ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ (ΣΕΚ)

ΤΕΙ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ (ΣΕΚ) Σπουδάστρια : Καθηγητής : Χρυσούλα Καραγκιοζάκη Βασίλειος Χουλιάρας Πτυχιακή Εργασία Σεπτέμβριος 2009 Σέρρες

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕΛ. 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1.ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ... 4 2.ΞΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ 2.1.ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕ- ΩΝ. 8 2.2.ΒΕΛΤΙΣΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΤΟΥ ΣΕΚ...11 2.3.Η ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΕΚ.....13 3.ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3.1.ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΤΕΚ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.... 16 3.2.ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΤΕΚ..17 3.3.ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΤΕΚ.... 19 3.4.ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΟΥ ΤΕΚ.....20 3.5.ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΤΕΚ..21 3.6.ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑ- ΤΩΝ...23 3.7.ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΑΛΥΨΗΣ.. 25 3.8.ΚΑΛΥΠΤΟΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΕΞΑΙΡΟΥΜΕΝΕΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΤΕΚ.. 27 3.9.ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΤΕΚ.... 29 3.10.ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΤΕΚ....... 31 3.11.ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΤΕΚ....34 4.ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ 4.1.ΙΔΡΥΣΗ. 36 4.2.ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΤΕΚΕ. 36 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕΛ. 4.3.ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΤΕΚΕ... 36 4.4.ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑ- ΤΩΝ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΤΕKE...... 37 4.5.ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΤΕΚ.. 38 4.6.ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΑΛΥΨΗΣ..41 4.7.ΚΑΛΥΠΤΟΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΕΞΑΙΡΟΥΜΕΝΕΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ...42 4.8. ΚΑΛΥΠΤΟΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΕΞΑΙΡΟΥΜΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ..43 4.9. ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ ΠΕΛΑΤΩΝ ΤΟΥ ΤΕΚΕ...44 4.10.ΠΑΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ ΣΤΟ ΤΕΚΕ.....46 4.11.ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΤΕΚΕ.. 47 5.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.....49 3

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1.ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ. Ο τραπεζικός τομέας στην Ελλάδα και στην Ευρώπη διέρχεται μια εποχή υψηλής ανταγωνιστικής έντασης. Όπως σε όλους τους τομείς του οικονομικού γίγνεσθαι, έτσι και στον τραπεζικό τομέα, ο ανταγωνισμός αποτελεί υγιή δύναμη και προάγει τη βελτίωση της αποδοτικότητας και της παραγωγικότητας των οικονομικών μονάδων. Δημιουργεί ένα περιβάλλον με σημαντικές α- βεβαιότητες και υποδαυλίζει την εμφάνιση επιχειρηματικών κινδύνων και κινδύνων αγοράς τους οποίους αντιμετωπίζουν πλέον οι τράπεζες. Ωστόσο οι τράπεζες δεν είναι κοινές επιχειρήσεις. Έχουν ιδιορρυθμίες, τόσο στη διασύνδεσή τους με την οικονομία όσο και στην εσωτερική τους λειτουργία. Οι ιδιορρυθμίες αυτές καθιστούν αναγκαία την μέριμνα για την α- σφάλεια και την σταθερότητα των τραπεζών. Η μέριμνα αυτή απαιτείται όλο και περισσότερο, όσο εντείνεται ο ανταγωνισμός στο οικονομικό περιβάλλον των τραπεζών και η εκδήλωση των οικονομικών κινδύνων που απορρέουν από την ίδια λειτουργία της αγοράς. (1) Παρακάτω θα αναφερθούν οι βασικές ιδιορρυθμίες των τραπεζών, ως επιχειρηματικών μονάδων. Η τράπεζα δεν είναι μια κοινή επιχείρηση για δυο βασικούς λόγους: κατά πρώτο λόγο, οι τράπεζες χειρίζονται σε μεγάλο ποσοστό το σύστημα πληρωμών και παροχής ρευστότητας στην οικονομία. Η α- σφάλεια και αξιοπιστία των τραπεζών έχει επομένως μεγάλη σημασία για τη γρήγορη και ομαλή διεκπεραίωση των πληρωμών και κατ επέκταση για την αποτελεσματική λειτουργία όλου του συστήματος συναλλαγών. Το 1995 μάλιστα τα συστήματα πληρωμών είχαν ξεπεράσει τις απλές σχέσεις τράπεζας πελάτη και είχαν αναπτυχθεί σε διατραπεζική βάση. Δηλαδή, οι τράπεζες που γίνονται για να πραγματοποιηθεί μια πληρωμή, περιλαμβάνουν με όλο και (1):ΣΤΑΥΡΟΥ Β. ΘΩΜΑΔΑΚΗ, «ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ: Ο ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 3, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 1995, ΣΕΛ. 28 4

μεγαλύτερη συχνότητα την απευθείας σύναψη συναλλαγών μεταξύ τραπεζών χάριν των συναλλασσόμενων πελατών τους. Έτσι, οι δυσκολίες που τυχόν θα αντιμετωπίσει μια τράπεζα λόγω έλλειψης ρευστότητας, για παράδειγμα, είναι εύκολο να μεταδοθούν σε άλλες τράπεζες και να μετατραπούν σε «συστημένο πρόβλημα» του όλου οικοδομήματος των συναλλαγών. (2) Η δεύτερη ιδιορρυθμία των τραπεζών, σχετίζεται με τον ίδιο το χαρακτήρα τους ως διαμεσολαβητικών οργανισμών. Βασική πηγή κεφαλαίων και ρευστότητας για τις τράπεζες ήταν και παραμένουν οι καταθέσεις, δηλαδή υ- ποχρεώσεις οι οποίες είναι άμεσα απαιτητές ή απαιτητές σε σχετικά μικρή προθεσμία. Από την άλλη πλευρά οι τράπεζες αναλαμβάνουν χρηματοδοτήσεις που δεν διαθέτουν την ίδια δυνατότητα ρευστοποίησης όπως οι υποχρεώσεις τους, αλλά είναι δυνατόν να παραλάβουν μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις. Αυτή η «δομική ασυμμετρία» μεταξύ των υποχρεώσεων και των απαιτήσεων μιας τράπεζας αποτελεί ουσιώδες χαρακτηριστικό της τραπεζικής δραστηριότητας διότι αντικατοπτρίζει την παροχή υπηρεσιών διαμεσολάβησης από την τράπεζα: δηλαδή, η τράπεζα ενεργεί ώστε να μετατρέπεται το κεφάλαιο των καταθετών σε πιστωτικό κεφάλαιο. Η ίδια όμως «δομική ασυμμετρία» είναι ενδεχόμενο να αποτελεί πηγή προβλημάτων, αν για οποιοδήποτε λόγο οι καταθέτες προχωρήσουν σε αναλήψεις των κεφαλαίων τους κατά συρροή και αν οι απατήσεις τους σε ρευστό υπερβούν τα διαθέσιμα της τράπεζας σε μια δεδομένη στιγμή. (3) Οι ιδιορρυθμίες των τραπεζικών επιχειρήσεων που αναφέρονται παραπάνω έχουν δυο αποτελέσματα σε συνθήκες εντεινόμενου ανταγωνισμού. Πρώτον, κάνουν τις τράπεζες πιο ευάλωτες σε τυχαίες οικονομικές διακυμάνσεις. Δεύτερον, κάνουν το σύνολο της οικονομίας πιο ευάλωτο σε τραπεζικές δυσκολίες και κρίσεις. Αυτοί είναι οι λόγοι που επιβάλλουν τη μέριμνα για την (2): ΣΤΑΥΡΟΥ Β. ΘΩΜΑΔΑΚΗ, «ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ: Ο ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΣΦΑ- ΛΕΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 3, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 1995, ΣΕΛ.28 (3): ΣΤΑΥΡΟΥ Β. ΘΩΜΑΔΑΚΗ, «ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ: Ο ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΣΦΑ- ΛΕΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 3, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 1995, ΣΕΛ.29 5

προστασία της ασφάλειας και της φερεγγυότητας του τραπεζικού τομέα στο σύνολό του. Τα συστήματα εγγύησης καταθέσεων είναι μια μόνο από διάφορες θεσμικές διαρρυθμίσεις που αποσκοπούν στην προστασία της ασφάλειας και της φερεγγυότητας του τραπεζικού τομέα και δεν πρέπει να κατανοούνται ως αποκλειστικός και επαρκής μηχανισμός προστασίας. Αποτελούν όμως θεμελιώδη θεσμό διότι κατευθύνονται σε ένα από τα βασικά επίκεντρα της τραπεζικής λειτουργίας, δηλαδή στη σχέση της τράπεζας με τον καταθέτη, που είναι, και προβλέπεται να παραμείνει ο βασικός χρηματοδότης της. (4) Τα πιστωτικά ιδρύματα έχουν όμως και κινδύνους που είναι εγγενείς με τον τρόπο και το αντικείμενο λειτουργίας τους δηλαδή τη διαχείριση των πληρωμών και της ρευστότητάς τους, λόγω του γεγονότος ότι οι καταθέσεις είναι επί το πλείστον βραχυπρόθεσμες και άμεσες, ενώ οι χρηματοδοτήσεις είναι μακροπρόθεσμες. Η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος κινδυνεύει είτε από μαζική ανάληψη καταθέσεων από μια μόνο τράπεζα είτε από μαζική ανάληψη από όλες τις τράπεζες μιας ορισμένης περιοχής. Η μαζική ανάληψη δηλαδή ο τραπεζικός πανικός μπορεί να προσέλθει από πολλές αιτίες, σημαντικότερες των οποίων είναι η ύφεση, η απότομη μεταβολή του οικονομικού κύκλου και η πτώχευση ή άμεσος κίνδυνος πτώχευσης μιας τράπεζας. Είναι επίσης πιθανό εξωοικονομικές αιτίες, ήτοι κοινωνικές εκρήξεις ή κήρυξη πολέμου ή ακόμη και οι κίνδυνοι πολέμου να οδηγήσουν σε συρροή αναλήψεων. Αυτά τα γεγονότα μπορεί να προκαλέσουν «μεταδοτικό πανικό» όχι μόνο στο χρηματοπιστωτικό χώρο, αλλά και σε ολόκληρη την οικονομία. (5) Ο σχεδιασμός μηχανισμών για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των κινδύνων αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της σύγχρονης οικονομικής επιστήμης (4): ΣΤΑΥΡΟΥ Β. ΘΩΜΑΔΑΚΗ, «ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ: Ο ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΣΦΑ- ΛΕΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 3, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 1995, ΣΕΛ.29 (5):ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΡΤΣΟΣ, «Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΔΗΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΓΥΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗ- ΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 35, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 1992, ΣΕΛ.144 6

της τραπεζικής πολιτικής. Ο πλέον ενδεδειγμένος μηχανισμός αντιμετώπισης αυτού του τύπου κινδύνων, δηλαδή κινδύνων υπεραναλήψεων και ρευστοποιήσεων, είναι η εγγύηση των καταθέσεων. (6) Στην ευρωπαϊκή ένωση, όπως και στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες, η εγγύηση των καταθέσεων θεωρείται ένα είδος προστασίας των καταναλωτών. Σύμφωνα με τις συνθήκες σταθερότητας, ο ρόλος των συστημάτων εγγύησης καταθέσεων (ΣΕΚ) περιορίζεται στην καταβολή αποζημιώσεων στις σπάνιες περιπτώσεις χρεοκοπίας πιστωτικών ιδρυμάτων. (7) Η βασική αυτή αρχή βρίσκει εφαρμογή και στην Ελλάδα. Με το ταμείο εγγύησης καταθέσεων (ΤΕΚ) που είναι ο φορέας εφαρμογής και διαχείρισης του συστήματος εγγύησης καταθέσεων στη χώρα μας. (8) Συνεπώς, παρόλο που στην Ευρώπη η εγγύηση των καταθέσεων χρησιμοποιείται κυρίως για την προστασία των καταναλωτών, σε τελική ανάλυση αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της σταθερότητας του πιστωτικού συστήματος. (9) Ο θεσμός της εγγύησης των καταθέσεων αποτελεί βασικό συστατικό μέρος του θεσμικού εκσυγχρονισμού του τραπεζικού τομέα ειδικά σε σχέση με τη διασφάλιση της σταθερότητας και της ασφάλειας των τραπεζών. Είναι ωστόσο μια θεσμική ρύθμιση η οποία αφορά μια μόνον πλευρά των τραπεζικών εργασιών, τις καταθέσεις. (10) (6): ΣΤΑΥΡΟΥ Β. ΘΩΜΑΔΑΚΗ, «ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ: Ο ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΣΦΑ- ΛΕΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 3, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 1995, ΣΕΛ.30 (7):ΘΕΩΔΩΡΟΥ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ, «Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 42, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 2005, ΣΕΛ.51 (8): ΣΤΑΥΡΟΥ Β. ΘΩΜΑΔΑΚΗ, «ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ: Ο ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΣΦΑ- ΛΕΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 3, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 1995, ΣΕΛ.30 (9): ΘΕΩΔΩΡΟΥ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ, «Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 42, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 2005, ΣΕΛ.51 (10): ΣΤΑΥΡΟΥ Β. ΘΩΜΑΔΑΚΗ, «ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ: Ο ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΣΦΑ- ΛΕΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ»,ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 3, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 1995, ΣΕΛ.37 7

2.ΞΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ 2.1.ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ. Η οδηγία 94/19/ΕΚ της ευρωπαϊκής ένωσης «περί συστημάτων εγγύησης καταθέσεων» προώθησε σημαντικά την εναρμόνιση των εθνικών συστημάτων εγγύησης καταθέσεων, κυρίως επιβάλλοντας ένα ελάχιστο όριο κάλυψης. Ωστόσο η ρύθμιση άλλων ουσιαστικών θεμάτων όπως το μέγιστο όριο κάλυψης και η χρηματοδότηση επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια των εθνικών αρχών. (1) Στις χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης, πριν την έκδοση της οδηγίας για το συγκεκριμένο θέμα, υπήρχαν συστήματα εγγύησης καταθέσεων με διάφορες δομές, εξασφαλίσεις και προϋποθέσεις. (2) Στην ευρωπαϊκή ένωση, επί του παρόντος, υπάρχουν περισσότερα μοντέλα εγγύησης καταθέσεων από κράτη-μέλη, δεδομένου ότι αρκετές χώρες έχουν περισσότερα από ένα συστήματα. Τα συστήματα αυτά διαφέρουν ως προς το ανώτατο όριο κάλυψης, το σύστημα χρηματοδότησης, το ύψος των εισφορών και το επίπεδο του αποθεματικού κεφαλαίου, εάν υφίσταται. Ειδικότερα, στις περισσότερες χώρες η χρηματοδότηση βασίζεται στην είσπραξη τακτικών ετησίων εισφορών και στη δημιουργία αποθεματικού. Ωστόσο, σε ορισμένες χώρες τα αντίστοιχα συστήματα, όταν ενεργοποιηθούν, βασίζονται στη διαδικασία επιμερισμού του κόστους των αποζημιώσεων εκ των υστέρων στα συμμετέχοντα πιστωτικά ιδρύματα. (3) (1): ΘΕΩΔΩΡΟΥ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ, «Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 42, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 2005, ΣΕΛ.52 (2): ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΡΤΣΟΣ, «Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΔΗΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΓΥΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗ- ΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 35, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 1992, ΣΕΛ.146 (3): ΘΕΩΔΩΡΟΥ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ, «Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 42, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 2005, ΣΕΛ.52 8

Ενδεικτικά κάποια συστήματα εγγύησης καταθέσεων που υπήρχαν πριν την οδηγία 94/19/ΕΚ είναι: -Στην Ισπανία «το ταμείο» παρείχε την εγγύηση μέχρι 1,5 εκ. πεσέτες με εισφορά αντίστοιχα των τραπεζών ίση με το ένα χίλιστο των νέων καταθέσεων. (4) -Στο Βέλγιο το «Institute de Reescompt et de Garantie» εγγυάτο μέχρι 500.00 Βελγικά Φράγκα, με εισφορά το 0,02% των καταθέσεων και ομολόγων. (4) -Στην Γαλλία, με εισφορά εκ μέρους των τραπεζών το 10% των συνολικών κερδών προ φόρων, εγγυάτο για 400.000 Γαλλικά Φράγκα. (4) -Στην Γερμανία η κάλυψη των καταθέσεων ήταν όχι ποσοτική, όπως σε άλλες χώρες (για ποσά μέχρι 20.000 Μάρκα) αλλά ποσοστιαία (μέχρι 30% της κατάθεσης) με εισφορά το 0,03% των καταθέσεων. (4) -Στο Ηνωμένο Βασίλειο από το 1982 είχε συσταθεί το «Deposit Protection Fund» που κάλυπτε μέχρι το 75% της κατάθεσης και μέχρι 20.000 Λίρες με εισφορά το 0,3% των καταθέσεων. (4) Παρακάτω στον πινάκα 1,παρουσιαζονται οι τρόποι χρηματοδότησης των συστημάτων εγγύησης καταθέσεων στις χώρες τις ευρωπαϊκής ένωσης των 15 μετά την οδηγία 94/19/ΕΚ.: (5) (4): ΘΕΩΔΩΡΟΥ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ, «Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 42, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 2005, ΣΕΛ.52 (5): ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΡΤΣΟΣ, «Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΔΗΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΓΥΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗ- ΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 35, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 1992, ΣΕΛ.146 9

Πίνακας 1 Συγκριτικά στοιχεία χρηματοδότησης των ΣΕΚ στην Ε.Ε.-15 Χώρες Τακτικές ετήσιες εισφορές Έκτακτες εισφορές μετά την ενεργοποίηση Αυστρία Υπολογιζόμενες με βάση τις εγγυημένες καταθέσεις. Βέλγιο 0,03% των καλυπτομένων Καταθέσεων Γαλλία Διαφοροποιούνται κατά έτος, υπολογίζονται επί των καλυπτομένων καταθέσεων και κατανέμονται σε κάθε τράπεζα αναλόγως των κινδύνων. Γερμανία 0,03% των υποχρεώσεων των τραπεζών προς τους ιδιώτες καταθέτες και κατανέμονται σε κάθε τράπεζα αναλόγως των κινδύνων. Δανία 0,2% των καλυπτομένων καταθέσεων που κατανέμονται σε κάθε τράπεζα κατ αναλογία του ποσοστού των εγγυημένων καταθέσεων. Ελλάδα Υπολογιζόμενες επί των καλυπτομένων καταθέσεων βάσει φθίνουσας κλίμακας, της οποίας ο συντελεστής κυμαίνεται από 0,125% έως 0,0025%. Ηνωμένο Βασίλειο Υπολογιζόμενες με βάση τις καλυπτόμενες καταθέσεις. Ιρλανδία Υπολογιζόμενες με βάση τις καλυπτόμενες καταθέσεις. Ισπανία 0,2%των καλυπτομένων καταθέσεων. Ιταλία Υπολογιζόμενες με βάση τις εγγυημένες καταθέσεις και κατανέμονται σε κάθε τράπεζα αναλόγως των κίνδυνο. Λουξεμβούργο Υπολογιζόμενες με βάση τις εγγυημένες καταθέσεις. Ολλανδία Υπολογιζόμενες με βάση τις εγγυημένες καταθέσεις. Πορτογαλία 0,1% συνόλου των καλυπτομένων καταθέσεων και κατανέμονται σε κάθε τράπεζα αναλόγως των κινδύνων. Σουηδία 0,3% του συνόλου των εγγυημένων καταθέσεων και κατανέμονται σε κάθε τράπεζα αναλόγως των κινδύνων. Φινλανδία α) ποσό ίσο με 0,05% των εγγυημένων καταθέσεων και β) πόσο ίσο με 0,25% των εγγυημένων καταθέσεων που κατανέμεται σε κάθε τράπεζα αναλόγως των κινδύνων. Πηγή: δελτίο ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΡΑΠΕΖΩΝ γ τρίμηνο 2005 αρ. τεύχους 42 10

Από τα στοιχεία του πίνακα 1, προκύπτει ότι οι τακτικές εισφορές υπολογίζονται επί διαφορετικής βάσης. Συγκεκριμένα, σε ορισμένες χώρες υπολογίζονται ως ποσοστό των καλυπτομένων καταθέσεων (όπως στην Ελλάδα) και σε άλλες χώρες ως ποσοστό των εγγυημένων καταθέσεων. Για το λόγο αυτό καθίσταται δυσχερής η σύγκριση του κόστους των ΣΕΚ για τα αντίστοιχα πιστωτικά ιδρύματα. (6) 2.2.ΒΕΛΤΙΣΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΤΟΥ ΣΕΚ. Το βέλτιστο μέγεθος κεφαλαίου αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό τη διατήρηση της ισορροπίας ανάμεσα στον κίνδυνο που αναλαμβάνει το ΣΕΚ έ- ναντι της δυνατότητας των τραπεζών να χρηματοδοτήσουν το σύστημα και εξαρτάται κυρίως από τις εγγυημένες καταθέσεις και την πιθανότητα πτώχευσης των τραπεζών που συμμετέχουν στο σύστημα. Το βέλτιστο μέγεθος του κεφαλαίου μπορεί να καθοριστεί βάσει ενός δείκτη της χρηματοοικονομικής θέσης των συστημάτων εγγύησης καταθέσεων, ο οποίος συγκρίνει το σύνολο των δυνητικών υποχρεώσεων (έστω και κατά προσέγγιση) του συστήματος με τους διαθέσιμους πόρους του. (7) (6): ΘΕΩΔΩΡΟΥ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ, «Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 42, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 2005, ΣΕΛ.54 (7): ΘΕΩΔΩΡΟΥ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ, «Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 42, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 2005, ΣΕΛ.54 11

Στον πίνακα 2 παρατίθενται συγκριτικά στοιχεία του βέλτιστου μεγέθους κεφαλαίου με σύστημα χρηματοδότησης που βασίζεται στην είσπραξη τακτικών ετησίων εισφορών και στη δημιουργία αποθεματικού. Πίνακας 2 Βέλτιστο μέγεθος κεφαλαίου σε χώρες της ΕΕ -15 με σύστημα χρηματοδότησης που βασίζεται στην είσπραξη τακτικών ετησίων εισφορών και στη δημιουργία αποθεματικού Βέλγιο Το κεφάλαιο που θα συσσωρευτεί με την καταβολή τακτικών εισφορών για 21 συνεχή έτη χωρίς να υπάρξει παρέμβαση του συστήματος, που ισοδυναμεί με το 0,6% των καλυπτομένων καταθέσεων. Γαλλία Δεν έχει υιοθετηθεί. Γερμανία Επίσημα δεν έχει υιοθετηθεί. Ωστόσο, το1-1,5% των καλυπτομένων καταθέσεων θεωρείται ικανοποιητικό από τα στελέχη του φορέα. Δανία DDK3, 2 δις. (431εκατ. Ευρώ) που ισοδυναμεί με το 3% των καλυπτομένων καταθέσεων. Ελλάδα Ο Νόμος προβλέπει εύλογη σχέση μεταξύ των καλυπτομένων καταθέσεων και των διαθεσίμων του ΤΕΚ. Ισπανία 1% των καλυπτομένων καταθέσεων. Πορτογαλία Επίσημα δεν έχει υιοθετηθεί. Ωστόσο, το1-1,5% των καλυπτομένων καταθέσεων θεωρείται ικανοποιητικό από τα στελέχη του φορέα. Σουηδία 2,5% των εγγυημένων καταθέσεων. Εάν το κεφάλαιο ξεπεράσει το επίπεδο αυτό, οι εισφορές μειώνονται από 0,3% στο 0,1% των εγγυημένων καταθέσεων. Φινλανδία 10% των εγγυημένων καταθέσεων. Εάν το κεφάλαιο αυτό ξεπεράσει το 2% των εγγυημένων καταθέσεων, οι εισφορές μειώνονται στο 1/3. Πηγή: δελτίο ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΡΑΠΕΖΩΝ γ τρίμηνο 2005 αρ. τεύχους 42 Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι έχουν υιοθετηθεί δυο διαφορετικές προσεγγίσεις: 1) «Η προσέγγιση του Χαλαρού Στόχου» που βασίζεται στην καταβολή εισφορών για μακρά χρονική περίοδο με σκοπό τη συσσώρευση ενός συγκεκριμένου ποσού αποθεματικού κεφαλαίου σε σχέση με τις καλυπτόμενες καταθέσεις (που χρηματοδοτούνται ως προσέγγιση του συνόλου των δυνητικών υποχρεώσεων του συστήματος). 12

2) «Η προσέγγιση του Άκαμπτου Στόχου» που βασίζεται στη διατήρηση ενός συγκεκριμένου επιπέδου κεφαλαίου ως ποσοστού-ή διαστήματος των δυνητικών υποχρεώσεων του συστήματος. Επίσης από τα στοιχεία του πίνακα 2 προκύπτει ότι ένας δείκτης της τάξης του 1% έως 1,5% (8) των διαθέσιμων πόρων επί των καλυπτομένων καταθέσεων θεωρείται αποδεκτός από αρκετές χώρες της Ευρωπαϊκής Έ- νωσης. (8) 2.3.Η ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΕΚ. Σύμφωνα με στοιχεία του 2005 οι ευρωπαϊκές τράπεζες διεξάγουν διασυνοριακές τραπεζικές εργασίες λιανικής σχεδόν αποκλειστικά μέσω θυγατρικών αντί υποκαταστημάτων. Στις λίγες και ήσσονος σημασίας περιπτώσεις διεξαγωγής διασυνοριακών τραπεζικών εργασιών λιανικής μέσω υποκαταστημάτων, οι διαφορές του επιπέδου κάλυψης αντιμετωπίζονται από τη δυνατότητα της «συμπληρωματικής συμμετοχής στο σύστημα της χώρας υποδοχής». Ε- ντούτοις, καθώς οι διασυνοριακές τραπεζικές εργασίες λιανικής αναπτύσσονται σταδιακά, η εγγύηση των καταθέσεων απέκτησε πρόσφατα πρόσθετο ενδιαφέρον για διαφορετικούς λόγους. (9) Από την πλευρά του τραπεζικού τομέα και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η εγγύηση των καταθέσεων, όπως εφαρμόζεται σύμφωνα με στοιχεία του 2005 από τα κράτη μέλη, μπορεί να αποτελέσει ένα εν δυνάμει εμπόδιο στην (8): ΘΕΩΔΩΡΟΥ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ, «Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 42, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 2005, ΣΕΛ.55 (9): ΘΕΩΔΩΡΟΥ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ, «Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 42, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 2005, ΣΕΛ.56 13

περαιτέρω ενοποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών και παράγοντα καταστρατήγησης των ισότιμων όρων ανταγωνισμού. Διαφορετικά συστήματα χρηματοδότησης και επίπεδα εισφορών δημιουργούν συνθήκες αθέμιτου α- νταγωνισμού μεταξύ ανταγωνιστριών τραπεζών. Η αρχή της «συμπληρωματικής συμμετοχής στο σύστημα της χώρας υποδοχής» (topping-up) λειτουργεί μονόπλευρα: επιτρέπει σε μια τράπεζα, με έδρα κάποια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όταν εισέρχεται σε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προσφέρει επίπεδο εγγύησης ίσο με αυτό που προσφέρουν οι τράπεζες της χώρας υποδοχής. Ωστόσο, όταν η εν λόγω τράπεζα απολαμβάνει ένα υψηλότερο επίπεδο κάλυψης ή χαμηλότερο επίπεδο εισφορών στο σύστημα της χώρας καταγωγής της, δεν υπάρχει τρόπος για τις τράπεζες της χώρας υποδοχής να α- ντισταθμίσουν τους άνισους όρους ανταγωνισμού που δημιουργούνται. Συνεπώς υποστηριζόμενες από «γενναιόδωρα» ή «φθηνά» ΣΕΚ των χωρών προέλευσής τους, κάποιες τράπεζες απολαμβάνουν ένα σαφές πλεονέκτημα για να επεκταθούν σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον κάποιες τράπεζες διαμόρφωσαν τη στρατηγική επέκτασης σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με βάση το κόστος συμμετοχής τους στα αντίστοιχα συστήματα. Η διαφοροποίηση των συστημάτων χρηματοδότησης αποθαρρύνει τη διασυνοριακή επέκταση μέσω υποκαταστημάτων και δημιουργεί ένα πρόσθετο εμπόδιο στη διασυνοριακή ενοποίηση. (10) Στα πλαίσια αυτά η χρηματοδότηση των ΣΕΚ αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα θέματα που αφορούν την αναθεώρηση της οδηγίας που επιχειρεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, η σημασία των ισότιμων όρων ανταγωνισμού των ΣΕΚ δεν πρέπει να υπερεκτιμηθεί. Ενώ θεωρητικά μπορεί να είναι σημαντική, πρακτικά και σε σχέση, για παράδειγμα, με τις διαφορές των εθνικών κανόνων κεφαλαιακής επάρκειας, είναι μικρότερης σημασίας. (11) (10): ΘΕΩΔΩΡΟΥ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ, «Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩ- ΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 42, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 2005, ΣΕΛ.56 (11): ΘΕΩΔΩΡΟΥ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ, «Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩ- ΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 42, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 2005, ΣΕΛ.57 14

Η προοπτική της εγγύησης των καταθέσεων από πλευρά των εθνικών αρχών και των κεντρικών τραπεζών είναι διαφορετική και εστιάζεται στον επιμερισμό της επιβάρυνσης μεταξύ των χωρών προέλευσης και των χωρών υ- ποδοχής. Ποιες είναι οι επιπτώσεις για μια χώρα να εγγυάται σημαντικά ποσά καταθέσεων σε άλλη χώρα; Μπορεί να αποδεχτεί πολιτικά δύσκολο το εγχείρημα της καταβολής αποζημιώσεων από μια χώρα σε άλλη μετά από πτώχευση μεγάλης τράπεζας. Επίσης θα μπορούσε να αμφισβητηθεί εάν μετά από χρεοκοπία μεγάλης τράπεζας οι αρχές της χώρας υποδοχής απλώς παραπέμψουν τους καταθέτες στις αρχές της χώρας προέλευσης χωρίς να αναλάβουν καμία ευθύνη. Τέλος θα υπάρχει πάντα η αμφιβολία κατά πόσο ένα κράτος μέλος έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί μόνο του την αφερεγγυότητα μιας μεγάλης τράπεζας που λειτουργεί διασυνοριακά. (12) Η υιοθέτηση συστήματος χρηματοδότησης με βάση τους κινδύνους από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί να λύσει αρκετά από τα παραπάνω προβλήματα. Θα υπάρχει ακόμη η ανάγκη για «συμπληρωματική συμμετοχή στο σύστημα της χώρας υποδοχής» (topping-up), αλλά τουλάχιστον οι τράπεζες που καλύπτονται από γενναιόδωρα συστήματα θα καταβάλλουν υψηλότερες εισφορές. Η καταστρατήγηση των ισότιμων όρων ανταγωνισμού θα περιοριστεί. Η εύλογη αμφιβολία όσον αφορά τη δυνατότητα μιας μικρής χώρας να διαχειριστεί τη χρεοκοπία μιας μεγάλης διασυνοριακής τράπεζας θα υφίσταται, αλλά τουλάχιστον οι αρχές της χώρας αυτής θα έχουν επίγνωση των υποχρεώσεων που αναλαμβάνουν και θα αποζημιώνονται για το αναμενόμενο κόστος. (13) (12): ΘΕΩΔΩΡΟΥ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ, «Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩ- ΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 42, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 2005, ΣΕΛ.57 (13): ΘΕΩΔΩΡΟΥ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ, «Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ», ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΩ- ΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 42, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 2005, ΣΕΛ.57 15

3.ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3.1.ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΤΕΚ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Η Ελλάδα υπήρξε το τελευταίο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο οποίο δημιουργήθηκε ένα σύστημα εγγύησης καταθέσεων στα πιστωτικά ιδρύματα. Όλα τα υπόλοιπα κράτη-μέλη, με την εξαίρεση της Πορτογαλίας που το δημιούργησε το 1993, είχαν ήδη σε λειτουργία σύστημα εγγύησης καταθέσεων πριν από την υποβολή της σχετικής πρότασης οδηγίας από την Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 1992. (1) Την καθιέρωση του συστήματος εγγύησης καταθέσεων εισήγαγε αρχικά στην Ελλάδα ο νόμος 2114/1993, που όμως παρείχε την ευχέρεια καθορισμού των όρων λειτουργίας του και εξειδίκευσής του με Προεδρικά Διατάγματα (άρθρα 1-2), που ποτέ δεν εκδόθηκαν. Με το άρθρο 3 του νόμου αυτού καταργήθηκαν πάντως από 1/1/94 ο ν.236/1975 και το άρθρο 13 ν.1858/89, που αφορούσαν το διορισμό προσωρινού επιτρόπου στις τράπεζες με ευρείες ε- ξουσίες και αρμοδιότητες Γενικής Συνέλευσης και Διοικητικού Συμβουλίου ως κύρωση για νομισματοπιστωτικές παραβάσεις και χάριν της εξακολούθησης της λειτουργίας της τράπεζας και της διασφάλισης των συμφερόντων των καταθετών, επειδή προφανώς με την καθιέρωση του συστήματος εγγύησης καταθέσεων παρείλκε πλέον η ανάγκη διατήρησης του αυστηρού αυτού θεσμού. (2) Μετά την έκδοση της με αριθμό 94/14/ΕΟΚ οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης «περί των συστημάτων εγγύησης καταθέσεων» και την ανάγκη ενσωμάτωσης των διατάξεών της στην ελληνική νομοθεσία, εκδόθηκε ο νόμος 2324/1995 «Τροποποίηση της νομοθεσίας για τα Χρηματιστήρια Αξιών, Οργάνωση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Σύστημα Εγγύησης Καταθέσεων και άλλες διατάξεις», ο (1):ΣΤΑΥΡΟΥ Β. ΘΩΜΑΔΑΚΗ, «Ο ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ», ΔΕΛ- ΤΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 3, Γ ΤΡΙΜΗΝΙΑ 1995, ΣΕΛ.39 (2):ΣΠΥΡΟΥ Δ. ΨΥΧΟΜΑΝΗ, ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ-ΔΙΚΑΙΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Ι, Δ ΕΚΔΟΣΗ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1999, ΣΕΛ. 207 16

οποίος στα άρθρα 40 έως 56 (Γ μέρος) ρυθμίζει διεξοδικά τα θέματα της σύστασης, οργάνωσης και λειτουργίας του συστήματος εγγύησης καταθέσεων καταργώντας τις ατελείς διατάξεις των άρθρων 1-2 του ν.2114/1993. Πυρήνας του συστήματος ορίζεται το «Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων» (ΤΕΚ) το οποίο ιδρύεται με τη διάταξη της παραγράφου 1 άρθρου 41 του νόμου ως νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου με χαρακτήρα ασφαλιστικό, έδρα του την Αθήνα, ιδρυτικό κεφάλαιο τρία δισεκατομμύρια δραχμές, που καλύπτεται κατά τα 6/10 από την Τράπεζα της Ελλάδος και κατά τα 4/10 από την Ένωση Ελληνικών Τραπεζών, και με εποπτική αρχή τον Υπουργό Εθνικής Οικονομίας. (3) Η εμπειρία της εφαρμογής του αρχικού Ν.2324/95 οδήγησε το διοικητικό συμβούλιο του ΤΕΚ στην υποβολή προτάσεων για τη θέσπιση νέων ή τροποποίηση ορισμένων νομοθετικών ρυθμίσεων, με σκοπό τη βελτίωση της λειτουργίας του θεσμού της εγγύησης καταθέσεων και του φορέα διαχείρισής του. Οι νέες ρυθμίσεις επήλθαν με το Ν.2832/2000, ο οποίος ολοκλήρωσε το πεδίο εφαρμογής του συστήματος εγγύησης των καταθέσεων με την υποχρεωτική ένταξη σ αυτό και των συνεταιριστικών τραπεζών. Επίσης, το 2000 εκδόθηκε το Π.Δ. 329 με το οποίο κατέστη υποχρεωτική η ένταξη στο σύστημα του ΤΕΚ των πιστωτικών ιδρυμάτων με τη μορφή πιστωτικού συνεταιρισμού. (4) 3.2.ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΤΕΚ. Το ΤΕΚ έχει ως αποστολή, κατά την πρόβλεψη του νομοθέτη, την ενίσχυση της σταθερότητας του τραπεζικού συστήματος, αφού, σύμφωνα με τις ιδρυτικές του διατάξεις, ο λειτουργικός σκοπός του είναι η παροχή εγγύησης για την καταβολή αποζημίωσης σε καταθέτες, σε περίπτωση αδυναμίας ενός πιστωτικού ιδρύματος να αποδώσει τις καταθέσεις τους. (3):ΣΠΥΡΟΥ Δ. ΨΥΧΟΜΑΝΗ, ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ-ΔΙΚΑΙΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Ι, Δ ΕΚΔΟΣΗ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1999, ΣΕΛ. 208 (4): ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΑΘΗΝΑ 2001, ΣΕΛ.11 17

Σύμφωνα με στοιχεία του 2001, μόνο μια φορά χρειάστηκε να κινηθεί η αποζημιωτική διαδικασία του ΤΕΚ. Πρόκειται για την περίπτωση της Αραβοελληνικής τράπεζας το 1994, η οποία τέθηκε υπό εκκαθάριση. Το ΤΕΚ λειτούργησε αποτελεσματικά, αποζημιώνοντας τους καταθέτες της εν λόγω τράπεζας και στη συνέχεια ικανοποιήθηκε ολοσχερώς από το προϊόν της εκκαθάρισης. Η αποστολή του ΤΕΚ καθίσταται αποτελεσματικότερη όσο η ύπαρξη και ο ρόλος του θεσμού της εγγύησης των καταθέσεων καθίστανται ευρύτερα γνωστά στο καταθετικό κοινό. Η προσπάθεια που καταβάλλεται για το σκοπό αυτό από τη διοίκηση του ΤΕΚ είναι διαρκής από την έναρξη λειτουργίας του συστήματος, μέσα στα πλαίσια και με όλα τα μέσα που παρέχει ο καταστατικός νόμος του Ταμείου(Ν.2832/2000). Το ΤΕΚ καταβάλλει συστηματική προσπάθεια για την καθιέρωση και προώθηση συνεργασίας με φορείς διαχείρισης συστημάτων εγγύησης καταθέσεων άλλων χωρών, αναπτύσσοντας τις διεθνής του σχέσεις με διμερείς επαφές, με παρακολούθηση διεθνών συσκέψεων και με ανταλλαγή απόψεων, ώ- στε ο θεσμός να λειτουργεί αποτελεσματικά στο ευρύτερο διεθνές περιβάλλον. (5) Βασικός σκοπός του ΤΕΚ είναι η καταβολή αποζημιώσεων στους καταθέτες των πιστωτικών ιδρυμάτων που συμμετέχουν σ αυτό υποχρεωτικά ή προαιρετικά, σε περίπτωση που τα ιδρύματα αυτά περιέλθουν σε αδυναμία επιστροφής καταθέσεων στους δικαιούχους τους. Ο νόμος δεν παρέχει στο ΤΕΚ την εξουσία παρέμβασης για την εξυγίανση προβλημάτων πιστωτικών ιδρυμάτων, δεδομένου ότι η αρμοδιότητα αυτή ανήκει στην τράπεζα της Ελλάδος. (6) (5): ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΑΘΗΝΑ 2001, ΣΕΛ.11 (6): ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΑΘΗΝΑ 2001, ΣΕΛ.12 18

3.3.ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΤΕΚ. Σύμφωνα με το ν.2832/2000, η διοίκηση του ΤΕΚ έχει ανατεθεί στο Διοικητικό του Συμβούλιο, το οποίο είναι οκταμελές και διορίζεται με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας. Πρόεδρος του Δ.Σ. διορίζεται ένας από τους Υποδιοικητές της τράπεζας της Ελλάδος, ενώ τα υπόλοιπα επτά μελή προέρχονται από: την τράπεζα της Ελλάδος 2 άτομα, την ένωση ελληνικών τραπεζών 3 άτομα, τα πιστωτικά ιδρύματα που λειτουργούν με την μορφή πιστωτικών συνεταιρισμών 1 άτομο και το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας 1 άτομο. Η θητεία των μελών του Δ.Σ. είναι πενταετής και μπορεί να ανανεωθεί για μια ακόμη πενταετία. (7) Το Δ.Σ. είναι το ανώτατο όργανο του ΤΕΚ και αρμόδιο για τη λήψη α- ποφάσεων για κάθε ζήτημα που σχετίζεται με την εκπλήρωση της αποστολής του, τη διοίκηση και την εκπροσώπησή του. Ο πρόεδρος του Δ.Σ. εκπροσωπεί το ΤΕΚ ενώπιων κάθε αρχής, τρίτων και ενώπιων των δικαστηρίων, μπορεί δε να αναπληρώνεται για συγκεκριμένα θέματα από άλλο μέλος του Δ.Σ.. Ο πρόεδρος του Δ.Σ. έχει πάντως την εξουσία να αναθέτει στο Διευθυντή του ΤΕΚ την εκπροσώπηση του Ταμείου σε σχέση με συγκεκριμένα θέματα. (8) Το Δ.Σ. του ΤΕΚ ονομαστικά είναι: Πρόεδρος Ελένη Δ. Δενδρινού-Λουρή -Υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Aντιπρόεδρος Χρήστος Β. Γκόρτσος - Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών (7): ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ, HELLENIC DEPOSIT GUARANTEE FUND, www.hdgf.gr (8): ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΑΘΗΝΑ 2001, ΣΕΛ.13 19

Μέλη Αναστάσιος Ι. Καραγιάννης - Διευθυντής Υπ. Εθ. Οικονομίας και Οικονομικών Παναγιώτης Σ. Αδαμόπουλος - Διευθυντής της Διεύθυνσης Νομικών Υπηρεσιών της Τ.τ.Ε. Ιωάννης Σ. Κουρής - Διευθυντής της Διεύθυνσης Χρηματοοικονομικών Δραστηριοτήτων της Τ.τ.Ε. Άνθιμος Κ. Θωμόπουλος - Γενικός Διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας Γεώργιος Ν. Κόντος - Διευθυντής Οικονομικών Υπηρεσιών Ομίλου Alpha Bank Ευάγγελος Ι. Φλωράτος - Πρόεδρος της Αχαϊκής Συνεταιριστικής Τράπεζας. Στις συνεδριάσεις του Δ.Σ. του ΤΕΚ μπορεί να παρίσταται και ο Διευθυντής της Διεύθυνσης Εποπτείας Πιστωτικού Συστήματος της Τράπεζας της Ελλάδος κος Παναγιώτης Ε. Κυριακόπουλος, χωρίς δικαίωμα ψήφου. (10) 3.4.ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΟΥ ΤΕΚ. Την εποπτεία του ΤΕΚ ασκεί το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών. Το ΤΕΚ υποχρεούται, σύμφωνα με το νόμο, να συντάσσει κατ έτος προϋπολογισμό καθώς και απολογισμό τον οποίο υποβάλλει για έγκριση στον Υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών και κοινοποιεί στην Επιτροπή Οικονομικών Θεμάτων της Βουλής, την Τράπεζα της Ελλάδος και την Ελληνική Ένωση Τραπεζών. (11) (10): ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ, HELLENIC DEPOSIT GUARANTEE FUND, www.hdgf.gr (11): ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ, HELLENIC DEPOSIT GUARANTEE FUND, www.hdgf.gr 20