τα 100 μυστικά της ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ

τα 100 μυστικά της ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ

Οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη συμβουλή ιατρού ή άλλου αρμόδιου επαγγελματία υγείας.

Επιστημονική Επιμέλεια Περικλής Γιόβας Δημήτρης Παπαδογιάννης Δημοσιογραφική Επιμέλεια Νεκταρία Καρακώστα τα 100 μυστικά της ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ Σκίτσα Μιχάλης Κουντούρης

Έκδοση πρώτη: Νοέμβριος 2012 ISBN: 978-960-9550-18-5 Copyright σκίτσα Mιχάλης Κουντούρης Copyright Περικλής Γιόβας & ΕΚΔΟΣΕΙΣ Κολοκοτρώνη 49 - Αθήνα 105 60 Τηλ.: 210 3226343 - Fax: 210 3221238 info@enploeditions.gr www.enploeditions.gr www.facebook.com/enploeditions.gr

Στη μνήμη του εξαίρετου ακαδημαϊκού δασκάλου Γεωργίου Παπαζάχου, που αφοσιώθηκε στην εκπαίδευση γιατρών και ασθενών στην υπέρταση

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η αρτηριακή υπέρταση αποτελεί συχνότατο πρόβλημα, αφού υπολογίζεται ότι περίπου 2.500.000 Έλληνες πάσχουν από υπέρταση, 40% των οποίων δεν το γνωρίζει! Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας απευθύνεται στους πάσχοντες από αρτηριακή υπέρταση, σε όσους κινδυνεύουν να εμφανίσουν ή έχουν υπερτασικό άτομο στο οικογενειακό τους περιβάλλον, αλλά και σε όσους ενδιαφέρονται να γνωρίσουν τα μυστικά του Νο1 καρδιαγγειακού κινδύνου. Η δημοσιογράφος υγείας Νεκταρία Καρακώστα απευθύνει εύληπτα ερωτήματα σε 23 ειδικούς σε επιμέρους πτυχές της αρτηριακής υπέρτασης, οι οποίοι απαντούν με σαφήνεια, επιστημονική ακρίβεια και κατανοητή γλώσσα. Ο διακεκριμένος σκιτσογράφος Μιχάλης Κουντούρης χαρίζει πινελιές χιούμορ και προβληματισμού και ταξιδεύει τον αναγνώστη με όχημα την εκπαιδευτική γελοιογραφία. Παράλληλα, ο βραβευμένος chef-culinary expert Βαγγέλης Δρίσκας μυεί τους αναγνώστες στην τέχνη της μαγειρικής χωρίς αλάτι, ενώ ειδικοί φυσικοθεραπευτές δίνουν κατευθύνσεις για αποτελεσματική καθημερινή άσκηση, κατάλληλη για υπερτασικούς. Ευχαριστούμε θερμά το συνάδελφο κ.νίκο Καρατζά, πρωτοπόρο στην οργάνωση ειδικών Ιατρείων Υπέρτασης στη χώρα μας, ο

οποίος μας έκανε την τιμή να προλογίσει τούτη την έκδοση, καθώς και όλους τους συμμετέχοντες που ανταποκρίθηκαν πρόθυμα στην προσκλησή μας. Ευχαριστούμε επίσης τις εκδόσεις «Εν Πλω» για τη συνεργασία τους καθώς και τις εταιρείες i-tenp S.A. και MDesigners για τη συμβολή τους στις τεχνολογικές καινοτομίες αξιοποίησης των «έξυπνων» κινητών τηλεφώνων. Το σύνολο αποτελεί μία πρωτότυπη πρόταση ενημέρωσης του κοινού γύρω από το θέμα, πρωτοποριακή όχι μόνο για τα ελληνικά, αλλά και τα διεθνή δεδομένα. Μια έκδοση που ενημερώνει σφαιρικά γύρω από την έγκαιρη πρόληψη και αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης και βάζει ένα λιθαράκι για μια καλύτερη ποιότητα ζωής για όλους. Περικλής Γιόβας Παθολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής Παν. Αθηνών Δημήτρης Παπαδογιάννης Αν.Καθηγητής Καρδιολογίας Ιατρικής Σχολής Παν. Αθηνών

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Καθένας έχει ακούσει για τις συνέπειες της υψηλής αρτηριακής πίεσης. Πολλοί μάλιστα τη μετρούν με κάθε ευκαιρία, ενώ δεν είναι λίγοι εκείνοι που αδιαφορούν ή νομίζουν πως δεν τους αφορά. Οι ιατροί ωστόσο μας βεβαιώνουν πως η σταθερά αυξημένη αρτηριακή πίεση, που λέγεται υπέρταση, είναι ο πιο συχνός και ο πιο σημαντικός από τους παράγοντες που οδηγούν σε σοβαρές και συχνά θανατηφόρες αρρώστιες, όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου και το εγκεφαλικό επεισόδιο. Μας πληροφορούν επίσης ότι η υπέρταση αφορά το 25-30% του συνόλου του πληθυσμού και το 50% του πληθυσμού των ηλικιωμένων και πως οι συνέπειες αυτές προλαμβάνονται όταν η πίεση μειωθεί σταθερά για μακρό χρονικό διάστημα. Ωστόσο, ιατρικές μελέτες έχουν αποδείξει πως αυτή η μακροχρόνια διόρθωση της υψηλής πίεσης δεν επιτυγχάνεται συχνά, παρόλο που το μεγαλύτερο μερίδιο της φαρμακευτικής δαπάνης ξοδεύεται για τα αντιυπερτασικά φάρμακα. Γιατί αυτή η μεγάλη αποτυχία; Τι φταίει; Σίγουρα μία αιτία είναι το γεγονός ότι η πίεση δε γίνεται αισθητή ούτε η υπέρταση προκαλεί συμπτώματα. Βλάπτει σιγά-σιγά και ανεπαίσθητα μέσα σε πολλά χρόνια, ενώ ο άνθρωπος από τη φύση του νοιάζεται περισσότερο για τα παρόντα και λιγότερο για τα μελλούμενα. Άλλος σημαντικός λόγος είναι η ανεπαρκής γνώση του κοινού για το πρόβλημα, αλλά κυρίως οι λανθασμένες αντιλήψεις που είναι πολύ διαδεδομένες και δυστυχώς συχνά βαθιά ριζωμένες.

Οι ιατροί που θεραπεύουν υπερτασικά άτομα έχουν πρωταρχική υποχρέωση να επιμορφώνουν τον ασθενή τους και να διαλύουν τις παραπλανητικές προκαταλήψεις του. Αυτό θέλει χρόνο και τέχνη και χρειάζεται να βοηθούνται στη δουλειά τους από έντυπο υλικό. Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας είναι ό,τι καλύτερο μπορείτε να βρείτε για το σκοπό αυτό. Δεν είναι μόνο σύγχρονο και έγκυρο, εγκυρότητα που την εξασφαλίζει η ομάδα των ειδικών που το έχουν συντάξει, αλλά εξαιρετικά εύληπτο και ελκυστικό με θαυμάσια εικονογράφηση. Το περιεχόμενο έχει προκύψει από τη γνώση των επιμορφωτικών αναγκών και των αποριών των ασθενών μετά από μακρά εμπειρία στη φροντίδα μεγάλου αριθμού υπερτασικών ατόμων. Ο αναγνώστης ή καλύτερα ο μελετητής έχει την ευκαιρία να λύσει όλες τις απορίες του αλλά και να μάθει για σημαντικές πτυχές του προβλήματος που δεν έχει ακόμη σκεφθεί. Συγχαίρω την πρωτοβουλία αυτή και πιστεύω ότι θα συμβάλει στην αντιμετώπιση ενός σημαντικού ατομικού προβλήματος και προβλήματος δημόσιας υγείας. Νίκος Β. Καρατζάς Καρδιολόγος, Διδάκτορας της Οξφόρδης, Πρώην Πανεπιστημιακός Καλιφόρνιας και Αθήνας Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Υπέρτασης

Συμμετέχουν Αβραμίδης Δημοσθένης Καρδιολόγος Αβραμόπουλος Ηρακλής Παθολόγος, Θεραπευτήριο «Υγεία» Αθανασάκης Κώστας Οικονομολόγος Υγείας, Συνεργάτης ΕΣΔΥ Αραβίδου Μαγδαληνή Διατροφολόγος, ΜSc Βέμμος Κωνσταντίνος Παθολόγος, Ειδικός Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισοδίων Βλαχόπουλος Χαράλαμπος Επ. Καθηγητής Καρδιολογίας Παν. Αθηνών, «Ιπποκράτειο» Νοσοκομείο Γιόβας Περικλής Παθολόγος Δρίσκας Βαγγέλης Chef - Culinary expert Ιωαννίδης Γιάννης Διαβητολόγος, Κωνσταντοπούλειο Γ.Ν.Ν.Ιωνίας Καλαϊτζίδης Ρήγας Νεφρολόγος, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιωαννίνων Καλογερόπουλος Πέτρος Διευθυντής Καρδιολόγος, Κωνσταντοπούλειο Γ.Ν.Ν.Ιωνίας Καραβίδας Απόστολος Διευθυντής Καρδιολόγος, Νοσοκομείο «Γ.Γεννηματάς» Λιάμης Γιώργος Επ. Καθηγητής Παθολογίας Παν. Ιωαννίνων

Λυμπερόπουλος Ευάγγελος Επ. Καθηγητής Παθολογίας Παν. Ιωαννίνων Μανιός Ευστάθιος Λέκτορας Παθολογίας Παν. Αθηνών, Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα» Μπαϊμπάς Νίκος Παθολόγος Νασοθύμιου Ευθυμία Παθολόγος, Κέντρο Υπέρτασης Γ ΠΠ, Νοσοκομείο «Σωτηρία» Παπαδογιάννης Δημήτρης Αν. Καθηγητής Καρδιολογίας Παν.Αθηνών Παπαζάχου Ουρανία Καρδιολόγος Περδικούρη Μαλαματένια Φυσιολόγος Πρωτογέρου Θανάσης Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας, Ιατρική Σχολή Παν. Μάαστριχτ, Ολλανδία Τόιλος Σταύρος Φυσικοθεραπευτής, MSc, Ιασώ General Φιλιππόπουλος Θεόδωρος Οφθαλμίατρος, Athens Vision Χριστάκη Ειρήνη Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, MSc Ψαρογιώργος Κώστας Φυσικοθεραπευτής, MSc, Ιασώ General

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΤΑΣΗ 16 2. ΔΙΑΓΝΩΣΗ 24 3. ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ 36 4. ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 42 5. ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΚΑΙ ΒΛΑΒΕΣ ΣΕ «ΟΡΓΑΝΑ ΣΤΟΧΟΥΣ» 58 6. ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΣΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ 76 7. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ 90 8. ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ 108 9. Μαγειρεύοντας για τον υπερτασικό 122 10. Υπέρταση και Άσκηση 130

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ 1. Τι είναι η αρτηριακή πίεση και τι η υπέρταση;... 21 2. Τι είναι η συστολική και τι η διαστολική πίεση; Είναι κάποια πιο επικίνδυνη;... 21 3. Πόση πίεση πρέπει να έχω για να θεωρείται φυσιολογική; Αλλάζουν τα όρια με την ηλικία;... 22 4. Με ποιους μηχανισμούς ο οργανισμός ρυθμίζει την αρτηριακή του πίεση;... 23 5. Πόσο συχνή είναι η υπέρταση στον ενήλικο πληθυσμό;... 24 6. Χαρακτηρίζεται κατά καιρούς «μάστιγα» της εποχής μας και αποτέλεσμα του τρόπου ζωής. Υπάρχουν ενδείξεις πως τις τελευταίες δεκαετίες η συχνότητά της αυξάνεται;...25 7. Μεταβάλλεται η συχνότητα της υπέρτασης με την ηλικία;... 26 8. Η υπέρταση έχει συμπτώματα; Τι αισθάνεται ένας υπερτασικός;... 27 9. Πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη διάγνωση;... 29 10. Πώς γίνεται η διάγνωση της υπέρτασης;... 29 11. Τι εξετάσεις πρέπει να κάνω για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση;... 30 12. Υπάρχει περίπτωση να έχω αυξημένη πίεση μόνο στο ιατρείο;... 30 13. Γιατί ο γιατρός δεν μπορεί κατά κανόνα να θέσει τη διάγνωση της υπέρτασης με μία μόνο επίσκεψη; Πόσες επισκέψεις χρειάζονται;... 31 14. Πότε και πόσο συχνά πρέπει να μετράω την πίεσή μου στο σπίτι;... 32 15. Υπό ποιες συνθήκες πρέπει να μετράω την πίεσή μου στο σπίτι;... 32 16. Για μετρήσεις της πίεσης στο σπίτι τι είδους πιεσόμετρο να επιλέξω;... 33 17. Υπάρχουν διαφορές μεταξύ των ηλεκτρονικών πιεσόμετρων βραχίονα και καρπού;...34 18. 24ωρη καταγραφή (holter): Τι είναι, ποια τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της; Τι περισσότερο προσφέρει από τις μετρήσεις ΑΠ στο σπίτι;...35 19. Αν κάνω 24ωρη καταγραφή, δεν χρειάζεται να μετρώ στο σπίτι;... 36 20. Ποια η διακύμανση της αρτηριακής πίεσης μέσα στο 24ωρο;... 37 21. Ποια η διακύμανση της αρτηριακής πίεσης τις εποχές του χρόνου;... 38 22. Τι αντιπροσωπεύουν οι όροι εμμένουσα υπέρταση, υπέρταση της λευκής μπλούζας και συγκαλυμμένη υπέρταση;... 41 23. Ποια η διαφορά ιδιοπαθούς και δευτεροπαθούς υπέρτασης;... 42 24. Πότε μιλάμε για ανθεκτική υπέρταση;... 43 25. Τι είναι η υπερεπείγουσα υπέρταση;... 43 26. Τι είναι η «νευροπίεση»;... 45 27. Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν υπέρταση;... 47 28. Υπάρχει σχέση των λιπιδίων με την υπέρταση;... 48 29. Πώς τα λιπίδια κάνουν ζημιά στα αγγεία;... 49

30. Ποιο στόχο μείωσης των λιπιδίων πρέπει να έχει ένας ασθενής με υπέρταση;... 49 31. Υπάρχουν τρόποι για να μειωθεί η LDL;... 49 32. Γιατί στον διαβήτη είναι πιο συχνή η υπέρταση;... 50 33. Γιατί οι διαβητικοί πρέπει να έχουν πολύ χαμηλή πίεση;... 52 34. Οι καπνιστές έχουν υψηλότερη πίεση; Η πίεση αυξάνεται μετά από κάθε τσιγάρο;... 53 35. Τι είναι μεταβολικό σύνδρομο και πώς αντιμετωπίζεται;... 55 36. Τι είναι η άπνοια ύπνου και πώς σχετίζεται με την αρτηριακή υπέρταση;... 57 37. Έχουν σχέση τα αυξημένα επίπεδα του ουρικού οξέος με την υπέρταση;... 59 38. Πως επιδρούν οι κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες στο επίπεδοτης αρτηριακής πίεσης;...60 39. Η πίεση κάνει κακό στους νεφρούς;... 63 40. Πώς μπορώ να τους προστατεύσω;... 64 41. Τι εξετάσεις χρειάζονται;... 65 42. Η υπέρταση αντανακλά τη γήρανση των αγγείων μου;... 66 43. Η πίεση προκαλεί αρρυθμίες; Σχετίζεται με την κολπική μαρμαρυγή; Αν ρυθμιστεί η πίεσή μου, θα αντιμετωπιστούν οι αρρυθμίες;... 67 44. Επηρεάζει η ΑΥ την ερωτική ζωή ανδρών και γυναικών; Και αν ναι, εξίσου;... 68 45. Τα ΑΥ φάρμακα έχουν παρενέργειες στη σεξουαλική ζωή των ασθενών;... 71 46. Η υπέρταση μπορεί να οδηγήσει σε στεφανιαία νόσο; Κινδυνεύουν τα στεφανιαία αγγεία μου από την απότομη αύξηση της πίεσης;... 72 47. Πώς συνδέεται η υπέρταση με τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια;... 73 48. Σε έναν ασθενή που έχει ήδη υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο, πώς πρέπει να ρυθμιστεί η πίεση;... 74 49. Τι είναι η καρδιακή ανεπάρκεια;... 77 50. Πώς από την υπέρταση οδηγούμαστε σ αυτήν;... 78 51. Μπορεί η υπέρταση να επηρεάσει την υγεία των ματιών;... 79 52. Η εξέταση των οφθαλμών είναι αποτελεί μέρος της εκτίμησης του υπερτασικού;... 80 53. Συνδέεται η αρτηριακή υπέρταση με την πίεση στα μάτια;... 81 54. Υπάρχουν παιδιά και έφηβοι με υπέρταση; Πού οφείλεται η υπέρταση σ αυτές τις ηλικίες;... 83 55. Πόσο σχετίζεται με την παχυσαρκία;... 84 56. Η κληρονομικότητα τι ρόλο παίζει;... 84 57. Πώς και πόσο συχνά πρέπει να γίνεται ο έλεγχος σε παιδιά και εφήβους; Τι δυσκολίες/ εμπόδια υπάρχουν;... 84 58. Μπορεί να εμφανισθεί υπέρταση στην κύηση;... 85 59. Τι είναι η προεκλαμψία;... 87

60. Πού οφείλεται η υπέρταση κατά την κύηση; Υπάρχουν προδιαθεσικοί παράγοντες;... 88 61. Μπορεί να προληφθεί η προεκλαμψία;... 89 62. Πώς αντιμετωπίζεται;... 89 63. Τι συμβαίνει αν μια γυναίκα με υπέρταση υπό αγωγή μείνει έγκυος;... 90 64. Πώς μπορεί να επηρεαστούν η μητέρα και το έμβρυο από την υπέρταση στην κύηση;...91 65. Πολλές γυναίκες εμφανίζουν αξιοσημείωτη αύξηση της πίεσης με την έλευση της εμμηνόπαυσης, ενώ πριν ήταν υποτασικές. Κινδυνεύουν; Χρειάζονται αγωγή;... 92 66. Η μακροχρόνια λήψη αντισυλληπτικών επηρεάζει την αρτηριακή πίεση;... 93 67. Οι ηλικιωμένοι κινδυνεύουν περισσότερο από την πίεση; Γιατί; Είναι ίδια όρια; Οι στρατηγικές αντιμετώπισης της πίεσης ενός ηλικιωμένου είναι διαφορετικές;... 93 68. Με ποιους τρόπους μπορεί να αντιμετωπιστεί η υπέρταση;... 95 69. Μπορεί να πετύχει κανείς μείωση της αρτηριακής του πίεσης, χάνοντας απλώς βάρος;...96 70. Ποιους βασικούς κανόνες πρέπει να ακολουθήσει ένας υπερτασικός με αυξημένο βάρος για να αδυνατίσει;... 97 71. Ποιες κατηγορίες φαρμάκων υπάρχουν;... 99 72. Κάνουν όλα τα φάρμακα για όλους;... 100 73. Γιατί κάποιοι πηγαίνουν καλά με ένα φάρμακο και όχι με κάποιο άλλο;... 102 74. Γιατί από κάποιο χρονικό σημείο και μετά, το φάρμακο δεν με ρυθμίζει ικανοποιητικά και πρέπει να το αλλάξω;... 103 75. Πόσο σημαντικό είναι να είμαι συνεπής με τη λήψη των φαρμάκων μου; Αν ξεχάσω να πάρω το χάπι μου κάποια μέρα, τι πρέπει να κάνω;... 105 76. Μήπως είναι ασφαλέστερη τακτική να μετρώ κάθε μέρα την πίεσή μου και να λαμβάνω ή όχι φάρμακο ανάλογα με το αποτέλεσμα; Μήπως έτσι επιβαρύνω λιγότερο τον οργανισμό μου;... 106 77. Αν μετρήσω την πίεσή μου και τη βρω ασυνήθιστα αυξημένη (π.χ. μεγάλη 19 ή 20), πρέπει να πάρω άμεσα κάποιο φάρμακο ταχείας δράσης (π.χ. υπογλώσσιο) για να προλάβω πιθανό εγκεφαλικό;... 108 78. Τα φάρμακα της υπέρτασης δε συγκαταλέγονται στα ακριβότερα, ωστόσο αν συνυπολογίσει κανείς τον αριθμό των Ελλήνων με υπέρταση αντιλαμβάνεται πως αποτελεί σημαντική δαπάνη για τα ασφαλιστικά ταμεία. Πόσο θα κόστιζε, αλλά και τι θα προλάμβανε η συστηματική ρύθμιση της υπέρτασης στον ελληνικό πληθυσμό;... 108 79. Τι μπορεί να σημαίνει μια κεφαλαλγία ή μια ρινορραγία; Όταν μου συμβαίνουν και μετρώ την πίεσή μου, τη βρίσκω αυξημένη. Πότε πρέπει να απευθυνθώ στον γιατρό;...110 80. Υπάρχουν φάρμακα που αυξάνουν την πίεση; (ΜΣΑΦ, κορτιζόνη, σπρέυ για τη ρινική συμφόρηση, σταγόνες για τα μάτια, αντισυλληπτικά). Αν η λήψη τους είναι αναγκαία, τι πρέπει να προσέξει κανείς;...111 81. Τι σχέση έχει η υπέρταση με τη διατροφή; Ποιες τροφές πρέπει να αποφεύγω για να προλάβω την υπέρταση;... 113

82. Μπορώ να ρίξω την πίεσή μου ακολουθώντας συγκεκριμένη δίαιτα;... 115 83. Πού υπάρχει κρυφό αλάτι;... 118 84. Η μείωση του αλατιού επηρεάζει την αρτηριακή υπέρταση στο ίδιο βαθμό σε όλους τους ανθρώπους;... 120 85. H καφεΐνη ανεβάζει την πίεση;... 121 86. Πώς επηρεάζει το αλκοόλ την αρτηριακή μας πίεση; Το τσάι και η σοκολάτα;... 122 87. Τα πορτοκάλια ανεβάζουν την πίεση;... 123 88. Το σκόρδο είναι αντιυπερτασικό;... 123 89. Ποιος είναι ο ρόλος του καλίου στην αρτηριακή υπέρταση;... 124 90. Χρειάζονται όλες οι συνταγές αλάτι; Ποιος ο ρόλος του στη μαγειρική;... 127 91. Το θαλασσινό αλάτι είναι καλύτερο; Σε τι διαφέρει από το αλάτι που αγοράζουμε; Tι διαφορές έχει το χονδρό από το βιομηχανικό;... 128 92. Τι μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς για να μειώσει την πρόσληψη αλατιού; Ποια μπαχαρικά και μυρωδικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντί του αλατιού;... 128 93. Ξίδι και λεμόνι: Τι ρόλο μπορούν να παίξουν στη μείωση του αλατιού;... 129 94. Πόσο χρήσιμα είναι τα μίγματα των μπαχαρικών; Ένας συνδυασμός που προτείνετε... 129 95. Υπάρχουν συνταγές με υποκατάσταση του αλατιού;... 130 96. Μπορώ να ασκηθώ αν πάσχω από υπέρταση;... 135 97. Ποιο είδος άσκησης να προτιμήσω;... 136 98. Υπάρχει ειδική άσκηση για τους υπερτασικούς;... 137 99. Με ποια συχνότητα μπορώ να ασκούμαι;... 137 100. Τι πρέπει να προσέχω;... 137

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγή στην υπέρταση 1. Τι είναι η αρτηριακή πίεση και τι η υπέρταση; ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΓΙΟΒΑΣ Η αρτηριακή πίεση είναι η πίεση που υπάρχει μέσα στις αρτηρίες μας. Ακολουθώντας τους νόμους της μηχανικής των ρευστών, είναι η αιτία που το αίμα μας μετακινείται με κάθε καρδιακό παλμό από τις περιοχές υψηλής πίεσης (δηλ. την αριστερά κοιλία της καρδιάς και την αορτή) προς τα περιφερικά αγγεία των οργάνων μας, για να τα τροφοδοτεί με οξυγόνο και άλλα θρεπτικά συστατικά. Επομένως η αρτηριακή πίεση είναι απαραίτητη για τη διατήρησή μας στη ζωή! Το πρόβλημα ξεκινά όταν οι τιμές της αρτηριακής μας πίεσης ξεπεράσουν τα φυσιολογικά όρια: τότε μιλάμε για αρτηριακή υπέρταση. 21 2. Τι είναι η συστολική και τι η διαστολική πίεση; Είναι κάποια πιο επικίνδυνη; ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΓΙΟΒΑΣ Κάθε φορά που η καρδιά συσπάται (συστολική φάση), το αίμα που έχει συσσωρευθεί μέσα της εξωθείται στις μεγάλες αρτηρίες. Η πίεση που ασκεί το αίμα στο τοίχωμα των αρτηριών κατά τη φάση αυτή ονομάζεται συστολική, ή στη γλώσσα των ασθενών «μεγάλη» πίεση. Ανάμεσα στις συστολές, τα τοιχώματα της καρδιάς χαλαρώνουν για να υποδεχθούν νέο αίμα (διαστολική φάση). Η πίεση που ασκεί το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών στη διαστολή, ονομάζεται διαστολική ή «μικρή». Επομένως μπορεί κανείς να κατανοήσει γιατί η συστολική πίεση χαρακτηρίζεται «μεγάλη»: γιατί

είναι πάντα υψηλότερη της διαστολικής. Οι πιέσεις μετρώνται σε χιλιοστά της στήλης υδραργύρου (mmhg). Τόσο η συστολική, όσο και η διαστολική αρτηριακή πίεση είναι σημαντικό να βρίσκονται εντός φυσιολογικών ορίων (κάτω από 140 και 90 mmhg αντίστοιχα στο ιατρείο). Ωστόσο, μελέτες δείχνουν πως η συστολική αρτηριακή πίεση συσχετίζεται καλύτερα με καρδιαγγειακά επεισόδια, ιδίως σε άτομα άνω των 55 ετών. 22 3. Πόση πίεση πρέπει να έχω για να θεωρείται φυσιολογική; Αλλάζουν τα όρια με την ηλικία; ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΓΙΟΒΑΣ Πρώτα-πρώτα πρέπει να διευκρινιστεί πως τα όρια της φυσιολογικής αρτηριακής πίεσης (ΑΠ) στο ιατρείο είναι διαφορετικά από εκείνα στο σπίτι, όπου δεν υπάρχει η επίδραση της «λευκής μπλούζας». Για το ιατρείο, τιμές ΑΠ πάνω από 140/90 mmhg θεωρούνται παθολογικές. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί πως για υπέρταση μιλάμε, τόσο όταν συστολική και διαστολική ΑΠ ξεπερνούν και οι δύο τα όρια, όσο και όταν μεμονωμένα μία από τις δύο είναι ανεβασμένη. Στους ηλικιωμένους, για παράδειγμα, η μεμονωμένη συστολική υπέρταση (υψηλή συστολική ΑΠ μόνο), είναι ο κανόνας. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, οι ειδικοί έχουν επικεντρώσει το ενδιαφέρον τους και σε όσους έχουν συστολική 130-140 mmhg και/ ή διαστολική 85-90 mmhg, οι οποίοι θεωρούνται πως έχουν οριακά φυσιολογική ΑΠ. Αυτοί είναι καλό να παρακολουθούνται, μιας και μελλοντικά, η πίεσή τους μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω. Τα όρια φυσιολογικής ΑΠ, είναι κοινά για όλους τους ενήλικες, ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου, εκτός εάν έχουν σακχαρώδη διαβήτη ή δυσλειτουργία στους νεφρούς, οπότε τα όρια της φυσιολογικής πίεσης τίθενται χαμηλότερα. Να σημειωθεί, πως στα παιδιά και τους εφήβους τα όρια είναι διαφορετικά από αυτά των ενηλίκων.

4. Με ποιους μηχανισμούς ο οργανισμός ρυθμίζει την αρτηριακή του πίεση; ΜΑΛΑΜΑΤΕΝΙΑ ΠΕΡΔΙΚΟΥΡΗ Ο οργανισμός μας διαθέτει μία σειρά από μηχανισμούς ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης μέσω του νευρικού συστήματος αλλά και ορμονών. Το αυτόνομο νευρικό σύστημα (με δύο σκέλη, το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό), διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της πίεσης. Αν, για παράδειγμα, η πίεση μειωθεί, ειδικοί «αισθητήρες» μέσα στα αγγεία (που καλούνται τασεοϋποδοχείς) στέλνουν μήνυμα στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο με τη σειρά του ενεργοποιείται, αυξάνοντας την καρδιακή συχνότητα και προκαλώντας αγγειοσύσπαση. Αυτός ο μηχανισμός κινητοποιείται ταχύτατα, μέσα σε 5 έως 15 δευτερόλεπτα, ως μηχανισμός «πρώτης γραμμής». Σε δεύτερο χρόνο, ενεργοποιείται ένας μηχανισμός «βραδείας δράσης», το λεγόμενο σύστημα «ρενίνης- αγγειοτασίνης αλδοστερόνης». Αν στους νεφρούς ανιχνευτεί χαμηλή πίεση, απελευθερώνεται η ουσία ρενίνη που, σταδιακά, οδηγεί στον σχηματισμό αγγειοτασίνης. Η αγγειοτασίνη οδηγεί με τη σειρά της σε σύσπαση των μικρών αρτηριών και ελάττωση της διαμέτρου τους, με αποτέλεσμα την άνοδο της πίεσης. Για να καταλάβετε τι εννοούμε, σκεφθείτε απλώς τι συμβαίνει όταν κανείς με το δάχτυλό του περιορίσει το στόμιο ενός λάστιχου ποτίσματος: η πίεση μέσα στο σωλήνα αυξάνεται. Επιπλέον, η αγγειοτασίνη δρα στα επινεφρίδια για τη σύνθεση και την απελευθέρωση αλδοστερόνης, η οποία επιδρά στους νεφρούς και κατακρατά νερό και αλάτι, αυξάνοντας την αρτηριακή πίεση. Στους μηχανισμούς αυτούς στηρίζεται και η δράση ορισμένων αντιυπερτασικών φαρμάκων. Υπάρχουν, για παράδειγμα, αντιυπερτασικά φάρμακα που δρουν σε διάφορα σημεία του 23