Ο πίνακας The Agnew Clinic του Τόμας Ίκινς Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης
2
3 Ο πίνακας The Agnew Clinic του Τόμας Ίκινς Το 1876, ο Τόμας Ίκινς (Thomas Eakins) ολοκλήρωσε ένα πορτραίτο του John Hill Brinton (1832-907). Ο τελευταίος ήταν γνωστός χειρουργός του Νοσοκομείου της Φιλαδέλφειας, και φημισμένος για τις υπηρεσίες που προσέφερε στον Εμφύλιο Πόλεμο. Παράλληλα ήταν ένας σημαντικός φίλος για τον Τόμας Ίκινς. Τόμας Ίκινς, Πορτραίτο του χειρουργού John Hill Brinton (1832-907).
4 Το έργο έγινε σε ένα πιο ανεπίσημο περιβάλλον από ότι ο πίνακας The Gross Clinic, ο οποίος δημιουργήθηκε μέσα σε ένα χειρουργικό αμφιθέατρο με μεγάλο αριθμό παρευρισκομένων και ενδιαφερομένων θεατών. Άλλος ένας όμως σημαντικός πίνακας του ζωγράφου, είναι ο The Agnew Clinic (1889), που απεικονίζει τον επίσης διακεκριμένο Αμερικανό χειρουργό, Dr. David Hayes Agnew (1818-1892), να εκτελεί την επέμβαση μιας μαστεκτομής. Ο Αμερικανός χειρουργός David Hayes Agnew (1818-1892) δίνει την τελευταία του διάλεξη περί τραχειοστομίας (5 Απριλίου, 1889), πριν την συνταξιοδότησή του. Ο πίνακας The Agnew Clinic, είναι μια ζωγραφική με λάδι σε καμβά, ο οποίος έγινε από τον Τόμας Ίκινς, γιατί του ανατέθηκε για να τιμήσει με τον τρόπο που εκείνος ήξερε καλά, τον ανατόμο και χειρουργό David Hayes Agnew, μετά την αποχώρησή του από τα διδακτικά του καθήκοντα στους σπουδαστές του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια. Συγκρίνοντας το έργο The Agnew Clinic με
5 κάποιες παλαιότερες σκοτεινότερες απεικονίσεις του Ίκινς για το ίδιο θέμα, παρουσιάζονται περίτρανα οι εξελισσόμενες προσπάθειες υγιεινής στους χώρους των χειρουργείων κατά τη διάρκεια των δεκατεσσάρων ετών που μεσολάβησαν. Ο πίνακας δείχνει τον χειρουργό David Hayes Agnew, ο οποίος εκτελεί επέμβαση μερικής μαστεκτομής σε ένα κατάμεστο ιατρικό αμφιθέατρο. Ο χειρουργός στέκεται στο αριστερό πρώτο πλάνο, κρατώντας ένα νυστέρι με το αριστερό του χέρι. Φαίνεται ολοφάνερα ότι έχει τελειώσει την επέμβαση και αναμένει την αφύπνιση της ασθενούς. Παρόντες είναι, επίσης, ο Dr. J. William White, ο οποίος εφαρμόζει έναν πιεστικό επίδεσμο στην ασθενή στο αριστερό της πλάι, ο Dr. Joseph Leidy (ανιψιός του παλαιοντολόγου Joseph Leidy), ο οποίος παίρνει το σφυγμό του ασθενούς και ο Dr. Ellwood R. Kirby, πίσω από την κεφαλή της ασθενούς στην οποία χορηγεί αναισθητικό.
6 Αρχικό σχέδιο του πίνακα. Στο βάθος, η νοσοκόμα-εργαλειοδότρια του Agnew, η Mary Clymer, κι ακόμα φοιτητές της ιατρικής σχολής από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια οι οποίοι παρακολουθούν παίρνοντας διάφορες στάσεις για να δουν προφανώς καλύτερα τα στάδια της χειρουργικής επέμβασης. Όπως και σε άλλους πίνακες, ο ζωγράφος Τόμας Ίκινς, τοποθέτησε τον εαυτό του μέσα στον πίνακα. Είναι ο ευρισκόμενος πίσω από τη νοσοκόμα προς τα δεξιά του έργου, αν και το πορτραίτο του αποδίδεται στη σύζυγό του, Susan Macdowell Eakins. Ο πίνακας, επίσης, καταγράφει με τον καλύτερο τρόπο τη σημαντική μετάβαση, μέσα σε μόλις δεκατέσσερα χρόνια, από το προηγούμενο στάτους κβο των μαύρων επισήμων ρούχων, των παλτών δηλαδή των συμμετεχόντων στην επέμβαση χειρουργών, που είδαμε ότι ήταν ο κανόνας στην εικαστική δημιουργία The Gross Clinic (1875), στις λευκές πλέον ποδιές του 1889.
7 Πρόχειρο σκίτσο του Dr. Agnew. Η ζωγραφική ετούτη είναι το μεγαλύτερο έργο του Ίκινς. Δημιουργήθηκε για το ποσό των $ 750, ισοδύναμο με $ 19.686 σήμερα, το 1889 από τρεις τάξεις σπουδαστών στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, για να τιμήσουν τον Agnew με την ευκαιρία της αποχώρησής του. Η ζωγραφική ολοκληρώθηκε γρήγορα, συγκεκριμένα μέσα σε τρεις μήνες, αντί για ένα ολόκληρο έτος που χρειάστηκε ο Τόμας Ίκινς, για να τελειώσει τον πίνακα The Gross Clinic. Όταν ολοκληρώθηκε ο πίνακας, ο Ίκινς χάραξε μια λατινική επιγραφή στο πλαίσιο του έργου, που σε μετάφραση λέει, Ο γιατρός Hayes Agnew, ο πιο έμπειρος χειρουργός,
8 σαφέστατος συγγραφέας και δάσκαλος, ο πιο σεβαστός και αγαπημένος άνθρωπος. Το έργο The Agnew Clinic, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του επιστημονικού ρεαλισμού του Τόμας Ίκινς. Η απόδοση είναι σχεδόν φωτογραφικά ακριβής, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που οι ιστορικοί της τέχνης ήταν σε θέση να εντοπίσουν όλους που απεικονίζονται εκεί μέσα, με εξαίρεση την ασθενή που χειρουργείται. Είναι προφανές όμως, ότι επαναλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό το θέμα του Τόμας Ίκινς στον προηγούμενο πίνακά του, τον The Gross Clinic (1875). Το έργο απηχεί το θέμα και την επεξεργασία άλλων πινάκων ζωγραφικής, όπως για παράδειγμα το φημισμένο Μάθημα της ανατομίας του Ρέμπραντ του γιατρού Nicolaes ΤυΙρ (1632) που βρίσκεται στο Μουσείο Mauritshuis στη Χάγη, και άλλες παλαιότερες δημόσιες απεικονίσεις χειρουργικών επεμβάσεων, όπως το De humani corporis fabrica (1543) του Andreas Vesalius, και κάποιους άλλους πιο πρόσφατους. Αναμφίβολα, το έργο The Agnew Clinic είναι ένα από τα πιο πολυσυζητημένα του Τόμας Ίκινς. Η απόφασή του να απεικονίσει μια μερικώς γυμνή γυναίκα που βρίσκεται σε δημόσια θέα, όχι μόνο από ομάδα των ανδρών παρόλο που ήταν γιατροί και σε ένα αναμφισβήτητα ιατρικό περιβάλλον, ήταν αμφιλεγόμενη και συνάντησε κάποιες αντίθετες γνώμες και φωνές. Έτσι δεν είναι τυχαίο ότι απορρίφθηκε για έκθεση στην Ακαδημία των Καλών Τεχνών της Πενσυλβάνια το 1891, και στην Εταιρεία Αμερικανών καλλιτεχνών της Νέας Υόρκης, το 1892. Ο Ίκινς, αρχικά έκανε αρκετά προπαρασκευαστικά σκίτσα για να τελειώσει τον πίνακα, όπως ας πούμε ένα σχέδιο του Dr. David Hayes Agnew, μια μελέτη με λάδι του Agnew, και ένα συνθετικό σκίτσο για το σύνολο του έργου. Σίγουρα έγιναν πολλά άλλα σχήματα πριν το τελικό, πιθανολογούνται τριάντα τρία συνολικά, αλλά κανένα δεν είναι γνωστό ότι διατηρήθηκε μέχρι τις μέρες μας. Ο Ίκινς, πάντως, ζωγράφισε μια δεύτερη έκδοση σε μαύρο και άσπρο ειδικά για να αναπαραχθεί με τη φωτογραφία. Παρακάτω απεικονίζεται η μορφή του Τόμας Ίκινς την ώρα που ζωγραφίζει, που έγινε από τον φίλο και προστατευόμενό του, Samuel Murray.
9 Thomas Eakins, έργο του Samuel Murray, 1907. Σήμερα ο πίνακας βρίσκεται υπό την μορφή δανείου από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια στο Μουσείο Τέχνης της Φιλαδέλφειας. Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης
Ηράκλειο Κρήτης Ιούνιος 2016 10