Ένα βασικό σύστημα ενεργητικής ασφάλειας του οχήματος γίνεται ολοένα και περισσότερο εξαρτώμενο από τη ηλεκτρονική τεχνολογία. Το «αμορτισέρ» ή ελληνιστί «Αποσβεστήρας Ταλαντώσεων» αποτελεί τον «συνεργάτη και ελεγκτή» των ταλαντώσεων των ελατηρίων του αυτοκινήτου και κατ επέκταση ολόκληρου του αυτοκινήτου. H καλή λειτουργία των αμορτισέρ της ανάρτησης, αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην ασφάλεια κίνησης του οχήματος και στην άνεση των επιβατών. Ο έλεγχος, η συντήρηση τους και η απαιτουμένη αντικατάσταση τους, πρέπει να αποτελούν κύριο μέλημα του ιδιοκτήτη και του τεχνίτη μηχανικού. Στην συνέχεια λοιπόν γίνεται αναφορά στον τρόπο, τον σκοπό, τα είδη, τον τρόπο λειτουργίας, ελέγχου και συντήρησης των συστημάτων. Αποσβεστήρες κραδασμών (αμορτισέρ) Οι αποσβεστήρες κραδασμών ή αμορτισέρ, είναι οι μηχανισμοί που ελέγχουν και αποσβένουν γρήγορα τις ταλαντώσεις των ελατηρίων, όταν οι τροχοί συναντούν μια ανωμαλία στο δρόμο. Ο σκοπός των αποσβεστήρων κραδασμών είναι: - Να αντιστέκονται στις δυνάμεις που εφαρμόζονται απότομα και να αποσβένουν γρήγορα τις ταλαντώσεις, για να σταθεροποιηθεί το όχημα. - Να ελέγχουν την κλίση του αμαξώματος. - Να επιβραδύνουν την απόκριση του συστήματος ανάρτησης στις εξωτερικές ή εσωτερικές δυνάμεις, μειώνοντας και την τάση των τροχών να σηκωθούν από το δρόμο. 1 / 8
Με τον τρόπο αυτό προστατεύουν το αμάξωμα, ελαττώνουν τη φθορά στα ελαστικά των τροχών, αυξάνουν δε την ασφάλεια και την άνεση της οδήγησης. Τοποθετούνται μεταξύ του αμαξώματος (αναρτημένα βάρη) και των τροχών (μη αναρτημένα βάρη). Οι ταλαντώσεις όμως των τροχών και του αμαξώματος έχουν διαφορετικές συχνότητες. Ένα καλό αμορτισέρ πρέπει να είναι έτσι τοποθετημένο, ώστε να επιδρά και στις δύο ταλαντώσεις. Σή μερα, χρησιμοποιούνται αποκλειστικά υδραυλικά (τηλεσκοπικά) αμορτισέρ άμεσης ενέργειας. Αυτό σημαίνει ότι όσο πιο γρήγορα αυτό κινείται, τόσο μεγαλύτερη αντίσταση προβάλλει το υγρό, άρα επιτυγχάνεται πιο μεγάλη απόσβεση. 2 / 8
Φάσεις λειτουργίας αμορτισέρ Στα αμορτισέρ αυτά, ένα έμβολο κινείται σ ένα κύλινδρο και αναγκάζει το υγρό (λάδι) να διέλθει από μικρές οπές ή βαλβίδες. Το λάδι όμως προβάλλει αντίσταση όταν περνά από αυτές, οπότε η κινητική ενέργεια των ταλαντώσεων μετατρέπεται σε θερμότητα και έτσι επιτυγχάνεται η απόσβεση. Ο δείκτης ρευστότητας του λαδιού δίνει στο αμορτισέρ περιθώρια καλής λειτουργίας από τους -40 C έως τους +120 C περίπου. 3 / 8
Όταν οι τροχοί συναντήσουν ένα εμπόδιο θα ανασηκωθούν. Τότε πραγματοποιείται ο κύκλος συμπίεσης του αμορτισέρ και το έμβολο που βρίσκεται μέσα στον εσωτερικό κύλινδρο (Σχ. 2-3) θα κινηθεί προς τα κάτω, αναγκάζοντας το λάδι που βρίσκεται στο θάλαμο Β να περάσει από τις βαλβίδες του εμβόλου και τις βαλβίδες βάσης, στους χώρους Α και C αντίστοιχα. Ο χώρος C μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού κυλίνδρου, είναι ο χώρος αποθήκευσης του λαδιού. Όταν οι τροχοί κατεβαίνουν, τότε πραγματοποιείται ο κύκλος επιμήκυνσης του αμορτισέρ. Σ αυτόν, το έμβολο κινείται προς τα πάνω αναγκάζοντας το λάδι να περάσει αντίστροφα μέσω των βαλβίδων του εμβόλου και των βαλβίδων βάσης από τους χώρους Α και C στο χώρο Β. Η αντίσταση του λαδιού στην κίνηση από τον ένα χώρο στον άλλο ρυθμίζει την ικανότητα απόσβεσης του αμορτισέρ, αλλά και την ευκαμψία όλου του συστήματος ανάρτησης. Αν η αντίσταση στη ροή του λαδιού είναι πολύ μεγάλη, τότε γίνεται άμεση απόσβεση της ταλάντωσης. Η ελαστικότητα όμως του αμορτισέρ είναι πολύ περιορισμένη (σκληρά αμορτισέρ). Το αντίθετο συμβαίνει αν η αντίσταση στη ροή του λαδιού είναι μικρή (μαλακά αμορτισέρ). Για να επιτευχθεί η επιθυμητή αντίσταση ροής, πρέπει να επιλεγούν οι κατάλληλες βαλβίδες. Αν κατασκευαστικά επιλεγεί σωστά ο αριθμός, τα ελατήρια των βαλβίδων και η φορά ανοίγματός τους, υπάρχει η δυνατότητα να επιτευχθεί η ίδια ή 4 / 8
διαφορετική αντίσταση και στις 2 κατευθύνσεις της κίνησης. Ακόμα υπάρχει δυνατότητα αυξομείωσης της αντίστασης κατά τη διαδρομή, ανάλογα με το μέγεθος της εξωτερικής δύναμης που προκάλεσε την ταλάντωση. Κατηγορίες αμορτισέρ α) Αμορτισέρ λαδιού διπλού σωλήνα ή διπλής ενέργειας. Σ αυτά, το υγρό που υπάρχει μέσα στον εσωτερικό κύλινδρο είναι λάδι. Στα αμορτισέρ λαδιού διπλής ενέργειας, παρουσιάζεται μεγάλη αντίσταση στη ροή του λαδιού, τόσο κατά τη φάση της συμπίεσης όσο και κατά τη φάση της έκτασης. Η διαφορά αυτή, επιτυγχάνεται όπως αναφέρθηκε και προηγούμενα με την κατάλληλη εκλογή αριθμού, σκληρότητας ελατηρίων βαλβίδων και φοράς ανοίγματός τους. β) Αμορτισέρ λαδιού - αερίου μονού σωλήνα. Τα αμορτισέρ λαδιού - αερίου συμπεριφέρονται, όπως ακριβώς και τα αμορτισέρ λαδιού, με τη διαφορά ότι εδώ δεν υπάρχει χώρος αποθήκευσης λαδιού, άρα γίνεται καλύτερη ψύξη. Υπάρχει όμως στο κάτω μέρος ένας χώρος γεμάτος από αέριο, συνήθως άζωτο, που χωρίζεται από το χώρο του λαδιού με ένα διαχωριστικό έμβολο. Το αέριο βρίσκεται υπό σταθερή πίεση στη θέση ηρεμίας και μπορεί να φθάσει μέχρι 28 bar. Μέσα στο χώρο του λαδιού κινείται επίσης το κανονικό έμβολο με τις βαλβίδες και τα ανοίγματά του. Όταν το αμορτισέρ συμπιέζεται, το κυρίως έμβολο κινείται προς τα κάτω, άρα το λάδι που βρίσκεται κάτω απ αυτό ρέει προς τα επάνω μέσω των βαλβίδων, ενώ παράλληλα αυξάνει η πίεση στον κάτω χώρο του λαδιού. Η αύξηση αυτή της πίεσης κινεί το διαχωριστικό έμβολο προς τα κάτω, αυξάνοντας παράλληλα την πίεση του αερίου. Το αντίστροφο ακριβώς συμβαίνει όταν το αμορτισέρ επιμηκύνεται, οπότε το διαχωριστικό έμβολο κινείται προς τα πάνω και μειώνεται η πίεση του αερίου. Το λάδι και το αέριο πρέπει να έχουν πάντα την ίδια πίεση, για να αποφεύγεται ο σχηματισμός αφρού στο λάδι και η μείωση της ικανότητας απόσβεσης του αμορτισέρ. 5 / 8
γ) Τα προηγούμενων. πίεσης Διπλού αμορτισέρ 2,5 σωλήνα έως αυτά 5 Έτσι bar από αμορτισέρ αυτά περίπου κατασκευαστικής είναι που αμορτισέρ λαδιού-αερίου βρίσκεται πλευράς διπλού στο χαμηλής επάνω σωλήνα είναι μέρος ένας πίεσης. με αέριο συνδυασμός του αμορτισέρ. (άζωτο) των χαμηλής δύο όμως 6 / 8
της αποτελείται στεγανοποίηση Στη ροή εξασφαλίζει Έτσι, γρήγορη αφρίζει δ) Τα όμως αερόσουστα. του Αυτό παράλληλα αεροσυμπιεστής σωληνώσεων ράβδος Αμορτισέρ - αμορτισέρ ράβδου αέρα. του βάση Ρυθμίζεται Εξασφαλίζεται Αυξάνεται η στο έχει αντίδραση με λαδιού και υπάρχει του εσωτερικό αποτέλεσμα και με οι από πολύ εμβόλου εξισορρόπησης εξής Μια τον δονήσεις κινείται για του η στον μια οδική καλύτερη επιθυμητή ένα για δρόμο. εξωτερική εμβόλου πλεονεκτήματα: η σειρά απόσβεση χώρο σύστημα ανύψωση είναι πάνω ασφάλεια μικρότερες. κυλίνδρου μεγαλύτερη βαλβίδες του λειτουργία στο σκληρότητα ελέγχεται κάτω βαλβίδα βαλβίδων ενός κινητήρα, φορτίου. κατεργασμένο των σωλήνα. του μέσα ένα Γι και κραδασμών φορτωμένου οχήματος. αέρα (Σχ. διάρκεια σ αυτό ελαστικό διπλά ελατήρια στον με του όλο μια 5) επιτρέπει πολλαπλές αμορτισέρ. είναι μονάδα πρώτο με ατσάλι. λόγο, ζωής Ένας από εσωτερικό ελατήριο και οχήματος συμβατικά πρόσθετο ανωμαλίες ένα σωλήνα. του ελέγχου την προαιρετικά Το σκάλες λάδι δακτυλίδι αμορτισέρ. μείωση έμβολο αέρα, υδραυλικό ώστε δεν Το και στρώμα για του κάτι συγκρότημα ζεσταίνεται ή ένα προσαρμόζεται τοποθετημένος την αυτόματη από δρόμου βρίσκεται σαν διάκενο σύστημα. αερίου, αύξηση τεφλόν που μικρή γίνεται περιέχουν ρύθμιση. και του που της πάντα για δεν εμβόλου στη πίεσης πιοβάση Η μέγιστη πίεση επιτρέπει λειτουργίας αυτόματα είναι την περίπου ρύθμιση 10 bar. των αμορτισέρ. Η 7 / 8
8 / 8