Το Λειτουργικό Σύστημα Unix

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ - ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΕΠΛ 131: ΑΡΧΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Ι ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 1 Το Λειτουργικό Σύστημα Unix Το Λειτουργικό Σύστημα (Operating System) είναι ένα σύνολο από προγράμματα που ελέγχουν, συντονίζουν και επιβλέπουν τη λειτουργία του υλικού του Η/Υ, και παρέχουν υπηρεσίες σ άλλα προγράμματα και χρήστες. Ιστορικά στοιχεία: Καινοτομία: Από assembly στη C. Δημιουργία: Αρχές δεκαετίας 70 στα Bell Labs. Χρήση: Από προσωπικούς Η/Υ μέχρι υπέρ-υπολογιστές. Παραλλαγές Unix: Linux, AIX, Solaris, Ultrix, Irix, UnixWare και FreeBSD. Το Unix είναι ΛΣ: Πολλών χρηστών (multi-user) Πολλών εργασιών (multi-tasking) Υποστηρίζει: Πολυεπεξεργασία (multi-processing) Επεξεργασία πραγματικού χρόνου (real-time processing) Το Λειτουργικό Σύστημα UNIX παρέχει multi-user processing, επιτρέποντας έτσι σε περισσότερους από ένα χρήστες να χρησιμοποιήσουν ταυτόχρονα το σύστημα, αλλά παρέχει διαφορετική πρόσβαση (access). Γι αυτό το λόγο έχουν δημιουργηθεί λογαριασμοί (user accounts) που επιτυγχάνουν αυτό το στόχο. Στον κάθε χρήστη δίνεται ένας λογαριασμός τον οποίο χρησιμοποιεί για να ενωθεί login και να χρησιμοποιήσει τις διάφορες πηγές του συστήματος. Ένας λογαριασμός αποτελείται από το user-name και το password και ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ξέρει και τα δυο έτσι ώστε να μπορεί να έχει πρόσβαση στο σύστημα. Πρώτη συνεδρίαση (session) στο Unix. Διαδικασία login (εισδοχής) User Account (Λογαριασμός χρήστη) User Name (Όνομα χρήστη) Password (Συνθηματικό) Το User Account σας Το User Account (Unix Λογαριασμός χρήστη) που σας δίνετε από το Τμήμα Πληροφορικής βρίσκεται σε κεντρικό εξυπηρετητή (server) του Τμήματος. Ο λογαριασμός αυτός μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στα Windows εργαστήρια του Τμήματος. Για σκοπούς χρήσης των Windows εργαστηρίων της Υπηρεσίας Πληροφορικών Συστημάτων Υ.Π.Σ. στα Κεντρικά Κτίρια του Πανεπιστημίου (Καλλιπόλεως) μπορείτε να πάρετε τα στοιχεία του νέου λογαριασμού της Υ.Π.Σ. από τα γραφεία τους ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1. Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 1

ΠΡΟΣΟΧΗ! Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο στα Windows εργαστήρια της Υ.Π.Σ. Σας δίνετε το ίδιο όνομα χρήστη και αρχικό συνθηματικό και για τα δυο (διαφορετικά) συστήματα (Τμήματος Πληροφορικής και Υ.Π.Σ.), δηλαδή έχετε δυο λογαριασμούς. Σας παρέχετε υπηρεσία ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, επισκεπτόμενοι την ιστοσελίδα: http://webmail.cs.ucy.ac.cy (γίνεται χρήση του UNIX λογαριασμού). Οι φοιτητές μπορούν να ελέγχουν- οργανώνουν (δηλ. να διαβάζουν, να γράφουν και να τρέχουν) στοιχεία του προσωπικού τους λογαριασμού μέσω των σταθμών εργασίας του UNIX εργαστηρίου, απ όπου μπορούν να έχουν πρόσβαση στον δικό τους μοναδικό χώρο εργασίας (home directory του κάθε χρήστη), ανεξαρτήτως του σταθμού που έχουν ενωθεί. Εργαστήριο UNIX http://its.cs.ucy.ac.cy/, στο σύνδεσμο Διδακτικά Εργαστήρια Το εργαστήριο αποτελείται από σταθμούς εργασίας (workstations) UNIX. Οι σταθμοί αυτοί έχουν το λειτουργικό σύστημα CentOS. Διαθέτουν ένα μεγάλο αριθμό εφαρμογών UNIX. Το πλήρες όνομα των διαθέσιμων σταθμών εργασίας είναι: xxxxwsy.in.cs.ucy.ac.cy ό- που το «xxxx» είναι το όνομα της αίθουσας (103 ή b103) και «y» ο αριθμός του συγκεκριμένου σταθμού (y [1..33]). (Παράδειγμα: Αν επιθυμούμε πρόσβαση στο σταθμό εργασίας 103ws12 τότε θα πρέπει να δώσουμε το πλήρες όνομα του που είναι: 103ws12.in.cs.ucy.ac.cy). Αν επιθυμούμε πρόσβαση στο σταθμό εργασίας b103ws12, ενώ βρισκόμαστε στο τοπικό δίκτυο του Τμήματος μας, τότε μπορούμε επίσης να δώσουμε απλώς το όνομά του: b103ws12.in Ο προσωπικός σας λογαριασμός (χώρος εργασίας) είναι ακόμα διαθέσιμος (προσβάσιμος) με απομακρυσμένες μεθόδους (όπως ssh (secure shell), SCP (Secure Copy - file transfer) και X-Window emulation. Για σύνδεση στον προσωπικό σας χώρο εργασίας με απομακρυσμένες μεθόδους, ενώ βρίσκεστε εκτός του τοπικού δικτύου του Τμήματος μας, πρέπει πρώτα να συνδεθείτε στο Τμήμα με VPN (Virtual Private Network) σύνδεση και μετά σύνδεση στους σταθμούς εργασίας του εργαστηρίου. Άλλοι μέθοδοι πρόσβασης εξ αποστάσεως είναι: Χρήση του U οδηγού από τους μικροϋπολογιστές, με Windows λειτουργικό, του εργαστηρίου B121 και B123. Οδηγοί Χρηστών: http://its.cs.ucy.ac.cy/, στο σύνδεσμο Τεχνική Υποστήριξη ΠΟΤΕ ΜΗΝ ΑΠΕΝΕΡΓΟΠΟΙΕΙΤΕ ΤΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ (κλείσιμο από την πρίζα!!!) Εγγράψετε προβλήματα τεχνικής φύσεως στο σύστημα ηλεκτρονικής βοήθειας του τμήματος (Helpdesk) για να το κοιτάξει η τεχνική ομάδα: http://helpdesk.cs.ucy.ac.cy/ ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 2

Χώροι δεδομένων των χρηστών Εκτύπωση Μέγιστος διαθέσιμος προσωπικός χώρος στο UNIX σύστημα (για πρωτοετείς): 480 MB Μέγιστος διαθέσιμος χώρος εισερχόμενου ηλεκτρονικού ταχυδρομείου: 200 MB Μέγιστος διαθέσιμος αριθμός εκτυπώσεων (με το UNIX και Windows λογαριασμούς): Αρχική πίστωση αξίας 120 Ευρώ Μαυρόασπρη εκτύπωση: 0,08 cent. Μπρος-πίσω εκτύπωση: 0,05 cent. Έγχρωμη εκτύπωση: 0,20 cent. ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 3

Εργασία 1 1. Πληκτρολογήστε το user name σας. 2. Πληκτρολογήστε το password σας (προσοχή δεν θα φανούν οι χαρακτήρες που πληκτρολογείτε στην οθόνη για λόγους προστασίας). 3. Τώρα έχετε εισέλθει στο user account σας (στο δικό σας χώρο εργασίας) του Τμήματος Πληροφορικής. Shell (Κέλυφος) Είναι το πρόγραμμα (προσφέρει ένα text-based περιβάλλον αλληλεπίδρασης με το χρήστη) που διαβάζει τις εντολές του χρήστη, τις ερμηνεύει και ξεκινά τα προγράμματα που θα τις εκτελέσουν. Διαφέρουν μεταξύ τους ανάλογα με τον τρόπο που θυμούνται τις προηγούμενες εντολές. bash Χρήση πλήκτρων βέλους για κάλεσμα προηγούμενων εντολών. Tab για συμπλήρωση-αναγνώριση ονομάτων αρχείων ή καταλόγων. Prompt (μήνυμα προτροπής) δείχνει ότι το κέλυφος είναι έτοιμο να δεχθεί εντολές. > για το bash (εξ ορισμού κέλυφος) Περιβάλλον windows στο Unix Όταν ο χρήστης εισέλθει στο περιβάλλον αυτό τότε ίσως χρειαστεί πέραν του ενός παραθύρου (κελύφου) για να εργαστεί: μπορεί ν ανοίγει όσα παράθυρα θέλει πληκτρολογώντας την εντολή xterm ή επιλέγοντας κάθε φορά το terminal. ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 4

Όμως στο Unix οι διεργασίες που εκτελούνται χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Αυτές που εκτελούνται στο «προσκήνιο» που είναι αυτές που αλληλεπιδρούν με το χρήστη και δέχονται είσοδο από το πληκτρολόγιο και το ποντίκι κλπ. Αυτές που εκτελούνται στο «παρασκήνιο» που είναι αυτές που εκτελούνται αυτόματα χωρίς την παρέμβαση του χρήστη. Αυτές του «παρασκηνίου» έχουν το πλεονέκτημα ν απελευθερώνουν το χρήστη από την εποπτεία τους και του επιτρέπουν ν αφιερωθεί σ άλλες εργασίες. Για να τοποθετήσει ο χρήστης μια εργασία στο «παρασκήνιο» χρειάζεται στο τέλος μιας εντολής να πληκτρολογήσει το σύμβολο & Π.χ με την εντολή xterm & ανοίγουμε ένα παράθυρο το οποίο λειτουργεί ανεξάρτητα από ένα άλλο και οποιαδήποτε άλλη διεργασία υπήρχε στο προηγούμενο παράθυρο συνεχίζει να δουλεύει στο παρασκήνιο (π.χ., emacs &, firefox &). Για να δει ο χρήστης τις δικές του εργασίες που τρέχει το σύστημα μπορεί να πληκτρολογήσει την εντολή ps u. Η εντολή αυτή δείχνει όλες τις διεργασίες (processes) του χρήστη. Εάν θέλει ο χρήστης να τερματίσει μια δική του διεργασία που τρέχει το σύστημα στο προσκήνιο μπορεί να εκτελέσει την εντολή: CTRL C. Η εντολή CTRL Z τοποθετεί τη συγκεκριμένη διεργασία που τρέχει στο προσκήνιο στο παρασκήνιο. Οποιαδήποτε δική του διεργασία ο χρήστης μπορεί να την τερματίσει εκτελώντας: kill -9 PID, όπου το PID είναι η ταυτότητα της διεργασίας (process ID) και τη δίνει η εντολή ps u. Αλλαγή passwd. Εργασία 2 Για ν αλλάξετε το συνθηματικό που σας έχουν δώσει, πρέπει να ενωθείτε σε οποιοδήποτε σταθμό εργασίας του UNIX εργαστηρίου. Πληκτρολογήστε την εντολή passwd και πατήστε ENTER. Aκολουθείστε τις οδηγίες για την εισαγωγή του νέου σας συνθηματικού και την επιβεβαίωσή του. Την επόμενη φορά που θα ενωθείτε με το UNIX σύστημα θα πρέπει να δώσετε το νέο σας συνθηματικό. Διαδικασία logout (Εξόδου): επιλέγοντας από το μενού System την επιλογή εξόδου (logout). ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 5

Οργάνωση Αρχείων Ενιαία ιεραρχική δομή - αντεστραμμένο δένδρο. Root directory (ριζικός κατάλογος) με συμβολισμό / δηλαδή το slash. Directories και sub-directories (κατάλογοι και υποκατάλογοι) Στο Λειτουργικό Σύστημα UNIX η επεξεργασία των αρχείων (file management) γίνεται με τη χρήση καταλόγων (directories). Κάθε κατάλογος μπορεί να έχει πρόσβαση σ ένα σύνολο από αρχεία τα οποία βρίσκονται σ αυτό. Γι αυτό μπορούμε να έχουμε εκατοντάδες καταλόγους στο UNIX. Οι κατάλογοι αυτοί είναι ιεραρχικά κατανεμημένοι έτσι ώστε να μπορούν να τους χρησιμοποιούν με περισσότερη ευκολία. Ο ανώτατος κατάλογος του ιεραρχικού συστήματος αρχείου ονομάζεται βασικός/ριζικός κατάλογος (root directory) και συμβολίζεται με το / (slash). Ο βασικός/ριζικός κατάλογος περιέχει υποκαταλόγους (δηλ. ένας κατάλογος ο οποίος αποθηκεύεται μέσα στον κατάλογο). Οι υποκατάλογοι αυτοί συνεχίζουν να διακλαδώνονται σε άλλους καταλόγους έτσι ώστε ο κατάλογος να φαίνεται σαν μια δεντροειδής δομή (Εικ. 1). / bin mnt tmp var dev usr home etc... students faculty cs 1994... 2012 abcdefxx... zyxwvwxx Εικόνα 1 Ονόματα διαδρομής καταλόγου (Directory path names): Όταν ενωθείτε με το σύστημα κάνοντας login, τοποθετείστε αυτόματα στο δικό σας κατάλογο, ο οποίος ονομάζεται το HOME directory σας και έχει την ίδια ονομασία με το user name (όνομα χρήστη). Ενόσω βρίσκεστε στο δικό σας κατάλογο, μπορείτε να δημιουργήσετε αρχεία ή ε- πιπρόσθετους καταλόγους ή να αλλάξετε τον κατάλογο στον οποίο βρίσκεστε τώρα. Το πλήρες όνομα του καταλόγου ονομάζεται όνομα απόλυτης διαδρομής (absolute path name) π.χ. «/home/students/cs/2012/ abcdefxx» Το πρώτο / (slash) αντιπροσωπεύει το βασικό/ριζικό κατάλογο, ο οποίος είναι στο πρώτο επίπεδο της ιεραρχίας του καταλόγου. Τα υπόλοιπα / (slashes) χρησιμοποιούνται σαν διαχωριστές για τους καταλόγους που ακολουθούν. ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 6

Ένα από τα μειονεκτήματα των ονομάτων απόλυτης διαδρομής είναι ότι μπορούν να είναι μακροσκελή και θα είναι δύσκολο να τα κτυπήσει κάποιος στο πληκτρολόγιο. Στο UNIX υπάρχει τρόπος να συντομευτεί η διαδικασία αυτή, χρησιμοποιώντας ονόματα σχετικής διαδρομής (relative path name): είναι τα ονόματα που δεν είναι σταθερά αλλά εξαρτώνται από τη θέση του τρέχοντος καταλόγου, δηλαδή περιγράφουν τη διαδρομή ξεκινώντας από τον τρέχον κατάλογο. Για να είναι δυνατή η περιγραφή των σχετικών διαδρομών χρησιμοποιούνται οι ακόλουθοι ειδικοί συμβολισμοί: Ορολογίες και Ειδικοί Συμβολισμοί / (slash) root directory - ριζικός κατάλογος.. current directory - τρέχον κατάλογος... parent directory - πατρογονικός κατάλογος που περιέχει τον τρέχον κατάλογο. ~ (tilde) home directory - κατάλογος του χρήστη. lib: Δεσμευμένοι κατάλογοι συστήματος: bin: Προγράμματα υπηρεσιών του ΛΣ. dev: Αρχεία μέσω των οποίων το ΛΣ προσπελαύνει τις συσκευές εισόδου-εξόδου και την βοηθητική μνήμη. etc: Διάφορα αρχεία που ρυθμίζουν τη λειτουργία του ΛΣ, π.χ. τι μήνυμα εμφανίζεται κατά τη διαδικασία login. Βιβλιοθήκες του ΛΣ, δηλαδή μονάδες λογισμικού που απαιτούνται για την εκτέλεση διαφόρων προγραμμάτων. tmp:χώρος προσωρινής αποθήκευσης αρχείων. usr: Προγράμματα εφαρμογών. var:διάφορα αρχεία, όπως τα mail boxes (γραμματοκιβώτια) των χρηστών. Βασικές Εντολές pwd Δείχνει σε ποιο κατάλογο ευρίσκεται ο χρήστης τρέχον κατάλογος (print working directory). ls Δείχνει τα περιεχόμενα του καταλόγου που ευρίσκεται ο χρήστης (τρέχον καταλόγου). who Εμφανίζει τους χρήστες που είναι στο δίκτυο. date Εμφανίζει την τρέχουσα ημερομηνία και ώρα. clear Καθαρίζει τα περιεχόμενα της οθόνης Εργασία 3 1. Για να δείτε ποιοι χρήστες είναι εντός του δικτύου πληκτρολογήστε who 2. Πληκτρολογήστε date για να δείτε την σημερινή ημερομηνία. 3. Πληκτρολογήστε pwd για να δείτε σε ποιο κατάλογο-directory είστε. 4. Αν πληκτρολογήσετε ls θα δείτε τα περιεχόμενα του home directory σας, αλλά σήμερα επειδή δεν έχετε ακόμη δημιουργήσει κανένα έτσι δεν θα δείτε αρκετά. ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 7

5. Πληκτρολογήστε clear για να καθαριστούν τα περιεχόμενα της οθόνης. Μετακίνηση εντός της οργάνωσης αρχείων. cd Ανοίγει ένα κατάλογο ή μετακινείται ο χρήστης σ άλλο κατάλογο (change directory). Π.χ. αν ο χρήστης ευρίσκεται στο home directory του και θέλει να μετακινηθεί σ ένα κατάλογο μ όνομα mydoc εντός του home directory του τότε πληκτρολογεί: cd mydoc Σημείωση: Μετά την εντολή cd ακολουθεί κενό διάστημα. Εργασία 4 Αν ο χρήστης θέλει να μετακινηθεί από τον κατάλογο abcdefxx στον κατάλογο students τότε πληκτρολογεί cd.. για ν ανέβει στον κατάλογο 2012 και πάλι cd.. για ν α- νέβει στον κατάλογο cs και τέλος cd.. για ν ανέβει στον κατάλογο students ή cd../../.. ή cd /home/students/cs/2012 για ν ανέβει απευθείας. Αν θέλει να μετακινηθεί στο ριζικό κατάλογο τότε πληκτρολογεί cd / Αν θέλει να μετακινηθεί στον προσωπικό του κατάλογο (απ όπου κι αν βρίσκεται) τότε πληκτρολογεί cd ή cd ~ 1. Πληκτρολογήστε cd για να βρεθείτε στο δικό σας κατάλογο. 2. Πληκτρολογήστε cd.. για να πάτε ένα κατάλογο πιο πάνω από το home directory σας που είναι το 2012. 3. Πατήστε το πλήκτρο άνω βέλος για να εμφανιστεί μια από τις προηγούμενες εντολές (μια από τις ιδιότητες του bash) - αν περάσετε την εντολή αυτή πατήστε το κάτω βέλος- και εντοπίστε την pwd και πατήστε Enter για να εκτελεστεί η εντολή από το σύστημα. Για να πιστοποιήσετε ότι βρίσκεστε στο ορθό directory θα δείτε / home/students/cs/2012 4. Κάντε το ίδιο - με τα πλήκτρα βέλη δηλαδή- για να επιλέξετε την εντολή ls και δώστε την στο σύστημα πατώντας όπως πάντα το Enter. Τώρα βλέπετε τα περιεχόμενα του 2012 που είναι ουσιαστικά τα user accounts των φοιτητών του 2012. 5. Με τα πλήκτρα βέλη βρέστε την εντολή cd.. και διαγράψτε με backspace τις δύο τελείες και πληκτρολογήστε μετά το cd τα εξής: /home/stu και με το πλήκτρο Tab θα συμπληρώσετε την εντολή σε /home/students. Έτσι έχετε αρχίσει από το root directory για ν ανοίξετε το directory students. 6. Δέστε σε ποιο directory είστε και δέστε και τα περιεχόμενα του, βρίσκοντας από τα πλήκτρα βέλη τις εντολές pwd και ls. 7. Τώρα θα κατευθυνθείτε στο root directory πληκτρολογώντας την εντολή cd / 8. Δέστε σε ποιο directory είστε και τα περιεχόμενά του. 9. Για να πάτε στο home directory σας βρέστε την εντολή cd / και διαγράψτε την / 10. Πιστοποιήστε ότι βρίσκεστε στο home directory σας. 11. Για να πάτε στο home directory, εκτελέστε την εντολή cd /ho και με το πλήκτρο Tab συμπληρώστε την εντολή σε /home/ 11. Δέστε τα περιεχόμενα του directory home από μόνοι σας. ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 8

Σύνταξη εντολών όνομα_εντολής [-διακόπτες] [παράμετροι] Ο διακόπτης (switch) ή οι διακόπτες είναι χαρακτήρες ή κωδικoí/λέξεις που υποδεικνύουν στην εντολή να μεταβάλει τη λειτουργία της ανάλογα. Πριν από κάθε διακόπτη τοποθετείται το - (πλην). Οι παράμετροι είναι ως συνήθως αρχείο ή κατάλογος. Τα άγκιστρα συμβολίζουν ότι το αντικείμενο που περικλείουν είναι προαιρετικό. Π.χ. ls -l / Εμφανίζει τα πλήρη (long) στοιχεία των περιεχομένων του ριζικού καταλόγου χωρίς να σας μετακινεί από το κατάλογο που ευρίσκεστε. ls -l Εμφανίζει τα πλήρη (long) στοιχεία των περιεχομένων του τρέχοντος καταλόγου και δεν περιέχει παράμετρο. ls -a Εμφανίζει όλα (και τα hidden αρχεία) τα περιεχόμενα του τρέχοντος καταλόγου και δεν ls -C περιέχει παράμετρο. Εμφανίζει τα περιεχόμενα του τρέχοντος καταλόγου σε πολλαπλές στήλες και δεν περιέχει παράμετρο. ls -F Εμφανίζει τα περιεχόμενα του τρέχοντος καταλόγου διαχωρίζοντας τους καταλόγους ν ακολουθούνται από / και τα εκτελέσιμα αρχεία ν ακολουθούνται από * και δεν περιέχει παράμετρο. Βοήθεια για τις εντολές και τους διακόπτες τους. Εντολή man (manual) Π.χ. man ls Εργασία 5 1. Μέσω των πλήκτρων βελών καλέστε την εντολή που θα σας πάει στο home directory σας. 2. Μέσω των πλήκτρων βελών καλέστε την εντολή ls και τροποποιήστε την σε ls -l για να δείτε τα πλήρη εκτενή στοιχεία του καταλόγου σας. 3. Διαμορφώστε την ls -l σε ls -l / για να δείτε τα περιεχόμενα του root directory. 4. Διαμορφώστε την ls -l / σε ls -a / για να δείτε όλα τα περιεχόμενα του root directory. 5. Διαμορφώστε την ls -a / σε ls -a /home/students/cs/2012 για να δείτε όλα τα περιεχόμενα του καταλόγου 2012. 6. Διαμορφώστε την ls -a /home/students/cs/2012 σε ls -a για να δείτε όλα τα περιεχόμενα του καταλόγου σας. 7. Πληκτρολογήστε man ls για να δείτε τι κάνει η εντολή ls. Εντολές οργάνωσης και χειρισμού αρχείου Εντολές χειρισμού καταλόγων mkdir καταλόγος (make directory) δημιουργεί αυτόν τον κατάλογο. rmdir καταλόγος (remove directory) διαγράφει αυτόν τον κατάλογο. ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 9

Σημείωση: Απαραίτητη προϋπόθεση για την διαγραφή ενός καταλόγου είναι ο κατάλογος αυτός να είναι κενός και φυσικά να είστε έξω από τον κατάλογο αυτό. Μπαλαντέρ (Wild cards) Με την βοήθεια των Μπαλαντέρ μπορούμε μ ένα μόνο όνομα να προσδιορίσουμε πλήθος αρχείων. * Ο αστερίσκος μπορεί να ταυτιστεί με κανένα, ένα ή περισσότερους χαρακτήρες. Π.χ. rmdir * ls /bin/a* ls /bin/*e ls /bin/d*e* Θα διαγράψει όλους τους καταλόγους (Εννοείτε ότι είναι κενοί και δεν είμαστε εντός τους). Θα εμφανίσει όλα τα αρχεία του καταλόγου bin που αρχίζουν από a Θα εμφανίσει όλα τα αρχεία του καταλόγου bin που τελειώνουν σε e Θα εμφανίσει όλα τα αρχεία του καταλόγου bin που αρχίζουν από d και περιέχουν το γράμμα e Εργασία 6 (Βεβαιωθείτε ότι βρίσκεστε στον προσωπικό σας κατάλογο) 1. Πληκτρολογώντας την εντολή mkdir mydocs θα δημιουργήσετε ένα κατάλογο με το όνομα mydocs όπου μέσα του θα μπορείτε να οργανώσετε τα αρχεία σας. 2. Με τα πλήκτρα βέλη βρέστε την εντολή cd, αφήστε ένα κενό, πληκτρολογήστε το γράμμα m που είναι το πρώτο της λέξης mydocs και πατώντας το πλήκτρο Tab θα μπορέσετε ν ανοίξετε το κατάλογο mydocs. 3. Πληκτρολογώντας την εντολή mkdir files θα δημιουργήσετε ένα κατάλογο με το όνομα files. 4. Πληκτρολογώντας την εντολή mkdir temporary θα δημιουργήσετε ένα δεύτερο κατάλογο με το όνομα temporary εντός του καταλόγου mydocs. 5. Ανοίξτε τον κατάλογο αυτό πληκτρολογώντας cd t και Tab. 6. Τώρα θα διαγράψετε το κατάλογο temporary πληκτρολογώντας rmdir temporary. Προσέξτε ότι δεν μπορεί να διαγράψει αυτό το κατάλογο διότι τον έχουμε ήδη ανοικτό και είμαστε εντός του, εξ ου και το μήνυμα: «No such file or directory». 7. Με τα πλήκτρα βέλη τροποποιήστε μια εντολή σε cd../.. ή cd για να βρεθείτε πάνω από το κατάλογο αυτό και εντός του home directory σας. 8. Tώρα θα διαγράψετε το κατάλογο mydocs πληκτρολογώντας rmdir m και Tab. Προσέξτε ότι δεν μπορεί να διαγράψει αυτό το κατάλογο διότι δεν είναι κενός, εξ ου και το μήνυμα: «Directory not empty». 9. Γι αυτό θα εισέλθουμε στον κατάλογο mydocs και θα διαγράψουμε όλους τους καταλόγους για να μπορέσουμε τελικά να διαγράψουμε και τον κατάλογο αυτό. Πληκτρολογήστε cd m και Tab για να τον ανοίξουμε. 10. Δέστε τα περιεχόμενα του. 11. Για να διαγράψουμε όλους ταυτόχρονα τους καταλόγους (Εννοείτε ότι είναι κενοί) πληκτρολογήστε rmdir * 12. Τώρα βγείτε από το κατάλογο αυτό πληκτρολογώντας cd για να πάτε στο home directory σας. 13. Για να διαγράψετε αυτό το κατάλογο πληκτρολογήστε rmdir m και Tab. ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 10

14. Δέστε τα περιεχόμενα του home directory σας για να διαπιστώσετε ότι έγινε η διαγραφή του. Ονόματα αρχείων case-sensitive (κατάσταση χαρακτήρων όπως κεφαλαία ή μικρά): Π.χ. mydoc.txt είναι διαφορετικό από MyDoc.txt Μέγιστος αριθμός χαρακτήρων σ ονόματα: Μέχρι 14 αλφαριθμητικοί χαρακτήρες. Μέχρι 256 αλφαριθμητικοί χαρακτήρες στις σύγχρονες εκδόσεις Unix. Εξαίρεση χαρακτήρων στην ονομασία: * [ ]? & < > ; επίσης το κενό διάστημα. Μερικά προγράμματα στο UNIX αναγνωρίζουν ορισμένες προεκτάσεις και συνήθως η τελεία (.) δείχνει την αρχή κάποιας προέκτασης (extension). Π.χ., arxeio.c δείχνει ότι έχετε κάποιο αρχείο που περιέχει κώδικα γραμμένο σε γλώσσα C. Κάθε αρχείο έχει κάποια χαρακτηριστικά: access time (χρόνος πρόσβασης) μέγεθος ιδιοκτήτες (χρήστης και ομάδα που ανήκει) Δικαιώματα πρόσβασης Εντολές χειρισμού αρχείων cp αρχείο1 αρχείο2 (copy) δημιουργεί αντίγραφο του αρχείου1 στο αρχείο2. mv αρχείο1 αρχείο2 (move) μετακινεί ή αλλάζει το όνομα του αρχείου1 σε αρχείο2, καταστρέφοντας το πρωτότυπο. rm αρχείο cat αρχείο (remove) διαγράφει το αρχείο. (concatenate) εμφανίζει στην οθόνη τα περιεχόμενα ενός αρχείου. cat more αρχείο εμφανίζει τα περιεχόμενα του αρχείου από την αρχή του σελίδασελίδα στην οθόνη. cat less αρχείο εμφανίζει τα περιεχόμενα του αρχείου από το τέλος του σελίδα-σελίδα στην οθόνη. cat >> αρχείο1 Σου επιτρέπει να δημιουργήσεις ένα αρχείο με τ όνομα αρχείο1. cat αρχείο1 αρχείο2 >> αρχείο3 Σου επιτρέπει να συνενώσεις δυο αρχεία αρχείο1 και αρχείο2 στο αρχείο3.profile Είναι το αρχείο το οποίο βρίσκεται κάτω από το home directory του κάθε χρήστη. Όταν ενωθείτε με τον λογαριασμό σας το σύστημα ελέγχει πρώτα.profile και εκτελεί οποιαδήποτε εντολή βρίσκεται σ αυτό. ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΡΧΕΙΩΝ-ΚΑΤΑΛΟΓΩΝ Κάθε αρχείο-κατάλογος έχει κάποιο κώδικα προστασίας που συνδέεται μαζί του. Παίρνοντας μια εκτενή λίστα ενός αρχείου με την εντολή ls l, μπορείτε να δείτε τον κώδικα προστασίας που συνδέεται μαζί του. Ο κώδικας προστασίας χωρίζεται σε τρία διαφορετικά μέρη: ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 11

χρήστης (user), ομάδα (group), άλλοι (other). Το πρώτο μέρος αναφέρεται στον ιδιοκτήτη του αρχείου. Το δεύτερο μέρος αναφέρεται σε όλους όσους έχουν τον ίδιο αριθμό ομάδας όπως και ο ιδιοκτήτης και το άλλο μέρος αναφέρεται σε οποιονδήποτε δεν ανήκει στην κατηγορία της ομάδας στην οποία ανήκει ο ιδιοκτήτης. Υπάρχουν τρία είδη πρόσβασης για κάθε πεδίο: read (r), write (w), execute (x). Οι τρεις αυτοί κώδικες καθορίζουν τι είδους επεξεργασίες επιτρέπονται αν γίνουν σε κάποιο αρχείο-κατάλογο. Σε ότι αφορά αρχεία: r: επιτρέπεται να το διαβάσει w: επιτρέπεται να γράψει σ αυτό x: επιτρέπεται να το εκτελέσει Σε ότι αφορά καταλόγους: r: επιτρέπεται να δει τα ονόματα των αρχείων του καταλόγου w: επιτρέπεται να προσθέσει ή να αφαιρέσει αρχεία του καταλόγου x: επιτρέπεται να εισέλθει στον κατάλογο Αλλαγή δικαιωμάτων: Η εντολή chmod αλλάζει τα δικαιώματα που αφορούν σ ένα αρχείο ή κατάλογο: chmod mode file Το mode έχει συνήθως την ακόλουθη μορφή: ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 12

[ugoa][+-=][rwx] u:user, g:group, o=other, a=all +:add permission, -: remove permission, =: set permission Π.χ. > ls l file1 > -rwxrwx x. >chmod go wx file1 > ls l file1 > -rwxr-----.. ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ Για να δείτε τις δικές σας διεργασίες που τρέχει το σύστημα, εκτελέστε: ps ή ps u Εάν θέλετε να τερματίσετε μια διεργασία στο προσκήνιο, δοκιμάστε: CTRL C σκοτώνει την τρέχουσα διεργασία kill -9 PID, όπου το PID (process ID ταυτότητα διεργασίας) το δίνει η εντολή ps. Printing (Εκτύπωση) lpr αρχείο εκτυπώνει το αρχείο στον HP εκτυπωτή που είστε συνδεδεμένοι εξ ο- ρισμού στο εργαστήριο Β103. enscript r αρχείο εκτυπώνει το αρχείο σε landscape, στον HP εκτυπωτή που είστε συνδεδεμένοι εξ ορισμού στο εργαστήριο Β103. Απαραίτητος τρόπος παράδοσης εργασιών!!! Εκτύπωση στον δεύτερο εκτυπωτή του εργαστηρίου Β103: enscript -P όνομα_εκτυπωτή r αρχείο enscript -P oki1-b103 r αρχείο ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 13

Περιβάλλον JAVA Το μεγάλο πλεονέκτημα της java αλλά ταυτόχρονα, όσον αφορά τους χρόνους εκτέλεσης, και μειονέκτημα είναι πως ο ίδιος πηγαίος κώδικας μπορεί να εκτελεστεί από διαφορετικά λειτουργικά συστήματα (π.χ. UNIX, WINDOWS, MAC OS). Ο πηγαίος κώδικας της java (ένα αρχείο το οποίο πρέπει να έχει πάντα την κατάληξη.java) μετατρέπεται (από το μεταφραστή ) σε ένα object αρχείο το οποίο αποτελείται από byte codes. Τα byte codes είναι εντολές σε δυαδική μορφή οι οποίες δεν αντιστοιχούν σε κάποιο συγκεκριμένο λειτουργικό, αλλά σε ένα εικονικό μηχάνημα, το java virtual machine (jvm). Το jvm αποτελείται από ένα σύνολο προγραμμάτων, που σκοπός τους είναι να μετατρέψουν τα byte codes σε οδηγίες για το αντίστοιχο λειτουργικό που θα τα χρησιμοποιήσει. Το κύριο πρόγραμμα του jvm που αναλαμβάνει την παραπάνω λειτουργία είναι ο java interpreter. Το πρόγραμμα αυτό πριν εκτελέσει την μετατροπή των byte codes, εξετάζει την εγκυρότητά τους διασφαλίζοντας έτσι την ομαλή λειτουργία και την ακεραιότητα του συστήματος. Compilation (Μεταγλωττισμός αρχείου java) Ο πηγαίος κώδικας της java είναι ένα.txt αρχείο το οποίο πρέπει να έχει πάντα την κατάληξη.java. Η εντολή για μεταγλώττιση από τον compiler είναι της μορφής: > javac αρχείο.java ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 14

Εάν ο πηγαίος κώδικας δεν έχει λάθη, τότε στον ίδιο κατάλογο παράγεται ένα byte code αρχείο με την κατάληξη.class και με ακριβώς την ίδια ονομασία δηλ. αρχείο.class Σημείωση: Σε περίπτωση λάθους τότε δίνονται τα ανάλογα μηνύματα από τον μεταγλωττιστή. Execution (Εκτέλεση του αρχείου) Καλείτε την εντολή > java αρχείο και βλέπετε στην οθόνη τα αποτελέσματα. Script Όταν πληκτρολογήσει ο χρήστης script τότε από εκείνη τη στιγμή ότι πληκτρολογήσει στην οθόνη καταγράφεται σ ένα αρχείο μέχρι να πληκτρολογήσει ο χρήστης exit για να εξέλθει του script. Όλη η διαδικασία φυλάγεται σ ένα αρχείο το typescript. Ακολούθως θα πρέπει να μετονομάζετε το αρχείο αυτό σε κάτι άλλο και μετά να το τυπώνετε. π.χ. > mv typescript foo1.txt Χρησιμοποιείται για να καταγραφεί η απόδειξη ορθής λειτουργίας του προγράμματος. ΕΠΛ131 Εργαστήριο 1 Υπεύθυνοι Εργαστηρίων: Πύρρος Μπράτσκας, Παύλος Αντωνίου 15