Η καταπολέµηση της παράνοµης διακίνησης & εµπορίας παιδιών είναι στο χέρι µας.
Mήνυµα του Προέδρου της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής UNICEF Κάθε µέρα χιλιάδες παιδιά σε κάθε γωνιά του πλανήτη πέφτουν θύµατα διακίνησης, εκµετάλλευσης και βίας. Αγοράζονται, πωλούνται, απάγονται και µεταφέρονται µακριά από τα σπίτια και τις οικογένειές τους µε ολέθριες συνέπειες για την υγεία τους, σωµατική και ψυχική. Η ανθρωπότητα λίγα χρόνια µετά την αυγή της νέας χιλιετίας δείχνει να στέκει ανήµπορη να αντιµετωπίσει αυτή τη ζοφερή πραγµατικότητα. Το trafficking είναι ένα παγκόσµιο ανθρωπιστικό, διακρατικό ζήτηµα. Κάθε χρόνο, παγκοσµίως, περίπου 1,2 εκατοµµύρια παιδιά οδηγούνται σε εξαναγκαστικές, επιβλαβείς εργασίες σε επικίνδυνες συνθήκες, πέφτουν θύµατα σε δίχτυα πορνείας-σεξουαλικής κακοποίησης, στρατολογούνται σε ένοπλες οµάδες ή απάγονται για εµπόριο οργάνων. Η UNICEF επιδιώκει µε συνεχείς πρωτοβουλίες και δράσεις σε συνεργασία µε κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισµούς να δηµιουργήσει ένα προστατευτικό περιβάλλον για τα παιδιά, µε πεδία δράσης: την πρόληψη την καταστολή την εκπαίδευση την οικονοµική στήριξη την ενίσχυση της νοµοθεσίας µε ενιαίους κανόνες και µεθόδους αντιµετώπισης την αποκατάσταση και επανένταξη Σ αυτή την πανανθρώπινη προσπάθεια η συνεργασία της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής της UNICEF µε το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος αποτελεί ένα κοµβικό σηµείο αναφοράς, ένα πρότυπο που θα αποτελέσει παράδειγµα προς µίµηση για το καλό των παιδιών. Σας καλούµε να ενισχύσετε αυτόν τον αγώνα µας για την εξάλειψη αυτού του εφιαλτικού φαινοµένου. Να κάνουµε την παράνοµη διακίνηση και εµπορία των παιδιών παρελθόν. Mήνυµα της Υπουργού Εξωτερικών Τα παιδιά, σε όλο τον κόσµο, αναπτυγµένο και αναπτυσσόµενο, έχουν την ανάγκη µας. Όντας από την φύση τους ευάλωτα και εύπλαστα, τα παιδιά γίνονται θύµατα ακόµα και από δικούς τους ανθρώπους. Το trafficking είναι πραγµατικότητα για εκατοµµύρια άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Σε κάθε µορφή του και από κάθε άποψη, το trafficking προσβάλλει καίρια τον πολιτισµό και την ανθρώπινη υπόσταση, συνιστώντας απειλή για την ασφάλεια, την ανάπτυξη και τα βασικότερα δικαιώµατα στον κόσµο: τη ζωή, την ελευθερία, την αξιοπρέπεια. Μετά το εµπόριο ναρκωτικών και όπλων, είναι η τρίτη επικερδέστερη δραστηριότητα του οργανωµένου εγκλήµατος. Δεν µπορούµε να αλλάξουµε τα πάντα στον κόσµο. Μπορούµε όµως να αλλάξουµε την δική µας στάση όντας πιο προσεκτικοί, πιο «υποψιασµένοι» και πιο ευαίσθητοι απέναντι στο πρόβληµα. Ακόµα κι αν δεν προλάβουµε, δεν σταµατήσουµε και δεν τιµωρήσουµε την εκµετάλλευση και την κακοποίηση όλων των παιδιών στον κόσµο, ας είµαστε, τουλάχιστον, έτοιµοι να τους προσφέρουµε µια ουσιαστική ευκαιρία να αλλάξουν την ζωή τους. Στο πλαίσιο αυτό, το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών συνεργάζεται ευρύτερα µε τη UNICEF. Για την ανάδειξη και την αντιµετώπιση ενός προβλήµατος που είναι επιτακτικό, σύνθετο και παγκόσµιο. Γιατί η εµπορία και διακίνηση παιδιών δεν είναι το µόνο δείγµα βαρβαρότητας των κοινωνιών µας απέναντι στα παιδιά. Τα γενεσιουργά αίτιά του η φτώχεια, η πείνα, η υπανάπτυξη, ο αναλφαβητισµός είναι όψεις της ίδιας βαρβαρότητας και φαινόµενα που δεν µας τιµούν. Και γιατί κοινωνίες µε παιδιά-θύµατα καταλήγουν θύµατα του εαυτού τους. Nτόρα Μπακογιάννη Υπουργός Εξωτερικών Λάµπρος Κανελλόπουλος Πρόεδρος Ελληνικής Eθνικής Επιτροπής UNICEF
H καταπολέµηση της παράνοµης διακίνησης και εµπορίας παιδιών Μεγάλη πρωτοβουλία της UNICEF και του Υπουργείου Εξωτερικών κατά του trafficking παιδιών Η Ελληνική Εθνική Επιτροπή της UNICEF και το Υπουργείο Εξωτερικών παρουσιάζουν στην Ελλάδα ένα εγχειρίδιο για την καταπολέµηση της διακίνησης και εµπορίας παιδιών (trafficking), προϊόν συλλογικής δουλειάς της Διακοινοβουλευτικής Ένωσης και της UNICEF. Στο εγχειρίδιο περιγράφονται πρωτοβουλίες, µέτρα και πολιτικές για την καταπολέµηση του φαινοµένου. Παρατίθενται συγκεκριµένα παραδείγµατα από ένα εύρος καλών πρακτικών σε διάφορους τοµείς πολιτικό, νοµικό κλπ- και, σε παγκόσµιο επίπεδο, ο συνδυασµός των οποίων µπορεί να κάνει τη ζωή των παιδιών καλύτερη και ασφαλέστερη. (Το παρόν φυλλάδιο συνιστά σταχυολόγηση µερικών από τα βασικότερα σηµεία του εγχειριδίου, για την ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση των φορέων και επαγγελµατιών που έρχονται σε επαφή µε παιδιά και παιδιά-θύµατα, καθώς και των Ελλήνων πολιτών. Το πλήρες κείµενο του οδηγού είναι αναρτηµένο στην ιστοσελίδα της UNICEF www.unicef.gr). Trafficking: Παγκόσµιο πρόβληµα, παγκόσµια πρόκληση Κάθε µέρα, χιλιάδες άνθρωποι και χιλιάδες παιδιά, σε κάθε γωνιά του πλανήτη, πέφτουν θύµατα διακίνησης, εκµετάλλευσης και βίας. Αγοράζονται, πουλιούνται, απάγονται, µεταφέρονται µακριά από τα σπίτια και τις οικογένειές τους µε ολέθριες συνέπειες για την υγεία τους, σωµατική, πνευµατική και ψυχική. Η ανθρωπότητα λίγα χρόνια µετά την αυγή της νέας χιλιετίας δείχνει ανήµπορη ν αντιµετωπίσει αυτή τη ζοφερή πραγµατικότητα. Το trafficking δεν αφορά ορισµένες µόνο χώρες, συνιστά παγκόσµιο πρόβληµα. Η παγκόσµια προσπάθεια και συνεργασία αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την αντιµετώπισή του. Είναι ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο που η Ελληνική Εθνική Επιτροπή της UNICEF και το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών συνεργάζονται. Κάθε χρόνο 1,2 εκατοµµύρια παιδιά πέφτουν θύµατα trafficking. Υπολογίζεται ότι 1,8 εκατοµµύρια παιδιά, τα περισσότερα από αυτά κορίτσια, πέφτουν θύµατα σεξουαλικής εκµετάλλευσης στην πολλών δισεκατοµµυρίων δολαρίων εµπορική σεξουαλική βιοµηχανία. 5,7 εκατοµµύρια παιδιά εµπλέκονται σε µορφές εξαναγκαστικής εργασίας ή δουλείας. Η διακίνηση ανθρώπων είναι από τα πιο προσοδοφόρα και ταχέως αναπτυσσόµενα εγκλήµατα σε διεθνές επίπεδο, αφού κάθε χρόνο αποφέρει κέρδη ύψους 10 δισεκατοµµυρίων δολαρίων περίπου. Με βάση στοιχεία του ΟΗΕ, είναι η τρίτη πιο επικερδής δραστηριότητα του οργανωµένου εγκλήµατος, µετά την εµπορία ναρκωτικών ουσιών και όπλων. Τα χρήµατα αυτά ανατροφοδοτούν τον φαύλο κύκλο παράνοµων και επικίνδυνων δραστηριοτήτων που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια ανθρώπων και κρατών.
Το trafficking συνιστά κατάφορη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων των παιδιών, όπως αυτά προστατεύονται από το Διεθνές Δίκαιο και ειδικότερα τη Σύµβαση των Η.Ε. για τα Δικαιώµατα του Παιδιού. Για την εξάλειψη του φαινοµένου, η συνεργασία µεταξύ των χωρών προέλευσης, ενδιάµεσων χωρών και χωρών τελικού προορισµού είναι πολύ σηµαντική. Τα κράτη πρέπει να καθίσουν στο σκαµνί όλους τους δράστες «στρατολόγησης», τους µεσάζοντες και όσους εκµεταλλεύονται και χρησιµοποιούν τα παιδιά. Ωστόσο, πέρα από την παγκόσµια διάσταση του προβλήµατος, και στο εθνικό επίπεδο, η εγχώρια διακίνηση παιδιών δεν θα πρέπει, σε καµία περίπτωση, να υποτιµάται ή να παραγνωρίζεται. Εκφάνσεις του trafficking Διακίνηση (trafficking) είναι η µετακίνηση ενός παιδιού µε σκοπό την εκµετάλλευση δια της βίας ή / και της παραπλάνησης. Επηρεάζει κυρίως φτωχότερα παιδιά και οικογένειες που δεν έχουν τη γνώση του κινδύνου και τα µέσα να αντισταθούν. Σε αρκετές περιπτώσεις τα παιδιά πέφτουν θύµατα κλοπής και απαγωγής, πιο συχνά όµως η ιστορία ξεκινά µε ψεύτικες υποσχέσεις προς τα ίδια ή τα µέλη των οικογενειών τους. Οι έµποροι υπόσχονται στα νεαρά θύµατά τους µια καλύτερη ζωή σε άλλη χώρα. Σε πολλές περιπτώσεις τα παιδιά αυτά καταλήγουν να κακοποιούνται σωµατικά, σεξουαλικά και ψυχικά από τους δράστες-δουλεµπόρους, εργοδότες, σωµατέµπορους, προαγωγούς και «πελάτες». Προκειµένου να συµµορφωθούν και να πειθαρχήσουν οδηγούνται στην εξαθλίωση, µέσα από τη µόνιµη άσκηση σωµατικής και ψυχολογικής βίας. Στερούµενα ελευθερίας, βασικών ειδών διαβίωσης, εγγράφων ταυτότητας και διαβατηρίων, τα παιδιά αυτά πολύ δύσκολα θα καταφέρουν να ξεφύγουν, αλλάζοντας την πορεία της ζωής τους. Δεν είναι λίγες οι φορές που τα παιδιά θύµατα συλλαµβάνονται και κρατούνται ως παράνοµοι µετανάστες και παραβάτες στη χώρα όπου καταλήγουν. Όµως το trafficking δεν αποσκοπεί µόνο στη σεξουαλική και εργασιακή εκµετάλλευση των παιδιών. Σε µια άλλη µορφή του, εξίσου απεχθή, το trafficking µετατρέπει τα παιδιά στρατιώτες-πολεµιστές στο πλευρό της µιας ή της άλλης ένοπλης οµάδας ή σε µικροδιακινητές ψυχοτρόπων ουσιών και όπλων. Επίσης, κορίτσια µέχρι και 13 ετών (συνήθως από Ασία και Ανατολική Ευρώπη) διακινούνται ως νύφες κατά παραγγελία. Ο τελευταίος εφιάλτης λέγεται «εµπόριο οργάνων παιδιών». Ο λόγος της προτίµησης των παιδιών, πέρα από την ευκολία εξεύρεσης θυµάτων, είναι ότι τα παιδικά όργανα έχουν καλύτερη πρόσληψη στο σώµα του ενήλικου λήπτη. Όµως ένα τόσο σοβαρό πρόβληµα, όπως η εξεύρεση οργάνων για όλους τους ασθενείς που έχουν ανάγκη, δεν µπορεί να επιλυθεί παρά µόνο µέσα από την ενθάρρυνση και την ενίσχυση της ιατρικής έρευνας. Αναµφίβολα, οι επιπτώσεις στην υγεία των θυµάτων, τη σωµατική τους ακεραιότητα, την πνευµατική, ψυχική και συναισθηµατική ανάπτυξή τους είναι πολλές και σοβαρές, αφήνοντας µόνιµα σηµάδια πόνου. Η διακίνηση καταπατά το δικαίωµα του παιδιού να ζήσει την παιδικότητά του και να αναπτυχθεί σωστά ως ενήλικας κατά τρόπο που θα του εξασφαλίσει µια παραγωγική, αποδοτική και αξιοπρεπή διαβίωση. Η εµπορία και διακίνηση παιδιών στην Ελλάδα Η Ελλάδα δεν έχει µείνει ανέπαφη από το πρόβληµα, το οποίο εστιάζεται κυρίως στην ύπαρξη κυκλωµάτων που φέρνουν ανήλικους από γειτονικές χώρες για επαιτεία, µαύρη εργασία και σεξουαλική εκµετάλλευση. Υπάρχουν επίσης περιστατικά διακίνησης βρεφών για εµπορικούς σκοπούς, µε στόχο την (παράνοµη) υιοθεσία από ζευγάρια που αδυνατούν να αποκτήσουν δικό τους παιδί. Ωστόσο, σε µεγάλο βαθµό, η εικόνα που έχουν οι ελληνικές αρχές είναι ότι ένας σηµαντικός αριθµός παιδιών είναι θύµατα εκµετάλλευσης των ίδιων των γονιών ή συγγενών τους που ζουν από την εργασία και την επαιτεία τους. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, η εκµετάλλευση αυτή στηρίζεται στην άποψη ότι τα παιδιά πρέπει να συµµετέχουν στον οικογενειακό προϋπολογισµό, να αναλαµβάνουν από νωρίς ευθύνες και να συνηθίζουν στη δύσκολη ζωή που τα περιµένει. Μεγαλώνοντας, όχι µόνα, αλλά σε ένα τέτοιο, µη υποστηρικτικό, οικογενειακό περιβάλλον, τα παιδιά αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα τα οποία τα ακολουθούν και στην ενήλικη ζωή τους. Χωρίς πρόσβαση σε βασικά αγαθά όπως η εκπαίδευση, διαβιούν µέσα σε ένα φαύλο κύκλο µιας εξαθλιωµένης ζωής και κοινωνικής αποµόνωσης, ο οποίος αναπαράγεται και στα παιδιά τους. Παράγοντες που διευκολύνουν τη διακίνηση παιδιών Τα θύµατα της διακίνησης συχνά προέρχονται από φτωχές οικογένειες και στερούνται οικονοµικών µέσων, ευκαιριών και αναπτυξιακής προοπτικής. Τα παιδιά που έχουν λάβει ελάχιστη εκπαίδευση, δεν διαθέτουν επαγγελµατικές δεξιότητες ή έχουν περιορισµένες ευκαιρίες απασχόλησης, κινδυνεύουν περισσότερο. Αυτοί οι παράγοντες, όταν συνδυαστούν µε το φύλο, τις φυλετικές και εθνικές διακρίσεις ή µε τις συνθήκες ανασφάλειας που προκαλούνται από τις ένοπλες συρράξεις και τις πολιτικές διαµάχες, δηµιουργούν το ιδεώδες περιβάλλον για τη δράση των κυκλωµάτων διακίνησης και εµπορίας ανθρώπων. Χωρίς να αντιµετωπισθούν αυτές οι βασικές και βαθιές αιτίες, τα άµεσα µέτρα για την πάταξη του trafficking θα έχουν µικρή αποτελεσµατικότητα. Η σηµασία του προστατευτικού περιβάλλοντος Η δηµιουργία προστατευτικού περιβάλλοντος για τα παιδιά είναι σηµαντική για τον περιορισµό του trafficking. Είναι ένα δίχτυ προστασίας που δρα προληπτικά στην παραπλάνηση, τη βία, την εκµετάλλευση και την κακοποίηση του παιδιού από τα κυκλώµατα, ενώ παράλληλα διασφαλίζει στην πράξη την επιβίωση, την υγεία και ευηµερία του. Το προστατευτικό περιβάλλον ξεκινά από το σπίτι, µε την οικογένεια να συνιστά την πρώτη γραµµή προστασίας. Από κει και πέρα, δεν αναιρείται το καθήκον κυβερνήσεων, παιδαγωγών και εκπαιδευτικών, θρησκευτικών ηγετών,
αστυνοµίας και λειτουργών που εργάζονται µε παιδιά, αλλά και κάθε υγιώς σκεπτόµενου πολίτη, να εξασφαλίσουν, σε όλα τα παιδιά, ασφαλές περιβάλλον. Η µεµονωµένη δράση των Κοινοβουλευτικών µελών, µολονότι πολύτιµη, δεν επαρκεί για την εξασφάλιση της προστασίας των παιδιών. Είναι απαραίτητο να στηριχθεί από όλους τους κοινωνικούς φορείς. Κυβερνητική δέσµευση για τα δικαιώµατα προστασίας Το περιβάλλον, για να είναι προστατευτικό, χρειάζεται το κυβερνητικό ενδιαφέρον και την πολιτική βούληση και δέσµευση για την προστασία του παιδιού και της οικογένειας. Αυτά συνεπάγονται µια σειρά µέτρων, όπως η κατάρτιση των απαραίτητων νοµοσχεδίων για την παιδική προστασία και η διάθεση επαρκών πόρων για συγκεκριµένες υποστηρικτικές δράσεις, προγράµµατα και δοµές ανακούφισης και επανένταξης των παιδιών ώστε να αποτραπεί η θυµατοποίησή τους ή τουλάχιστον να περιοριστεί το εύρος των συνεπειών της. Τα προγράµµατα για την καταπολέµηση της παιδικής εργασίας είναι ένα από τα πολλά παραδείγµατα τέτοιων πρωτοβουλιών. Η κυβερνητική δέσµευση για την αποτροπή και τη λήψη µέτρων κατά της εκµετάλλευσης και εµπορίας παιδιών δηµιουργεί την ανάγκη µιας σειράς παρεµβάσεων. Μερικές από αυτές έχουν ευρύτερη εφαρµογή (στην υγεία, την εκπαίδευση, την ανάπτυξη κ.λπ.) ενώ άλλες εστιάζουν αποκλειστικά στην προστασία του παιδιού, περιλαµβάνοντας και την προστασία από τη διακίνηση και εµπορία (trafficking). Όλα όµως είναι απαραίτητα για την εξάρθρωση της µάστιγας αυτής. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος των Κοινοβουλίων και των µελών τους, ως νοµοθετών, ελεγκτών του Κυβερνητικού έργου και προσωπικοτήτων που επηρεάζουν την κοινή γνώµη είναι καθοριστικός. H νοµοθεσία και η εφαρµογή της Επαρκής νοµοθεσία, συνέπεια στην εφαρµογή της και πλήρες αίσθηµα ευθύνης είναι βασικά στοιχεία του προστατευτικού περιβάλλοντος. Οι νοµοθέτες καλούνται να ενισχύσουν ή να συµπληρώσουν την εθνική τους νοµοθεσία, για την προστασία των παιδιών από τη διακίνηση και την εκµετάλλευση, ορίζοντας και προβλέποντας, από τη µια, αυστηρές ποινές για τους διακινητές και τους θύτες και, από την άλλη, προστατευτικές διατάξεις για τα παιδιά, σε ζητήµατα που αφορούν µετανάστευση και παραµονή σε ξένη χώρα, παιδική εργασία, κακοποίηση και οικογενειακή βία. Οι καθιερωµένοι µηχανισµοί παραγωγής νοµοθετικού έργου και άσκησης κοινοβουλευτικού ελέγχου µπορούν να βοηθήσουν στην εξασφάλιση ολοκληρωµένης και εναρµονισµένης εθνικής νοµοθεσίας. Παράλληλα, θα πρέπει να υπάρχει συνεχής και επαρκής ενηµέρωση των µελών των κοινοβουλίων και, µέσω αυτών, και των πολιτών. Σηµαντική επίσης είναι και η επικοινωνία και συνεργασία µεταξύ των διαφόρων φορέων δικαιοσύνης και εφαρµογής της νοµοθεσίας. Παραδοσιακές συνήθειες, στάσεις και πρακτικές Στις κοινωνίες, όπου η στάση των πολιτών ή οι παραδοσιακές πρακτικές υποθάλπουν την κακοποίηση και τη σκληρή σωµατική τιµωρία, τη σεξουαλική συνεύρεση µε ανήλικα παιδιά και τις διακρίσεις ανάµεσα σε αγόρια και κορίτσια, το περιβάλλον δεν µπορεί να είναι ούτε αποτρεπτικό ούτε και προστατευτικό. Στις κοινωνίες όµως, όπου κάθε µορφή βίας εις βάρος των παιδιών είναι κατακριτέα, θεωρούµενη ως προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και δείγµα έλλειψης ευαισθησίας και πολιτισµού και, όπου τα δικαιώµατα των παιδιών είναι εκ παραδόσεως ευρέως σεβαστά, τα παιδιά έχουν λιγότερες πιθανότητες έκθεσης σε κίνδυνο. Ενίσχυση των δυνατοτήτων της κοινωνίας και της οικογένειας Σηµασία της πρόληψης Οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι αστυνοµικοί, οι γιατροί, οι κοινωνικοί λειτουργοί και όσοι λειτουργοί εργάζονται και φροντίζουν τα παιδιά, πρέπει, εκτός από ειδικές γνώσεις και δεξιότητες, να έχουν τα µέσα, τη δύναµη και τη δυνατότητα να διαπιστώνουν και να αναφέρουν τα προβλήµατα προστασίας του παιδιού, ανταποκρινόµενοι άµεσα και µε τρόπο εποικοδοµητικό στην επίλυσή τους. Περισσότερες πρωτοβουλίες όπως προγράµµατα εκπαίδευσης και κατάρτισης του προσωπικού λειτουργούν ενισχυτικά στη δηµιουργία κατάλληλου προστατευτικού περιβάλλοντος. Αναγκαίες προϋποθέσεις ώστε η οικογένεια και η κοινωνία να επιτελούν το έργο τους είναι: Καταπολέµηση της φτώχειας µέσω εισοδηµατικών προγραµµάτων σε φτωχές οικογένειες, για να γίνουν λιγότερο ευάλωτες. Η πρόληψη µέσω της διάδοσης και της καθιέρωσης ληξιαρχικής πράξης γέννησης για κάθε παιδί. Η εξασφάλιση φροντίδας και µέριµνας για τα παιδιά χωρίς κηδεµόνα. Εκπαίδευση των παιδιών και των γονέων για τους κινδύνους των εµπόρων παιδιών. Τα προληπτικά µέτρα στα σχολεία, η πρόσβαση στην εκπαίδευση και η εξασφάλιση σωστής ένταξης των κοριτσιών στα σχολεία. Η στήριξη των πρωτοβουλιών της τοπικής κοινωνίας και η ανάπτυξη συνεργασιών.
Υπηρεσίες στήριξης, αποκατάστασης και επανένταξης Τα παιδιά θύµατα παραµέλησης, εκµετάλλευσης ή κακοποίησης, έχουν δικαίωµα στη φροντίδα και την απρόσκοπτη πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες, χωρίς διακρίσεις. Οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται καλύτερα σε ένα περιβάλλον που προάγει την υγεία, τον αυτοσεβασµό και την αξιοπρέπεια του παιδιού. Πολύ συχνά παραβλέπεται η σηµασία της βοήθειας στα θύµατα εµπορίας και διακίνησης. Εντούτοις, είναι απολύτως καθοριστική για το µέλλον των ίδιων των θυµάτων αλλά και των κυκλωµάτων που τα εκµεταλλεύονται. Η αποκατάσταση και κοινωνική επανένταξη των θυµάτων, αν και δύσκολη, τα βγάζει από την αφάνεια. Δείχνει την ύπαρξη του προβλήµατος και οδηγεί σε πιο αποφασιστικά βήµατα για την αντιµετώπισή του. Δεν µιλάµε πια για αριθµούς αλλά για συγκεκριµένους ανθρώπους που χρήζουν εξατοµικευµένης παρέµβασης. Τα µέλη των κοινοβουλίων θα πρέπει να δίνουν εξίσου σηµασία και προτεραιότητα στην υποστήριξη των θυµάτων που επιζούν από το trafficking, µέσα από δοµές και υπηρεσίες που βοηθούν τα παιδιά να αναρρώσουν πλήρως, τα προστατεύουν από νέα θυµατοποίηση και τα στηρίζουν στην κοινωνική επανένταξή τους. Λ.χ. προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης σε παιδιά που έχουν ξεφύγει από την εκµετάλλευση, ασφαλούς επαναπατρισµού και επανένωσης των παιδιών µε τις οικογένειές τους, συµβουλευτικής και υποστήριξης στα παιδιά θύµατα. Συζήτηση και περισσότερη ενηµέρωση Συµµετοχή των παιδιών Τα παιδιά πρέπει να είναι ελεύθερα να εκφράζουν τις ανησυχίες τους, να συµµετέχουν και να εισακούονται στο διάλογο γύρω από την παιδική προστασία. Όταν τα παιδιά αγνοούν τα δικαιώµατά τους και τους κινδύνους που τα απειλούν, όπως το trafficking, τότε είναι περισσότερο ευάλωτα στην εκµετάλλευση. Τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να προστατεύσουν τον εαυτό τους. Χρειάζονται επίσης ασφαλή κανάλια επικοινωνίας, όπου θα µπορούν να συµµετέχουν και να εκφράζονται. Όταν τα παιδιά έχουν λίγες ευκαιρίες συµµετοχής, είναι ευκολότερο να εµπλακούν σε εγκληµατικές ή άλλες επικίνδυνες και επιβλαβείς δραστηριότητες. Σε πολλές χώρες του κόσµου, τα παιδιά είναι ουσιαστικά αµέτοχα στην κατάρτιση της κρατικής πολιτικής για θέµατα που αφορούν τη ζωή τους. Η προσοχή των µέσων ενηµέρωσης και η δέσµευση της κοινωνίας στην παιδική προστασία είναι βασικές παράµετροι στη διάχυση της πληροφόρησης, του προβληµατισµού και των καλών πρακτικών. Ειδικότερα και για την επίτευξη αποτελεσµατικής και συντονισµένης δράσης απαιτείται διάλογος σε όλα τα επίπεδα: Κοινωνικό Η προώθηση του ανοικτού διαλόγου για τα προβλήµατα διακίνησης και εµπορίας παιδιών και της παιδικής προστασίας είναι κλειδί για την αναγνώριση του προβλήµατος, τη λήψη αποτελεσµατικών µέτρων και τη δηµιουργία σχετικών προγραµµάτων. Μια κοινωνία που προσποιείται ότι δεν υφίσταται πρόβληµα απέχει πολύ από µέτρα και αξιώσεις για την πάταξη του φαινοµένου.
Πολιτικό/ κοινοβουλευτικό και κυβερνητικό Τα µέλη των κοινοβουλίων µπορούν να έχουν ενεργό ρόλο στην ανάδειξη και την επίλυση του προβλήµατος εντός και εκτός κοινοβουλίων: µε τη δραστηριοποίησή τους για την ψήφιση νόµων, την άσκηση κοινοβουλευτικού ελέγχου, την παροχή πληροφοριών σε αρµόδιες επιτροπές συζήτησης, τη διοργάνωση συνεδρίων µε θέµα το trafficking, σχετικές για το θέµα διαλέξεις, συνεντεύξεις προς τα µέσα ενηµέρωσης και συνεργασία µε τους τοπικούς φορείς και τους φορείς εποπτείας και εφαρµογής του νόµου. Επικοινωνιακό Τα µέσα ενηµέρωσης είναι σηµαντικά για την παροχή πληροφόρησης και την ενηµέρωση του κοινού. Αναδεικνύοντας το πρόβληµα, στιγµατίζοντας τους θύτες και καλλιεργώντας αισθήµατα κατανόησης και αλληλεγγύης προς τα θύµατα, τα ΜΜΕ προάγουν µαζικότερα τη συναίνεση για την αντιµετώπιση του φαινοµένου. Η επιτυχία εκστρατειών ενηµέρωσης, συλλογής των απαιτούµενων πόρων για υποστηρικτικά προγράµµατα και βελτιωτικές αλλαγές στο νοµοθετικό πλαίσιο, βασίζονται πολύ στη διάθεση των ιδιοκτητών και εργαζοµένων στα ΜΜΕ να συνεργαστούν και να συµπράξουν. Η δράση της Ελληνικής Πολιτείας Τα τελευταία χρόνια, η Ελληνική Πολιτεία ανέλαβε πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση: της καταγραφής, παρακολούθησης και ανάδειξης του προβλήµατος, της νοµικής και ψυχο-κοινωνικής προστασίας θυµάτων µε τη δηµιουργία δοµών για την υποδοχή και την φιλοξενία τους και την υλοποίηση προγραµµάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, ψυχολογικής υποστήριξης και ενδυνάµωσής τους, της µεγιστοποίησης των ποινών για τους θύτες, της δικτύωσης φορέων στο εσωτερικό και το εξωτερικό (Υπουργεία, ΜΚΟ, υπηρεσίες, πρεσβείες χωρών προέλευσης και υποδοχής των θυµάτων, διεθνών, διακρατικών οργανισµών κ.λπ.) για την καλύτερη συνεργασία, παρακολούθηση περιστατικών και µεταφορά τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών, των αυστηρότερων ελέγχων, ανά την επικράτεια και κατά µήκος των συνόρων, της ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινής γνώµης, της εκπαίδευσης και κατάρτισης προσωπικού που έρχεται σε άµεση επαφή µε τα θύµατα δικαστικούς, αστυνοµικούς, ΜΚΟ, κ.λπ., της δηµιουργίας νέων υπηρεσιών, µε εξειδίκευση στο οργανωµένο έγκληµα και τις σύγχρονες µορφές του (λ.χ. δηµιουργία υπηρεσίας Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος στην ΕΛ.ΑΣ, σύσταση του Συνηγόρου του Παιδιού κ.λπ.), της σύναψης διακρατικών συµφωνιών συνεργασίας. Χαρακτηριστικά παραδείγµατα πρωτοβουλιών α) Αλλαγές στο νοµικό επίπεδο Τον Ιούλιο του 2002 ψηφίζεται ο νόµος 3064/2002, ο οποίος ορίζει και ποινικοποιεί την εµπορία ανθρώπων, προβλέποντας αυστηρότερο πλαίσιο ποινών για τους θύτες και αρωγή προς τα θύµατα. Το Προεδρικό Διάταγµα 233, εξειδικεύει την παροχή προστασίας και αρωγής στα θύµατα εµπορίας ανθρώπων, προβλέποντας άµεση και δωρεάν ιατροφαρµακευτική και νοσοκοµειακή περίθαλψη, εξασφάλιση νοµικής υποστήριξης και διερµηνείας καθώς και προγράµµατα εκπαίδευσης και κατάρτισης για ανήλικα θύµατα. Στον πρόσφατο νόµο για την παραµονή και εργασία αλλοδαπών στην Ελλάδα, Ν. 3386/ 2005, γίνεται ιδιαίτερη µνεία στα ανήλικα θύµατα (άρθρο 47), για τα οποία προβλέπεται ειδικότερα: περίοδος περίσκεψης µέχρι και δυο µήνες (για τους ενήλικες το ίδιο διάστηµα περιορίζεται σε ένα µήνα), στην διάρκεια της οποίας, τα θύµατα, µακριά και ανεπηρέαστα από τους θύτες, αποφασίζουν για τη συνεργασία τους µε τις ελληνικές διωκτικές αρχές. β) Διεθνής και Διασυνοριακή Συνεργασία Σχέδιο «ΙΛΑΕΙΡΑ» Το σχέδιο λαµβάνει υπ όψιν του τον διεθνή χαρακτήρα του προβλήµατος της διακίνησης και εµπορίας ανθρώπων και προβλέπει τη διασυνοριακή-περιφερειακή συνεργασία µε τις χώρες της Ν.Α. Ευρώπης, σε επίπεδο ανταλλαγής και αξιοποίησης πληροφορίας, τεχνογνωσίας και εµπειρίας και διενέργειας κοινών επιχειρήσεων. Το σχέδιο προϋποθέτει και βασίζεται σε µια παράλληλη διεργασία στο εσωτερικό-εθνικό επίπεδο, διυπηρεσιακού χαρακτήρα, αναγνωρίζοντας ότι το πρόβληµα δεν είναι µόνο αστυνοµικό αλλά διατρέχει ένα ευρύ πεδίο δηµοσίων λειτουργών, εκ των οποίων ορισµένοι είναι διεφθαρµένοι. Διακρατική Συµφωνία Ελλάδας Αλβανίας για τον ασφαλή επαναπατρισµό παιδιών θυµάτων εµπορίας και διακίνησης Στις 27 Φεβρουαρίου 2006 υπογράφηκε Συµφωνία µεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας για την προστασία, αρωγή και τον ασφαλή επαναπατρισµό θυµάτων εµπορίας ανηλίκων. Προβλέπεται η δηµιουργία, σε κάθε χώρα, µιας Υπεύθυνης Αρχής που θα λειτουργεί ως σηµείο αναφοράς και συντονισµού για τέτοια περιστατικά (για την Ελλάδα, είναι το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ε.Κ.Κ.Α). Στο πλαίσιο αυτής της Συµφωνίας υλοποιείται και το πρόγραµµα TACT-Transnational Action Against Child Trafficking, το οποίο, στοχεύει αποκλειστικά στα παιδιά και τους ανήλικους.
Μεταξύ άλλων, οι δράσεις του περιλαµβάνουν: κοινωνική έρευνα και εργασία στο δρόµο, ανίχνευση και αναγνώριση των θυµάτων, δηµιουργία δοµών φιλοξενίας, κοινωνική και οικογενειακή επανένταξη των θυµάτων. Το πρόγραµµα συγχρηµατοδοτείται από τη Hellenic AID, τη USAID και τη UNICEF και υλοποιείται µε τη συνεργασία φορέων από τις δυο χώρες. γ) Ευαισθητοποίηση της κοινής γνώµης και οικονοµική υποστήριξη δοµών για την αρωγή των θυµάτων Στο πλαίσιο Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την καταπολέµηση της παράνοµης διακίνησης και εµπορίας ανθρώπων, το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών αύξησε σηµαντικά τους διατιθέµενους πόρους και, ως αποτέλεσµα αυτού, τα προγράµµατα για την ευαισθητοποίηση του κοινού και τη δηµιουργία δοµών κοινωνικής υποστήριξης των θυµάτων από ΜΚΟ. δ) Συνεργασία σε εθνικό επίπεδο Ελληνικής Πολιτείας και Κοινωνίας των Πολιτών Στις 29 Νοεµβρίου 2005 υπογράφτηκε Μνηµόνιο Συνεργασίας µεταξύ των Γενικών Γραµµατέων των συναρµόδιων Υπουργείων και 12 Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Βασικός σκοπός είναι η επίτευξη συνεργασίας των αρχών µε φορείς της κοινωνίας των πολιτών που γνωρίζουν και δραστηριοποιούνται για την καταπολέµηση του φαινοµένου. Επίσης, στο Υπουργείο Εξωτερικών λειτουργεί, µε την συνεργασία του ΔΟΜ (Διεθνούς Οργανισµού Μετανάστευσης), οµάδα εργασίας στην οποία συµµετέχουν Πρεσβείες από χώρες προέλευσης και άφιξης των θυµάτων, εκπρόσωποι ΜΚΟ και υπηρεσιακοί παράγοντες, µε σκοπό τον συντονισµό, την καλύτερη δυνατή συνεργασία, την αποφυγή επικαλύψεων, τη µεταφορά καλών πρακτικών και τεχνογνωσίας και τη διασφάλιση ασφαλούς επαναπατρισµού των θυµάτων. Η άποψη της UNICEF Τα κράτη πρέπει να επιδεικνύουν ισχυρή πολιτική βούληση για να καταπολεµήσουν την εµπορία παιδιών, συµπεριλαµβανοµένης και της προώθησης της αναγκαίας νοµοθεσίας. Οι νόµοι πρέπει να εφαρµόζονται αξιόπιστα και µε αυστηρότητα, συµπεριλαµβανοµένων των διεθνών συµφωνιών για την πρόληψη του trafficking και τη διευκόλυνση της ασφαλούς επιστροφής των παιδιών-θυµάτων. Παλιές νοοτροπίες και παρωχηµένες πρακτικές πρέπει να αλλάξουν. Η καθολική εκπαίδευση για όλα τα παιδιά στον κόσµο µε έµφαση στα κορίτσια, τα οποία συνήθως αποτρέπονται από τη µόρφωση θα βελτιώσει αισθητά την ποιότητα ζωής τους και θα εντείνει την προστασία τους. Σήµερα, περίπου 93 εκατοµµύρια παιδιά εξακολουθούν να µην πηγαίνουν σχολείο. Τα παιδιά πρέπει έχουν επίγνωση του κινδύνου, ώστε να προστατεύσουν τον εαυτό τους. Ιδιαίτερα παιδιά σε οµάδες «υψηλού κινδύνου» που παρασύρονται από υποσχέσεις για χρήµατα και «καλύτερη ζωή» πρέπει να έχουν ευκαιρίες να αναπτύξουν τα ταλέντα και τις δεξιότητές τους, ώστε να κερδίζουν τη ζωή τους αξιοπρεπώς και χωρίς τον κίνδυνο θυµατοποίησης. Όλοι όσοι ασχολούνται και σχετίζονται µε παιδιά πρέπει να µπορούν να αναγνωρίζουν, να προλαµβάνουν και να αντιµετωπίζουν τους κινδύνους, ανταποκρινόµενοι ανάλογα. Οι δάσκαλοι πρέπει να αναγνωρίζουν τα σηµάδια κακοποίησης και διαβίωσης σε µια προβληµατική οικογένεια. Οι αστυνοµικοί που ελέγχουν οίκους ανοχής θα πρέπει να αναζητούν και να αναγνωρίζουν τα κορίτσια από ξένες χώρες-θύµατα trafficking, φροντίζοντας να ακολουθούν διαδικασίες και πρακτικές κατά την έρευνα που δεν τραυµατίζουν ψυχικά τα θύµατα ακόµη περισσότερο. Τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης αποτελούν κρίσιµο παράγοντα στη µάχη κατά της εµπορίας παιδιών, υπογραµµίζοντας τη συστηµατική και αποτελεσµατική προστασία των παιδιών θυµάτων. Επανένταξη και αποκατάσταση των θυµάτων εµπορίας: Τα παιδιά-θύµατα χρειάζονται κατάλληλες υπηρεσίες για να ξεφύγουν και να επανέλθουν σε ένα ασφαλές γι αυτά περιβάλλον. Η λειτουργία τέτοιων υπηρεσιών πρέπει να διέπεται από την αρχή του βέλτιστου συµφέροντος του παιδιού. Ενηµερωθείτε για τις δράσεις της UNICEF κατά του trafficking στο www.unicef.gr
www.unicef.gr ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ www.mfa.gr