 3.4.2.1. Περιεχόμενο, διαδικασίες και αποτελεσματικότητα της θεραπείας... 295 3.4.2.2. Περιεχόμενο, διαδικασίες και αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης... 298 3.4.2.3. Ικανοποίηση του προσωπικού από τους όρους εργασίας... 299 3.4.2.4. Προτάσεις βελτίωσης... 300 3.4.3. Απεικονίσεις (από συνεντεύξεις) των συνεργαζόμενων φορέων... 300 4. Τελικές Προτάσεις... 303 III. Έρευνα αξιολόγησης του θεραπευτικού προγράμματος ΣΤΡΟΦΗ του ΚΕΘΕΑ στο Ε.Κ.Κ.Ν. Αυλώνα - Έκθεση τελικών αποτελεσμάτων (2006).. 312 1. Περιγραφή του υπό αξιολόγηση προγράμματος... 312 2. Σχέδιο έρευνας... 313 2.1. Μεθοδολογία... 313 2.1.1. Πιλοτική φάση... 313 2.1.2. Κύρια φάση... 315 2.1.3. Συνολικός ερωτώμενος πληθυσμός κρατουμένων, τροποποιήσεις και απώλειες... 317 2.2. Υλοποίηση της έρευνας... 317 3. Αποτελέσματα έρευνας... 318 3.1. Χαρακτηριστικά του έγκλειστου πληθυσμού και συνθήκες κράτησης Απεικονίσεις (από συνεντεύξεις) του σωφρονιστικού προσωπικού... 318 3.1.1. Νομική κατάσταση... 318 3.1.2. Οικογενειακή κατάσταση... 319 3.1.3. Χρήση ουσιών... 319 3.1.4. Σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα... 320 3.1.5. Συνθήκες κράτησης... 321

Περιεχόμενα 13 3.1.6. Σχέσεις των κρατουμένων μεταξύ τους... 322 3.1.7. Σχέσεις των κρατουμένων με το σωφρονιστικό προσωπικό... 323 3.2. Χαρακτηριστικά της λειτουργίας των Ομάδων Αυτοβοήθειας Απεικονίσεις (από συνεντεύξεις) του θεραπευτικού προσωπικού και του σωφρονιστικού προσωπικού... 324 3.2.1. Φάση υποδοχής... 324 3.2.1.1. Στόχος της φάσης υποδοχής... 324 3.2.1.2. Κίνητρα συμμετοχής κατά τη φάση υποδοχής... 325 3.2.1.3. Η μέθοδος κατά τη φάση υποδοχής... 325 3.2.2. Κύρια φάση... 327 3.2.2.1. Στόχος της κύριας φάσης... 327 3.2.2.2. Η μέθοδος κατά την κύρια φάση... 328 3.2.3. Ειδικότερα θέματα προσωπικού... 329 3.2.3.1. Εργασιακά κίνητρα για το θεραπευτικό προσωπικό... 329 3.2.3.2. Η σχέση του θεραπευτικού προσωπικού με την κοινωνική υπηρεσία, τη διοίκηση και το λοιπό σωφρονιστικό προσωπικό... 329 3.3. Χαρακτηριστικά των κρατουμένων μελών των Ομάδων Αυτοβοήθειας... 331 3.3.1. Οικογενειακή κατάσταση... 332 3.3.2. Μορφωτικό επίπεδο και επαγγελματική εμπειρία... 333 3.3.3. Νομική κατάσταση... 333 3.3.4. Χρήση ουσιών... 334 3.4. Αξιολόγηση των υπηρεσιών του προγράμματος από τους ίδιους τους κρατούμενους μέλη του προγράμματος και οι απόψεις τους για τον εγκλεισμό, τη χρήση και την εξάρτηση... 335 3.4.1. Προβλήματα στo κατάστημα κράτησης... 335 3.4.2. Χρήση, εξάρτηση και εγκλεισμός... 335

14 Περιεχόμενα 3.4.3. Κίνητρα και όφελος συμμετοχής... 336 3.4.4. υσκολίες παρακολούθησης... 337 3.4.5. Βαθμός σημαντικότητας των Ομάδων... 338 3.4.6. Πλεονεκτήματα και περιορισμοί του προγράμματος... 338 3.4.7. Σύγκριση των απαντήσεων των μελών της φάσης υποδοχής και των μελών της κύριας φάσης... 339 4. Τελικές Προτάσεις... 340 IV. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Ερωτηματολόγιο για γυναίκες κρατούμενες μέλη του προγράμματος ΕΝ ΡΑΣΕΙ... 345 2. Θεματικοί άξονες ημιδομημένης συνέντευξης με το σωφρονιστικό προσωπικό... 382 3. Θεματικοί άξονες ημιδομημένης συνέντευξης με το θεραπευτικό προσωπικό... 383