Επιμόρφωση Νηπιαγωγών για τη Χρήση Υπολογιστών ως Μέσου Διδασκαλίας μέσω Υπηρεσιών Διαδικτύου Κ. Χάρης, Α. Κυρίδης, Δ. Σουλιώτης Περίληψη Στην εργασία αυτή προτείνεται η δημιουργία ενός δικτυακού τόπου υποστήριξης της επιμόρφωσης των νηπιαγωγών για τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως μέσου διδασκαλίας αλλά και ως εργαλείου ενίσχυσης της δομητικής και ανακαλυπτικής μάθησης στην προσχολική ηλικία. Σκοπός του προτεινόμενου τόπου είναι η παροχή όλου του απαραίτητου εκπαιδευτικού και πληροφοριακού υλικού στη νηπιαγωγό/παιδαγωγό ώστε αυτή να μπορέσει να σχεδιάσει τη διδασκαλία της χρησιμοποιώντας τον υπολογιστή, όπου κρίνει ότι η χρήση του μπορεί να συνεισφέρει θετικά και να τον προσαρμόσει κατάλληλα και σύμφωνα με το επίπεδο ανάπτυξης των νηπίων στις δραστηριότητες της τάξης. Παράλληλα, επιδιώκεται η οργανωμένη παρουσίαση βασικών θεμάτων της χρήσης του υπολογιστή ώστε η παιδαγωγός να μπορεί να τον χρησιμοποιεί αποτελεσματικά αλλά και για να είναι ενήμερη για τη σχέση υπολογιστή και μάθησης μέσα από συγκεκριμένα σενάρια χρήσης του. 1. Εισαγωγή Εδώ και λίγα χρόνια έχει αναγνωρισθεί, με κάποια ίσως καθυστέρηση, η ευεργετική επίδραση της χρήσης του υπολογιστή, σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και έχει ξεκινήσει η σταδιακή εισαγωγή του στη δευτεροβάθμια αλλά και πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Αυτό ήταν αναγκαίο αφού υπάρχουν ισχυροί κοινωνικοοικονομικοί και παιδαγωγικοί λόγοι που το επιβάλλουν. Πράγματι, πιστεύεται ότι, σύντομα, η ικανότητα χρήσης του υπολογιστή αποτελεί πλέον απαραίτητη δεξιότητα και εφόδιο για οποιαδήποτε δραστηριότητα. Ακόμα και η έννοια του αλφαβητισμού τείνει να μετασχηματιστεί και να επανακαθοριστεί αφού γίνεται πλέον λόγος για αλφαβητισμό στους υπολογιστές (computer literacy) (Κόλιας, 1999 & Μακράκης, 2000). Με βάση τα παραπάνωτα, η διδασκαλία των βασικών εννοιών και χρήσεων του υπολογιστή από τη μικρή ηλικία μοιάζει να είναι απαραίτητη. Είναι δυνατή η εξοικείωση με τον υπολογιστή και η εκμάθηση του από τα χρόνια της προσχολικής ηλικίας. Οι δυσκολίες είναι λιγότερες εξαιτίας της απουσίας ανασταλτικών παραγόντων που εμφανίζονται σε μεγαλύτερες ηλικίες. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας αντιμετωπίζουν τον υπολογιστή ως ένα επιπλέον εργαλείο διαθέσιμο για μάθηση και παιχνίδι (Papert, 1982). Σχετικές εργασίες έδειξαν ότι η ενασχόληση των παιδιών με τον υπολογιστή, μέσω αναπτυξιακά κατάλληλου λογισμικού, συμβάλλει θετικά στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού (Ντολιοπούλου, 1999) και ενισχύει τη δομητική και ανακαλυπτική μάθηση (Μαυρίδου 1994). Επιπλέον, τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, σε πολύ μεγάλο ποσοστό, γνωρίζουν από το οικογενειακό περιβάλλον και τη τηλεόραση για την ύπαρξη των υπολογιστών και τη μεγάλη χρησιμότητά τους (Παγγέ 1998). Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι η εισαγωγή των υπολογιστών στο σύγχρονο νηπιαγωγείο είναι όχι μόνο δυνατή αλλά και επιβεβλημένη τόσο για τη εξοικείωση των παιδιών μ αυτούς αλλά και για τα σημαντικά παιδαγωγικά οφέλη που μπορεί να προσφέρει η αναπτυξιακά κατάλληλη χρήση τους. Ο ρόλος των παιδαγωγών για την 1
πραγματοποίηση ενός τέτοιου στόχου παραμένει σημαντικότατος, αφού αυτοί θα κληθούν να τον υλοποιήσουν και να τον προσαρμόσουν κατάλληλα στα δεδομένα της όποιας περιοχής (Μιχαηλίδης, 1994). Πέραν της παροχής κινήτρων στους εκπαιδευτικούς, της εξασφάλισης της απαραίτητης υλικοτεχνικής υποδομής, αλλά και των συστηματικών εκπαιδευτικών σεμιναρίων που καλείται να οργανώσει η Πολιτεία, η παροχή συνεχιζόμενης πληροφόρησης και επιμόρφωσης σε θέματα διδακτικής χρήσης του υπολογιστή είναι αναγκαία κυρίως εξαιτίας των ταχύτατων εξελίξεων στο χώρο των νέων τεχνολογιών αλλά και των νέων σχετικών πορισμάτων με την παιδαγωγική χρήση των υπολογιστών. Στη δεύτερη ενότητα της εργασίας, παρουσιάζονται τα βασικά στοιχεία και οι σύγχρονες απόψεις για την αναπτυξιακά κατάλληλη χρήση του υπολογιστή μέσω των εφαρμογών εκπαιδευτικού λογισμικού για την προσχολική ηλικία καθώς και τα πλεονεκτήματα του στην υποστήριξη της ανακαλυπτικής και δομητικής μάθησης. Στην τρίτη, ενότητα παρουσιάζονται οι βασικές έννοιες της εξ αποστάσεως επιμόρφωσης και διδασκαλίας. Τέλος, στην τέταρτη ενότητα περιγράφεται η δομή και η οργάνωση του δικτυακού τόπου για την υποστήριξη της εξ αποστάσεως επιμόρφωσης. 2. Εκπαιδευτικό λογισμικό για την προσχολική ηλικία και ο ρόλος της παιδαγωγού Παρόλο που η επίδραση των υπολογιστών στους διάφορους τομείς της σύγχρονης ζωής έχει διερευνηθεί αρκετά διεξοδικά, η χρήση τους ως εργαλείου υποστήριξης ακόμα και διαμόρφωσης της μάθησης σε παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο και δεν έχει συνειδητοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό από την κοινότητα των εκπαιδευτικών. Είναι ευρέως παραδεκτό, ότι η χρήση των υπολογιστών δεν αποτελεί απλώς μια επιπλέον δεξιότητα με την οποία θα πρέπει να εξοικειωθεί το παιδί όσον το δυνατό νωρίτερα, αλλά ότι ο ίδιος ο υπολογιστής μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βελτιώσει και να ενισχύσει τις διαδικασίες μάθησης από τα προσχολικά ακόμα χρόνια (Papert, 1982). Πράγματι, η θέση του Piaget ότι η μάθηση επιταχύνεται σημαντικά αν το παιδί αναλάβει ενεργητικούς ρόλους στους οποίους καλείται να χρησιμοποιήσει τη γνώση για την επίλυση προβλημάτων (problem solving)και την επίτευξη στόχων και μέσα από τους οποίους δομεί τη γνώση (constructivism) μπορεί να υποστηριχθεί σημαντικά με τη βοήθεια του υπολογιστή. Μέσω προσεκτικά επιλεγμένου λογισμικού και αναπτυξιακά κατάλληλης χρήσης του, το παιδί μπορεί να: 1. Eξοικειωθεί με περιβάλλοντα όπου γίνεται εκτεταμένη χρήση νέων τεχνολογιών 2. Κατακτήσει τις βασικές λογικομαθηματικές έννοιες όπως η ταξινόμηση, η ομαδοποίηση, η αντιστοίχηση και η ακολουθία 3. Εξασκήσει βασικές προαπαιτούμενες δεξιότητες για την ανάγνωση και τη γραφή, ε) αντιληφθεί τη σχέση αιτίας-αποτελέσματος στ) αυτοματοποιήσει βασικές κινητικές δεξιότητες όπως ο συντονισμός χεριού-ματιού 4. Αντιληφθεί την αναγκαιότητα τήρησης και εφαρμογής κανόνων (Clements 1993, Clements, 1994, Ντολιοπούλου, 1999) 5. Ανακαλύψει νέες έννοιες και να αποκτήσει γνώσεις Επίσης, μπορεί να συμμετάσχει ενεργητικά στην επίλυση (problem solving) μεγάλης ποικιλίας προβλημάτων ενώ ταυτόχρονα έχει την ευκαιρία να 2
συγκεκριμενοποιήσει (concretize) έννοιες που από τη φύση τους είναι αφηρημένες και θεωρείται ότι απαιτούν ωριμότητα σκέψης που αντιστοιχεί σε μεγαλύτερες ηλικίες (Clements, 1984). Αυτό αιτιολογείται από τη δυνατότητα των σημερινών υπολογιστών να υλοποιούν και να παριστάνουν πολύ μεγάλη ποικιλία αλληγοριών (metaphors) με τη βοήθεια των οποίων γνωστές έννοιες και σχέσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αφομοίωση και κατάκτηση νέων εννοιών και σχέσεων μέσω πολυμορφικών αντιστοιχίσεων οι οποίες χωρίς τη βοήθεια του υπολογιστή είναι πολύ δύσκολα εφικτές. Επίσης, θα πρέπει να τονισθεί ότι παρόλο που πολλές από τις παραπάνω δεξιότητες είναι δυνατό να διδαχθούν με μεθόδους που δε χρησιμοποιούν υπολογιστή, τα εκπαιδευτικά προγράμματα έχουν το πλεονέκτημα να απαλλάσσουν τον χρήστη τους από επίπονες δευτερεύουσες εργασίες που απαιτούν άλλα διδακτικά εργαλεία. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό δεδομένου του ότι η προσοχή και η συγκέντρωση στη προσχολική ηλικία είναι μικρής διάρκειας και εύκολα αποσπώνται. Η αρχική εργασία του Papert και της ομάδας του για ένα περιβάλλον όπου το παιδί θα μπορεί να προγραμματίσει τον υπολογιστή για την επίτευξη απλών στόχων (σχεδίαση σχημάτων, μετακίνηση χελώνας ανάμεσα σε εμπόδια) έδωσε ενθαρρυντικά αποτελέσματα ενισχύοντας σημαντικά τις μεταγνωστικές του ικανότητες, όπως η ανάλυση απλών προβλημάτων σε στοιχειώδη, η βήμα με βήμα επίλυσή τους και η αναζήτηση λαθών της διαδικασίας (περιβάλλον LOGO). Η ενασχόληση των παιδιών με μια διαδικασία ανακάλυψης, επινόησης αλλά και διδασκαλίας αφού πρέπει να διδάξουν στη χελώνα νέες λέξεις, τα αναγκάζει να θέσουν στόχους, να ανακαλύψουν επιμέρους στόχους και να τους συνδέσουν κατάλληλα, να συλλάβουν μια αρχική λύση, να τη δοκιμάσουν στον υπολογιστή και να παρατηρήσουν το αποτέλεσμα. Σε περίπτωση λάθους, οφείλουν να επανεξετάσουν τη μεθοδολογία τους έτσι ώστε να εντοπίσουν το λάθος και ακολούθως να σκεφτούν για να το διορθώσουν. Ταυτόχρονα, ενισχύεται η κοινωνική συναναστροφή και συμμετοχή τους στη συνεργατική μάθηση. Τέλος, καλλιεργούν σταδιακά τη σωστή στάση απέναντι στην ύπαρξη λαθών ως κάτι το φυσιολογικό και αναμενόμενο το οποίο αντιμετωπίζεται μεθοδολογικά. Η εφαρμογή των παραπάνω μεθόδων σε παιδιά προσχολικής ηλικίας έγινε εφικτή, με την εμφάνιση των προγραμματιζόμενων παιχνιδιών (LEGO/LOGO) καθώς και των φιλικών γραφικών περιβαλλόντων επικοινωνίας του χρήστη με τον υπολογιστή (graphical user interfaces). Με τα εργαλεία αυτά έγινε δυνατή η σχεδίαση και η υλοποίηση πληθώρας αλληλεπιδραστικών ή διαδραστικών ανοικτών μικρόκοσμων. Οι μικρόκοσμοι είναι κατάλληλα δομημένα ανοικτά περιβάλλοντα μάθησης που εστιάζονται σε κάποια κατηγορία προβλημάτων χωρίς όμως να παρέχουν συγκεκριμένα κλειστά μαθήματα όπως για παράδειγμα οι διδακτικές μηχανές του Skinner και τα προγράμματα εξάσκησης και εμπέδωσης γενικότερα. Στους μικρόκοσμους αυτούς το παιδί έχει ενεργητικό ρόλο και προσπαθεί μέσα από ένα απλό και καλά σχεδιασμένο περιβάλλον αλληλεπίδρασης τόσο με τον υπολογιστή όσο και τους συμμαθητές του να πετύχει με συστηματικό τρόπο προκαθορισμένους στόχους ή και να ανακαλύψει νέα πράγματα. Σημαντικός επίσης είναι ο ρόλος των ανοικτών μικρόκοσμων άμεσης διαχείρισης στους οποίους ο μαθητής μέσα από καθαρά γραφικό περιβάλλον μπορεί να χειριστεί αντικείμενα καθώς και τη μεταξύ του σχέση (Δαγδιλέλης 1998). Οι μικρόκοσμοι αυτοί ενισχύουν τις διαισθητικές γνώσεις αφού δεν απαιτούν γνώση γραφής ή ανάγνωσης με αποτέλεσμα να είναι δυνατή η χρησιμοποίησή τους σε μικρές ηλικίες. Τέλος, ο εφοδιασμός απλών παιχνιδιών με ηλεκτρονικά κυκλώματα τα οποία είναι δυνατό να εκτελούν απλές κινήσεις μέσω εντολών 3
που δέχονται από τον υπολογιστή, αλλά και με τη δυνατότητα να συνδέονται μεταξύ τους, είναι δυνατή η άμεση σύνδεση των δραστηριοτήτων των μαθητών με την πραγματικότητα. Για να μπορέσει η παιδαγωγός να επιλέξει και να ενσωματώσει τα είδη εκπαιδευτικού λογισμικού στις δραστηριότητες της τάξης πρέπει καταρχήν να γνωρίζει τρόπους και στρατηγικές αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών για την κατάκτηση διδακτικών στόχων (Δρόσος & Κυρίδης, 2000), τα παιδαγωγικά οφέλη που θα προκύψουν αλλά και να έχει και η ίδια μεγάλη οικειότητα με τη χρήση του υπολογιστή γενικά. Μια παιδαγωγός που χρησιμοποιεί συστηματικά τον υπολογιστή ως βασικό εργαλείο για τις διάφορες εργασίες της (επεξεργασία κειμένου, αρχειοθέτηση, επικοινωνία, υπηρεσίες διαδικτύου, ετοιμασία έντυπου υλικού για την τάξη) είναι εφοδιασμένη με την απαραίτητη τεχνογνωσία και εμπειρία που απαιτείται για την καθοδήγηση και τον συντονισμό των σχολικών δραστηριοτήτων. Επίσης, η γνώση απλών περιβαλλόντων προγραμματισμού όπου απαιτείται η διαρκής εφαρμογή τεχνικών επίλυσης προβλημάτων συνεισφέρει σημαντικά στην υποστήριξη της ενεργητικής μάθησης καθώς και στη σχεδίαση και υλοποίηση αναπτυξιακά κατάλληλων προγραμμάτων με βάση τα ενδιαφέροντα των παιδιών, τις ατομικές διαφορές και το κοινωνικό πλαίσιο (Bredekamp, 1998). Πρόσφατα, εμφανίστηκαν ιδιαίτερα φιλικά προγράμματα σχεδίασης μικρόκοσμων τα οποία απαιτούν βασικές μόνο γνώσεις προγραμματισμού αφού στηρίζονται στον οπτικό κυρίως προγραμματισμό (visual programming) και σε έτοιμα συστατικά (components). Παραδείγματα τέτοιων προγραμμάτων είναι το E-slate (Roschelle et al, 1999) και το Microworld Project Builder της LCSI. Τα περιβάλλοντα αυτά μειώνουν σημαντικά την εξάρτηση της παιδαγωγού από ειδικευμένους προγραμματιστές και της επιτρέπουν να δημιουργήσει ή να προσαρμόσει μικρόκοσμους ανάλογα με τις ανάγκες της τάξης της. 3. Επιμόρφωση Από Απόσταση Μέσω Διαδικτύου Από την προηγούμενη ενότητα γίνεται σαφές ότι η υποστήριξη των παιδαγωγών στα θέματα διδακτικής χρήσης του υπολογιστή είναι αναγκαία και απαραίτητη. Όμως, η συνεχιζόμενη και διαρκής επιμόρφωση τους συναντά πολλά εμπόδια κυρίως εξαιτίας της μεγάλης γεωγραφικής διασποράς των θέσεων εργασίας τους σε όλη την επικράτεια της χώρας. Η περιοδική διοργάνωση σεμιναρίων πέραν του πολύ μεγάλου κόστους δεν είναι ικανή να επιλύσει το πρόβλημα. Για το λόγο αυτό, εδώ και μερικά χρόνια, γίνονται προσπάθειες ώστε να χρησιμοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας μέσω υπολογιστή και δικτύων ως μέσα για την κάλυψη της ανάγκης αυτής. Στην κατεύθυνση αυτή συνέβαλλε καταλυτικά η εκρηκτική εξάπλωση του διαδικτύου, η βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, η αύξηση των ταχυτήτων μεταφοράς δεδομένων καθώς και η σταδιακή μείωση του κόστους εγκατάστασης και χρήσης της απαραίτητης υλικοτεχνικής υποδομής. Στην εξάπλωση της χρήσης του διαδικτύου συνέβαλε κυρίως η υπηρεσία Παγκόσμιος Ιστός (WWW). Μια δεύτερη παράμετρος που συνέβαλε στη διάδοση της χρήσης του διαδικτύου είναι η απλότητα, η χρηστικότητα και η φιλικότητα του λογισμικού που απαιτείται (Μικρόπουλος, 2000). Η γνώση ενός και μόνο προγράμματος πλοήγησης ή περιήγησης (browsing) δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να εκμεταλλευτεί πολύ μεγάλο μέρος των υπηρεσιών που προσφέρονται. Με την επιμόρφωση από απόσταση μέσω διαδικτύου, ο επιμορφούμενος μπορεί να παρακάμψει πολλά από τα προβλήματα της συμβατικής επιμόρφωσης, γιατί: 1. Δεν περιορίζεται χρονικά και τοπικά 4
2. Μπορεί να ακολουθήσει τους δικούς του ρυθμούς μάθησης και να επιλέξει εκείνα τα σημεία στα οποία θα επενδύσει το χρόνο του (εξατομίκευση εκπαίδευσης) 3. Έχει την ευκαιρία να δράσει με βάση τις δικές του επιθυμίες ή ανάγκες και να πειραματιστεί 4. Μπορεί να ανταλλάξει απόψεις και προβληματισμούς με συναδέλφους του σε διάφορα διδακτικά θέματα με τρόπο ασύγχρονο. Ως προς την υποστήριξη της μαθησιακής διαδικασίας, η ίδια η δομή και ο τρόπος οργάνωσης της πληροφορίας στο διαδίκτυο μέσω των υπερκειμένων/υπερμέσων σχετίζεται με την οργάνωση και ανάκληση των πληροφοριών στην ανθρώπινη μνήμη (Μικρόπουλος 2000). Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη δυνατότητα υποστήριξης της μάθησης μέσω πολλαπλών μορφών πληροφορίας όπως κείμενο, εικόνα, ήχος και video καθώς και την υψηλή διαδραστηκότητα κάνουν τα υπερμεσικά περιβάλλοντα ισχυρά μέσα υποστήριξης της μάθησης. Βέβαια, τα μαθησιακά αποτελέσματα καθορίζονται κυρίως από τον τρόπο και τη συστηματική αξιοποίηση των παραπάνω δυνατοτήτων. Για τη σχεδίαση και υλοποίηση επιτυχημένων διδακτικών προγραμμάτων από απόσταση θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι παρακάτω παράγοντες (Race 1999): 1. Ο εκπαιδευόμενος εργάζεται χωρίς άμεση επίβλεψη και επομένως πρέπει να δέχεται σε τακτά διαστήματα εποικοδομητική και υποκινητική ανατροφοδότηση όπου με ακρίβεια θα πρέπει να εντοπίζονται τα σημεία που πρέπει να προσέξει 2. Το διδακτικό υλικό θα πρέπει να πληροί τις σύγχρονες παιδαγωγικές προδιαγραφές δηλαδή να είναι δομημένο με τέτοιο τρόπο ώστε να προσδιορίζει τους στόχους και τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, να έχει περιλήψεις και ανασκοπήσεις, ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης κλιμακούμενης δυσκολίας καθώς και εργασίες ανοικτού τύπου 3. Το διδακτικό υλικό θα πρέπει με ακρίβεια να ορίζει τις δραστηριότητες μελέτης και εξάσκησης του εκπαιδευόμενου ενισχύοντας μεταγνωστικές δεξιότητες όπως η αυτοαξιολόγηση 4. Ο εκπαιδευόμενος θα πρέπει να έχει την αίσθηση ότι η προσπάθειά του μελετάται, επιβλέπεται και υποστηρίζεται συνεχώς. Θα πρέπει να τονισθεί ότι σε όλα τα παραπάνω σημαντικός είναι ο ρόλος της γλώσσας (τόνος και ύφος) η οποία θα εξασφαλίζει φιλική ατμόσφαιρα και θα παρακινεί συνεχώς σε πράξη. 4. Υλικό του Δικτυακού Τόπου Βασικός στόχος ενός δικτυακού τόπου αφιερωμένου στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών θα πρέπει να είναι ενημέρωσής τους ως προς την εκπαιδευτική χρήση του υπολογιστή στην τάξη. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η εμπειρία στη χρήση του υπολογιστή ως χρήσιμου εργαλείου για τη διεκπεραίωση διαφόρων καθημερινών εργασιών (σχεδίαση, συγγραφή, ενημέρωση, επικοινωνία). Η εμπειρία αυτή εξασφαλίζει την ικανότητα χρήσης, επιλογής και προσαρμογής του εκπαιδευτικού λογισμικού στην τάξη, αλλά κυρίως υποδηλώνει την αναγκαία επαφή με τις νέες τεχνολογίες και την αποδοχή του ρόλου τους στη σύγχρονη κοινωνία. Ο δικτυακός τόπος θα πρέπει να περιλαμβάνει περιλαμβάνει βασικές οδηγίες για την χρήση του υπολογιστή στην τάξη καθώς και συλλογή μικρόκοσμων και διαδραστικών περιβαλλόντων προγραμματισμού (κυρίως οπτικού) μαζί με αναλυτικές οδηγίες για την εγκατάστασή τους. Επίσης, εξαιρετικά 5
χρήσιμη είναι η ύπαρξη ενός μεγάλου αριθμού δεσμών με πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην έρευνα για τη χρήση του υπολογιστή ως μέσου διδασκαλίας στην προσχολική ηλικία. Μέσα από την αλληλεπίδρασή της με τον τόπο, θα πρέπει να παρέχεται στην παιδαγωγό η δυνατότητα να ενημερώνεται για το διαθέσιμο λογισμικό σε τεχνικό και παιδαγωγικό επίπεδο και να πραγματοποιεί αναζητήσεις με βάση τα διδακτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει. Θα πρέπει, επίσης, να της δίνεται η ευκαιρία να επικοινωνεί με συναδέλφους της και να συζητά, σύγχρονα ή ασύγχρονα, τις σχετικές διδακτικές εμπειρίες και προβληματισμούς της έχοντας έτοιμες διδακτικές προτάσεις και σχέδια μαθημάτων. Αρχικά, ο δικτυακός τόπος περιλαμβάνει υλικό σχετικό με το εκπαιδευτικό λογισμικό προσχολικής ηλικίας οργανωμένο σε στατικές ιστοσελίδες ως εξής: Βασική θεωρία εκπαιδευτικού λογισμικού και κύρια χαρακτηριστικά του. Κατηγορίες εκπαιδευτικού λογισμικού και παιδαγωγικές θεωρίες που τεκμηριώνουν και προσδιορίζουν τη χρήση του. Οδηγίες και συμβουλές για την κατάλληλη χρήση του υπολογιστή ανάλογα με το επίπεδο ανάπτυξης των νηπίων (θέση, διάρκεια απασχόλησης, συντονισμός με δραστηριότητες χωρίς υπολογιστή). Κριτήρια επιλογής κατάλληλου λογισμικού και οδηγίες χρήσης του. Συμβουλές για το βαθμό επέμβασης της παιδαγωγού στη χρήση του λογισμικού και για το συντονισμό συνεργατικών εργασιών (υποστήριξη αρχικής θετικής στάσης, εξασφάλιση πρακτικής για όλους, σταδιακή μείωση καθοδήγησης, έμφαση στον πειραματισμό και τη δομητική μάθηση, παρακολούθηση ατομικών διαφορών). Οδηγίες για την επικοινωνία και συνεργασία με τους γονείς. Επίσης, ο τόπος θα πρέπει να περιέχει μια βασική συλλογή προγραμμάτων τα οποία συνοδεύονται από πληροφορίες χρήσης, διδακτικές καταστάσεις στις οποίες ενδείκνυται η χρήση τους καθώς και λέξεις-φράσεις κλειδιά που διευκολύνουν την αναζήτηση με πολλαπλά κριτήρια. Τα προγράμματα και όλες οι σχετικές μ αυτά πληροφορίες είναι αποθηκευμένα σε βάση δεδομένων μέσω της οποίας υλοποιούνται οι αναζητήσεις και τροποποιήσεις. Ο επισκέπτης θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει εύκολα τα εκτελέσιμα αρχεία στον υπολογιστή του. Τέλος, θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα αποστολής μηνυμάτων και αποθήκευσης τους στη βάση δεδομένων ώστε να κατατίθενται προτάσεις και ερωτήσεις σχετικές με το υλικό του κόμβου. Ως προς την υλοποίηση, η υποστήριξη της βάσης δεδομένων απαιτεί τη χρήση τεχνολογίας δυναμικών ιστοσελίδων καθώς και γλωσσών σχεδιασμένων για το περιβάλλον web όπως η java και η javascript. Ο μηχανισμός που χρησιμοποιείται είναι ο μηχανισμός Ενεργών Σελίδων Διακομιστή (Active Server Pages - ASP) (Weissinger, 1999). Τα σύγχρονα συστήματα διαχείρισης βάσεων δεδομένων έχουν πλέον τη δυνατότητα να αποθηκεύουν όχι μόνο δεδομένα απλών τύπων όπως απλό κείμενο και αριθμούς αλλά κάθε είδους δεδομένα όπως εικόνες, γραφικά, animations, video και ήχο. Έτσι είναι πλέον δυνατή η κατασκευή πολυμεσικών βάσεων δεδομένων όπου τα δεδομένα οργανώνονται και αποθηκεύονται δομημένα ώστε να είναι δυνατή η αποτελεσματική επεξεργασία τους όπως αναζητήσεις και ταξινομήσεις με διάφορα κριτήρια, η εισαγωγή και διαγραφή, συγκρίσεις και η κατασκευή αναφορών. 6
5. Τελικές Παρατηρήσεις Στην εργασία αυτή συζητήθηκε η αναγκαιότητα της επιμόρφωσης των παιδαγωγών προσχολικής ηλικίας σε θέματα κατάλληλης χρήσης του υπολογιστή και εκπαιδευτικού λογισμικού ανάλογα με το επίπεδο ανάπτυξης των νηπίων και προτάθηκε ως λύση η δημιουργία ενός δικτυακού τόπου με κατάλληλο πληροφοριακό και επιμορφωτικό υλικό. Ένας τέτοιου είδους δικτυακός τόπος μπορεί να υποστηρίξει θετικά τη προσπάθεια εισαγωγής του υπολογιστή στην προσχολική αγωγή παρακάμπτοντας σοβαρά εμπόδια, όπως η μεγάλη γεωγραφική διασπορά των υπηρετούντων παιδαγωγών. Θα πρέπει να τονισθεί ότι ανάλογες προσπάθειες σε άλλες χώρες της Ευρώπης και στις Η.Π.Α. πραγματοποιούνται εδώ και αρκετά χρόνια σε ευρεία κλίμακα με πολύ σημαντικά αποτελέσματα. Ενδεικτική είναι η τεράστια ποικιλία εκπαιδευτικού λογισμικού προσχολικής αγωγής που υπάρχει αλλά και το πλήθος των εθνικών οργανισμών που δραστηριοποιούνται στα σχετικά θέματα. Η συσσωρευμένη αυτή γνώση για το τι δουλεύει και τι δεν δουλεύει στην πράξη μπορεί να αξιοποιηθεί στην Ελλάδα μέσα από μια συντονισμένη προσπάθεια προσαρμογής της στο ελληνικό κοινωνικό πλαίσιο και τις κατά τόπους ιδιαιτερότητες. Παρά την διεπιστημονικότητα του θέματος της χρήσης του υπολογιστή στην τάξη, ο κατεξοχήν υπεύθυνος υλοποίησης είναι η παιδαγωγός και επομένως είναι πρωτίστης σημασίας να λάβει την απαραίτητη εκπαίδευση, κατάρτιση και συνεχιζόμενη επιμόρφωση με όλα τα διαθέσιμα μέσα. Βιβλιογραφία Bredekamp, S. and Copple, C. (1998). Καινοτομίες στην προσχολική αγωγή: Αναπτυξιακά κατάλληλες πρακτικές στα προσχολικά προγράμματα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Δαγδιλέλης Β. (1998). Σύγχρονο εκπαιδευτικό λογισμικό κι εκπαιδευτικοί μικρόκοσμοι: Οι δυνατότητες για την ανάπτυξη διαισθητικής γνώσης. Πρακτικά 1ου Πανελληνίου Συνεδρίου Ελληνική Παιδαγωγική και Εκπαιδευτική Έρευνα, Ναύπακτος. Δημητρακοπούλου, Α. (1998 α ). Σχεδιάζοντας Εκπαιδευτικά Λογισμικά: Από τις εμπειρικές προσεγγίσεις στη διεπιστημονική θεώρηση. (1ο μέρος), Σύγχρονη Εκπαίδευση, 100. Δημητρακοπούλου, Α. (1998 β ). Σχεδιάζοντας Εκπαιδευτικά Λογισμικά: Από τις εμπειρικές προσεγγίσεις στη διεπιστημονική θεώρηση. (2ο μέρος), Σύγχρονη Εκπαίδευση, 101. Δρόσος Β. & Κυρίδης Α. (2000). Πληροφορική Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Εκπαίδευση των Εκπαιδευτικών: Η διεθνής εμπειρία. Σύγχρονη Εκπαίδευση, 114-115. Κόλιας Α. (1999). Οι υπολογιστές στη διδασκαλία και τη μάθηση. Αθήνα. Μακράκης Β. (2000). Επαναπροσδιορίζοντας την έννοια του λειτουργικού αλφαβητισμού στην κοινωνία της πληροφορίας της γνώσης και της μάθησης. Στο: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Πανεπιστήμιο Αθηνών & Κ.Ε.ΠΕ.ΕΚ. Οι Νέες Τεχνολογίες για την Κοινωνία και τον Πολιτισμό. Πρακτικά Β' Πανελληνίου Συνεδρίου, Αθήνα. Μικρόπουλος Τ. Α. (2000). Εκπαιδευτικό Λογισμικό: Θέματα σχεδίασης και αξιολόγησης λογισμικού υπερμέσων. Αθήνα: Κλειδάριθμος. Μιχαηλίδης, Μ. (1994). Η χρήση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών από Παιδιά Προσχολικής Ηλικίας. Σύγχρονη Εκπαίδευση, 77. Ντολιοπούλου Ε. (1999). Σύγχρονες Τάσεις της Προσχολικής Αγωγής. Αθήνα: τυπωθήτω. Παγγέ Τ. (1997), Να Υπάρχουν Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές στο Νηπιαγωγείο;, Σύγχρονη Εκπαίδευση, 93. Παγγέ Τ. (1998), Οι απόψεις των παιδιών για τους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές. Πρακτικά 1ου Πανελληνίου Συνεδρίου Ελληνική Παιδαγωγική και Εκπαιδευτική Έρευνα, Ναύπακτος. Race P. (1999). Το Εγχειρίδιο της Ανοικτής Επκαίδευσης. Αθήνα: Μεταίχμιο. Ράπτης Α. & Ράπτη Α. (1999). Πληροφορική και Εκπαίδευση: Συνολική Προσέγγιση. Αθήνα. 7
Clements, D. and Gullo, D. (1984). Effects of computer programming on young children's cognition. Journal of Educational Psychology, 76(6), 1051-8. Clements, D., and Nastasi, B. (1993). Electronic Media and Early Childhood Education. In: Handbook of research on the education of young children, New York: Macmillan. Clements, D. (1994). The uniqueness of the computer as a learning tool: Insights from research and practice. In: Wright J. L. & Shade D.D. (Eds). Young children: Active learners in a technological age.., Washington. Papert, S. (1980). Mindstorms: Children, Computers and Powerful Ideas. New York: Basic Books. Papert, S. (1993). The Children s Machine: Rethinking School in the Age of the Computer. New York: Basic Books. Roschelle, J., Koutlis, M., Reppening, A., Philips, J., Jackiw, N., Suthers, D. (1999). Developing Educational Software Components. IEEE Computer, September 1999 Special Issue on Web based learning and collaboration. Weissinger K. (1999). ASP: A Desktop Quick Reference. London: O Reilly 8