Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχολή Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Νομικής

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχολή Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Νομικής ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ «ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ» ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ : «Η ελευθερία της έρευνας και της διδασκαλίας» ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Χριστοπούλου Σοφία Γαβριηλία Α.Μ. 1340200300948 τηλ. 6973205746 Εποπτεύων Καθηγητής : Δημητρόπουλος Ανδρέας

Αθήνα 2008

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Συντομογραφίες Αιτιολόγηση της σύνθεσης της εργασίας Εισαγωγή Γενικά Κεφάλαιο πρώτο: Η ελευθερία της έρευνας Τα πάντα Υπόκεινται Σε έρευνα Η ελευθερία της επιλογής Του αντικειμένου και της μεθόδου Της έρευνας Η ελευθερία προσβάσεως Στα πορίσματα της έρευνας Η ελευθερία ανακοινώσεως, Δημοσιεύσεως και διαδόσεως των ερευνητικών Πορισμάτων Κεφάλαιο δεύτερο. Η ελευθερία Της διδασκαλίας Γενικά Η ελευθερία του διδάσκειν

Η ελευθερία του διδάσκεσθαι Κεφάλαιο τρίτο: Φορείς της ελευθερίας, της έρευνας και της διδασκαλίας Κεφάλαια τέταρτο. Περιορισμοί της ελευθερίας, Της έρευνας και της διδασκαλίας 1) Οι τρεις οριοθετικές ρήτρες του άρθρου 5 Παρ.1 του Συντάγματος 2)Γενικοί περιορισμοί 3)Ειδικοί περιορισμοί Κεφάλαιο Πεμπτο. Ακαδημαϊκή ελευθερία Γενικά Η ακαδημαϊκή ελευθερία Του διδακτικού προσωπικού Η ακαδημαϊκή ελευθερία Των φοιτητών Φορείς της ακαδημαικης ελευθερίας Περιορισμοί της ακαδημαϊκής Ελευθερίας

Επίλογος SYNOPSIS Παράρτημα 1)Βιβλιογραφία 2)Η νομολογία

Συντομογραφίες Άρθρ. Εδ. Βλ. Εκδ. Επ. Ολομ. Σελ. ΣτΕ Τμ. ΤοΣ άρθρο εδάφιο βλέπε έκδοση επόμενα ολομέλεια σελίδα(/δες) Συμβούλιο της Επικρατείας Τμήμα Το Σύνταγμα

Αιτιολόγηση της σύνθεσης της εργασίας. Στην παρούσα εργασία θα αναπτυχθεί το δικαίωμα της έρευνας και της διδασκαλίας ως προς το περιεχόμενο, τους φορείς, τους περιορισμούς. Επίσης θα μελετηθούν και ειδικότερα θέματα τα οποία σχετίζονται και συμβάλλουν στην διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης, λεπτομερούς και πλήρους εικόνας του αντικείμενου της εργασίας.

εισαγωγή. Το ελληνικό Σύνταγμα στο άρθρο 16 παρ.1 ορίζει ως εξής:" Η τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους. Η ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της διδασκαλίας δεν απαλλάσσουν από το καθήκον της υπακοής στο Σύνταγμα". Με το άρθρο αυτό ο συντακτικός νομοθέτης διασφαλίζει ουσιαστικά, την ελευθερία της καλλιέργειας του ανθρώπινου πνεύματος και κατ επέκταση την ελεύθερη ανάπτυξη της κοινωνίας και του πολιτισμού μας. Με το άρθρ.16 παρ.1 προστατεύονται οι δύο βασικές διαστάσεις της παιδείας 1 υπό την ουσιαστική της έννοια, η 1«Παιδεία με την ευρύτερη έννοια του όρου είναι η καλλιέργια του ανθρώπινου πνεύματος.».σχετικά βλ. Δημητρόπουλος Α.Γ., Συνταγματικά δικαιώματα, Γενικό μέρος & Ειδικό μέρος: Μητρικά δικ.- Φυσική Υπόσταση Πνευματική Υπόσταση, Σύστημα Συνταγματικού Δικαίου. Τόμος Γ.τεύχη Ι-ΙΙΙ,Εκδ.Σάκουλα. Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2008. σελ.575

γνωσιολογική (επιστήμη, έρευνα, διδασκαλία) και η καλλιτεχνική διάσταση (τέχνη ). Στην παρούσα εργασία θα ακολουθήσει η διεξοδική ανάλυση της γνωσιολογικής αυτής διάστασης της παιδείας και ειδικότερα η ανάλυση των εννοιών της έρευνας και της διδασκαλίας που ανήκουν στην υπέρτερη έννοια της επιστήμης 2. Στο άρθρ.16 παρ.1 συντάγματος δεν κατοχυρώνεται μόνο ένα status negativus (δηλαδή ένα ατομικό δικαίωμα το οποίο εξαναγκάζει το κράτος σε αρνητική πράξη -παράλειψη) αλλά και ένα status positivus (δηλαδή κοινωνικό δικαίωμα που εξαναγκάζει το Κράτος σε θετική πράξη) δεδομένου ότι η ανάπτυξη και η προαγωγή της τέχνης, της επιστήμης, της έρευνας και της διδασκαλίας αποτελούν υποχρέωση του Κράτους 3. Ο συντακτικός νομοθέτης άρα ανάγει σε υποχρέωση του Κράτους την παραπάνω διασφάλιση, χωρίς ωστόσο να απορρέει από το κοινωνικό δικαίωμα αγώγιμη αξίωση κατά του Κράτους 4. Πρέπει βέβαια στο σημείο αυτό να αναφερθεί οτι κατά μια άποψη η διάκριση αυτή θεωρείται πλέον ξεπερασμένη και αντί αυτής προτείνεται η διάκριση σε αμυντικά, προστατευτικά και διεκδικητικά - εξασφαλίστικα δικαιώματα. Σύμφωνα με αυτήν το δικαίωμα της παιδείας, λαμβάνει αμυντικό περιεχόμενο (δηλαδή το Κράτος πρέπει να απέχει από κάθε ενέργεια που θα το παρακώλυε), 2 «Η «επιστήμη» υπονοεί την προσπάθεια κατάκτησης τέλειας. ακριβούς και ολοκληρομένης γνώσης, χωρίς καταρχήν θεματικούς περιορισμούς. Στην κατά το Σύνταγμά μας έννοια της επιστήμης περιλαμβάνεται οπωσδήποτε και η αμφισβήτηση τςν κυρίαρχων επιστημονικών απόψεων ή θεωριών ( )». Βλ. Χρυσόγονος Κ.Χ..Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα. 3 η εκδ. αναθεωρημένη, Νομική Βιβλιοθήκη, Εκδ.2006, σελ.330 3 Βλ. Χρυσόγονος Κ.Χ., Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, 2 η έκδοση, 2002, σελ.305 4 Χρυσόγονος Κ.Χ.,op.cit: σημ.3, σελ.327

προστατευτικό (το Κράτος οφείλει να το προστατεύει από κάθε επιθετική ενέργεια), και διασφαλιστικό ( όπου το Κράτος οφείλει να διαφυλάξει τον άνθρωπο απο κάθε φύσεως κοινωνικά και οικονομικά εμπόδια) 5. Συναφείς με τη διάταξη του άρθρ.16παρ.1 του Συντάγματος είναι η διάταξη 14Παρ.1 του Συντάγματος. Το άρθρ.14παρ.1 ορίζει : "Καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του Τύπου τους στοχασμός του τηρώντας τους νόμους του Κράτους". Σε αυτή τη διάταξη Θα μπορούσε να βρει έρεισμα η ελευθερία της τέχνης, της επιστήμης, της έρευνας και της διδασκαλίας 6. Ωστόσο η αναφορά της σε ξεχωριστή διάταξη υποδηλώνει την αυξημένη κατοχύρωση της σε σχέση με άλλες μορφές διάδοσης και έκφρασης στοχασμών. 5 Δημητρόπουλος Α. Γ., op.cit. :σημ. 1, σελ. 578-580 6 Χρυσόγονος Κ.Χ.,σημ.3, σελ.326

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ελευθερία Της έρευνας Γενικά. Το άρθρο 16παρ.1εδ.ά του Συντάγματος διασφαλίζει την ατομική ελευθερία της επιστήμης υπό τη μορφή της έρευνας αυτοτελώς. Θεμελιώνει έτσι, το ατομικό δικαίωμα κάθε ερευνητή να αξιώνει κατά της πολιτείας τη μη παρέμβαση της κατά την προσπάθεια κτήσης της γνώσης,

αλλά θεμελιώνει παράλληλα και υποχρέωση του Κράτους να διαμορφώνει πρόσφορες συνθήκες για την προώθηση της επιστήμης, ανεξάρτητα από το αν ο ερευνητής διαθέτει την ιδιότητα του ακαδημαϊκού επιστήμονα ή ακαδημαϊκού ερευνητή 7.Παρακάτω θα επιχειρηθεί η ανάλυση των επιμέρους ελευθεριών που εμπεριέχει η ελευθερία της έρευνας. ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΥΠΟΚΕΙΝΤΑΙ ΣΕ ΕΡΕΥΝΑ Η ελευθερία της έρευνας ερμηνεύεται ως δυνατότητα έρευνας οποιουδήποτε γνωστικού πεδίου. Σε έρευνα υπόκεινται όλες οι επιστημονικές θεωρίες και εμπεδωμένες γνώσεις ακόμη δε και οι μη υποκείμενες σε αναθεώρηση διατάξεις του Συντάγματος χωρίς να παραβιάζεται το άρθρο 16παρ.1εδ. β 8. Η ελευθερία της επιλογής του αντικείμενου Και 7 Σχετικά βλ. Παπαδημητρίου Γ.,Γνωμοδοτήσεις, Σύνταγμα και Ελευθερία της Επιστήμης. ΤοΣ 1992, σελ.518 8 Δαγτόγλου Π.Δ.,Συνταγματικό Δίκαιο, Ατομικά Δικαι ςματα, τόμος ά, 2 η έκδοση.εκδ. Αντ. Σάκουλα. 2005, σελ 752επ.

της μεθόδου της έρευνας 9. Στην ελευθερία της έρευνας συμπεριλαμβάνεται και η δυνατότητα της επιλογής του αντικειμένου και της μεθόδου της έρευνας. Κάθε διαδικασία που στοχεύει στην ανεύρεση της αλήθειας και που βασίζεται σε κανόνες της επιστήμης με σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και στο δημόσιο συμφέρον είναι θεμιτή και επιτρεπτή. Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι παρόλο που όλα τα θέματα είναι δεκτικά έρευνας, αυτό δεν σημαίνει ότι ο ερευνητής έχει παντού ελεύθερη και απεριόριστη πρόσβαση. Έτσι δεν έχουν όλοι οι ερευνητές πρόσβαση σε δημόσια πράγματα ή σε στοιχεία που δεν είναι προσιτά στο κοινό για λόγους δημοσίας ασφαλείας ή υγείας, ή προστασίας δικαιωμάτων τρίτων. Ιδιαίτερο ζήτημα αποτελεί η ελευθερία ερευνάς σε αντικείμενα ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Απόκειται στη θέληση του ιδιώτη να θέσει ένα αντικείμενο της ιδιοκτησίας του στη διάθεση του ερευνητή. Όσον αφορά στην ελευθερία επιλογής της μεθόδου της έρευνας συνάγεται λογικά ότι παράνομες και κολάσιμες πράξεις δεν εμπίπτουν στο περιεχόμενο της ελευθερίας αυτής. Για παράδειγμα, πράξεις που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, διακινδυνεύουν τη δημόσια ή ατομική υγεία ή καταπατούν το δημόσιο συμφέρον δεν περιλαμβάνονται στο περιεχόμενο της ελευθερίας επιλογής μεθόδου της έρευνας. 9 Δαγτόγλου Π.Δ., σημ.11, σελ.753

Η ελευθερία Προσβάσεως στα πορίσματα της έρευνας. Όπως συμβαίνει και με την ελευθερία επιλογής του αντικείμενου της έρευνας έτσι και στη μελέτη της ελευθερίας προσβάσεως στα πορίσματα της έρευνας πρέπει να διακρίνουμε μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών πορισμάτων έρευνας.ο ερευνητής δηλαδή έχει αξίωση πρόσβασης σε δημοσίως προσιτά ερευνητικά στοιχεία. Δεν έχει όμως πρόσβαση σε πορίσματα ιδιωτικής έρευνας που είναι κατά συνέπεια εμπιστευτικά. Εξαιρούνται επίσης και τα ερευνητικά στοιχεία στα οποία η πρόσβαση απαγορεύεται για λόγους δημοσίας ασφαλείας ή υγείας, ή προστασίας δικαιωμάτων των τρίτων. Η ελευθερία Ανακοινώσεως, Δημοσιεύσεως Και γενικά Διαδόσεως Των ερευνητικών πορισμάτων. Ο ερευνητής μετά το πέρας της έρευνας του, έχει την ελευθερία να ανακοινώνει, να δημοσιεύει και γενικά να διαδίδει τα ερευνητικά του πορίσματα. Γίνεται δεκτό ότι με το άρθρ.16παρ.1 προστατεύεται και αυτή η πτυχή της ελευθερίας της έρευνας 10. Προστατεύεται ειδικότερα η 10 «Η επιστημονική δραστηριότητα περιλαμβάνει αναπόσπαστα τόσο την έρευνα για την κατάκτηση της επιστημονικής γνώσης ή την ανάδειξη της επιστημονικής αλήθειας οσο και την κάθε μορφή διάδοσης των πορισμάτων αυτής της διαδικασίας». Βλ. Καϊδατζής Ακ. Η ελευθερία

ελευθερία έκφρασης, μετάδοσης και διάδοσης των πορισμάτων με οποιοδήποτε πρόσφορο μέσο όπως για παράδειγμα με διοργάνωση διαλέξεων, σεμιναρίων, πανεπιστημιακών παραδόσεων, με τη συγγραφή επιστημονικών εργασιών, συγγραφή άρθρων, με ομιλίες προς το κοινό, με συνέντευξη σε δημοσιογράφο ή ακόμη και στο διαδίκτυο 11. Πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι οποιοσδήποτε έλεγχος ή οποιαδήποτε εξάρτηση από προηγούμενη άδεια της διοίκησης προκειμένου στην διάδοση των πορισμάτων μιας έρευνας δεν είναι ούτε κατά διάνοια συμβατή με το περιεχόμενο της ελευθερίας που εδώ εξετάζουμε. Ομοίως βέβαια ισχύει και για τον πανεπιστημιακό ερευνητή, ο οποίος καίτοι δημόσιος λειτουργός (άρθρ. 16παρ.6εδ.ά Συντάγματος) έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ακόμη και εξωπανεπιστημιακό κοινό για την ανακοίνωση των όποιων ερευνητικών πορισμάτων του 12. της επιστημονικής έκφρασης σε σύγκρουση με το δικαίωμα της προστασίας της προσωπικότητας. ΤοΣ,1998 σελ.755 11 «Ηαπαγόρευση κυκλοφορίας ένος επιστημονικού έργου, όπως παλαιότερα το κάψιμο των βιβλίων, αποτελεί τον πιο χαρακτηριστικό συμβολισμό ανελεύθερης και ολοκληρωτικής αντίληψης». Τσακυράκης Σ., Σατανικό Λεξικό, ΤοΣ 1998, σελ.747 12 Δαγτόγλου Π.Δ., σημ.11.σελ.754

Κεφάλαιο δεύτερο Η ελευθερία Της διδασκαλίας Γενικά Η ελευθερία της διδασκαλίας σημαίνει την ελευθερία διδασκαλίας οποιασδήποτε επιστημονικής απόψεως, χωρίς φραγμούς, ούτε επιπτώσεις επιβαλλόμενες από την κρατική, τη νομοθετική, τη διοικητική ή τη δικαστική εξουσία σε βάρος του διδάσκοντος 13. Η ελευθερία αυτή περιλαμβάνει αφενός την ελευθερία του διδάσκειν, αφετέρου την ελευθερία του διδάσκεσθαι. Κατά μια άποψη,η ελευθερία της διδασκαλίας νοείται μόνο στα πλαίσια του πανεπιστημίακου επίπεδου 14.Υποστηρίζεται όμως και η αντίθετη άποψη, σύμφωνα με την οποία η ρύθμιση του εδαφίου ά του 16παρ.1 του Συντάγματος εφαρμόζεται στο χώρο της στοιχειώδους και μέσης εκπαίδευσης (των κατώτερων 13 «Το ισχύον από το 1975 Σύνταγμά μας ορίζει στο άρθρ.16παρ.1 ότι η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες. Με τη διάταξη αυτή θεσπίζεται ένα ατομικό δικαίωμα που έγκειται στο ότι τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη μέθοδο της επιστημονικής έρευνας και της διδασκαλίας δεν είναι επιτρεπτό να τίθενται φραγμοί είτε νομικοί είτε τεχνικής είτε ιδεολογικής υφής από την κρατική εξουσία,είτε τη νομοθετική, είτε τη διοικητική είται τη δικαστική.»βλ. Μάνεσης Α., Η επιστημονική γνώση δεν διώκεται. ΤοΣ 1998, σελ. 46 14 Μάνεσης Α.Ι., Η ελευθερία της διδασκαλίας στα πανεπιστήμια. ΔΊΚΑΙΟ-Σύνταγμα- Πολιτική. Δίκαιο και πολιτικη 11, σελ.121

δηλαδή βαθμίδων εκπαίδευσης ) 15. Σε αντίθεση με το εδάφιο β του ίδιου άρθρου, όπου ξεχωριστά ο συντακτικός νομοθέτης επιλέγει να αναφερθεί στην ακαδημαϊκή ελευθερία την οποία και εύλογα εδώ εννοεί στα πλαίσια ενός πανεπιστημίου 16. Η ελευθερία του διδάσκειν. Η ελευθερία της διδασκαλίας δίνει τη δυνατότητα στον διδάσκοντα να καθορίσει ελεύθερα όχι μόνο το περιεχόμενο της διδασκαλίας του αλλά και τους όρους πραγματοποίησης αυτής. Η όποια απαγόρευση διδασκαλίας μίας επιστημονικής θεωρίας είναι αντισυνταγματική. Περαιτέρω, η ελευθερία της διδασκαλίας περιλαμβάνει και τον καθορισμό του ακροατηρίου, των θεμάτων, της μεθόδου, του χρόνου και του τόπου διδασκαλίας. Ο διδάσκων μπορεί να υποστηρίξει απόψεις που βασίζονται στην προσωπική του έρευνα αλλά και στην προσωπική του κρίση επί καθιερωμένων θεωριών. Πάντως η ελευθερία αυτή στο θεσμικό πλαίσιο των Α.Ε.Ι. περιορίζεται οργανωτικά και 15 Βλ. Δημητρόπουλος Α., ό.π. σημ.2 σελ.591 «Οι εκπαιδευτικοί της στοιχειόδους και μέσης εκπαίδευσης δεν είναι ασφαλώς απλά όργανα αναπαραγωγής κρατούσας ιδεολογίας. Οι εκπαιδευτικοί των άλλων βαθμίδων έχουν ασφαλώς την υποχρέωση να τηρούν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα αλλα και τη δυνατότητα να διδάσκουν τις προσωπικές, ενδεχομένως αποκλίνουσες επιστημονικές απόψεις τους.» 16 Σχετικά βλ. Δημητρόπουλος Α.Γ., σημ,:1,σελ.591 και Χρυσόγονος Κ.Χ. σημ,:3. σελ.331επ.

λειτουργικά με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον περιορισμό της διδασκαλίας στα πλαίσια του προγράμματος σπουδών. Η ελευθερία του διδάσκεσθαι. Η ελευθερία του διδάσκεσθαι, που αποτελεί τμήμα της ελευθερίας διδασκαλίας γενικά, περιλαμβάνεται και στο άρθρο 2 του πρώτου πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ που προβλέπει στο εδ.ά ότι :" Ουδείς δύναται να στερηθή του δικαιώματος όπως εκπαιδευθή".η διδασκαλία, στο περιεχόμενο της ελευθερίας του διδάσκεσθαι,αναφέρεται στο παθητικό σκέλος της,στον διδασκομένο,στο μαθητή.ο διδασκόμενος λοιπόν, μπορεί να επιλέξει τί και από ποιον θα διδαχθεί, σε ποιο χώρο και χρόνο. Περιορισμός βέβαια και δη οργανωτικός της ελευθερίας αυτής παρατηρείται στα πλαίσια των προγραμμάτων σπουδών των πανεπιστημίων. Κεφάλαιο τρίτο Φορείς της ελευθερίας της έρευνας και της διδασκαλίας

Φορείς του δικαιώματος της ελευθερίας της έρευνας και της διδασκαλίας είναι τόσο τα Φυσικά όσο και τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου 17 και ενώσεις προσώπων 18, τόσο οι ημεδαποί όσο και οι αλλοδαποί ανεξάρτητα Από το αν ασκούν έρευνα στον Δημόσιο η στον ιδιωτικό τομέα. Εντός των πανεπιστημίων όλοι οι πανεπιστημιακοί καθηγητές ανεξαρτήτως της ιεραρχικής βαθμίδας τους είναι φορείς των δικαιωμάτων αυτών. Η ελευθερία της έρευνας και της διδασκαλίας στρέφεται κατ αρχήν έναντι του Κράτους και νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου (όπως ορίζονται άλλωστε και τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα). Η εφαρμογή των δικαιωμάτων αυτών νοείται όμως και στα πλαίσια του ιδιωτικού δικαίου βάσει της αρχής της τριτενέργειας και του άρθρ.25παρ.1 εδ. γ. 19 Κεφάλαιο τέταρτο 17 ΣτΕ 1043/1989 (τμ.δ), ΤοΣ 1989,σελ.308επ. «Επειδή με την παρ.1τοθ άρθρ.16 του Συντάγματος η επιστημονική έρευνα κατοχυρώνεται ως ατομικό δικαίωμα όλων.επομένςς,κάθε φυσικό πρόσωπο και κάθε νπιδ, έχει το δικαίωμα να επιδίδεται σε επιστημονική έρευνα στους τομείς του ενδιαφέροντός του, και μαλιστα στη δραστηριότητα του αυτή πρέπει, κατά την έννοια της συνταγματικής διατάξεως να έχει την αρωγή του κράτους» 18 Δημητρόπουλος Α.Γ.,σημ 1, σελ.571-572 19 «Τριτενέργεια είναι οι προς τα πρόσωπα κατευθυνόμενη και κυρίως αποτην κρατική εξουσία πραγματοποιούμενη αμυντική νομική ενέργεια των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η οποία εξασφαλίζει την ακώλυτη άσκησή τους, εξαναγκάζοντας τις απειλιτικές δυνάμεις να απέχουν από κάθε προσβολη της ανθρώπινης αξίας» Βλ.Δημητρόπουλος Α.Γ., σημ.1,σελ.79

Περιορισμός της ελευθερίας της έρευνας και της διδασκαλίας Α)Οι τρείς γενικες οριοθετικές ρήτρες του άρθρου 5παρ.1του Συντάγματος. Το άρθρο 5παρ.1 του Συντάγματος ορίζει : "Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας,εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη. " Με το άρθρο αυτό εισάγονται τρείς οριοθετικές ρήτρες από το συντακτικό νομοθέτη, που αποτελούν βασικές αρχές της συνολικής έννομης τάξης. Αυτές είναι : α)η ρήτρα της κοινωνικότητας ( "Τα δικαιώματα των άλλων), β) Η ρήτρα της νομιμότητας(μη παραβίαση του Συντάγματος ), και γ)την ρήτρα της χρηστότητας(τηρήση των χρηστών ηθών ). Το ερώτημα που έχει τεθεί στην επιστήμη, αφορά στην έκταση ισχύος των τριών αυτών γενικών ρητρών. Είναι δηλαδή δυνατή η ισχύς τους μόνο στο οικείο άρθρο στο οποίο ρητά αναφέρονται, δηλαδή το μητρικό θεμελιώδες δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας, ή η ισχύς τους εκτείνεται σε όλα τα άλλα θεμελιώδη δικαιώματα ; Σχετικά έχουν διατυπωθεί δύο αντίθετες θεωρίες. Σύμφωνα με την πρώτη, τη λεγόμενη θεωρία της ειδικής

εφαρμογής υποστηρίζεται ότι δεν είναι δυνατή η εφαρμογή των γενικών ρητρών σε όλα τα συνταγματικά δικαιώματα και ότι υπερισχύουν οι ειδικές διατάξεις των γενικών ρητρών. Αντίθετα, σύμφωνα με τη θεωρία της γενικής εφαρμογής γίνεται δεκτή η εφαρμογή της οριοθετικής τριάδας σε όλα τα συνταγματικά δικαιώματα, τόσο στα "ανεπιφύλακτα" όσο και στα "περιορισμένα " 20.Επομένως, οι γενικές αυτές ρήτρες οριοθέτησης εφαρμόζονται και στο δικαίωμα της έρευνας και της διδασκαλίας. Συνεπώς η άσκηση των δικαιωμάτων αυτών δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τις οριοθετήσεις του τρίπτυχου νομιμότητα, κοινωνικότητα, χρηστότητα. Β)Γενικοί περιορισμοί. το άρθρ.16παρ.1 διακηρύσσει την ελευθερία της έρευνας και της διδασκαλίας χωρίς περιορισμούς 21.Η μη αναφορά στο άρθρο αυτό της ρήτρας της τηρήσεως των νόμων του Κράτους δεν καθιστά τον επιστήμονα legibus solutus.ο επιστήμονας δηλαδή πρέπει να λειτουργεί και αυτός στα πλαίσια του γενικώς ισχύοντος δικαίου και του Συντάγματος. Δεν έχει δικαίωμα να θέτει τον εαυτό του υπεράνω του νόμου επικαλούμενος την ελευθερία της επιστημονικής έρευνας. Ο ερευνητής δηλαδή δεν δικαιούται να προσβάλει υπέρτερα αγαθά, όπως την 20 Σχετικα βλ. Δημητρόπουλος σημ.1 σελ.160επ. 21 Αντίστοιχη διάταξη περιέχει και ο Θεμελιώδης Νόμος της Γερμανίας όπου στο άρθρ.5παρ.3 ορίζει ότι : «η ελευθερία της διδασκαλίας δεν αποδεσμεύει από την υπακοή στο Σύνταγμα»

ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τη ζωή του ανθρώπου ή να διακινδυνεύει τη δημόσια και ατομική υγεία (γι αυτό τον λόγο απαγορεύεται η επιστημονική έρευνα με πειράματα σε ανθρώπους 22. Η επιστήμη (ως έννοια γένους),η έρευνα και διδασκαλία (ως έννοιες είδους ) είναι ελεύθερες και οποιοσδήποτε φραγμός νομικός, τεχνικός ή ιδεολογικός επιβαλλόμενος από την κρατική εξουσία είναι ανεπίτρεπτος. Μόνο γενικοί νόμοι μπορούν να περιορίσουν την μέθοδο και το περιεχόμενο της επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας. Ως τέτοιοι νομοί νοούνται αυτοί που προστατεύουν γενικά και αντικειμενικά ένα έννομο αγαθό, χωρίς να στρέφονται ούτε κατά ορισμένου προσώπου, ούτε κατά ορισμένης επιστημονικής θεωρίας. Αυτοί που δεν καθιστούν αδύνατη ούτε δυσχεραίνουν δυσανάλογα την επιστημονική έρευνα και διδασκαλία, της οποίας η ανάπτυξη και η προαγωγή αποτελεί συνταγματικά κατοχυρωμένη υποχρέωση του Κράτους. Σε κάθε περίπτωση τεκμαίρεται ότι υπερισχύει η ελευθερία της έρευνας και της διδασκαλίας κατά γενική αρχή του δικαίου : in dubiopro libertate 23 Γ)Οι ειδικοί περιορισμοι. Η ελευθερία της επιστήμης, της έρευνας και της διδασκαλίας δεν υπόκειται σε ειδικούς περιορισμούς και γι 22 Βλ. Κασιμάτης Γ. σημ.9, σελ.726 23 Μανεσης Α., σημ.16, σελ.125-126

αυτό λέγεται ότι απολαμβάνει αυξημένης συνταγματικής προστασίας. Η αυξημένη αυτή συνταγματική προστασία υπερέχει όπου η άσκηση του δικαιώματος αυτού συντρέχει με την άσκηση άλλου συνταγματικού δικαιώματος όπως για παράδειγμα η ελευθερία του Τύπου. Κεφάλαιο πεμπτο Η ακαδημαϊκή ελευθερία Γενικά Στο εδ.β του άρθρ.16παρ.1 ο συντακτικός νομοθέτης θεσπίζει την ακαδημαϊκή ελευθερία, την ελευθερία δηλαδή της επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας στο πλαίσιο του πανεπιστημίου ή άλλου ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος. Η ακαδημαϊκή ελευθερία συνδέεται με το δικαίωμα ελευθερίας του άρθρου 5παρ.1 του Συντάγματος και εντάσσεται στα ατομικά δικαιώματα που κατοχυρώνουν την ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας.

Η ακαδημαϊκή ελευθερία δεν είναι μόνο δικαίωμα, αλλά και θεσμική εγγύηση 24.Αυτό σημαίνει ότι κατοχυρώνεται συνταγματικά και ο θεσμός του πανεπιστημίου. Η αρχή της ακαδημαϊκής ελευθερίας συνεπάγεται την ακώλυτη άσκηση της διδακτικής και ερευνητικής δραστηριότητας 25, και νοείται όχι μόνο ως ατομικό δικαίωμα αλλά και ως οργανωμένη δραστηριότητα που αναπτύσσεται σύμφωνα με κανόνες και οικονομικά μέσα που υποχρεούται εκ του Συντάγματος το Κράτος να εξασφαλίζει. Η ακαδημαϊκή ελευθερία συμπεριλαμβάνει την ακαδημαϊκή ελευθερία αφενός του διδακτικού προσωπικού 26, αφετέρου των φοιτητών. Η ακαδημαϊκή ελευθερία του διδακτικού προσωπικού. Η ακαδημαϊκή ελευθερία του διδακτικού-ερευνητικού προσωπικού συνίσταται στην ελευθερία ακαδημαϊκής έρευνας και διδασκαλίας στο πλαίσιο του αυτοδιοικούμενου πανεπιστημίου. Ο χώρος του πανεπιστημίου προσφέρεται για την ανάπτυξη συνεργασίας και ερευνάς, πρώτον γιατί παρέχει τα τεχνικά μέσα, εφόσον λειτουργεί σωστά, και δεύτερον γιατί αποτελείται από ανθρώπους με παρόμοιες 24 Βλ. Δημητρόπουλος Α., σημ.2, σελ.40, «Με τον όρο θεσμική εγγύηση γίνεται αντιληπτή η συνταγματική εγγύηση, η οποία αποβλέπει βασικά, όχι στην προστασία του εκάστοτε φορέα του ατομικού δικαιώματος,αλλα στην διασφάλιση του συνταγματικά κατοχυρωμένου θεσμού» 25 αποφ.στε 4113/2000 26 Βλ. ΣτΕ 56/2005 σκεπτικό προτ.7, όπως επίσης 2786/1984σελ.566επ., ΤοΣ, 1981

επιστημονικές αναζητήσεις. Ο πανεπιστημιακός καθηγητής έχει τη δυνατότητα να διδάσκει οποιοδήποτε επιστημονικό αντικείμενο της προτιμήσεώς του ακόμη και πέρα από τα μαθήματα που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα σπουδών. Είναι λογικό βέβαια, να δεσμεύεται από τα χρονικά και χωρικά δεδομένα του Πανεπιστημίου 27. Το ίδιο το πανεπιστήμιο οφείλει να διευκολύνει μια τέτοιου είδους διδακτική δραστηριότητα και να εξασφαλίζει την ακώλυτη διεξαγωγή της έρευνας και της διδασκαλίας. Εξ αυτού συνεπάγεται η εξουσία του πανεπιστημιακού διδασκάλου να διατάξει την αποχώρηση από το χώρο διδασκαλίας όσων διαταράσσουν την αναγκαία ησυχία κατά τη διάρκεια των πανεπιστημιακών παραδόσεων. Το Σύνταγμα διακρίνει ανάμεσα στους καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και του λοιπού διδακτικού προσωπικού. Και οι δύο αυτές κατηγορίες ασκούν ερευνητικό και διδακτικό έργο, όμως μόνο για τους πρώτους ο συντακτικός νομοθέτης προβλέπει ειδικές εγγυήσεις ανεξαρτησίας, ανάλογες με αυτές των δικαστών, χαρακτηρίζοντάς τους ως δημόσιους λειτουργούς (άρθρ.6παρ.6 εδ. β και άρθρ.88παρ.4 του Συντάγματος).Σε αντίθεση με το Σύνταγμα του 1952 το σημερινό Σύνταγμα για λόγους εγγυήσεως της ακαδημαϊκής ελευθερίας παρέχει στους καθηγητές των Α.Ε.Ι. μια θέση sui generis αυξημένης ανεξαρτησίας διαχωρίζοντας τους από τους δημόσιους υπαλλήλους. Το ισχύον Σύνταγμα δίνει επιπλέον εξαιρετική σημασία στην 27 αποφ.στε 246/2006(τμ.Γ) σκεπτικό αρ.7,9,επιθεώρηση Δημοσίου Διοικητικού Δικαίου, τόμος 52, 2006.

προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία των ανώτατων εκπαιδευτικών 28. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί μια διαφορά ανάμεσα στους καθηγητές των Α.Ε.Ι. και των εκπαιδευτικών των άλλων βαθμίδων εκπαίδευσης.οι δάσκαλοι της στοιχειώδους και μέσης εκπαίδευσης δεσμεύονται από οι αρχικές διαταγές και οδηγίες, χωρίς τη δυνατότητα επιλογών, αποκλίσεων ή παρεκκλίσεων από αυτές. Αντίθετα οι καθηγητές των Α.Ε.Ι. χαίρουν πλήρους ελευθερίας όσον αφορά όχι μόνο τη διαμόρφωση του περιεχομένου και τις μεθόδους διδασκαλίας αλλά και του τρόπου έκφρασης και διάδοσης των επιστημονικών τους απόψεων. Το καθηγητικό προσωπικό διακρίνεται σε τακτικούς καθηγητές, εκτάκτους ή αναπληρωτές και ο χαρακτηρισμός τους εναπόκειται στην κρίση του νομοθέτη,όπως δέχεται νομολογία 29.Φορείς της ακαδημαϊκής ελευθερίας είναι και το λοιπό διδακτικό προσωπικό, από που προέρχονται συνήθως μελλοντικοί καθηγητές. Ωστόσο, η συγχώνευση των δύο αυτών κατηγοριών δε θα ήταν ορθή λόγω υπεροχής τυπικών προσόντων και επιστημονικής κατάρτησης του καθηγητικού προσωπικού. Η ακαδημαϊκή ελευθερία των φοιτητών. 28 ΣτΕ 2786/2004.πηγή τράπεζα νομικών πληροφοριών. 29 Αποφ. ΣτΕ 2786/1984(Ολομ.)

Φορείς της ακαδημαϊκής ελευθερίας είναι και φοιτητές. Το περιεχόμενο της ακαδημαϊκής ελευθερίας των φοιτητών είναι σαφώς πιο περιορισμένο από αυτό του διδακτικού προσωπικού. Η ακαδημαϊκή ελευθερία των φοιτητών συνιστάται στο δικαίωμα μαθήσεως και φοιτήσεως και κατ επέκταση στην ελευθερία επιλογής αντικείμενου σπουδών, πανεπιστημίου, καθώς και παρακολούθησης μαθημάτων με σκοπό τη συγκομιδή γνώσεων και την προαγωγή του σκοπού του πανεπιστημίου. Οι φοιτητές δεν ανήκουν στο μόνιμο προσωπικό του πανεπιστημίου. Σε αντίθεση με τους καθηγητές. Αυτή προφανώς είναι και η βάση της υπεροχής των τελευταίων έναντι των φοιτητών. Ωστόσο με το νόμο 1268/1982 ενισχύεται η θέση των φοιτητών και κυρίως των εκπροσώπων τους. Με το νόμο αυτό περιλαμβάνεται στα δικαιώματα των φοιτητών η συμμετοχή στη διαδικασία κατάρτισης και αναθεώρησης των προγραμμάτων σπουδών, το δικαίωμα συμμετοχής στην εκλογή, σύνθεση και λήψη αποφάσεων των πανεπιστημιακών οργάνων και η αξιολόγηση της διδακτικής ικανότητας των μελών ΔΕΠ. 30 Φορείς της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Όπως έχει ήδη προαναφερθεί στο παραπάνω τμήμα της εργασίας αυτής, φορείς της ακαδημαϊκής ελευθερίας είναι κατ αρχήν όλοι οι διδάσκοντες ανεξαρτήτως βαθμίδων, καθώς επίσης και όλοι οι φοιτητές. 30 Δαγτόγλου Π.Δ. σημ.11, σελ.797

Περιορισμοί της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Η ακαδημαϊκή ελευθερία οριοθετείται από τις γενικές ρήτρες της κοινωνικότητας, της νομιμότητας και της χρηστότητος 31. Η ρήτρα της νομιμότητας επαναλαμβάνεται από το συντακτικό νομοθέτη με τη διάταξη του άρθρου 16παρ.1εδ. β με την οποία ορίζει ότι :"Η ακαδημαϊκή ελευθερία και ελευθερία της διδασκαλίας δεν απαλλάσσουν με το καθήκον υπακοής στο Σύνταγμα ". Συνεπώς η ακαδημαϊκή ελευθερία διδασκόντων και διδασκομένων υπόκειται σε γενικούς περιορισμούς. Ο φορέας της ακαδημαϊκής ελευθερίας δεν είναι legibus solutus. Το Συμβούλιο της Επικρατείας δέχεται ότι "η ακαδημαϊκή ελευθερία είναι ως προς το περιεχόμενο της και τη μέθοδο της διδασκαλίας και έρευνας απόλυτη και με ισχύ έναντι όλων, μη αποδεχόμενη άλλους περιορισμούς όπου εκείνους που απορρέουν από την υποχρέωση σεβασμού εκ μέρους του πανεπιστημιακού διδασκάλου ή ερευνητή των άλλων διατάξεων του Συντάγματος " 32. Παραβίαση των διατάξεων του Συντάγματος θα συνέβαινε αν ο πανεπιστημιακός δάσκαλος χρησιμοποιούσε τη θέση του αυτή για προπαγάνδα εναντίον του Συντάγματος και των αρχών του, παραπληροφόρηση, λογοκρισία. Ωστόσο πρέπει να σημειωθεί ότι προκειμένου να αποτραπεί ο κίνδυνος να καταστεί η πανεπιστημιακή διδασκαλία 31 Βλ.Κεφάλαιο 4 τμήμα Α) 32 Βλ. 2786/1984, ΤοΣ 1984 σελ.566επ.

μέθοδος υποβολής εξουσίας και ιδεολογικής χειραγώγησης, οι διδάσκοντες έχουν ελευθερία για προβολή, υποστήριξη και αποδοχή τεκμηριωμένων θεωριών, ιδεών ή αντιλήψεων στο χώρο του πανεπιστήμιου. Μπορούν επίσης να ασκούν οποιαδήποτε επιστημονική κριτική δεν μπορούν όμως να στρέφονται σε προσωπικές επιθέσεις ή προπαγάνδα. Αυτό βέβαια δεν ισχύει για τις εξωπανεπιστημιακές εκδηλώσεις και δημοσιεύσεις. Επίλογος. Τόσο ελευθερία της έρευνας όσο και η ελευθερία της διδασκαλίας αποτελούν σήμερα μια σημαντική ιστορική κατάκτηση με βαρύνουσα σημασία. Είναι δύο έννοιες αλληλένδετες που στα πλαίσια ενός φιλελεύθερου Κράτους μπορούν να οδηγήσουν στην κατάκτηση της επιστημονικής αλήθειας και γνώσης. Στο ελληνικό Σύνταγμα οι δύο αυτές ελευθερίες τυγχάνουν αυξημένης συνταγματικής κατοχύρωσης και υπόκεινται μόνο στους αναγκαίους περιορισμούς. Ανάλογες διατάξεις έχουν θεσπίσει και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες κατοχυρώνοντας τις ελευθερίες αυτές ως υπέρτερες αξίες για την προαγωγή και προώθηση των επιστημονικών,

διδακτικών και τεχνολογικών αναζητήσεων. Λήμματα: έρευνα, διδασκαλία SYNOPSIS In our time freedom of scientific research and freedom of teaching constitutes important historical attachments, of great consequence. Their intertwined values that in the context of a liberal state can lead to the advancement of science and knowledge. The greek constitution establishes these rights as unconditional and susceptible only to necessary restrictions. The rest of the European countries also have comparable frameworks that protects those constitutional rights as values of the utmost importance to the promotion and endorsement of scientific, educational and technological innovation.

Βιβλιογραφία Δημητρόπουλος Α.Γ.,«Συνταγματικά δικαιώματα, Γενικό μέρος και ειδικό μέρος : Μητρικά δικαιώματα -Φυσική υπόσταση-πνευματική υπόσταση, Σύστημα Συνταγματικού δικαίου», Τόμος Γ, Τεύχη Ι-ΙΙΙ, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2008 Δαγτόγλου Π.Δ., «Συνταγματικό δίκαιο, Ατομικά δικαιώματα», τόμος Α,2 η αναθεωρημένη έκδοση,

Εκδόσεις Αντ.Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2005 Χρυσόγονος Κ.Χ., «Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα», 2 η έκδοση αναθεωρημένη και συμπληρωμένη, Σάκκουλας, 2002 Χρυσόγονος Κ.Χ., «Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα», 3 η αναθεωρημένη, Νομική Βιβλιοθήκη, Έκδοση 2006 Τσακυράκης Σ., «Σατανικό λεξικό», ΤοΣ, 1998 Μάνεσης Α.Ι., «Συνταγματική θεωρία και πράξη :Η συνταγματική προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας», Έκδοση Σάκκουλας, Θεσσαλονίκη, 1980 Κλάδης /Πανούσης,"Ο νόμος-πλαίσιο", Για τη δομή και τη λειτουργία των πανεπιστημίων, 2004 Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα δικαιώματα του ανθρώπου : «Όψεις της προστασίας των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων», Αθήνα, εκδόσεις εστία, 1995 Κασιμάτης Γ.,«Η επιστήμη υπό δικαστικήν να απαγορεύσιν», ΤοΣ 1998 Μάνεσης Α., «Η ελευθερία της διδασκαλίας στα πανεπιστήμια, Δίκαιο Σύνταγμα Πολιτική», Δικαίο και πολιτική 11

Μάνεσης Α., «Η συνταγματική προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας», εκδόσεις Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη, 1980 Παυλόπουλος Π., «Η νομική φύση των Α.Ε.Ι.», ΤοΣ 1990 Μαντζούφας Π., «Ακαδημαϊκή ελευθερία- οργανωτική και διαδικαστική θεώρηση-το συνταγματικό πλαίσιο εξέλιξης των πανεπιστημίων»,1997 Κουτσούκου/ Βαγιωνάκη,Νομικοί προβληματισμοί σχετικά με το άρθρο 16Του Συντάγματος υπόθεσης Μπαμπινιώτη- Ανδρουλάκη, Εφαρμ. Δημ. Δικ.2001 Μάνεσης Α., «Η επιστημονική γνώση δεν διώκεται», ΤοΣ 1998

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΣτΕ 56/2005 Περίληψη Καθηγητές ΑΕΙ - Διδακτικό Προσωπικό ΑΕΙ - Ερευνητικό Προσωπικό ΑΕΙ - Μέλη ΔΕΠ - Γενική Συνέλευση - Προγράμματα Σπουδών - Ακαδημαϊκή Ελευθερία -. Ο συνταγματικός νομοθέτης

για την πραγματοποίηση της επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας στα ΑΕΙ, προέβλεψε την ύπαρξη διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού, τα μέλη του οποίου αναγνωρίζονται ως δημόσιοι λειτουργοί και τελούν υπό ιδιαίτερο καθεστώς που εγγυάται την προσωπική και λειτουργική τους ανεξαρτησία. Η κατάρτιση των προγραμμάτων της Πανεπιστημιακής διδασκαλίας πρέπει να παρέχει συγκεκριμένες δυνατότητες άσκησης του ατομικού δικαιώματος για έρευνα και διδασκαλία. Για την κατάρτιση του προγράμματος σπουδών μόνη αρμόδια η γενική συνέλευση του τμήματος και όχι ο πρόεδρός του. Εάν υπάρχει γενικό τμήμα σε ορισμένη σχολή, τα ειδικά τμήματα οφείλουν κατά την κατάρτιση του προγράμματός τους, να λαμβάνουν υπόψη ότι λειτουργεί γενικό τμήμα για τις διδακτικές ανάγκες κοινών μαθημάτων, καθώς και τις διδακτικές δυνατότητες των εκπαιδευτικών λειτουργών του γενικού αυτού τμήματος. Η σταδιακή κατάργηση μαθημάτων που εμπίπτουν στο γνωστικό αντικείμενο καθηγητή ΑΕΙ, παρά την ύπαρξη γενικού τμήματος, πλήττει το ατομικό του δικαίωμα στην διδασκαλία. ΣτΕ 57/2005 Καθηγητές ΑΕΙ - Πρόγραμμα σπουδών - Απόφαση Γ.Σ. Τμήματος για το Πρόγραμμα Σπουδών - Οδηγός Σπουδών -. Κανονιστικό χαρακτήρα έχει η απόφαση της Γεν.Συνέλευσης τμήματος ΑΕΙ για το πρόγραμμα σπουδών. Ο προβλεπόμενος από το νόμο προσήκων τρόπος δημοσίευσης είναι η δημοσίευσή της στον οδηγό σπουδών. Παράλειψη ανάθεσης διδακτικών καθηκόντων σε καθηγητή ΑΕΙ. Ανυπόστατη η παράλειψη, λόγω μη δημοσίευσης του προγράμματος σπουδών. Για λόγους ασφαλείας δικαίου, επειδή το πρόγραμμα σπουδών έχει ήδη εφαρμοσθεί, δεκτή η αίτηση ακύρωσης κατά της παράλειψης. ΣτΕ 246/2006( Τμ. Γ) Περίληψη

Εκπαίδευση ανώτατη - Μέλη ΔΕΠ-ΑΕΙ - Διδασκαλία -. Κατά την οργάνωση των καθηκόντων των ανώτατων εκπαιδευτικών λειτουργών, πρέπει να εξασφαλίζεται η άσκηση του ερευνητικού και διδακτικού τους έργου. Η κατάρτιση των προγραμμάτων της πανεπιστημιακής διδασκαλίας πρέπει να παρέχει συγκεκριμένες δυνατότητες ασκήσεως του ατομικού αυτού δικαιώματος προς έρευνα και διδασκαλία. Γενικό Τμήμα Α.Ε.Ι. δεν μπορεί, κατά νόμον, να καταρτίζει δικό του πρόγραμμα σπουδών. Ως εκ τούτου, υφίσταται εξάρτηση των μελών Δ.Ε.Π. του Τμήματος τούτου, ως προς το διδακτικό τους έργο, από τα προγράμματα σπουδών των λοιπών (μη γενικών) Τμημάτων (Σχολής) ΑΕΙ. Περαιτέρω, εν όσω εξακολουθεί υφιστάμενο συσταθέν Γενικό Τμήμα Α.Ε.Ι., μέλος Δ.Ε.Π. του Τμήματος τούτου δεν επιτρέπεται να στερηθεί της δυνατότητας να ασκεί το συνταγματικώς κατοχυρωμένο δικαίωμά του προς έρευνα και διδασκαλία ακόμη και κατά την περίπτωση που μεταξύ του προγράμματος σπουδών των λοιπών μη γενικών Τμημάτων δεν υφίστανται καθόλου μαθήματα ή δεν υφίστανται αρκετά «κοινά μαθήματα» εμπίπτοντα στο γνωστικό αντικείμενο του εν λόγω μέλους Δ.Ε.Π. Στην περίπτωση αυτή, προκειμένου να καταστεί δυνατή στο μέλος Δ.Ε.Π. του Γενικού Τμήματος η άσκηση του συνταγματικώς κατοχυρωμένου δικαιώματος προς έρευνα και διδασκαλία, επιβάλλεται, όπως Τμήμα ή Τμήματα, εκ των μη γενικών, περιλάβουν στο πρόγραμμα σπουδών τους επαρκή αριθμό ωρών διδασκαλίας μαθήματος ή μαθημάτων που εμπίπτουν στο γνωστικό αντικείμενο του μέλους Δ.Ε.Π. του Γενικού Τμήματος. ΣτΕ 4113/2000 Περίληψη Εκπαίδευση ανωτάτη - Μέλη ΔΕΠ-ΑΕΙ - Γιατροί ΕΣΥ - Ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας - Ακαδημαϊκή ελευθερία - Αρχή της προστατευόμενης εμπιστοσύνης - Απαγόρευση διπλοθεσίας στο δημόσιο -. Η απαγόρευση της κατοχής άλλης, πλην του ΑΕΙ, μόνιμης οργανικής

θέσης στον ευρύτερο δημόσιο τομέα δεν πλήττει την ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας ούτε την προστατευόμενη εμπιστοσύνη του ατόμου. Τα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ μπορούν να αξιώσουν από την Πολιτεία την εξασφάλιση ορισμένων αναγκαίων όρων της ακαδημαϊκής τους ελευθερίας. Η ανωτέρω απαγόρευση δεν επιτρέπεται να επιφέρει δυσμενείς επιπτώσεις στην ερευνητική και επιστημονική δραστηριότητα των μελών ΔΕΠ από την άλλη, η κατοχή οργανικής θέσης στο ΕΣΥ δεν αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την άσκηση της δραστηριότητας αυτής. Η ανωτέρω απαγόρευση δεν θέτει σε κίνδυνο την υποχρέωση της Πολιτείας να προστατεύει την υγεία του πολίτη. Ο κοινός νομοθέτης κατά την τελευταία ρύθμιση της υπηρεσιακής καταστάσεως των μελών ΔΕΠ του ΑΕΙ, σταθμίζοντας τις υπάρχουσες συνθήκες και εναρμονιζόμενος με την συνταγματική αρχή της κατά κανόνα απαγορεύσεως της διπλοθεσίας έκρινε ότι έπρεπε να απαγορευθεί στα παραπάνω μέλη ΔΕΠ η κατοχή άλλης, πλην του ΑΕΙ, μόνιμης οργανικής θέσης στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και συνεπώς και θέσης γιατρού στο Ε.Σ.Υ. γιατί, στα πλαίσια της ρυθμιστικής του ευχέρειας, θεώρησε ότι με τον τρόπο αυτό συμφέροντος. Η παραπάνω ρύθμιση όμως, ερμηνευόμενη κατά τρόπο που να συνάδει με τους ορισμούς του άρθρου 16 του Συντάγματος, δεν επιτρέπει να επέρχονται αρνητικές ή δυσμενείς επιπτώσεις σε ό,τι αφορά την επιστημονική και ερευνητική δραστηριότητα των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ που κατείχαν οργανικές θέσεις γιατρών ΕΣΥ. Ειδικότερα, στο μέτρο που δεν επαρκεί η υφιστάμενη υποδομή των προβλεπόμενων στο άρθρο 13 του ν. 1397/1993 πανεπιστημιακών κλινικών, εργαστηρίων και ειδικών

μονάδων των νοσοκομείων του ΕΣΥ για τη διασφάλιση της διδακτικής και ερευνητικής τους δραστηριότητας παρέχεται στα παραπάνω μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ που κατείχαν θέσεις γιατρών ΕΣΥ ευθέως από το άρθρο 16 του Συντάγματος δικαίωμα ν' αξιώσουν την πρόσβαση στα νοσοκομεία του ΕΣΥ και τη διάθεση σ' αυτούς των μέσων που είναι αναγκαία για την ακώλυτη άσκηση και εκπλήρωση του μνημονευθέντος επιστημονικού, ερευνητικού και διδακτικού τους έργου. Μον. Πρωτ.Θες/κης 18134/1998 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Προσβολή της προσωπικότητας και της εθνικής ταυτότητας από λήμμα σε λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας. Περιεχόμενο ενός καλού λεξικού. Διατάσσεται η απάλειψη του λήμματος από το επίδικο λεξικό, απειλείται προσωπική κράτηση ενός μηνός κατά του συγγραφέα καθηγητή γλωσσολογίας και χρηματική ποινή στον καθένα από τους καθ' ων. ΣτΕ 2786/1984 «Διάκριση του κύριου διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού από το βοηθητικό προσωπικό», ΤοΣ 1984, σελ.566 ΑΠ 240/1985 (τμημ. Β ), «Ιδιωτική εκπαίδευσις»,εεν 1986, σελ.23