Συνεργασία των αρχών ποινικής καταστολής και των φορέων παροχής υπηρεσιών για την αντιμετώπιση των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη

Διάλογος για την Πολιτική των Ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη Σειρά δημοσιεύσεων της Εταιρείας ΔΙΟΓΕΝΗΣ Νο 5, 2014 Συνεργασία των αρχών ποινικής καταστολής και των φορέων παροχής υπηρεσιών για την αντιμετώπιση των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη Θανάσης Αποστόλου 1 Η ανάγκη προσαρμογής των πολιτικών για την αντιμετώπιση των ναρκωτικών Όλο και περισσότερο αυξάνεται η αμφισβήτηση των πολιτικών που εφαρμόστηκαν την τελευταία πεντηκονταετία για την αντιμετώπιση του φαινομένου των ναρκωτικών. Σε όλα τα επίπεδα, σε όλες τις περιοχές του κόσμου διεξάγεται έντονη συζήτηση για αλλαγή πολιτικής κυρίως στην αντιμετώπιση των χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών αλλά και στην πολιτική καταπολέμησης της παραγωγής και διακίνησης των απαγορευμένων ναρκωτικών ουσιών. Αν και δεν υπάρχει α- κόμη συναίνεση για τις συγκεκριμένες προτάσεις αλλαγής πορείας, σε διάφορες χώρες του κόσμου εφαρμόζονται ήδη εναλλακτικά της καταστολής και της φυλάκισης μέτρα και σε τοπικό επίπεδο οι φορείς επιβολής του νόμου και της παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών δημόσιας υγείας αναπτύσσουν πρωτοβουλίες συνεργασίας για ανθρωπινότερες και αποτελεσματικότερες πρακτικές. Η εντατικοποίηση της συζήτησης για αλλαγές στο ισχύον σύστημα αντιμετώπισης των ναρκωτικών προωθήθηκε αισθητά μετά τη μελέτη του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα που δημοσιεύτηκε στο πλαίσιο της επετείου των 100 χρόνων εφαρμογής του Διεθνούς Συστήματος Ελέγχου των ναρκωτικών. 2 H μελέτη περιείχε στοιχεία βάσει των οποίων οι χώρες μέλη του ΟΗΕ θα έπρεπε να αξιολογήσουν τα αποτελέσματα της πολιτικής διακήρυξης της Ειδικής Γενικής Συνέλευσης που πραγματο-ποιήθηκε στην Νέα Υόρκη τον Ιούνιο του 1998. Το σύνθημα που είχε υιοθετήσει η Ειδική Γενική Συνέλευση του 1998 ήταν: «Ένας κόσμος χωρίς Ναρκωτικά. Μπορούμε να το κάνουμε». Η περιγραφή της πορείας του συστήματος ελέγχου των ναρκωτικών από το 1909 μέχρι το 2008, όπως αποτυπώνονταν στην Έκθεση του Γραφείου του ΟΗΕ, έδειχνε ότι η διεθνής κοινότητα είχε πετύχει να δημιουργήσει ένα σύστημα ελέγχου το οποίο έχει γίνει αποδεκτό και εφαρμόζεται σε πάνω από 180 χώρες του κόσμου. Η παραγωγή και χρήση ναρκωτικών έχει ελαττωθεί σε σχέση με τον αριθμό των χρηστών οπίου στην Κίνα και την Νοτιοανατολική Ασία στα τέλη του 19ου αιώνα, όμως το ισχύον σύστημα έχει και τις αρνητικές του πλευρές. Η μελέτη κατονομάζει πέντε αρνητικά σημεία τα οποία χαρακτηρίζει ως «ακούσιες συνέπειες» του συστήματος. Το πλέον σημαντικό αρνητικό στοιχείο αφορά στη δημιουργία μιας «προσοδοφόρας και βίαιης μαύρης αγοράς» παράνομων ναρκωτικών ουσιών την οποία διαχειρίζεται και ελέγχει ένα δυνατό κύκλωμα εγκληματικών οργανώσεων. Το δεύτερο αρνητικό σημείο είναι η έμφαση στην επιβολή ποινικών κυρώσεων όπου μέσω του σωφρονιστικού συστήματος επιχειρείται η καταπολέμηση της χρήσης ναρκωτικών. Συνέπεια αυτής της επιλογής είναι η διάθεση του μεγαλύτερου ποσοστού κρατικών πόρων για τον τομέα των ναρκωτικών στις διωκτικές και δικαστικές αρχές. Η διάθεση πόρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος της εξάρτησης για προγράμματα πρόληψης και θεραπείας και η πρόσβαση των εξαρτημένων ατόμων στις υπηρεσίες υγείας Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη 1

υστερεί κατά πολύ σε σχέση με τα μέτρα καταστολής. Η Τρίτη «ακούσια συνέπεια» είναι η μετατόπιση της παραγωγής και διακίνησης ναρκωτικών ουσιών από τη μια γεωγραφική περιοχή όπου η καταστολή μείωσε την παραγωγή και διακίνηση σε άλλη περιοχή. Το αποτέλεσμα δεν είναι η πραγματική μείωση, αλλά η αλλαγή περιοχής όπου συνεχίζεται η παραγωγή. Τέταρτο σημείο αφορά στο φαινόμενο όπου η καταστολή της αγοράς μιας συγκεκριμένης ναρκωτικής ουσίας καταλήγει ακούσια στην αντικατάστασή της από μια άλλη εναλλακτική ναρκωτική ουσία. Το πέμπτο σημείο αφορά στην εφαρμογή του ποινικού δικαστικού συστήματος που κυρίως πλήττει άτομα ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων με αποτέλεσμα την περαιτέρω περιθωριοποίηση τους και τη συρρίκνωση των δυνατοτήτων προσφοράς θεραπείας. Ο Διευθυντής του Γραφείου του ΟΗΕ συνοψίζει ως εξής την εικόνα που επικρατεί στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στην κοινή γνώμη σχετικά με την αποτελεσματικότητα του ισχύοντος συστήματος ελέγχου των ναρκωτικών: - Πάρα πολύ έγκλημα, και πολύ ξέπλυμα χρήματος από ναρκωτικά ανά τον κόσμο - Πάρα πολλοί άνθρωποι στη φυλακή, και πολύ λίγοι στη θεραπεία και στη δημόσια υ- γεία - Πολύ λίγοι πόροι για την πρόληψη, τη θεραπεία και την κοινωνική αποκατάσταση - Μεγάλο ξερίζωμα των καλλιεργειών ναρκωτικών, και λίγο ξερίζωμα της φτώχειας. Ως εκ τούτου, όλοι μας - τα Ηνωμένα Έθνη και τα κράτη μέλη επικρινόμαστε για την ανεπάρκειά μας στην πραγματοποίηση των υψηλών ιδανικών ενός ασφαλέστερου, υγιέστερου και δικαιότερου κόσμου. 3 Αυτές οι διαπιστώσεις που είχαν συχνά διαπιστωθεί και προβληθεί από επιστήμονες και επαγγελματίες που ασχολούνται με το φαινόμενο των ναρκωτικών, επιβεβαίωναν τις απόψεις επιστημόνων και Μη Κυβερνητικών Οργανισμών και οργανώσεων ότι είναι απαραίτητη η προσαρμογή του συστήματος ε- λέγχου των ναρκωτικών σε ένα σύστημα που οι χρήστες ναρκωτικών δεν θα θεωρούνται παραβάτες του νόμου, αλλά άτομα που έχουν τα ίδια δικαιώματα, όπως και άλλοι πολίτες, στη θεραπεία και γενικότερα στο σύστημα υγείας. Η διεθνής συζήτηση που επακολούθησε έδειξε ότι η πλειοψηφία των κρατών μελών του ΟΗΕ είναι διατεθειμένα να κάνουν μεγάλες αλλαγές στο ισχύον σύστημα. Η πολιτική διακήρυξη που ψηφίστηκε στην σύνοδο της επιτροπής ναρκωτικών τον Μάρτιο του 2009 επιμένει εκ νέου στο σύνθημα μιας κοινωνίας «ελεύθερης από ναρκωτικά» και αποφεύγει τη χρήση του όρου «μείωση της βλάβης» (harm reduction), παρά την ανοχή των πρακτικών μείωσης της βλάβης σε πάνω από 80 χώρες του κόσμου. Η πολιτική διακήρυξη χρησιμοποιεί στο σημείο 20 τη φράση «φροντίδα και συναφείς υπηρεσίες υποστήριξης»(care and related support services) για να αποφύγει τον όρο harm reduction ενώ η περιγραφή των δράσεων είναι αυτή που ε- φαρμόζουν οι χώρες με πολιτικές μείωσης της βλάβης. 4 Δείγματα στροφής προς μια πολιτική με επίκεντρο τη δημόσια υγεία Στην πενταετία που ακολούθησε η συζήτηση για τη μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο πολιτικής για τα ναρκωτικά υποστηρίχθηκε σθεναρά σε Εθνικό, Περιφερειακό και Διεθνές επίπεδο. Τα κείμενα πορισμάτων, εκθέσεων και διακηρύξεων που είχαν υποβληθεί κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της Συνόδου Κορυφής του 2009 από οργανώσεις και οργανισμούς αποτέλεσαν τη βάση για περαιτέρω συζήτηση και ανάληψη νέων δράσεων. Στο επίπεδο των Ηνωμένων Εθνών διαφαίνεται η επιρροή του κινήματος για αλλαγή του συστήματος σε δύο ντοκουμέντα που εξέδωσε το γραφείο του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά και το έγκλημα σαν συμβολή του στην ενδιάμεση αξιολόγηση της πολιτικής διακήρυξης του 2009 η οποία έλαβε χώρα τον Μάρτιου του 2014. Το κείμενο του Διευθυντού του Γραφείου για τα ναρκωτικά αναφερόμενο στο θέμα των μελλοντικών προκλήσεων για την πολιτική των ναρκωτικών τοποθετείται και στο θέμα της παρούσης ενημερωτικής έκθεσης αναφέροντας ότι η φυλάκιση κάνει τους 2 Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη

χρήστες ναρκωτικών περισσότερο ευπρόσβλητους σε διαταραχές και πολυάριθμες προβληματικές καταστάσεις υγείας όπως το HIV, τη φυματίωση και την ιογενή ηπατίτιδα. Η απάντηση της δημόσιας υγείας στο πρόβλημα των ναρκωτικών θα πρέπει κατά τη γνώμη του- να είναι η εξέταση εναλλακτικών της φυλάκισης μέτρων και όχι η εγληματοποίηση και ο εγκλεισμός των ατόμων με προβλήματα υγείας. Στο ίδιο ντοκουμέντο προτρέπει τις χώρες μέλη να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για μια ισορροπημένη προσέγγιση μεταξύ της προσφοράς και της μείωσης της ζήτησης εξαρτησιογόνων ουσιών. Να γίνει ανακατανομή των πόρων που διατίθενται για τις πολιτικές έλεγχου των ναρκωτικών, δίνοντας προτεραιότητα στη δημόσια υγεία, την πρόληψη της ε- ξάρτησης, τη θεραπεία των διαταραχών που προκαλούνται από τη χρήση ναρκωτικών και την πρόσβαση σε ελεγχόμενα φάρμακα για ιατρικούς και επιστημονικούς σκοπούς. «Ενώ τα κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει ψηφίσματα που ζητούν μια ισορροπημένη προσέγγιση για τη μείωση της ζήτησης και τη μείωση της προσφοράς», λέει ο Διευθυντής του γραφείου του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά, «τα στοιχεία δείχνουν ότι η εφαρμογή τους δεν ανταποκρίνεται στα ψηφίσματα. Τεκμηριωμένη πρόληψη, θεραπεία, μείωση της βλάβης καθώς και προγράμματα αποκατάστασης και κοινωνικής ένταξης πρέπει να διευρυνθούν». 5 Το άλλο κείμενο είναι έκδοση του Γραφείου του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά και το έγκλημα. Σε μια προσπάθεια να απαντήσει στις επικρίσεις του κινήματος που υποστηρίζει την αναπροσαρμογή των διεθνών συνθηκών για να μπορούν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες και την τρέχουσα επιστημονική γνώση, το γραφείο του ΟΗΕ υποστηρίζει ότι οι διεθνείς συνθήκες δεν έχουν ερμηνευθεί σωστά στο παρελθόν. Την «παρερμηνεία» προσπαθεί να διορθώσει με αναφορά στο «πνεύμα» των συνθηκών. Για τη σχέση της προσέγγισης μεταξύ των πολιτικών καταστολής και των πολιτικών με προσανατολισμό τη δημόσια υγεία αναφέρονται ορισμένα χαρακτηριστικά σημεία που έχουν σημασία για την επιχειρηματολογία υπέρ της στροφής προς μια πολιτική με επίκεντρο τη δημόσια υγεία. «Οι συμβάσεις κάνουν επανειλημμένα έκκληση» αναφέρει το κείμενο του γραφείου του ΟΗΕ- «για την κοινωνική συνοχή και την επανένταξη των χρηστών ναρκωτικών, και δεν αντιμετωπίζουν τους χρήστες παράνομων ναρκωτικών και τα εξαρτημένα άτομα, ως εγκληματίες που περιθωριοποιούνται. Οι συμβάσεις προσφέρουν την ευκαιρία για την αποκατάσταση και επανένταξη στην κοινωνία, δεν αντανακλούν μια τιμωρητική στάση. Το πλαίσιο αυτό επιδιώκει να δεσμευτούν τα κράτη μέρη στην επικέντρωσή των πολιτικών τους στην κοινωνική επανένταξη των χρηστών ναρκωτικών. Οι διεθνείς συνθήκες αναγνωρίζουν επιπλέον ότι τα άτομα που πλήττονται άμεσα από τα ναρκωτικά, ιδίως εξαρτημένοι χρήστες, δεν χρειάζονται τιμωρία, αλλά κοινωνική προστασία, υγειονομική περίθαλψη και αλληλεγγύη της κοινότητας». 6 «Ως εκ τούτου», συνεχίζει το κείμενο «οι συμβάσεις δεν απαιτούν απόλυτα την τιμωρία της κατοχής, της αγοράς ή της καλλιέργειας για προσωπική χρήση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, σύμφωνα με τις συμβάσεις, αποποινικοποίηση της κατοχής, της α- γοράς ή της καλλιέργειας των ελεγχόμενων ναρκωτικών για προσωπική χρήση είναι επιτρεπτή, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αποποινικοποίηση δεν είναι το ίδιο με την απεγκληματοποίηση: Η κατοχή ναρκωτικών για προσωπική χρήση παραμένει παράνομη (ποινικό αδίκημα), αλλά τα μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση αυτού του αδικήματος δεν οδηγούν αναγκαστικά σε τιμωρία. Στην πραγματικότητα, μια αποτελεσματικότερη εναλλακτική λύση αντί της τιμωρίας μπορεί να είναι η κοινωνική προστασία, οι υπηρεσίες αποτοξίνωσης, η υγειονομική περίθαλψη, η θεραπεία της εξάρτησης και η επανένταξη στην κοινωνία». 7 Τέλος για το θέμα της μείωσης της βλάβης το κείμενο αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι «Οι διεθνείς συμβάσεις δεν είναι αντίθετες προς τις στρατηγικές μείωσης της βλάβης, όταν η μείωση της βλάβης δεν πραγματοποιείται μεμονωμένα ή ως εναλλακτική λύση για τη μείωση της ζήτησης. Την περίοδο που συντάχτηκαν οι συμβάσεις δεν ήταν τα μέτρα πρόληψης των επιβλαβών κοινωνικών συνεπειών και των συνεπειών στην υγεία από τη χρήση ναρκωτικών και την τοξικομανία τόσο ανεπ- Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη 3

τυγμένα όσο στις πρόσφατες δεκαετίες. Έτσι, οι συμβάσεις του 1961 και 1971, αναφέρονται μόνο στη «θεραπεία, εκπαίδευση, ε- πιτήρηση, αποκατάσταση ή την κοινωνική επανένταξη» και «Το 2009, τα κράτη μέλη υποστήριξαν ομόφωνα την άποψη ότι η προστασία της υγείας των χρηστών ναρκωτικών και η προσφορά πρωτοβάθμιας κοινωνικής πρόνοιας, ιδιαίτερα όταν ο ασθενής δεν ενδιαφέρεται να συμμετάσχει σε θεραπευτικές παρεμβάσεις ή έχει υποτροπιάσει στα ναρκωτικά μετά τη θεραπεία, αποτελεί ουσιαστική δέσμευση για κάθε κράτος μέλος. Η γλώσσα που υιοθετήθηκε στην Πολιτική Διακήρυξη του 2009 ήταν «μείωση των δυσμενών συνεπειών για την υγεία και τις κοινωνικές συνέπειες της τοξικομανίας ". Η έκφραση αυτή ήταν αποτέλεσμα της απόφασης της συνόδου υψηλού επιπέδου της Επιτροπής ναρκωτικών που περιλαμβάνει μέτρα μείωσης της βλάβης, μιας έννοιας με διαφορετικούς ορισμούς και πολιτική χροιά». 8 Τα δύο προαναφερθέντα ντοκουμέντα θα πρέπει να τύχουν της ανάλογης προσοχής των κρατών μελών ειδικά εκείνων που θεωρούν ότι οι διεθνείς συμβάσεις δεν αφήνουν περιθώρια για το άνοιγμα νέων δρόμων στην πολιτική αντιμετώπισης των ναρκωτικών. Οι φορείς που θεωρούν ότι είναι αναγκαίος ο εκσυγχρονισμός του συστήματος ελέγχου των ναρκωτικών μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα κείμενα σαν υποστήριξη προτάσεών τους προς τις κυβερνήσεις των χωρών τους. Ανθρώπινα δικαιώματα και πολιτική των ναρκωτικών Το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως βασικού πυλώνα της πολιτικής για τα ναρκωτικά δεν ήταν πριν το 2008 αυτονόητο. Χρειάστηκε πολλή συζήτηση στην Επιτροπή Ναρκωτικών του ΟΗΕ για το αν ή όχι τα ανθρώπινα δικαιώματα μπορεί να είναι ένα θέμα που πρέπει να παίζει ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής για τα ναρκωτικά και να αποτελεί αντικείμενο διαβουλεύσεων στην Επιτροπή Ναρκωτικών. Ορισμένες χώρες εξέφρασαν την αντίθεσή τους αμφισβητώντας την αρμοδιότητα της Επιτροπής Ναρκωτικών να ασχοληθεί μ αυτό το θέμα. Το 2008 η Ουρουγουάη πήρε την πρωτοβουλία υποστηριζόμενη από τη Βολιβία, την Αργεντινή και την Ελβετία να καταθέσει σχέδιο ψηφίσματος με τίτλο «Η εξασφάλιση της κατάλληλης ενσωμάτωσης του συστήματος ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών στο σύστημα της διεθνούς πολιτικής ελέγχου των ναρκωτικών». Οι αντιδράσεις ήταν ποικίλες κυρίως από χώρες που δεν έχουν καλό μητρώο όσο αφορά στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το σχέδιο ψηφίσματος άλλαξε, κατά τις διαβουλεύσεις της επιτροπής σχεδόν ολοκληρωτικά, από τον τίτλο μέχρι και όλο το σκεπτικό και τις προτάσεις του ψηφίσματος 9. O τίτλος διαμορφώθηκε τελικά ως εξής: «Ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα και άλλους φορείς των Ηνωμένων Εθνών για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά την εφαρμογή των διεθνών συνθηκών για τον έλεγχο των ναρκωτικών» 10 Παρά τις δυσκολίες η αποδοχή αυτού του ψηφίσματος από την επιτροπή ναρκωτικών είναι ιστορική γιατί για πρώτη φορά μετά την σύσταση της επιτροπής Ναρκωτικών (1946) συζητήθηκε το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην επιτροπή και είναι το πρώτο ψήφισμα που εγκρίθηκε. Μόνο και μόνο το γεγονός καθ εαυτό ότι η Επιτροπή Ναρκωτικών ασχολήθηκε με τα ανθρώπινα δικαιώματα 62 χρόνια μετά τη σύσταση της είναι ενδεικτικό του αρνητικού κλίματος που είχε τόσα χρόνια επικρατήσει σ αυτό το θέμα. Και σ αυτό το σημείο το γραφείο του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά και το έγκλημα κάνει πρόταση διόρθωσης του παρελθόντος λέγοντας ότι πρόσφατα «Στη Σύμβαση του 1988 και την Πολιτική Διακήρυξη του 2009, τα κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών αναγνώρισαν ομόφωνα ότι η ανάληψη δράσης για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ναρκωτικών στον κόσμο απαιτεί μια ολοκληρωμένη και ισορροπημένη προσέγγιση, με πλήρη συμμόρφωση στους σκοπούς και τις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και το διεθνές δί-καιο και ειδικότερα όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες» 11 Στο επίπεδο της διεθνούς πολιτικής για τα ναρκωτικά το ψήφισμα της Ουρουγουάης που υιοθέτησε η Επιτροπή Ναρκωτικών ήταν η απαρχή μιας εις βάθος μελέτης των σημείων όπου το ισχύον διεθνές πλαίσιο ελέγχου 4 Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη

των ναρκωτικών θα πρέπει να λάβει υπόψη του τις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως έχουν συμφωνηθεί από τη διεθνή κοινότητα. Οργανώσεις όπως το «Παρατηρητήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα» (Human Rights Watch), η Διεθνής Οργάνωση για τη Μείωση της Βλάβης (Harm Reduction International/ Ihra) και άλλες οργανώσεις και οργανισμοί κατέγραψαν λεπτομερειακά και εμπεριστατωμένα τα σημεία που αφορούν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον τομέα της αντιμετώπισης του φαινομένου των ναρκωτικών. Το δικαίωμα στη Θεραπεία Παρά την κατοχύρωση του δικαιώματος κάθε ατόμου, σε διεθνείς συμβάσεις και στα Συντάγματα των επιμέρους κρατών, να έχει πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη, στις περιπτώσεις των εξαρτημένων από ναρκωτικά ατόμων παραβιάζεται αυτό το δικαίωμα σε πολλές χώρες του κόσμου. Η παραβίαση γίνεται με το δικαιολογητικό ότι οι εξαρτημένοι χρήστες μπορούν να σταματήσουν τη χρήση, αλλά δεν έχουν το κίνητρο και την επιμονή να το κάνουν. Σε πολλές περιπτώσεις ο νομοθέτης θεωρεί ότι θα πρέπει προς τούτο να υποχρεωθούν σε αναγκαστική αποτοξίνωση και υποχρεωτική θεραπεία. Τέτοιες πρακτικές έχουν εφαρμοστεί και εφαρμόζονται ακόμη σε χώρες όπου το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης υστερεί και δεν παρέχει δυνατότητες πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας σε εξαρτημένα από ναρκωτικά άτομα. Μελέτες έχουν αποδείξει ότι ανεξάρτητα από το πόσο ισχυρό είναι το κίνητρο και η θέληση ενός ατόμου εξαρτημένου από ναρκωτικά, η αντιμετώπιση της εξάρτησης έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας με την πρόσβαση σε προγράμματα θεραπείας, υποκατάστασης και μείωσης της βλάβης. Επιπλέον έχει αποδειχθεί ότι η εξάρτηση από τα ναρκωτικά είναι μια κατάσταση στην οποία συχνά χρήστες υποτροπιάζουν, ακόμη και χρήστες ναρκωτικών οι οποίοι συμμετέχουν σε αποδεδειγμένα αποτελεσματικά προγράμματα θεραπείας και είναι προσηλωμένοι στην θεραπεία τους. Για πολλά άτομα υπάρχουν επιπλέον βιολογικοί και ψυχολογικοί λόγοι όπου δεν αρκεί η δύναμη και η θέληση για να ξεπεραστεί η εξάρτηση. Ακριβώς όπως άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη δεν μπορούν να ξεπεράσουν την κατάστασή τους με μόνη τη δύναμη της θέλησής τους, αλλά χρειάζονται φάρμακα, θεραπεία, ή τον συνδυασμό και των δύο. Πρόσβαση σε διάφορους τύπους προγραμμάτων, αποδοχή της μείωσης της βλάβης. Από τη δεκαετία του 90 και με αφορμή τη διάδοση του AIDS αναπτύχτηκαν προγράμματα διάθεσης συριγγών για την πρόληψη της μετάδοσης του ιού HIV ή της ηπατίτιδας C από την κοινή χρήση συριγγών των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Σε ορισμένες χώρες δημιουργήθηκαν χώροι εποπτευόμενης χρήσης για την αποφυγή επικίνδυνης χρήσης και υπερβολικών δόσεων και την ιατρική παρακολούθηση των εξαρτημένων. Με βάση στοιχεία ερευνών η θεραπεία των χρηστών ναρκωτικών σε όλες της τις εκφάνσεις έχει αποδειχθεί ότι εκτός του ότι συμβάλλει στην υγεία των χρηστών οδηγεί και σε σημαντική εξοικονόμηση πόρων. Η σύγκριση αντιμετώπισης των ναρκωτικών με τις μεθόδους επιβολής του νόμου, της καταστολή και της φυλάκισης των χρηστών με το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης του ιού HIV, της ηπατίτιδας C και άλλων προβλημάτων υγείας που συνδέονται με τα ναρκωτικά δείχνει ότι το κόστος των κατασταλτικών μεθόδων είναι πολλαπλάσιο του κόστους της θεραπευτικής προσέγγισης. Διεθνής αναγνώριση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των χρηστών και των ε- ξαρτημένων χρηστών ναρκωτικών. Η επιτυχία των προγραμμάτων μείωσης της βλάβης ειδικά στην αντιμετώπιση της διάδοσης του HIV, αλλά και η βελτίωση των συνθηκών δια- βίωσης των εξαρτημένων ατόμων στις μεγάλες πόλεις, αναγνωρίστηκε από θεσμικά όργανα της διεθνούς κοινότητας. Στην έκθεση του ειδικού εισηγητή για τα βασανιστήρια και άλλες σκληρές, απάνθρωπες ή ταπεινωτικές συνθήκες μεταχείρισης ή τιμωρίας της 10 ης συνόδου του Συμβουλίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναφέρεται ότι «Από την προοπτική των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η εξάρτηση από ναρκωτικά θα πρέπει να αντιμετωπίζεται όπως κάθε άλλη κατάσταση της υγείας-περίθαλψης. Άρνηση της ιατρικής θεραπείας και / ή απουσία πρόσβασης στην ιατρική περίθαλψη σε στε- Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη 5

ρητικές της ελευθερίας καταστάσεις μπορούν να συνιστούν σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση ή τιμωρία και, ως εκ τούτου, απαγορεύεται βάσει του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα.» 12 Στην ετήσια έκθεση του Διεθνούς Συμβουλίου Ελέγχου των Ναρκωτικών του 2003 αναφέρεται ότι «το Διεθνές Συμβούλιου, διατηρεί τη ρητή θέση την οποία έχει εκφράσει ήδη από το 1987 ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να λάβουν μέτρα τα οποία θα συμβάλλουν στη μείωση της κοινής χρήσης βελονών από ενδοφλέβιους χρήστες ναρκωτικών, προκειμένου να περιοριστεί η εξάπλωση του HIV/AIDS. Επιπλέον το Διεθνές Συμβούλιο Ελέγχου των Ναρκωτικών τονίζει ότι «η ε- φαρμογή της θεραπείας με υποκατάστατα ως μια μορφή θεραπείας των εξαρτημένων α- τόμων από ναρκωτικά δεν συνιστά παραβίαση των διατάξεων της διεθνούς συνθήκης περί ναρκωτικών. Ανεξάρτητα από την ουσία, αυτή η θεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σύμφωνα με την εθνικά καθιερωμένη ορθή ιατρική πρακτική» 13. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να ιδεί κανείς πώς μέσα σε μια δεκαετία και υπό την πίεση της εξάπλωσης του HIV/AIDS υιοθετήθηκαν θέσεις και πρακτικές οι οποίες μέχρι την περίοδο του 90 ήταν απολύτως απορριπτέες. Πρωτοβουλίες από το χώρο επιβολής του νόμου. Προτάσεις για μεταρρύθμιση του ισχύοντος συστήματος ελέγχου των ναρκωτικών δεν εκφράζονται αποκλειστικά στο θέμα της προσέγγισης των χρηστών και των εξαρτημένων ατόμων, αλλά και στο χώρο των εργαζομένων στον τομέα της επιβολής του νόμου. Κατά περιόδους έχουν εκφραστεί, κυρίως από άτομα που δεν έχουν πλέον ενεργό θέση στην αστυνομία, τις δικαστικές αρχές ή τα τελωνεία, κριτικές στο ισχύον σύστημα. Απογοητευμένοι από την αναποτελεσματικότητα των παρεμβάσεών τους στον τομέα της δίωξης και της τιμωρίας ή της ατιμωρησίας παράνομων διακινητών, υποστηρίζουν τη ριζική αλλαγή του συστήματος. Η Διακήρυξη του Ρίο Την τελευταία δεκαπενταετία κάνουν την εμφάνιση τους και πρωτοβουλίες εν ενεργεία αστυνομικών οι οποίοι προτείνουν νέους δρόμους αντιμετώπισης των ναρκωτικών και επιζητούν τη συνεργασία με φορείς παροχής υπηρεσιών στον τομέα της πρόληψης, κοινωνικής αποκατάστασης και της προσέγγισης των χρηστών ναρκωτικών. Τον Σεπτέμβριο του 2011 συγκεντρώθηκαν στο Ρίο της Βραζιλίας επαγγελματίες της δημόσιας ασφάλειας και της επιβολής του νόμου από δεκαεπτά χώρες (Γερμανία, Αργεντινή, Αυστραλία, Βραζιλία, Χιλή, Κολομβία, Ελ Σαλβαδόρ, Η- ΠΑ, Γουατεμάλα, Ολλανδία, Μεξικό, Νικαράγουα, Περού, Πορτογαλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ελβετία και Ουρουγουάη), για να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα των δράσεων τους στον τομέα της επιβολής του νόμου κατά του εμπορίου και της χρήσης των παράνομων ναρκωτικών. Σε κοινή τους Διακήρυξη (Διακήρυξη του Ρίο) εκφράζουν τις ανησυχίες τους για τ αποτελέσματα που έχουν επιτευχτεί τις περασμένες δεκαετίες. Διαπιστώνουν ότι οι προσπάθειες τους έχουν καταλήξει σε ένα φαύλο κύκλο δράσεων που δεν δείχνουν να είναι η αποτελεσματική απάντηση στο φαινόμενο της παράνομης διακίνησης και της οργανωμένης εγκληματικότητας. «Ανησυχούμε» τονίζουν στη διακήρυξη τους «για μια σειρά αρνητικών συνεπειών για τις οποίες έχουμε πληρώσει υψηλό τίμημα τόσο σε πόρους όσο και σε ζωές. Επιβεβαιώνουμε εκ νέου ότι είναι ανάγκη να συνεχιστεί η σκληρή επιβολή του νόμου κατά του οργανωμένου εγκλήματος, της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της διαφθοράς, αλλά δεν είμαστε πλέον ικανοποιημένοι με την πολιτική του "πολέμου κατά των ναρκωτικών". 14 Η διακήρυξη του Ρίο είναι σημαντική γιατί εκφράζει την επιθυμία της αστυνομίας να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την εγκληματικότητα που συνδέεται με τα ναρκωτικά. Η απελπιστική κατάσταση στις Φαβέλες του Ρίο με την έντονη ένοπλη βία, τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες και την απουσία ασφάλειας των πολιτών είναι η αιτία αναζήτησης νέων μεθόδων αντιμετώπισης του προβλήματος. Προς τούτο οι αστυνομικοί ζητούν στη διακήρυξή τους τη συνεργασία με όλους τους κοινωνικούς φορείς και τους φορείς παροχής υπηρεσιών στους χρήστες ναρκωτικών. «Δεν είναι όλα ευθύνη της αστυνομίας», τονίζουν, «χρειάζεται μια κοινή πορεία με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη». Η διακήρυξη 6 Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη

προτρέπει να εξεταστούν και να εφαρμοστούν εναλλακτικές πρακτικές που αποδεδειγμένα είναι αποτελεσματικές. Σαν τέτοιες πρακτικές αναφέρουν την αποποινικοποίηση των ναρκωτικών στην Πορτογαλία, στην Ολλανδία και στην Ουρουγουάη, την πώληση μαριχουάνας σε περισσότερες από είκοσι (20) πολιτείες των ΗΠΑ, τις πολιτικές μείωσης της βλάβης και τα θεραπευτικά μοντέλα που ε- φαρμόζονται στην Ελβετία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά, την Αυστραλία, καθώς και τα πολυτομεακά προγράμματα επανένταξης όπου συνεργάζονται αστυνομία και φορείς της κοινωνίας των πολιτών στις γειτονιές και σε προβληματικές περιοχές των μεγαλουπόλεων. Η διακήρυξη καταλήγει αισιόδοξα, τονίζοντας ότι είναι δυνατόν να ξεπεραστούν οι επιβλαβείς συνέπειες του συστήματος αντιμετώπισης των ναρκωτικών. Προς τούτο χρειάζεται μια ρεαλιστική αντιμετώπιση. «Αντί να αγωνιζόμαστε με νύχια και με δόντια για το όνειρο «ενός κόσμου ελεύθερου από ναρκωτικά», ας αγωνιστούμε να επιτύχουμε αντικειμενικούς στόχους για τη μείωση των επιβλαβών συνεπειών της χρήσης ναρκωτικών, τόσο για τα άτομα όσο και την κοινωνία στο σύνολό της» Η διακήρυξη κλείνει με το κάλεσμα των συναδέλφων που εργάζονται στον τομέα της επιβολής του νόμου και της δημόσιας ασφάλειας να δεσμευτούν ότι θα προωθήσουν τη στενότερη συνεργασία με άλλους κοινωνικούς φορείς για αποτελεσματικότερη δράση. Συνεργασία μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου και δημόσιας ασφάλειας και των φορέων παροχής υπηρεσιών στην Ευρώπη. 15 Α. «Ο τρόπος της Φρανκφούρτης» Στις μεγάλες Ευρωπαϊκές πόλεις η χρήση ναρκωτικών σε συνδυασμό με το γενικότερο κοινωνικό κλίμα διαμαρτυρίας και πειραματισμού της νεολαίας κατά τις δεκαετίες του 60 και 70 αντιμετωπίστηκε από τις αρχές με κατασταλτικά μέτρα. Υπήρχαν εξαιρέσεις, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Ολλανδία, όπου εφαρμόστηκαν πολιτικές οι οποίες δεν προσέγγιζαν τον χρήστη τόσο σαν παραβάτη του νόμου, αλλά σαν άτομο που κινδύνευε να βλάψει την υγεία του, να αποκτήσει ε- ξάρτηση από τα ναρκωτικά και να έχει έτσι αρνητικές συνέπειες στην κοινωνική του ε- ξέλιξη. Το γεγονός ότι τα κατασταλτικά μέσα δεν απέδιδαν, ανάγκασε τις αρχές επιβολής του νόμου να αναζητήσουν άλλους τρόπους αντιμετώπισης. Δυστυχώς διήρκησε δεκαετίες να πεισθούν οι αρχές ότι η τιμωρία, η κατακραυγή και η αποδοκιμασία των χρηστών οδηγούσε σε αδιέξοδο. Στον Ευρωπαϊκό χώρο το παράδειγμα της πόλης της Φραγκφούρτης είναι χαρακτηριστικό σαν μοντέλο της σταδιακής αλλαγής πορείας από την καταστολή στη παροχή υπηρεσιών υγείας σε ά- τομα εξαρτημένα από ναρκωτικά. Το πρόγραμμα της Φρανκφούρτης, όπου η αστυνομία έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο, είναι γνωστό σαν «ο τρόπος της Φρανκφούρτης» (The Frankfurt way). Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '60 και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70, το κοινωνικό κλίμα στη Φρανκφούρτη χαρακτηρίζονταν από διαμαρτυρίες των φοιτητών, αστυνομική καταστολή και απουσία συγκεκριμένου πολιτικού προσανατολισμού αντιμετώπισης της νεολαίας. Από τα μέσα της δεκαετίας του '70 και μέχρι τη δεκαετία του '90, η κατάσταση θα μπορούσε να περιγραφεί ως χαοτική, με κοινωνικές συγκρούσεις και αλλεπάλληλες αλλαγές πολιτικής (εναλλασσόμενες από φιλελεύθερες και συντηρητικές) που δυστυχώς δεν συνέβαλαν στην επίλυση των προβλημάτων. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η πόλη γνώρισε μια δραματική αύξηση των κοινωνικών προβλημάτων. Στον τομέα των ναρκωτικών προέκυψαν δυσάρεστες καταστάσεις με 147 θανάτους χρηστών από υπερβολική δόση ναρκωτικών. Στην "Taunusanlage" την πιάτσα των εξαρτημένων από ναρκωτικά που βρίσκεται κοντά σε δημόσιο πάρκο της Φρανκφούρτης, σύχναζαν σχεδόν 1.000 εξαρτημένα άτομα σε καθημερινή βάση, η διαθεσιμότητα της ηρωίνης αυξάνονταν, ενώ οι τιμές μειώνονταν. Η διαχείριση του προβλήματος είχε ξεφύγει από των έλεγχο των αρμόδιων αρχών. Οι αρχές της πόλης και η αστυνομία συνειδητοποίησαν ότι η αστυνομία δεν μπορούσε από μόνη της να επιλύσει το πρόβλημα. Αναπτύχτηκε τότε μια διαφοροποιημένη, προσέγγιση, με στόχο τόσο την προστασία του πληθυσμού όσο και τη μείωση των επιβλαβών συνεπειών της χρήσης για τα εξαρτη- Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη 7

μένα άτομα. Μετά από αυτό, η αστυνομική καταστολή στράφηκε μόνο κατά της διακίνησης παράνομων ναρκωτικών και όχι τη δίωξη και την τιμωρία των εξαρτημένων από τα ναρκωτικά ατόμων. Οι αστυνομικές αρχές άρχισαν να συνεργάζονται με τους φορείς παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών υγείας για τους χρήστες ναρκωτικών. Το 1988, ξεκίνησε μια πολύ-τομεακή και διεεπιστημονική συνεργασία με πρωτοβουλία της τοπικής αυτοδιοίκησης της πόλης της Φρανκφούρτης. Συστάθηκε από τον Δήμαρχο μια επιτροπή που έφερε σε επαφή όλους τους αρμόδιους φορείς που εμπλέκονταν στο θέμα. Η επιτροπή συνεδρίαζε μια φορά στους δύο μήνες προκειμένου να εναρμονίσει την πολιτική και την πρακτική των δικαστών, αστυνομικών, εισαγγελέων, της δημοτικής συντονιστικής αρχής για την πολιτική των ναρκωτικών και των τοπικών υπηρεσιών θεραπείας και μείωσης των επιβλαβών συνεπειών των ουσιοεξαρτήσεων. Οι υπηρεσίες για τη μείωση της επιβλαβών συνεπειών επίσης αυξήθηκαν. Το 1989, η προσοχή υπηρεσιών μετατοπίστηκε σε κέντρα άμεσης πρόσβασης, ενώ η ανταλλαγή συριγγών εφαρμόστηκε από όλους τους φορείς του παροχής υπηρεσιών συμπεριλαμβανομένων και των κινητών μονάδων. Το 1992, το μεγαλύτερο κέντρο παροχής υπηρεσιών σε άτομα εξαρτημένα από ναρκωτικά στην Ευρώπη ιδρύθηκε στη Φρανκφούρτη με προγράμματα υποκατάστασης με μεθαδόνη, προγράμματα ανταλλαγής συριγγών, παροχή συμβουλών, νυχτερινά καταλύματα για ε- ξαρτημένα άτομα, καθώς και τα προγράμματα εξεύρεσης εργασίας. Επιπλέον, ένα λεωφορείο χρησίμευε σαν νυχτερινό κατάλυμα για εξαρτημένες από ναρκωτικά γυναίκες. Mεταξύ του 1994-1996 δημιουργήθηκαν και τέσσερεις επιτηρούμενοι χώροι χρήσης ναρκωτικών. Tο 1990, εκπρόσωποι από το Άμστερνταμ, τη Ζυρίχη, το Αμβούργο και τη Φρανκφούρτη, συνεργάστηκαν για τη σύνταξη κειμένου το λεγόμενο «ψήφισμα της Φρανκφούρτης», το οποίο υπογραμμίζει την ανάγκη αλλαγής πολιτικής από την καταστολή προς τη συνεργασία όλων των αρμόδιων φορέων σε τοπικό επίπεδο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ναρκωτικών. Από τότε, πραγματοποιείται κάθε χρόνο σε διάφορες πόλεις ένα Ευρωπαϊκό συνέδριο του συνδέσμου Ευρωπαϊκών Πόλεων για την Πολιτική των ναρκωτικών. Πάνω από είκοσι πόλεις από οκτώ Ευρωπαϊκές χώρες έχουν ενταχθεί στο δίκτυο συνεργασίας «Ευρωπαϊκές πόλεις για την πολιτική των ναρκωτικών» (ECDP) και υιοθέτησαν το «ψήφισμα της Φρανκφούρτης» 16 Από το 2004, η τοπική αστυνομία της Φρανκφούρτης εφαρμόζει ένα κοινωνικό πρόγραμμα που ονομάζεται "OSSIP" (Offensive Sozialbeit, Sicherheit, Intervention, Prävention=Επιθετική Κοινωνική Εργασία, Ασφάλεια, Παρέμβαση και Πρόληψη) για την «καλή συμβίωση στη Φρανκφούρτη». Το πρόγραμμα αποβλέπει στην πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών, στη μείωση της βλάβης, στην κοινωνική επανένταξη και την προσφορά πρόσθετης υποστήριξης για την αποχή από ναρκωτικά και μια ζωή χωρίς ναρκωτικά, καθώς και τη μείωση του αριθμού των περιστατικών δημόσιας ενόχλησης. Αστυνομικοί και άλλοι δημοτικοί υπάλληλοι, σε συνεργασία, κατά περίπτωση με επαγγελματίες που κάνουν δουλειά στο δρόμο είναι υπεύθυνοι για την πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών και την πρόληψη ανάπτυξης εστιών χρήσης ναρκωτικών σε δημόσιους χώρους. Το πρόγραμμα στοχεύει κατά κύριο λόγο σε νεαρά άτομα (μέχρι 28 ετών), σε εξαρτημένα άτομα και χρήστες με προβληματικά πρότυπα κατανάλωσης, χρήστες που θέλουν να σταματήσουν τη χρήση, αλλά και έμποροι, παραβάτες του νόμου περί ναρκωτικών, καθώς και εκείνους που προκαλούν όχληση του κοινού. Το πρόγραμμα είναι μέρος του στοχεύει στην ισορροπημένη δημόσια τάξη και ασφάλεια με την παροχή υπηρεσιών προς τις πλέον ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Από το 2010, η αστυνομία της πόλης εφαρμόζει επίσης το σύστημα προειδοποίησης για την εμφάνιση νέων ναρκωτικών, με στόχο την ελαχιστοποίηση αρνητικών περιστατικών και την ανάλυση των νέων ουσιών, προκειμένου να προειδοποιήσει σχετικά με για την επικινδυνότητα τους. Ναρκωτικά που κυκλοφορούν στην αγορά παρακολουθούνται συστηματικά, με σκοπό τη κατάσχεση αμφιβόλων ουσιών, την τοξικολογική τους ανάλυση, την ποιοτική ενημέρωση των φορέων παροχής υπηρεσιών και των χρηστών ναρ- 8 Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη

κωτικών, τη διαβούλευση με το παραϊατρικό προσωπικό μονάδων διάσωσης και σε ειδικές περιπτώσεις τη βέλτιστη εφαρμογή θεραπευτικών πρωτοκόλλων. Μ αυτό το πρόγραμμα, η αστυνομία προσπαθεί να γίνει συμπαραστάτης και όχι εχθρός των χρηστών ναρκωτικών, έχει δε επίσημα δεσμευτεί να τηρήσει την βασική αρχή ότι η αστυνομία της Φρανκφούρτης δεν θα ασκήσει ποινική δίωξη σε άτομα που είναι εξαρτημένα, πριν την ιατρική θεραπεία (χορήγηση μεθαδόνης). Όταν η αστυνομία συλλαμβάνει έναν παραβάτη του νόμου περί ναρκωτικών εξετάζει αν είναι ή όχι εξαρτημένο ά- τομο. Εάν η εξέταση είναι αρνητική επιβάλονται κυρώσεις, αν είναι θετική το εξαρτημένο άτομο παραπέμπεται σε πρόγραμμα υποκατάστασης μεθαδόνης. Ο παραβάτης στη συνέχεια μεταφέρεται στο σωφρονιστικό κατάστημα γνωστοποιώντας ότι πρόκειται για εξαρτημένο άτομο και χρειάζεται να συνεχίσει τη θεραπεία υποκατάστασης με μεθαδόνη όντας υπό κράτηση. Το πρόγραμμα «ο τρόπος της Φρανκφούρτης», μείωσε τα θύματα από τη χρήση ναρκωτικών. Οι θάνατοι από υπερβολικές δόσεις μειωθήκαν από 147 το 1991 σε μόλις 3 το 2014 (από 30.05.2014). Για το τμήμα ναρκωτικών της αστυνομίας της πόλης της Φρανκφούρτης, η πρόληψη είναι η πλέον σημαντική πρόκληση για το μέλλον: το ερώτημα δεν είναι για το «πότε» ένα άτομο έρχεται αντιμέτωπο με τα ναρκωτικά, αλλά το «πώς» το άτομο αντιδρά στην προσφορά ναρκωτικών. Ο στόχος είναι να καταστήσει τους ανθρώπους "δυνατούς" και προληπτικά να τους διαφωτίσει για τα ναρκωτικά: Η λογική πρέπει να υπερισχύει της περιέργειας. Β.Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Έγκαιρη παρέμβαση στο αρχικό στάδιο διαπίστωσης χρήσης ναρκωτικών από εφήβους.» 17 Ένα πρόγραμμα συνεργασίας των αστυνομικών και των δικαστικών αρχών με τους φορείς παροχής υπηρεσιών θεραπείας και μείωσης της βλάβης εφαρμόστηκε αρχικά στη Γερμανία και στη συνέχεια επεκτάθηκε σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης ονομάζεται FreD από τη σύντμηση του τίτλου «Πρώιμη παρέμβαση στο αρχικό στάδιο διαπίστωσης χρήσης ναρκωτικών από εφήβους» στα Γερμανικά. Με τη διεύρυνση της εφαρμογής του σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι γνωστό ως το πρόγραμμα «FreD goes net». H Κύπρος εφαρμόζει το Ευρωπαϊκό αυτό πρόγραμμα μαζί με άλλες 17 Ευρωπαϊκές χώρες. Μετά την αρχική εφαρμογή του προγράμματος και τη θετική του αξιολόγηση η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστήριξε και οικονομικά το πρόγραμμα, επέκτεινε δε το πεδίο δράσης στα σχολεία, στους χώρους εργασίας και σε χώρους όπου είναι εύκολη η πρόσβαση και η δοκιμή ναρκωτικών. Το μοντέλο του προγράμματος επεκτάθηκε παράλληλα και στη χρήση αλκοόλ. Το πρόγραμμα «FreD» αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 με στόχο την αντιμετώπιση του προβλήματος του αυξανόμενου αριθμού νεαρών χρηστών ναρκωτικών οι οποίοι θεωρούν ότι δεν έχουν ανάγκη βοήθειας και κάνει δυνατή την παρέμβαση των φορέων πρόληψης και υποστήριξης να έρθουν σε επαφή με τους νέους και να συζητήσουν μαζί τους αφού έχουν εντοπιστεί από την αστυνομία ως χρήστες ναρκωτικών σε πρώιμο στάδιο. Η ουσία που χρησιμοποιούν οι νέοι είναι κυρίως η κάνναβη. Ένας από τους στόχους του προγράμματος «FreD goes net" είναι και η προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των θεσμικών οργάνων που ασχολούνται με τα ναρκωτικά και των ατόμων που αρχίζουν να κάνουν χρήση ναρκωτικών. Η συνεργασία μεταξύ των αστυνομικών, δικαστικών αρχών, αρμόδιων θεραπευτικών δομών και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα της μείωσης της βλάβης μπορεί έτσι να καθιερωθεί και να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα. Σε επίπεδο συμπεριφοράς, η επαφή με τους νέους έχει ως στόχο να τους παροτρύνει να προβληματιστούν σχετικά με τη χρήση και ενδεχομένως να αλλάξουν την συμπεριφορά τους ως προς τα ναρκωτικά, προκειμένου να μη παρασυρθούν στην εξάρτηση. Για την πλειοψηφία των συμμετεχόντων στο πρόγραμμα έγκαιρης παρέμβασης η εξέλιξή τους είναι σημαντική. Είναι σε θέση να βελτιώσουν το επίπεδο της ενημέρωσης και της γνώσης για τη χρήση ναρκωτικών και του Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη 9

αλκοόλ. Πρόθεσή τους είναι να αλλάξουν τη στάση τους ως προς τη χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών και να χρησιμοποιούν μελλοντικά λιγότερα ναρκωτικά. Η πλειοψηφία σκοπεύει επίσης να σταματήσει τη χρήση ναρκωτικών. Όπως εκτιμάται από τους ερωτηθέντες, η γνωριμία με τις διαθέσιμες δομές υποστήριξης και η απόκτηση ικανοτήτων να επιλύσουν μόνοι τους τα προβλήματα συμβάλλουν τα μέγιστα στη βελτίωση της στάσης τους απέναντι στα ναρκωτικά. Η κανονική παρακολούθηση του προγράμματος είναι ένας πρώτος σημαντικός δείκτης της επιτυχούς συμμετοχής. 90,6% των συμμετεχόντων έλαβε μέρος σε όλες τις δράσεις του προγράμματος και το παρακολούθησε με ενδιαφέρον. Πάνω από 84,6% των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι θα συνιστούσαν το πρόγραμμα «FreD goes net» σε άλλους. Αυτό επιβεβαιώνει ότι η παρέμβαση τυγχάνει υψηλού βαθμού αποδοχής. Κάθε χώρα προσαρμόζει τις αρχές του προγράμματος στις συνθήκες που είναι οι πλέον κατάλληλες για την εφαρμογή του. Στην Κύπρο η Υπηρεσία Δίωξης ναρκωτικών υπέγραψε πρωτόκολλο συνεργασίας με το υπουργείο για την παραπομπή των νεαρών πρώιμων χρηστών σε θεραπευτικά Κέντρα και Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας. Ο στόχος του Πρωτοκόλλου Συνεργασίας για την παραπομπή των πρώιμων χρηστών ναρκωτικών στα Θεραπευτικά Κέντρα Ψυχικής Υγείας είναι να παράσχει στους νέους χρήστες ναρκωτικών μια εναλλακτική λύση. Μέσα από την παραπομπή σε θεραπευτικά προγράμματα, τους δίνεται η ευκαιρία να διευρύνουν τις γνώσεις τους, να προβληματιστούν σχετικά με το θέμα, και να αλλάξουν στάση ως προς τη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Το Πρωτόκολλο Συνεργασίας αποτελεί μια καινοτομία στο κυπριακό σύστημα ποινικής δικαιοσύνης. Η βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των εθνικών υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και της Αστυνομίας υπογραμμίζεται στο προοίμιο του πρωτοκόλλου δημιουργώντας έτσι ένα κοινό σημείο αναφοράς για τον μηχανισμό: όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη κάθονται γύρω από το ίδιο τραπέζι προωθώντας την οικοδόμηση εμπιστοσύνης, καθώς επίσης και τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Με τη στενή επαφή με συμπράττοντες εταίρους μειώθηκε αισθητά η γραφειοκρατία. Το Πρωτόκολλο Συνεργασίας καλύπτει τομείς της επικεντρωμένης πρόληψης στο υφιστάμενο σύστημα στήριξης για τους έφηβους χρήστες ναρκωτικών, και αναμένεται να επεκτείνει τις δραστηριότητές του ώστε να συμπεριλάβει και παραπομπή και σε άλλους φορείς όπως μη-κυβερνητικές πρωτοβουλίες, με εναλλακτικές θεραπείες. Μερικά από τα πρόσθετα θετικά αποτελέσματα της εφαρμογής του πρωτοκόλλου είναι: - η αύξηση των χρηστών κάνναβης υπό θεραπεία, και η μείωση του κινδύνου της προβληματικής χρήσης. - η βελτιωμένη προσαρμογή των διαδικασιών στις τοπικές ανάγκες και τη νομοθεσία. - η πρόσβαση και επαφή με τον εν λόγω πληθυσμό είναι πολλή μεγαλύτερη απ ότι θα μπορούσαν να πετύχουν οι υπηρεσίες από μόνες τους. - Μείωση του αριθμού των χρηστών στο σύστημα δικαιοσύνης. Σχέση κόστους- αποτελεσματικότητας. - Η διευκόλυνση και βελτίωση της πρόσβασης των νέων και των οικογενειών τους σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας - η διαμόρφωση ενός θετικού προφίλ για τις αστυνομικές αρχές στο ευρύ κοινό. - η ενίσχυση της έννοιας της ασφάλειας, της δικαιοσύνης, και η αναβάθμιση των ζητημάτων που αφορούν στην υγεία. Η Κυπριακή εμπειρία με την εφαρμογή του πρωτοκόλλου, δείχνει ότι, αν οι κρατικοί φορείς, παρεμβαίνουν έγκαιρα στα θέματα της νεολαίας, η αλλαγή της συμπεριφοράς των νέων σε σχέση με τη χρήση ναρκωτικών θα είναι εξαιρετικά σημαντική. Συνεργασία των αρχών ποινικής κατάστολής και φορέων παροχής υπηρεσιών στον τομέα των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη. Οι πρόσφατες εξελίξεις σχετικά με τη συνεργασία των αρχών επιβολής του νόμου και των φορέων παροχής υπηρεσιών τις οποίες περιγράψαμε παραπάνω αποτελούν αντικείμενο συζήτησης και στις χώρες της Νοτιοα- 10 Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη

νατολικής Ευρώπης. Σε σχετικό σεμινάριο που διοργανώθηκε από την Εταιρεία Διογένης στις 5-6 Ιουνίου του 2014 στη Σόφια της Βουλγαρίας εκτός των εισηγήσεων για το πρόγραμμα του «δρόμου της Φρανκφούρτης» (The Frankfurt Way) και το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «FreD goes net» οι σύνεδροι παρουσίασαν σύντομες εκθέσεις για τη σχέση των αρχών επιβολής του νόμου και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που εργάζονται στον τομέα μείωσης της βλάβης για τα ναρκωτικά. 18 Σε όλες τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης υπάρχουν στο πρακτικό επίπεδο της καθημερινής δουλειάς τόσο των αστυνομικών αρχών όσο και των εργαζόμενων στον τομέα της μείωσης της βλάβης, επαφές που αφορούν κυρίως στην επίλυση προβληματικών περιστατικών. Σε γενικές γραμμές σε χώρες όπως η Ρουμανία, η Ελλάδα και η Σερβία, όταν συμβαίνουν περιστατικά -τόσο σε ότι αφορά τις επαφές κοινωνικών λειτουργών στους τόπους συνάντησης χρηστών ναρκωτικών ή στη δουλειά στο δρόμο ή στα κέντρα άμεσης πρόσβασης (drop-in κέντρα) - η αστυνομία δεν παρεμβαίνει, και ο κάθε φορέας προσπαθεί να διευθετήσει τα πράγματα στο πλαίσιο των δικών του αρμοδιοτήτων και ευθυνών. Εκείνο που παρατηρείται σαν γενική στάση της αστυνομίας είναι η ε- πικέντρωση του ενδιαφέροντος τους στη συλλογή πληροφοριών από τους επαγγελματικά εργαζόμενους στον τομέα της παροχής υπηρεσιών και τους ίδιους τους χρήστες. Το ενδιαφέρον της αστυνομίας περιορίζεται στο στενό πλαίσιο της δίωξης όπου εντάσσεται και η συλλογή πληροφοριών. Η ευαισθησία σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βοήθειας των εξαρτημένων χρηστών είναι πολύ περιορισμένη. Στη Σλοβενία, όταν τα προγράμματα θεραπείας ξεκίνησαν το 1994, οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις συναντήθηκαν με τους εμπλεκόμενους φορείς από όλα τα σχετικά Υπουργεία (Δικαιοσύνης, της Δημόσιας Τάξης, και Υγείας), για να καταλήξουν σε συναίνεση σχετικά με την εφαρμογή των δράσεων μείωσης της βλάβης. Η αστυνομία στη Σλοβενία δεν παρεμβαίνει στις δραστηριότητες των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων στη δουλειά στο δρόμο (street work) αλλά συμμετέχει κυρίως σε διαδικαστικά ζητήματα. Οι σχέσεις σε τοπικό επίπεδο ενθαρρύνονται και τα προγράμματα μείωσης της βλάβης υλοποιούνται σε συνεργασία με τους τοπικούς αστυνομικούς σταθμούς. Μερικές φορές τα οι σχέσεις βελτιώνονται και κατά περιόδους επιδεινώνονται, αλλά σε γενικές γραμμές οι σχέσεις μπορούν να χαρακτηριστούν ως ικανοποιητικές, με επαρκή αλληλεπίδραση και συντονισμό. Η αστυνομία προσκαλείται συνήθως σε διαλέξεις και μαθήματα κατάρτισης που διοργανώνονται από τις ΜΚΟ, και υπάρχει συνεργασία σε υπουργικό και διυπουργικό επίπεδο. Ως αποτέλεσμα, η Σλοβενία έχει να παρουσιάσει παραδείγματα καλών πρακτικών: η αστυνομία δεν εμποδίζει τους χρήστες να συμμετέχουν σε προγράμματα θεραπείας με μεθαδόνη, συνήθως οι αστυνομικοί δεν εμφανίζονται σε κέντρα θεραπείας, όταν πρόκειται να γίνει κάποια σύλληψη έτσι ώστε τα κέντρα άμεσης πρόσβασης και θεραπείας να μπορούν να παραμείνουν ασφαλή καταφύγια για τους χρήστες ναρκωτικών. Σε ορισμένες χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης υπάρχει μια τακτικότερη επαφή που γίνεται στη βάση συγκεκριμένων κανόνων επικοινωνίας. Το Πρόγραμμα του «Παγκόσμιου Ταμείου κατά του HIV/AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας» έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη προγραμμάτων εκπαίδευσης της αστυνομίας σε θέματα μείωσης της βλάβης στις επιλέξιμες για το Ταμείο χώρες της ΝΑ Ευρώπης. Στην Ομοσπονδία της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης για μια χρονική περίοδο (2003-2005) δεν υπήρχε καμία επαφή μεταξύ της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Margina» και της αστυνομίας λόγω της συμπεριφοράς αστυνομικών απέναντι στους χρήστες και τους κοινωνικούς λειτουργούς. Κατασχέσεις υλικού που χρησιμοποιούνταν για τη μείωση της βλάβης, σκληρή αντιμετώπιση των χρηστών και γενικότερα μια προσέγγιση των χρηστών ως εγκληματιών είχαν οδηγήσει σε διακοπή των επαφών. Από το 2005 άρχισε σε συνεργασία με την Μη Κυβερνητική Οργάνωση Margina ένα πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης αστυνομικών με στόχο την πληροφόρηση στο θέμα της «μείωσης της βλάβης», των στόχων και των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων. Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη 11

Στη συνέχεια το πρόγραμμα αυτό πήρε μορφή κανονικού προγράμματος με ξεχωριστή χρηματοδότηση. Η πρωτοβουλία αυτή ήταν η αρχή βελτίωσης των σχέσεων με την αστυνομία και σήμερα υπάρχει αμοιβαία κατανόηση και διατηρούνται τακτικές επαφές. Εάν ένας εξαρτημένος χρήστης συλλαμβάνεται, η αστυνομία επικοινωνεί με την Μη Κυβερνητική Οργάνωση και ενθαρρύνει τον χρήστη να κάνει χρήση των υπηρεσιών μείωσης της βλάβης. Οι συνεργάτες της οργάνωσης είναι γνωστοί στα αστυνομικά τμήματα, έτσι ώστε να μπορούν να διανείμουν απρόσκοπτα τα υλικά που χρησιμοποιούνται για τη μείωση της βλάβης, να αποφεύγονται επιπλοκές και να μη παρεμποδίζονται στη δουλειά τους από ελέγχους των αρχών ποινικής καταστολής. Στη Σερβική Δημοκρατία (Republika Srpska) στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη έχει συσταθεί επιτροπή για την Πρόληψη της Χρήσης Ναρκωτικών με 13 μέλη, όπου συμμετέχει και η Μη Κυβερνητική Οργάνωση Βικτόρια. Όσον αφορά στην πολιτική για τη μείωση της βλάβης και τις αρχές επιβολής του νόμου, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη υλοποίησε ένα πρόγραμμα του Παγκόσμιου Ταμείου (Global Fund) για την εκπαίδευση των αστυνομικών σε προγράμματα μείωσης της βλάβης,καθώς και την εκπαίδευση των αστυνομικών και των συνοριακών φυλάκων για τον ιό HIV και τα επαγγέλματα υψηλού κινδύνου, την ανάπτυξη επιμορφωτικών εργαλείων για την άσκηση της σχετικής πολιτικής, την παρακολούθηση της κατάρτισης, κ.λπ. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές του προγράμματος είναι ότι, ανάμεσα σε δύο σεμινάρια ζητείται από τους συμμετέχοντες να οργανώσουν μαθήματα επαγγελματικής κατάρτισης με τους συναδέλφους των. Κατά την υλοποίηση των προγραμμάτων ανταλλαγής βελονών και συριγγών μεταξύ χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών, υπάρχει αδιάκοπη υποστήριξη και επικοινωνία με το Υπουργείο Εσωτερικών. Σ αυτό το πλαίσιο, η υποστήριξη της αστυνομίας ενθαρρύνεται επίσης, κατά την εφαρμογή βιο-συμπεριφοριστικών μελετών, για τον επιπολασμό του ιού του HIV, της ηπατίτιδας Β και C και της σύφιλη, καθώς και τις συμπεριφορές υψηλού κινδύνου μεταξύ χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών. Σε γενικές γραμμές, ο καλύτερος τρόπος για να παρασχεθούν αποτελεσματικές απαντήσεις στο θέμα της επίλυσης του προβλήματος των ναρκωτικών σε μια κοινωνία είναι η σύνδεση της δημόσιας πολιτικής με την Κοινωνία των Πολιτών, καθώς και με τους επαγγελματίες του χώρου σε μια μοναδική, ολοκληρωμένη και διεπιστημονική δομή που να λειτουργεί σε διαφορετικά επίπεδα και να έχει κοινή ευθύνη. Στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, η Μη Κυβερνητική Οργάνωση "HOPS" έχει δραστηριοποιηθεί στον τομέα της μείωσης της βλάβης από το 1997. Κατά την πρώτη περίοδο, μόνο ένα (1) κέντρο άμεσης πρόσβασης λειτούργησε και οι παρεμβάσεις ήταν περιορισμένες. Αργότερα, με την υποστήριξη του Παγκοσμίου Ταμείου και σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας, παρόμοιες δραστηριότητες αναπτύχθηκαν σε πολλές αστικές περιοχές. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πρώτη συμφωνία μεταξύ της Οργάνωσης "HOPS" και του Παγκοσμίου Ταμείου συν-υπογραφτηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών, πράγμα που αποδείχτηκε πολύ σημαντικό καθ όλη την πορεία εφαρμογής των προγραμμάτων μείωσης της βλάβης. Σε γενικές γραμμές, οι αστυνομικοί που εμπλέκονται ενεργά στις δράσεις μείωσης της βλάβης συμμετέχουν και στον εθνικό μηχανισμό συντονισμού για τα ναρκωτικά. Στο Μαυροβούνιο υπάρχει συνεργασία με τις αστυνομικές αρχές σε όλες τις δραστηριότητες, και αρκετοί χρήστες έχουν ενταχθεί σε προγράμματα θεραπείας, μετά από παραπομπή της αστυνομίας. Και στο Μαυροβούνιο κύριο σημείο κριτικής εκ μέρους των χρηστών και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων είναι η πίεση της αστυνομίας προς χρήστες να δώσουν πληροφορίες για θέματα διακίνησης ναρκωτικών. Η Αλβανική ΜΚΟ «Aktion Plus" έχει τακτικές επαφές με την αστυνομία σχετικά με χρήστες ναρκωτικών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αστυνομία μπορεί να ζητήσει πληροφορίες για τους πελάτες της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης που εγγράφονται στο πρόγραμμα θεραπείας με μεθαδόνη μετά από σχετική ει- 12 Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη

σαγγελική απόφαση. Οι εμπειρογνώμονες της ΜΚΟ καλούνται συχνά να υπερασπιστούν χρήστες ναρκωτικών ενώπιον του δικαστηρίου. Η επαφή με την αστυνομία είναι συχνότερη όταν συλλαμβάνονται χρήστες ναρκωτικών οι οποίοι έχουν ανάγκη να συνεχίσουν το πρόγραμμα υποκατάστασης με Μεθαδόνη. Στο επίπεδο πολιτικής για θέματα ναρκωτικών η οργάνωση «Aktion Plus" συνεργάζεται με τη Γενική Διεύθυνση της αστυνομίας και την κρατική αστυνομία. Σε γενικές γραμμές, η συνεργασία μεταξύ της αστυνομίας, των υπεύθυνων στις φυλακές και της Υπηρεσίας Επιμελητών με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις στην Αλβανία είναι ικανοποιητική. Ο Συνήγορος του Πολίτη είναι επίσης ένας αποτελεσματικός θεσμός που παρακολουθεί τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και συνεργάζεται με τις Μη Κυβερνητικές οργανώσεις. Οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων δραστηριοποιούνται όλο και περισσότερο και στον τομέα των ναρκωτικών, και η αστυνομία, οι υπεύθυνοι των φυλακών και οι Επιμελητές προσπαθούν να τηρούν τους κανόνες της διαφάνειας και υπευθυνότητας προς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και το ευρύ κοινό. Η αντιμετώπιση των χρηστών ναρκωτικών από την αστυνομία. Οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις της Ρουμανίας δεν είναι ικανοποιημένες από τις συνήθεις αντιδράσεις της αστυνομίας. Οι οργανώσεις έχουν εντοπίσει πολλά ζητήματα που χρήζουν βελτίωσης, όπως η προσέγγιση και η συμπεριφορά προς τους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών (ΧΕΝ). Η ευαισθητοποίηση αξιωματικών της αστυνομίας για το HIV και άλλες μεταδοτικές ασθένειες ανάμεσα στους χρήστες ναρκωτικών, καθώς και το επίπεδο της κατανόησης και του σεβασμού των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των χρηστών χρειάζονται άμεσα να βελτιωθούν. Συνήθως, οι αντιδράσεις της αστυνομίας σε αιτήματα των ΜΚΟ είναι αδιάφορες και απαξιωτικές. Ένας πολύ μικρός αριθμός αστυνομικών δείχνει κατανόηση για τη σημασία και τη συμβολή της μείωσης της βλάβης στην βελτίωση της κατάστασης των εξαρτημένων χρηστών. Ελάχιστοι δε αστυνομικοί συμφωνούν μ αυτές τις μεθόδους εργασίας των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Στα υψηλότερα επίπεδα της διοίκησης της αστυνομίας, πολλές συζητήσεις έχουν λάβει χώρα για τη μείωση της βλάβης και τη σημασία της για τη δημόσια υγεία, αλλά αυτές οι ιδέες δεν διεισδύουν και δεν εφαρμόζονται στο επίπεδο των στελεχών που εργάζονται στην καθημερινή πράξη. Αντίθετα οι αξιωματικοί που εργάζονται στον τομέα, βλέπουν τη μείωση της βλάβης ως μια απορριπτέα πρακτική που δεν βοηθά να μειωθεί η εξάπλωση του ιού HIV και άλλων συναφών βλαβερών συνεπειών αντίθετα ενθαρρύνει κατά τη γνώμη τους- τη χρήση ναρκωτικών και υποστηρίζει τέτοιες συμπεριφορές. Η ηγεσία της αστυνομίας φαίνεται να κατανοεί και εγκρίνει τη δουλειά των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων στο δρόμο και σε στέκια εξαρτημένων ατόμων, αλλά με κάποιο τρόπο αυτή η νοοτροπία δεν διεισδύει και δεν γίνεται κτήμα των χαμηλόβαθμων στελεχών της αστυνομίας. Στην καθημερινή πράξη, ο γενικός κανόνας είναι ότι ο χρήστης ναρκωτικών έχει μηδενικά δικαιώματα Σε γενικές γραμμές, οι ενέργειες των αστυνομικών αρχών εις βάρος των χρηστών ναρκωτικών, δεν επικρίνονται από την ηγεσία της αστυνομίας. Ένας από τους λόγους είναι το ότι η πλειοψηφία του γενικού πληθυσμού στη Ρουμανία συμφωνεί με τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται. Ιστορίες αστυνομικής βίας κατά των ατόμων σε προφυλάκιση συνήθως δεν αναφέρονται στον καθημερινό τύπο. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι είτε αδιάφορα σε τέτοιες περιπτώσεις ή αδυνατούν να αναφέρουν ουσιαστικά αποδεικτικά στοιχεία. Αρκετοί οργανισμοί προσπαθούν να δημοσιοποιήσουν τις πράξεις καταχρήσεων εις βάρος των χρηστών ναρκωτικών, αλλά κανείς δεν δείχνει ενδιαφέρον εάν τέτοιες πράξεις είναι ή δεν είναι καλά τεκμηριωμένες. Δυνατότητες για σε βάθος έρευνες δεν υπάρχουν λόγω έλλειψης πόρων. Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις έχουν διοργανώσει προγράμματα κατάρτισης σε μέλη των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της αστυνομίας, αλλά η έλλειψη πόρων και αδυναμίες που σχετίζονται με την έλλειψη στενής παρακολούθησης έχουν καταστήσει αυτές τις προσπάθειες αδύναμες. Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη 13