Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη, 24 Ιουνίου 2010

Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη, 24 Ιουνίου 2010 Ελληνική Οικονομία Μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και στο ασφαλιστικό σύστημα. Οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, που ανακοινώθηκαν είναι το σπουδαιότερο αναπτυξιακό μέτρο που θα μπορούσε να εφαρμόσει η χώρα μας στην τρέχουσα περίοδο. Ενισχύουν την παραγωγική απασχόληση των εργαζομένων και την ανταγωνιστική λειτουργία των εγχώριων επιχειρήσεων και μπορεί σε σημαντικό βαθμό να αποτρέψουν το κλείσιμο των επιχειρήσεων ή την μεταφορά τους στις γειτονικές χώρες χαμηλού κόστους. Τα τελευταία έτη έχουν χαθεί εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στην Ελλάδα, εξαιτίας της εξωπραγματικής ανελαστικότητας της αγοράς εργασίας, με νόμους που προστατεύουν υπέρμετρα όσους ήδη δουλεύουν, ακόμη και σε περιόδους κατά τις οποίες η επιχείρηση στην οποία εργάζονται αντιμετωπίζει δραστικά μειωμένη δραστηριότητα και ανταγωνιστικότητα. Ταυτόχρονα, καταδικάζουν στην μακροχρόνια ανεργία τους νέους, αυτούς που αναμένουν με αγωνία για να εισέλθουν στην αγορά εργασίας και να φτιάξουν τη ζωή τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι το ποσοστό ανεργίας των νέων 15-29 ετών ανέρχεται ήδη στο 22,3%, έναντι κάτω του 4,0% σε χώρες με ορθολογική λειτουργία της αγοράς εργασίας τους. Με την ελαστικοποίηση των απολύσεων και τη μείωση του κατώτατου μισθού στην περίοδο της μαθητείας του εργαζόμενου δίνεται η δυνατότητα στις επιχειρήσεις να προσλάβουν νέους εργαζόμενους που τους έχουν ανάγκη, για να λειτουργήσουν πιο παραγωγικά και πιο ανταγωνιστικά στη σημερινή δύσκολη συγκυρία, αλλά και στο μέλλον. Επίσης, οι μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό που ανακοινώθηκαν συμβάλλουν ουσιαστικά στην αποτροπή εκρηκτικών ανισορροπιών στα δημόσια οικονομικά της χώρας στη μεσοχρόνια και στη μακροχρόνια περίοδο. Συμβάλουν επίσης στην εξασφάλιση της βιωσιμότητας και της πληρωμής των συντάξεων όχι μόνο στους σημερινούς συνταξιούχους αλλά στους συνταξιούχους των επόμενων δεκαετιών. Η τάση γήρανσης του ελληνικού πληθυσμού (το 58% του πληθυσμού της χώρας μας θα έχει ηλικία άνω των 65 ετών το 2060, από 27% σήμερα) σε συνδυασμό με τις ισχύουσες παραμέτρους του συστήματος (χαμηλό όριο συνταξιοδότησης, πολύ υψηλό ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων, πλήρης αποσύνδεση των παροχών από τις εισφορές των ασφαλισμένων, ουσιαστική εγγύηση του κράτους για την πληρωμή των συντάξεων χωρίς να έχει καμιά δυνατότητα, κ.ά.) οδηγούσαν με βεβαιότητα στην αύξηση των δημοσίων δαπανών για συντάξεις στη χώρα μας σε επίπεδα άνω του 24% του ΑΕΠ μετά το 2050, από 11,7% του ΑΕΠ το 2008. Ήδη το 2008 η Ελλάδα διέθετε το 12% του σημαντικά αυξημένου ΑΕΠ της (μέση ετήσια αύξηση 6,3% ετησίως στην περίοδο 1995-2009) για συντάξεις, έναντι 5,2% στην Ιρλανδία, 6,6% στο Ηνωμένο Βασίλειο, 6,5% στην Ολλανδία, 8,4% στην Ισπανία, 6,3% στην Κύπρο, 10,5% στη Γερμανία και 10,2% στην ΕΕ-27. Βέβαια, οι μελλοντικοί συνταξιούχοι δεν είχαν καμιά δυνατότητα να εισπράξουν τα ανωτέρω ποσά για συντάξεις, αφού το σύστημα αδυνατεί να εξυπηρετήσει τις υποχρεώσεις του ήδη από σήμερα. Η μεταρρύθμιση, επομένως, ήταν απολύτως αναγκαία για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του συστήματος. Η μεταρρύθμιση, θεσπίζει ορθολογικά όρια συνταξιοδοτήσεως, αποκαθιστά σε σημαντικό βαθμό τη σχέση μεταξύ των παροχών και των εισφορών των ασφαλισμένων, και προσδιορίζει με σαφήνεια την συμβολή του κράτους στο σύστημα με την παροχή της κατώτατης σύνταξης. Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι με το νέο σύστημα η αύξηση των κρατικών δαπανών για συντάξεις λόγω της γήρανσης του πληθυσμού δεν θα ξεπεράσει τις 2,5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ στα επόμενα 50 έτη. Εάν αυτό επιβεβαιωθεί στην πράξη, τότε η μακροχρόνια ισορροπία στα δημόσια οικονομικά της χώρας μας θα έχει αποκατασταθεί σε σημαντικό βαθμό, που αποτελεί και την βασικότερη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της Ελλάδος. Σημειώνεται ότι στην τρέχουσα περίοδο, κατά την οποία οι αγορές επιμένουν να μην αξιολογούν την πρόοδο που έχει σημειώσει η Ελλάδα στον τομέα της μείωσης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων (κατά 38,7% στο 1 ο 5μηνο. 10), η θέσπιση των ανωτέρω μεταρρυθμίσεων λαμβάνει πρόσθετη σπουδαιότητα διότι, εκτός των όσων προαναφέρθηκαν, αποτελούν πλέον και αναγκαία συνθήκη για να γίνει δυνατή η έξοδος της χώρας από την τεράστια κρίση στην οποία έχει περιέλθει. Η τυχόν κωλυσιεργία ή η παρεμβολή εμποδίων στη θέσπιση των ανωτέρω μεταρρυθμίσεων θα σημάνει πιθανότατα και τη διακοπή της χρηματοδότησης της χώρας από τη Ζώνη του Ευρώ και το ΔΝΤ. Μια τέτοια εξέλιξη θα επιδεινώσει κατά κύριο λόγο τη θέση των απλών εργαζομένων (με μεγάλη αύξηση της ανεργίας), αφού η επιχειρηματική δραστηριότητα και η δυνατότητα απασχόλησης στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα της χώρας θα περιοριστούν δραματικά. Όσον αφορά τις οικονομικές εξελίξεις στη χώρα, οι βασικοί δείκτες της οικονομικής συγκυρίας δείχνουν ότι οι αναμφισβήτητες δυσμενείς επιπτώσεις της δημοσιονομικής εκτροπής και των επώδυνων προσπαθειών για έγκαιρη αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας, αποδεικνύονται λιγότερο έντονες από ότι αναμενόταν. Αυτό συμβαίνει παρά το ότι η Κυβέρνηση δεν έχει ακόμη δραστηριοποιηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό στους κρίσιμους τομείς των επενδύσεων και της είσπραξης των δημοσίων εσόδων. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ισοζυγίου πληρωμών, η εισροή των τρεχουσών και των κεφαλαιακών μεταβιβάσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο 1 ο 4μηνο. 2010 ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη. Από την άλλη πλευρά, οι κυριότερες δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα και

ιδιαίτερα στον τουρισμό, έχουν προκληθεί όχι τόσο από τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής αλλά από τη συνεχιζόμενη διατάραξη της λειτουργίας των ανωτέρω οικονομικών κλάδων της χώρας και από την τεράστια δυσφήμιση της χώρας στο εξωτερικό που προκαλείται από τη δραστηριότητα συγκεκριμένων ολιγάριθμων ομάδων ατόμων. Οι ομάδες αυτές αποδεικνύουν καθημερινά ότι έχουν τη δυνατότητα να κρατούν σε ουσιαστική ομηρία τους πολίτες της χώρας ως σύνολο, να καταλαμβάνουν οδικές αρτηρίες, κτήρια και πλοία παρακωλύοντας ανεξέλεγκτα τις συγκοινωνίες, να εξωθούν πολλές επιχειρήσεις σε ουσιαστική διακοπή λειτουργίας και χιλιάδες εργαζόμενους στην ανεργία και να διαταράσσουν την καθημερινότητα εκατομμυρίων πολιτών. Για παράδειγμα, η μείωση των τουριστικών εισπράξεων στο 1 ο 4μηνο. 10, αλλά και στα προηγούμενα έτη και η συνεπαγόμενη αύξηση της ανεργίας από αυτή την εξέλιξη, είναι κατά κύριο λόγο το αποτέλεσμα των διαταραχών στην οικονομική ζωή της χώρας που προκαλούνται από την αντιδημοκρατική και παράνομη δραστηριότητα των ανωτέρω ομάδων, αλλά και την έλλειψη αντίδρασης από την Πολιτεία. Παγκόσμια Οικονομία: H FED αναθεώρησε ελαφρά προς τα κάτω την άποψή της για την ανάκαμψη της οικονομίας θεωρώντας τώρα ότι η βελτίωση της αγοράς εργασίας και η ανάκαμψη της οικονομίας θα είναι πιο σταδιακή και χωρίς ενδείξεις πληθωριστικών πιέσεων. Ήδη αποδεικνύεται ότι η έως τώρα ανάκαμψη της αγοράς ακινήτων στηριζόταν σε μεγάλο βαθμό στα κυβερνητικά μέτρα στήριξης, με συνέπεια να σημειωθεί μεγάλη πτώση των πωλήσεων κατοικιών μόλις έληξαν οι φορολογικές απαλλαγές. Έτσι, η FED αναμένεται να συνεχίσει να διατηρεί τα επιτόκια στα σημερινά χαμηλά επίπεδα έως το τέλος του 1 ου 6μήνου του 2011 και επίσης να στηρίζει τη διατήρηση σε ικανοποιητικά επίπεδα της ρευστότητας στο χρηματοοικονομικό σύστημα. Στη Ζώνη του Ευρώ, αυξάνεται η προσφυγή των τραπεζών της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Ελλάδος για χρηματοδότησή τους από της ΕΚΤ, καθώς η προσφυγή τους στη διατραπεζική αγορά και στις αγορές ομολόγων είναι σημαντικά περιορισμένη. Ωστόσο, παρά τα προβλήματα δημοσίου χρέους των χωρών της Νότιας Ευρώπης και της Ιρλανδίας, οι προοπτικές ανάπτυξης της Ζώνης του Ευρώ το 2010 παραμένουν σταθερές, με την αύξηση του ΑΕΠ να εκτιμάται γύρω στο 1,0%. Συνεχίστηκε και τον Ιούνιο η αύξηση της παραγωγής στη μεταποίηση και τις υπηρεσίες, ενώ στη Γερμανία σημειώθηκε βελτίωση και του δείκτη επιχειρηματικού κλίματος IFO, Λόγω και της διολίσθησης του Ευρώ. Η νέα Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου ανακοίνωσε μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής (αύξηση των συντελεστών του ΦΠΑ από το 17,5% στο 20%, επιβολή φόρου 2 δις στις τράπεζες, περικοπή των κοινωνικών δαπανών, κ.ά.), με τα οποία επιδιώκει τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος στο 7,5% στο οικονομικό έτος 2011-2012, από 10,1% στο οικονομικό έτος 2010-2011 και 11,0% στο οι.έ. 2009-2010. Στη συνέχεια, επιδιώκεται η μείωση του ελλείμματος στο 5,5% στο οι.έ. 2012-2013, στο 3,5% το 2013-2014 και στο 2,1% το 2014-2015. Τα ανωτέρω θα επιτευχθούν με την σημαντική συμβολή της ανάπτυξης της οικονομίας κατά 1,2% το 2010 και με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ άνω του 2,5% και του ονοματικού ΑΕΠ άνω του 4,5% στην περίοδο 2011-2016. Σύμφωνα με τις υποθέσεις της Κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου η σημαντική δημοσιονομική προσαρμογή δεν θα έχει επιπτώσεις στην ανάπτυξη της οικονομίας, παρά το ότι η δανειακή επιβάρυνση των νοικοκυριών στο Ηνωμένο Βασίλειο υπερβαίνει το 100% του ΑΕΠ (έναντι 50% του ΑΕΠ στην Ελλάδα) και η δανειακή επιβάρυνση των επιχειρήσεων υπερβαίνει το 110% του ΑΕΠ (έναντι 56% στην Ελλάδα). Επιπλέον, κανένα πρόβλημα δεν αναμένεται από την εξαιρετικά υψηλή δανειακή επιβάρυνση των χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων του Ηνωμένου Βασιλείου. Η τεράστια αύξηση των εξαγωγών της Κίνας και της Ιαπωνίας οδήγησε στην ανατίμηση του Γιέν έναντι του δολαρίου (στα 89,61 JPY/USD) και στην δήλωση της Κεντρικής Τράπεζας της Κίνας ότι θα ακολουθήσει μια πιο ευέλικτη πολιτική όσον αφορά την ισοτιμία του Yuan έναντι του δολαρίου. Ελληνική Οικονομία Ισοζύγιο Πληρωμών: Το έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών (ΙΤΣ), συμπεριλαμβανομένων και των κεφαλαιακών μεταβιβάσεων, αυξήθηκε στα 12,7 δις στο 1 ο 4μηνο. 10, κατά 34,6% έναντι του 1 ου 4μήνου. 09. Η αύξηση αυτή του ελλείμματος του ΙΤΣ οφείλεται κατά κύριο λόγο στη μεγάλη πτώση των τρεχουσών μεταβιβάσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση (κυρίως αγροτικών επιδοτήσεων) κατά 2,04 δις. Οι επιδοτήσεις αυτές αναμένεται να εισπραχθούν στους επόμενους μήνες, οπότε θα αποκατασταθεί μια πιο ομαλή εξέλιξη του Ισοζυγίου Τρεχουσών Μεταβιβάσεων. Επίσης, σημαντική καθυστέρηση εξακολουθεί να σημειώνεται στην απορρόφηση των χρημάτων από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ, από όπου προγραμματίζεται να εισπραχθούν 3,85 δις το 2010, έναντι 2,0 δις το 2009.Οι εισροές στον τομέα αυτό δεν ξεπέρασαν τα 0,21 δις, έναντι 0,83 δις στο 1 ο 4μηνο. 09 και 1,8 δις στο 1 ο 4μηνο. 10. Επιπλέον, η υπόλοιπη αύξηση του ελλείμματος του ΙΤΣ οφείλεται κυρίως στη μεγάλη αύξηση των πληρωμών για εισαγωγές πετρελαίου κατά 1,14 δισ. και του ελλείμματος του ισοζυγίου των καυσίμων κατά 0,77 δισ. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε στη διεύρυνση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου κατά 3,6%, με το έλλειμμα του ισοζυγίου των καυσίμων να αυξάνει κατά 33,7% και το έλλειμμα του ισοζυγίου των πλοίων να είναι ελαφρά μειωμένο κατά -1,4%. Αντίθετα με τα ανωτέρω, το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου εκτός καυσίμων και πλοίων ήταν και πάλι μειωμένο κατά -5,7%, μετά τη μεγάλη μείωσή του κατά -26,6% στο 1 ο 4μηνο. 09. Η μείωση αυτή είναι συνδυασμός της πτώσης των εισαγωγών αγαθών εκτός καυσίμων και πλοίων κατά -5,9%, ενώ οι αντίστοιχες εξαγωγές ήταν μειωμένες κατά -6,4%. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 2

Μικρή πτώση κατά -7,8% σημειώθηκε και στο πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών στο 1 ο 4μηνο. 10 (από -16,5% σε ετήσια βάση στο 1 ο 2μηνο. 10). Στον τομέα αυτό σημειώνονται: α) Η πτώση των εσόδων από τον εξωτερικό τουρισμό κατά -7,8% σε ετήσια βάση στο 1 ο 4μηνο. 10, μετά από την πτώση τους κατά -12,1% στο 1 ο 4μηνο. 09. Από την άλλη πλευρά η πτώση των πληρωμών για τουρισμό στο εξωτερικό μειώθηκε κατά -11,1% στο 1 ο 4μηνο. 10, μετά τη μείωσή τους κατά -9,6% στο 1 ο 4μηνο. 09. Η αύξηση του πλεονάσματος του τουριστικού ισοζυγίου στο 1 ο 4μηνο. 10 ανήλθε στο 32,7%, μετά την πτώση του κατά -34,5% στο 1 ο 4μηνο. 09. β) Η σημαντική ανάκαμψη των εισπράξεων από την ναυτιλία κατά 8,7% στο 1 ο 4μηνο. 10, ακολουθεί την μεγάλη πτώση τους κατά -24,5% στο 1 ο 4μηνο, 09. Ωστόσο, σημειώθηκε αύξηση κατά 25,8% και της εκροής κεφαλαίων από τον τομέα αυτό με αποτέλεσμα την μείωση κατά -8,0% του πλεονάσματος του ισοζυγίου των μεταφορών (ναυτιλία). Σημειώνεται η νέα μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου των εισοδημάτων κατά -5,4% σε ετήσια βάση στο 1 ο 4μηνο. 10 οφείλεται κυρίως στη συνεχιζόμενη μείωση των πληρωμών τόκων, μερισμάτων και κερδών κατά -10,7% σε ετήσια βάση, έπειτα από αύξησή τους κατά 1,9% στο 1 ο 4μηνο. 09. Γενικά, το έλλειμμα του ΙΤΣ αναμένεται να επανέλθει σε πτωτική πορεία στους επόμενους μήνες και να διαμορφωθεί γύρω στο 8,5% του ΑΕΠ το 2010, από 10,7% του ΑΕΠ το 2009, λόγω της αναμενόμενης νέας μείωσης της εγχώριας ζήτησης στο τρέχον έτος. Ειδικότερα, οι εισαγωγές καυσίμων που ήταν σημαντικά αυξημένες στο 1 ο 4μηνο. 10, αναμένεται να μειωθούν σε επίπεδα χαμηλότερα από εκείνα του 2009 στο επόμενο διάστημα του 2010 και κατά το 2010 ως σύνολο, παρά αναμενόμενη υψηλότερη μέση τιμή του πετρελαίου το 2010. Επίσης, η είσπραξη των εισοδηματικών μεταβιβάσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση στους επόμενους μήνες θα συμβάλλει στη μείωση του ελλείμματος του ΙΤΣ. Τέλος, το 1 ο 4μηνο. 10 επιβαρύνθηκε με μεγαλύτερες πληρωμές για εισαγωγές αυτοκινήτων και άλλων διαρκών καταναλωτικών αγαθών, οι πωλήσεις των οποίων ήταν αυξημένες στο 4μηνο αυτό σε μια προσπάθεια των αγοραστών να αποφύγουν τις αυξήσεις των συντελεστών του ΦΠΑ και άλλων φόρων που επιβλήθηκαν από τον Μάιο. 10 και μετά. Επιπλέον, εφόσον πραγματοποιηθεί η δημοσιονομική προσαρμογή που προβλέπεται από τη Συμφωνία της Ελληνικής Κυβέρνησης με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ (MOU) για σημαντική μείωση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης έως το 2014, το έλλειμμα του ΙΤΣ θα μειωθεί σημαντικά τόσο το 2011, όσο και στα επόμενα έτη και μπορεί να μετατραπεί σε πλεονασματικό από το 2013 και μετά. Στον Λογαριασμό Κεφαλαίων (ΛΚ), σημειώθηκε και πάλι αύξηση του πλεονάσματος στα 12,01 δις στο 1 ο 4μηνο. 10, έναντι 9,9 δις στο 1 ο 4μηνο. 09. Η μεγάλη μείωση των τοποθετήσεων ξένων κατοίκων στις ελληνικά κρατικά ομόλογα και μετοχές υπέραντιστάθμισε την επίσης σημαντική μείωση των τοποθετήσεων των εγχώριων κατοίκων σε ξένα ομόλογα και μετοχές. Την συνεπαγόμενη καθαρή εκροή κεφαλαίων για επενδύσεις χαρτοφυλακίου, αντιστάθμισε η μεγάλη αύξηση του πλεονάσματος των διατραπεζικών συναλλαγών. Ειδικότερα, οι εξελίξεις ανά κατηγορία κινήσεως κεφαλαίων ήταν: (α) Στον τομέα των Ξένων Άμεσων Επενδύσεων (ΞΑΕ), σημειώθηκε καθαρή εισροή ύψους 906,9 εκατ. στο 1 ο 4μηνο. 10, έναντι καθαρής εισροής 883,7 εκατ. στο 1 ο 4μηνο. 09. Η καθαρή εισροή κεφαλαίων από ξένες εταιρίες για ΞΑΕ στην Ελλάδα ήταν σημαντική στα 1,1 δις, έναντι 1,18 δις στο 1 ο 4μηνο. 09, ενώ η εκροή κεφαλαίων από εγχώριους κατοίκους για ΞΑΕ στο εξωτερικό ανήλθε στα 192,8 εκατ., έναντι 291,5 εκατ. στο 1 ο 4μηνο. 09. (β) Στον τομέα των επενδύσεων χαρτοφυλακίου, σημειώθηκε καθαρή εκροή κεφαλαίων ύψους -2,06 δις στο 1 ο 4μηνο. 10, έναντι καθαρών εισροών ύψους 7,97 δις στο 1 ο 4μηνο. 09. Ειδικότερα, υπήρξαν εκροές κεφαλαίων ξένων επενδυτών από την Ελλάδα ύψους 7,42 δις, έναντι αύξησης των απαιτήσεων αυτών κατά 5,9 δις στο 1 ο 4μηνο. 09. Από την άλλη πλευρά, οι ρευστοποιήσεις απαιτήσεων εγχώριων επενδυτών στο εξωτερικό (εισροές κεφαλαίων στην Ελλάδα) αυξήθηκαν στα 5,36 δις στο 1 ο 4μηνο. 10, από 2,07 δις στο 1 ο 4μηνο. 09. Σημειώνεται ότι τον Απρ. 10 ρευστοποιήθηκαν από ξένους κατοίκους ομόλογα και ΕΓΕΔ ύψους 8,4 δις και μετοχές ύψους 383 εκατ., με εκροή των σχετικών κεφαλαίων στο εξωτερικό. (γ) Στον τομέα των «λοιπών επενδύσεων» σημειώθηκε μεγάλη καθαρή εισροή κεφαλαίων ύψους 13,2 δισ. στο 1 ο 4μηνο. 10, η οποία αντανακλά την αύξηση (εκροή) των τοποθετήσεων εγχώριων πιστωτικών ιδρυμάτων και θεσμικών επενδυτών σε καταθέσεις και repos στο εξωτερικό ύψους 11,96 δις και την καθαρή εισροή 25,12 δις από τοποθετήσεις των ξένων πιστωτικών ιδρυμάτων και θεσμικών επενδυτών σε καταθέσεις και repos στα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα. Ειδικότερα, τον Απρ. 10 η εισροή κεφαλαίων από μη κατοίκους για τοποθετήσεις σε καταθέσεις και repos στην Ελλάδα ανήλθαν στο πολύ υψηλό ποσό των 13,3 δις. Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών - Απρίλιος σε εκατ. 2009 2010 Απόλυτη Διαφορά Έλλειμμα Ισοζυγίου Καυσίμων -2.558,9-3.324,3 765,4 Έλλειμμα Ισοζυγίου Πλοίων -1.241,1-1.223,6-17,5 Έλλ. Εμπορικού Ισοζ. εκτός Καυσ. & Πλοίων -6.576,6-6.201,6-375,0 Έλλειμμα Εμπορικού Ισοζυγίου -10.376,6-10.749,5 372,9 Έλλειμμα Ισοζυγίου Εισοδημάτων -3.010,9-2.848,2-162,7 Πλεόνασμα Ισοζυγίου Υπηρεσιών 1.757,4 1.619,9 137,5 Πλεόνασμα Ισοζυγίου Μεταβιβάσεων 2.194,1-723,9 2.918,0 Ελλειμμα Ισοζ. Τρεχουσών Συναλλαγών -9.436,0-12.701,7 3.265,7 Πλεόνασμα Λογαριασμού Κεφαλαίων 9.895,0 12.012,6 2.117,6 Άμεσες Επενδύσεις 883,7 906,9 23,2 Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου 7.972,8-2.059,5-10.032,3 Λοιπά (τραπεζικά) κεφάλαια 1.038,5 13.165,2 12.126,7 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Είναι εμφανές από τα ανωτέρω ότι ο λογαριασμός κεφαλαίων του ελληνικού ισοζυγίου των εξωτερικών πληρωμών επηρεάζεται καταλυτικά τους τελευταίους Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 3

μήνες από την κρίση που διαρκεί στην αγορά ελληνικών κρατικών ομολόγων (ΕΚΟ). Αγορά Εργασίας: Σύμφωνα με την 3μηνιάια έρευνα εργατικού δυναμικού της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, ο αριθμός των απασχολούμενων (15 ετών και άνω) διαμορφώθηκε στο 1 ο 3μηνο. 10 στις 4.425,6 χιλ. άτομα παρουσιάζοντας (μικρότερη του αναμενομένου) πτώση κατά -1,3% σε ετήσια βάση, έναντι αύξησής του κατά 0,6% στο 1 ο 3μηνο. 09 και κατά 1,1% στο 1 ο 3μηνο. 08. Η μέση απασχόληση το 2009 παρουσίασε μικρή σχετικά μείωση κατά -1,1%, έναντι ανόδου της απασχόλησης κατά +1,1% και +1,3% το 2008 και 2007 αντίστοιχα. Αναφορικά με την απασχόληση κατά τομέα οικονομικής δραστηριότητας στο 1 ο 3μηνο. 10, σημειώθηκε πτώση της απασχόλησης κατά -7,8% στον δευτερογενή τομέα και ιδίως στη μεταποιητική παραγωγή κατά -8,9% και στον κατασκευαστικό τομέα (-7,4%). Επίσης, πτώση της απασχόλησης σημειώθηκε και στον τριτογενή τομέα κατά -0,9%, με ιδιαίτερα μεγάλη πτώση της απασχόλησης στο χονδρικό και λιανικό εμπόριο (-6,2%) και στις επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες κατά -4,8%. Αντίθετα, αύξηση της απασχόλησης σημειώθηκε στον κλάδο των μεταφορών και αποθήκευσης (3,9%), στον κλάδο υπηρεσιών καταλύματος και εστίασης κατά 3,0% (1 ο 3μηνο. 09: -2,9%), στην ενημέρωση και επικοινωνία κατά 5,4% (1 ο 3μηνο. 09: 17,9%) και στις χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες κατά 2,5% (1 ο 3μηνο. 09: -8,3%). Επίσης, άνοδος των απασχολούμενων κατά 8,2% σημειώθηκε στον αγροτικό τομέα της οικονομίας (Πίνακας 1.). Πίνακας 1. Εξέλιξη της απασχόλησης κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας ΚΛΑΔΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ Γεωργία, Δασοκομία και Αλιεία Ορυχεία και Λατομεία Μεταποίηση Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού Παροχή νερού, επεξ. λυμάτων, διαχ. Αποβλήτων Κατασκευές Χονδρικό & λιανικό εμπόριο, επισκευή οχημάτων Μεταφορά και αποθήκευση Δραστ. υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης Ενημέρωση και επικοινωνία Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες Διαχείριση ακίνητης περιουσίας Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες Δημόσια διοίκηση και άμυνα. Κοινωνική ασφάλιση Εκπαίδευση Δραστ. ανθρώπινης υγείας και κοινωνικής μέριμνας Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών Δραστηριότητες νοικοκυριών ως εργοδοτών ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή Α τρίμηνο 2010 % Αύξηση 1ο 3μηνο.'09 % Αύξηση 1ο 3μηνο.'10 Αύξηση 1ο 3μηνο.'10 4.425,6-0,6% -1,3% -60,2 562,4 0,4% 8,2% 42,4 13,4-24,1% -0,7% -0,1 481,9-2,1% -8,9% -47,1 27,0-17,2% -12,6% -3,9 31,3 0,5% 10,2% 2,9 340,4-7,0% -7,4% -27,3 785,5 2,7% -6,2% -51,7 217,1-0,7% 3,9% 8,2 288,0-2,9% 3,0% 8,3 88,6 17,9% 5,4% 4,5 114,5-8,3% 2,5% 2,8 7,2 6,8% -21,7% -2,0 226,1 4,5% -4,8% -11,5 69,1-7,5% -2,1% -1,5 373,2-0,8% 0,1% 0,4 331,2 1,2% 1,4% 4,7 243,9-4,1% 6,3% 14,5 47,0 0,6% -15,9% -8,9 85,8-1,3% -3,1% -2,7 90,1 17,3% 9,2% 7,6 562,4 0,4% 8,2% 42,4 894,0-4,9% -7,8% -75,6 2.969,2 0,7% -0,9% -26,9 Ο αριθμός των ανέργων αυξήθηκε στο 1 ο 3μηνο 10 κατά 26,9% σε ετήσια βάση ανερχόμενος στις 586,8 χιλ., έναντι 462,3 χιλ. στο 1 ο 3μηνο. 09 και 406,5 χιλ. στο 1 ο 3μηνο. 08. Σημειώθηκε δηλαδή αύξηση της ανεργίας κατά 124,5 χιλ. άτομα σε ετήσια βάση. Η αύξηση αυτή οφείλεται στην αύξηση του εργατικού δυναμικού κατά 64,3 χιλ. άτομα και στην πτώση της απασχόλησης κατά -60,2 χιλ. άτομα. Ως αποτέλεσμα, το ποσοστό ανεργίας ανήλθε στο 11,7% στο 1 ο 3μηνο. 10 (ΖτΕ: 10,0%), έναντι 9,3% στο 1 ο 3μηνο. 09 και 9,5% συνολικά το 2009. Πληθυσμός κατά κατάσταση απασχόλησης και υπηκοότητα (1ο 3μηνο.'10) Εργατικό Δυναμικό Απασχολούμενοι Άνεργοι Ποσοστό (%) ανέργων επί του εργατικού δυναμικού Μη οικονομικά ενεργοί Σύνολο 5.012.392 4.425.625 586.767 11,7% 4.279.810 Ελληνική 4.524.891 4.008.739 516.152 11,4% 4.106.481 Ξένη 487.501 416.887 70.615 14,5% 173.328 Πηγή: ΕΛ. ΣΤΑΤ. Ως αποτέλεσμα των ανωτέρω, η ποσοστιαία αναλογία των μη οικονομικώς ενεργών ατόμων προς τους απασχολούμενους επιδεινώθηκε στο 1 ο 3μηνο. 10, καθώς ανήλθε στο 96,7%, έναντι 95,1% συνολικά το 2009 και 94,2% το 2008. Επισημαίνεται επίσης ότι: α) το ποσοστό ανεργίας των νέων 15-29 ετών αυξήθηκε σημαντικά στο 1 ο 3μηνο. 10 στο 22,3%, έναντι 18,5% στο 1 ο 3μηνο. 09. Επίσης, στο κρίσιμο ηλικιακό κλιμάκιο των 30-44 ετών το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε σημαντικά στο 10,9%, έναντι 8,5% στο 1 ο 3μηνο. 09. β) Το ποσοστό των «νέων ανέργων», δηλαδή των ατόμων που δεν έχουν εργασθεί ακόμη αλλά εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας αναζητώντας απασχόληση μειώθηκε στο 23,6% του συνόλου των ανέργων, έναντι 29,2% το 1 ο 3μηνο. 09. γ) Αυξήθηκε ομοίως στο 1 ο 3μηνο. 10 και το ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων (12 μήνες και άνω) στο 44,6% του συνόλου των ανέργων από 41,3% στο 1 ο 3μηνο. 09. δ) Το ποσοστό ανεργίας των ατόμων με ξένη υπηκοότητα αυξήθηκε σημαντικά στο 1 ο 3μηνο. 10 στο 14,5% του εργατικού τους δυναμικού από 10,7% στο 1 ο 3μηνο. 09. ε) Η μέση ηλικία των εργαζομένων αυξήθηκε στα 41,5 έτη στο 1 ο 3μηνο. 10 από 41,2 έτη στο 1 ο 3μηνο. 09, ενώ η μέση ηλικία των ανέργων διαμορφώνεται στα 35,5 έτη στο 1 ο 3μηνο. 10, από 34,6 έτη στο 1 ο 3μηνο. 09. Η σαφώς χαμηλότερη ηλικία των ανέργων στην Ελλάδα αντικατοπτρίζει το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό ανεργίας των νέων, το οποίο με τη σειρά του οφείλεται στην υπέρμετρη ανελαστικότητα της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα ιδιαίτερα στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, αλλά και στον ιδιωτικό τομέα. Όταν η απόλυση ενός εργαζομένου καθίσταται ουσιαστικά απαγορευτική για τον εργοδότη, ο τελευταίος αποφεύγει την πρόσληψη νέων εργαζομένων ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεως όπως η τρέχουσα. Επίσης, όταν οι θέσεις εργασίας στον ευρύτερο δημόσιο τομέα έχουν καταληφθεί από εργαζόμενους οι οποίοι θα συνεχίσουν να τις κατέχουν για τα 40 έτη του εργαζόμενου βίου τους, τότε η δυνατότητα προσλήψεως νέων και πολύ καλύτερα καταρτισμένων υπαλλήλων είναι ουσιαστικά μηδενική. Όταν παραβιάζεται αυτή η Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 4

δυνατότητα, λόγω της ανάγκης που υπάρχει να πραγματοποιηθούν οι συνήθεις πολιτικές εξυπηρετήσεις των ημετέρων, τότε δημιουργούνται τα φαινόμενα υπερ-απασχολήσεως στον ευρύτερο δημόσιο τομέα που αποτελούν κύριο χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας. Έτσι, η ανελαστικότητα της αγοράς εργασίας, όπως εφαρμόζεται στην Ελλάδα έως σήμερα, έχει μόνο ένα σκοπό. Το πώς θα αποκλείσει τους νέους εργαζόμενους από την αγορά εργασίας για να δύνανται οι παλαιοί εργαζόμενοι να απολαμβάνουν τις προνομιακές τους παροχές χωρίς καμιά ανάγκη για απόδοση στην εργασία τους και χωρίς ανταγωνισμό από νέους υπαλλήλους. Οι νέες ρυθμίσεις που προωθούνται από την Κυβέρνηση για ενίσχυση της ελαστικότητας της αγοράς εργασίας στον ιδιωτικό τομέα είναι σαφώς προς τη σωστή κατεύθυνση, και αναμένεται να συμβάλλουν αποφασιστικά αφενός στην ενίσχυση της διασύνδεσης των μισθολογικών αμοιβών με την παραγωγικότητα των εργαζομένων και αφετέρου στην ουσιαστική μείωση της ανεργίας των νέων. Ωστόσο, θα πρέπει έγκαιρα να επεκταθούν και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. στ) Το ποσοστό της μερικής απασχόλησης αυξάνεται σταδιακά, καθώς στο 1 ο 3μηνο. 10 ανήλθε στο 6,4% των απασχολουμένων από 6,1% στο 1 ο 3μηνο. 09 και 4,5 συνολικά το 2000. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό εξακολουθεί να είναι ελάχιστο στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες χώρες, συμβάλλοντας στο σχετικά χαμηλό ποσοστό απασχολήσεως των νέων, των γυναικών και των ηλικιωμένων στη χώρα μας. ζ) Αυξάνεται η προσφορά εργασίας, καθώς σύμφωνα με την έρευνα εργατικού δυναμικού διευρύνεται το ποσοστό των απασχολούμενων που θα ήθελαν να εργασθούν περισσότερες ώρες εβδομαδιαίως (1 ο 3μηνο.10: 4,6%, 2009: 4,3%, 2008: 3,7%). Από πλευράς επιπέδου εκπαίδευσης, η ανεργία τροφοδοτήθηκε στο 1 ο 3μηνο. 10 από τους έχοντες απολυτήριο τριτάξιας εκπαίδευσης (1 ο 3μηνο. 10: 14,0%, 1 ο 3μηνο. 09: 10,9%) και μέσης εκπαίδευσης (1 ο 3μηνο. 10: 13,4%, 1 ο 3μηνο. 09: 11,0%), ενώ σε υψηλό και ανερχόμενο ποσοστό ανεργίας βρίσκονται οι έχοντες διδακτορικό ή μεταπτυχιακό δίπλωμα (1 ο 3μηνο. 10: 7,4%, 1 ο 3μηνο 09: 5,7%) ποσοστό ανεργίας που υπερέβη και αυτό των πτυχιούχων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (1 ο 3μηνο. 10: 7,1%, 1 ο 3μηνο. 09: 5,9%). Όσον αφορά την γεωγραφική κατανομή του εργατικού δυναμικού στις αστικές και αγροτικές περιοχές, παρατηρείται ότι στο 1 ο 3μηνο. 10 το 55,3% του εργατικού δυναμικού ήταν συγκεντρωμένο στις αστικές περιοχές και το 49,7% στις αστικές, έναντι 55,0% και 48,6% το 2000, υποδηλώνοντας μικρή μόνο βελτίωση των συνθηκών προσφοράς εργασίας στις αγροτικές περιοχές. Δείκτης Νέων Παραγγελιών (ΔΝΠ) και Κύκλου Εργασιών (ΔΚΕ) στη Βιομηχανία: Ο ΔΝΠ στη Βιομηχανία αυξήθηκε τον Απρ. 10 κατά 4,9% σε ετήσια βάση, έναντι αύξησης κατά 15,2% τον Μάρτ. 10 και πτώσης του κατά -34,5% τον Απρ. 09. Κατά αγορά προορισμού, αξιόλογη ήταν η αύξηση της ζήτησης των ελληνικών βιομηχανικών αγαθών από την εξωτερική αγορά (+20,3%, ΖτΕ: +30,0%, τρίτες χώρες: +14,8%). Η ζήτηση από την εγχώρια αγορά τον Απρ. 10 υποχώρησε κατά -3,0% σε ετήσια βάση. Επίσης, στο 1 ο 4μηνο. 10 ο ΔΝΠ αυξήθηκε κατά +4,7% σε ετήσια βάση, με την άνοδο να προέρχεται από την αύξηση της ζήτησης της εξωτερικής αγοράς (+15,1%) και ιδίως από τις χώρες της ΖτΕ (+18,8%). Σημειώνεται ότι ο ΔΝΠ στη βιομηχανία προσδιορίζεται σε όρους αξίας και η μεταβολή του αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό τις διακυμάνσεις των τιμών των αγαθών που συμπεριλαμβάνει. Επομένως, τόσο η μεγάλη πτώση του δείκτη κατά το 2009 όσο και η ανάκαμψη του δείκτη το 2010 οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις διακυμάνσεις των τιμών, τη μεγάλη πτώση τους το 2009 και την ανάκαμψή τους κατά το 1 ο 5μηνο. 10. Επίσης, στον δείκτη περιλαμβάνονται ορισμένοι μόνο κλάδοι της ελληνικής μεταποίησης που συνιστούν το 41% του Δείκτη Παραγωγής της Ελληνικής Μεταποιητικής Βιομηχανίας (ΔΠΜΒ). Δεν συμπεριλαμβάνονται οι κλάδοι των τροφίμων-ποτών και μη μεταλλικών ορυκτών που αποτελούν το 45,8% της ελληνικής μεταποίησης. Περιλαμβάνονται με μεγάλη στάθμιση οι κλάδοι που έχουν επηρεασθεί σημαντικά από την παγκόσμια οικονομική κρίση, όπως τα βασικά μέταλλα και τα προϊόντα από μέταλλο, οι οποίοι σημείωσαν μεγάλη πτώση το 2009, αλλά ανακάμπτουν, παγκοσμίως και στην Ελλάδα, το 2010. Επίσης, στον ανωτέρω δείκτη συμπεριλαμβάνονται οι παραδοσιακοί κλάδοι όπως, η κλωστοϋφαντουργία και τα έτοιμα ενδύματα που βρίσκονται σε συνεχή πτώση. Ειδικότερα, το 2010 η εικόνα των παραγγελιών παρουσίασε σχετική βελτίωση τον Απρ. 10 στους ακόλουθους κλάδους: α) Στα βασικά μέταλλα με αύξηση των παραγγελιών κατά 22,9% σε ετήσια βάση, β) στον ηλεκτρολογικό εξοπλισμό (+40,0%), γ) στα χημικά προϊόντα (+16,4%) και δ) στα προϊόντα χάρτου (+ 6,0%). Ο ΔΚΕ στη Βιομηχανία παρουσίασε επίσης σχετική βελτίωση, καθώς τον Απρ. 10 αυξήθηκε κατά 3,7% σε ετήσια βάση (εγχώρια αγορά: 2,3%, εξωτερική αγορά: 6,3%, Ζώνη του Ευρώ: 1,6%, τρίτες χώρες: 10,2%), έναντι αύξησής του κατά 16,5% τον Μάρτ. 10 και πτώσης του κατά -24,7% τον Απρ. 09. Στο 1 ο 4μηνο. 10 ο ΔΚΕ αυξήθηκε κατά 6,8% σε ετήσια βάση. Σημειώνεται, ότι η βελτίωση κατά τον Απρ. 10 του ΔΚΕ (που περιλαμβάνει το σύνολο των κάδων της ελληνικής βιομηχανίας), προήλθε από τη σημαντική αύξηση του κύκλου εργασιών ορισμένων σημαντικών κλάδων της βιομηχανίας, όπως: α) των βασικών μετάλλων (10,6%), β) των παραγώγων πετρελαίου και άνθρακα (23,9%), γ) των προϊόντων από ελαστική & πλαστική ύλη (4,5%), των προϊόντων από χαρτί και προϊόντα από χαρτί Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 5

(2,9%), ξύλο και φελλός (2,1%) και ηλεκτρολογικός εξοπλισμός (11,8%). Από την άλλη πλευρά, συνεχίζεται η κατακόρυφη πτωτική πορεία του κύκλου εργασιών στους φθίνοντες κλάδους της κλωστοϋφαντουργίας (-11,8%), των ειδών ένδυσης (- 26,4%) και των δερμάτων υποδημάτων (-29,0%), ενώ μικρή πτώση σημείωσε τον Απρ. 10 ο ΔΚΕ και στους σημαντικούς κλάδους των τροφίμων (-3,5%), των ποτών (-3,5%) και του καπνού (-14,5%). Γενικά, διαφαίνονται ορισμένες σημαντικές ενδείξεις ανάκαμψης της βιομηχανικής παραγωγής, κυρίως στους κατ εξοχήν εξαγωγικούς κλάδους, ενώ η αυξημένη φορολογία και η μειωμένη ζήτηση στην εγχώρια αγορά λειτουργεί περιοριστικά στην ανάκαμψη της παραγωγής. Εμπορική Ναυτιλία: Συνεχίζεται το 2010 η άνοδος της χωρητικότητας του υπό ελληνική σημαία εμπορικού στόλου. Ειδικότερα, τον Απρ. 10 η χωρητικότητα των πλοίων ελληνικού νηολογίου έφθασε τα 42,4 εκατ. κοχ, έναντι 42,2 τον Μάρτ. 10, 42,1 τον Φεβρ. 10, 41,7 τον Ιαν. 10, 41,4 συνολικά το 2009 και 27,3 το 2000. Παράλληλα, εξακολουθεί και ή αύξηση του αριθμού των πλοίων με ελληνική σημαία (Απρ. 10: 2.137, Μάρτ. 10: 2.128, 2009: 2.112, 2008: 2.082, 2000: 1.957). Κατά συνέπεια η μέση χωρητικότητα ανήλθε τον Απρ. 10 στους 19.945 κοχ, έναντι 19.848 κοχ τον Μάρτ. 10, 19.795 τον Φεβρ. 10 και 19.523 το 2009, 18.807 το 2008 και 13.893 κοχ το 2000. Η μέση ηλικία του υπό ελληνική σημαία στόλου διαμορφώθηκε το 2009 στα 5,2 μόνο έτη και είναι σημαντικά μικρότερη τόσο του παγκόσμιου όσο και του ελληνόκτητου στόλου, υπογραμμίζοντας την επένδυση σε ολοένα νεότερα και σύγχρονα εμπορικά πλοία υπό ελληνική σημαία. 30 25 20 15 10 5 0 Εξέλιξη Χωρητικότητας του Ελληνικού Εμπορικού Στόλου κατά Κατηγορία Πλοίων (100 κοχ και άνω) σε εκατ. ΚΟΧ 14,1 11,9 Πηγή: ΕΛ. ΣΤΑΤ. 21,5 14,5 15,1 25,5 1,3 1,6 1,7 2000 2007 2010 (Μάρτιος) Φορτηγά Δεξαμενόπλοια Επιβατικά & λοιπά Στο υπόλοιπο του 2010 αλλά και το 2011 εκτιμάται ότι θα συνεχισθεί ή ανακαίνιση και η άνοδος του αριθμού των πλοίων, λόγω των αυξημένων παραγγελιών ναυπήγησης από το 2008 και μετά, καθώς και της ανάκαμψης του διεθνούς εμπορίου που ήδη παρατηρείται (εκτίμηση ΔΝΤ 2010: +7,0 σε τρέχουσες τιμές). Διεθνής Οικονομία ΗΠΑ: Ο πληθωρισμός με βάση τον ΔΤΚ υποχώρησε περαιτέρω στο 2,0% τον Μάϊο 10 (το χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 2,5 ετών) από 2,2% τον Απρ. 10, 2,3% τον Μάρτ. 10 και 2,1% τον Φεβρ. 10. Η τιμή της βενζίνης τον Μάϊο 10 μειώθηκε κατά - 5,2% σε μηνιαία βάση έναντι μείωσης -2,4% τον Απρ. 10, ενώ σε ετήσια βάση ήταν αυξημένη κατά 27,0%. Ο δομικός πληθωρισμός διατηρήθηκε στο 0,9% τον Μάϊο 10 όπως και τον Απρ. 10, από 1,1% τον Μάρτ. 10 και 1,3% τον Φεβρ. 10. Η πτώση του δομικού πληθωρισμού είναι αξιοσημείωτη, γεγονός που έχει επισημανθεί και από την FED και επηρεάζει ουσιαστικά τις αποφάσεις για την νομισματική πολιτική. Ως εκ τούτου, αναμένεται το βασικό επιτόκιο να παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα. Ο δείκτης τιμών παραγωγού μειώθηκε κατά -0,3% σε μηνιαία βάση τον Μάϊο 10 από -0,1% τον Απρ. 10 και 0,7% τον Μάρτ. 10. Σε ετήσια βάση τον Μάϊο 10 ο δείκτης διαμορφώθηκε στο 5,3%. Αντίθετα, ο δομικός πληθωρισμός με βάση τον ΔΤΠ αυξήθηκε ελαφρώς κατά 0,2% σε μηνιαία βάση και κατά 1,3% σε ετήσια βάση, με τις πληθωριστικές πιέσεις να παραμένουν, ωστόσο, υπό έλεγχο. Στην αγορά ακινήτων μετά τη λήξη του μέτρου της επιστροφής φόρου στις αγορές κατοικιών σημειώθηκαν οι ακόλουθες αρνητικές εξελίξεις: α) Ο αριθμός των κατοικιών που εισήλθε στο στάδιο της κατασκευής υποχώρησε τον Μάϊο 10 κατά -10,0% σε μηνιαία βάση, έναντι αύξησης 3,9% τον Απρ. 10 και 4,8% τον Μάρτ. 10. Σε ετήσια βάση ήταν αυξημένος κατά 7,8%. Επίσης, ο αριθμός των εκδοθεισών αδειών οικοδομών μειώθηκε κατά -5,9% σε μηνιαία βάση τον Μάϊο 10 από -10,9% τον Απρ. 10 και μετά από αύξησή τους κατά 5,4% τον Μάρτ. 10. Σε ετήσια βάση ήταν αυξημένος κατά 4,4%. β) Οι πωλήσεις υπαρχόντων κατοικιών μειώθηκαν κατά -2,2% σε μηνιαία βάση τον Μάϊο 10 έναντι αύξησής τους κατά 8,0% τον Απρ. 10, ενώ σε ετήσια βάση ήταν αυξημένες κατά 19,2%. Ωστόσο, οι πωλήσεις νέων κατοικιών υποχώρησαν σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο και συγκεκριμένα κατά -32,7% σε μηνιαία βάση τον Μάϊο 10, μετά από σημαντική αναθεώρηση προς τα κάτω και των πωλήσεων τον Απρ. 10 και τον Μάρτ. 10. Σε ετήσια βάση η μείωση των πωλήσεων νέων κατοικιών τον Μάϊο 10 διαμορφώθηκε τώρα στο σημαντικό -18,3%. Η εξέλιξη αυτή είχε εξαιρετικά δυσμενείς επιπτώσεις στις προσδοκίες για την ανάπτυξη και οδήγησε σε πτώση των χρηματιστηριακών αγορών. Σημειώνεται ότι και οι μέσες τιμές πώλησης των νέων κατοικιών ήταν μειωμένες τον Απρ. 10 στις $ 249,5 χιλ, από $ 262 χιλ τον Μάρτ. 10. Επίσης, το απόθεμα κατοικιών προς πώληση ισοδυναμούσε με πωλήσεις 8,5 μηνών τον Μάϊο 10, έναντι 5,8 μηνών τον Απρ. 10. Όπως προαναφέρθηκε, η μείωση των πωλήσεων παλαιών και νέων κατοικιών είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της λήξης του μέτρου επιστροφής φόρου στις αγορές κατοικιών. Από πολλές πλευρές εκτιμάται ότι η πτώση των πωλήσεων κατοικιών Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 6

ενδέχεται να είναι μεγαλύτερη στους επόμενους μήνες και ότι η πραγματική τάση στην αγορά αυτή θα γίνει εμφανής από το 3 ο 3μηνο. 10. Όσον αφορά τις τιμές των κατοικιών, σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία της FHFA, ο δείκτης τιμών κατοικιών ενισχύθηκε ελαφρά κατά 0,8% σε μηνιαία βάση τον Απρ. 10, από 0,1% τον Μάρτ. 10, ενώ σε ετήσια βάση ήταν μειωμένος κατά -1,5%. Στον τομέα της παραγωγής, η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά 1,2% τον Μάϊο 10 σε μηνιαία βάση από 0,7% τον Απρ. 10 και 0,3% τον Μάρτ. 10. Σε ετήσια βάση, η αύξηση ήταν 7,6%. Η μεταποιητική παραγωγή αυξήθηκε τον Μάϊο 10 κατά 0,9% σε μηνιαία βάση, ενώ ενισχύθηκε κατά 7,9% σε ετήσια βάση. Όσον αφορά το έλλειμμα ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών, στο 1 ο 3μηνο. 10 αυξήθηκε στα $ 109,01 δις, από $ 100,91 δις στο 4 ο 3μηνο. 09 και $95,58 δις στο 1 ο 3μηνο. 09. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στην αύξηση των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών κατά 15,0% σε ετήσια βάση, ενώ η αντίστοιχη αύξηση των εξαγωγών ήταν 15,4%. Η εξέλιξη αυτή δείχνει ότι η παρατηρούμενη αύξηση της εγχώριας ζήτησης στις ΗΠΑ διαχέεται και πάλι σε μεγάλο βαθμό στις εισαγωγές, ενώ η αύξηση των εξαγωγών δεν είναι ικανή να συγκρατήσει το έλλειμμα σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Στην αγορά εργασίας, οι αιτήσεις για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας των ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά 12 χιλ. την εβδομάδα που έκλεισε στις 12.06.2010 στις 472 χιλ., ενώ ο μέσος 4 εβδομάδων ανήλθε στις 463,5 χιλ. Η αύξηση των εβδομαδιαίων νέων αιτήσεων για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας αποδίδεται κυρίως στην αύξηση των απολύσεων στους τομείς της μεταποίησης, κατασκευών και εκπαίδευσης. Επιπρόσθετα, η εξέλιξη αυτή αποτελεί οπισθοδρόμηση στην πορεία βελτίωσης της αγοράς εργασίας, αφού απομακρύνει την επάνοδο του αριθμού των εβδομαδιαίων αιτήσεων σε επίπεδα κάτω των 400 χιλ. που είναι συμβατά με βιώσιμη ανάκαμψη της οικονομίας. Επίσης, οι ανωτέρω εξελίξεις δεν σηματοδοτούν ακόμη σημαντική μείωση του ποσοστού ανεργίας στους επόμενους μήνες. Τέλος, ο δείκτης εμπιστοσύνης των καταναλωτών του Conference Board ενισχύθηκε στο 63,3 τον Μάιο. 10, από 57,7 τον Απρ. 10 και 52,3 τον Μάρτ. 10. Αξιοσημείωτη ήταν η αύξηση αυτή, αλλά ο δείκτης εξακολουθεί να διαμορφώνεται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Ζώνη του Ευρώ: Ο ενοποιημένος δείκτης υπευθύνων προμηθειών (PMI) στη ΖτΕ διαμορφώθηκε ελαφρά χαμηλότερα, στο 56,0 τον Ιούν. 10, από 56,5 τον Μάιο. 10 και 57,3 τον Απρ. 10. Ο δείκτης PMI στις υπηρεσίες μειώθηκε στο 55,4, από το υψηλό 56,2 τον Μάιο. 10, ενώ ο δείκτης στη μεταποιητική βιομηχανία έμεινε σχεδόν στάσιμος στο 55,6, από 55,9 τον Μάιο. 10. Η μείωση του δείκτη PMI στις υπηρεσίες δείχνει την συνεχιζόμενη αδυναμία της εγχώριας ζήτησης στην ΖτΕ, η οποία αναμένεται να επιδεινωθεί περαιτέρω με την εφαρμογή των προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής από τις περισσότερες χώρες. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η καταναλωτική δαπάνη θα μείνει στάσιμη το 2010, έναντι πτώσης της κατά -1,1% το 2009, ενώ ανάκαμψη κατά +1,1% εκτιμάται για το 2011. Το επίπεδο του δείκτη PMI στη μεταποίηση, τόσο στη Γερμανία όσο και στη ΖτΕ, παρά τη μείωση που σημειώθηκε τον Ιούν. 10, συμβαδίζει με την σημαντική αύξηση της παραγωγής, καθώς ευνοϊκή είναι και η προοπτική αύξησης των εξαγωγών και ανάκαμψης του εξωτερικού τομέα το 2010. Θετική εξέλιξη αποτελεί η διατήρηση του ενοποιημένου υποδείκτη της απασχόλησης σε επίπεδο άνω του 50, για 2 ο συνεχή μήνα, μετά από 22 συνεχείς μήνες διαμόρφωσής του κάτω του 50, στο 50,6 τον Ιούν. 10. Ωστόσο, το επίπεδο του δείκτη δείχνει ότι οι δυσμενείς συνθήκες στην αγορά εργασίας, με το ποσοστό ανεργίας στη ΖτΕ να ανέρχεται στο 10,1% τον Μάρτ. 10, δεν πρόκειται να βελτιωθούν σύντομα. Με βάση τα ανωτέρω, η αύξηση του ΑΕΠ στη ΖτΕ εκτιμάται περί το 0,5% σε 3μηνιαία βάση το 2 ο 3μηνο. 10, έναντι +0,2% το 1 ο 3μηνο. 10. Ωστόσο από το 2 ο 6μηνο. 10 προβλέπεται και πάλι υψηλότερος ρυθμός ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί περί το 1,0% το 2010. Όσον αφορά τις επιμέρους οικονομίες, στη Γερμανία ο δείκτης ΡΜΙ στη μεταποίηση διαμορφώνεται στο 58,1 τον Ιούν. 10, από το ιστορικά υψηλό επίπεδο 61,3 τον Απρ. 10, ενώ ο αντίστοιχος δείκτης στις υπηρεσίες επίσης υποχώρησε ελαφρά στο 54,6, από 54,8 τον Μάιο. 10. Το επίπεδο αυτών των δεικτών επιβεβαιώνει την αναμενόμενη υψηλότερη ανάπτυξη της γερμανικής οικονομίας το 2 ο 3μηνο. 10, έναντι της αύξησής της κατά +0,2% σε 3μηνιαία βάση το 1 ο 3μηνο.. 10, ανάκαμψη η οποία στηρίζεται κυρίως στην ζήτηση από το εξωτερικό. 115 110 105 100 95 90 85 80 75 05 05 05 06 Γερμανία: Βιομηχανική Παραγωγή IFO Επιχειρηματικές Προσδοκίες 06 IFO Επιχειρηματικές Προσδοκίες 06 Βιομηχανική Παραγωγή 07 07 Παρά την μικρή πτώση του δείκτη ΡΜΙ στη μεταποίηση στη Γερμανία, ο δείκτης IFO ανήλθε στο 101,8 τον Ιούν. 10, από 101,5 τον Μάιο. 10 και 101,7 τον Απρ. 10, εξέλιξη που αποδίδεται και στην ενίσχυση των προσδοκιών για ανάκαμψη της οικονομίας, καθώς και η διολίσθηση του Ευρώ τονώνει τον εξωτερικό τομέα, παρά τις ανησυχίες για την διάχυση της κρίσης χρέους της Ελλάδος και στις αγορές του δημόσιου χρέους των άλλων χωρών της Νότιας Ευρώπης. Οι καταναλωτές εμφανίζονται αισιόδοξοι για τις μελλοντικές οικονομικές συνθήκες, καθώς ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης 07 08 08 08 09 09 09 10 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20% -25% Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 7

παρέμεινε στάσιμος στο 3,5 τον Ιούλ. 10, ενώ αντίθετα, στην Ιταλία, ο αντίστοιχος δείκτης υποχώρησε περισσότερο των προσδοκιών στο 104,4 τον Ιούν. 10, από 105,4 τον Μάιο. 10. Στη Γαλλία ο δείκτης ΡΜΙ στις υπηρεσίες αυξήθηκε και πάλι στο 61,6 τον Ιούν. 10, από 61,4 τον Μάιο. 10 (υψηλότερο επίπεδο 45 μηνών), εξέλιξη ενθαρρυντική για την τόνωση της εγχώριας κατανάλωσης, η οποία αποτελεί κινητήριο μοχλό στήριξης της Γαλλικής οικονομίας. Αντίθετα, στη μεταποίηση ο δείκτης υποχώρησε στο 54,9, από 55,8 τον Μάιο. 10, λόγω της μείωσης του υποδείκτη της παραγωγής στο 57,0 (χαμηλότερο επίπεδο 10 μηνών). Η παραπάνω εξέλιξη συμβαδίζει και με πτώση του δείκτη επιχειρηματικού κλίματος στο 95 τον Ιούν. 10, από 97 τον Μάιο. 10. Ο πληθωρισμός αυξήθηκε στο 1,6% τον Μαίο. 10, από 1,5% τον Απρ. 10 και 1,4% τον Μάρτ. 10, ενώ ο δομικός πληθωρισμός παρέμεινε στο 0,8%, όπως και τον Απρ. 10, από 1,0% τον Μάρτ. 10. Αύξηση του πληθωρισμού παρατηρείται σχεδόν σε όλες τις επιμέρους οικονομίες, ωστόσο η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στην αύξηση της τιμής της ενέργειας κατά 9,2%. Στη Γερμανία ο πληθωρισμός αυξήθηκε στο 1,2% τον Μάιο. 10, από 1,0% τον Απρ. 10, στην Ισπανία ανήλθε στο 1,8%, ενώ στην Ιρλανδία ο πληθωρισμός εξακολουθεί να είναι αρνητικός στο -1,9%. Συνεπώς, ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός στη ΖτΕ εκτιμάται τώρα στο 1,3% το 2010, από 0,3% το 2009, παρά την σημαντική χαλάρωση της νομισματικής της πολιτικής της ΕΚΤ, με την απ ευθείας αγορά κρατικών ομολόγων των χωρών της Νότιας Ευρώπης για την ομαλοποίηση αυτών των αγορών. Λαμβάνοντας υπόψη το υψηλό επίπεδο της υπερβάλλουσας παραγωγικής δυναμικότητας στις χώρες της ΖτΕ και διεθνώς, ο πληθωρισμός στη ΖτΕ δεν αναμένεται να αυξηθεί σε επίπεδα άνω του 2,0% ακόμη και μετά τη μεγάλη διολίσθηση του Ευρώ, η οποία ωστόσο δείχνει σημάδια σταθεροποίησης την τελευταία εβδομάδα. Επομένως, η ΕΚΤ έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει τα επιτόκια παρέμβασής της σε χαμηλό επίπεδο για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς και τις παρεμβατικές της πολιτικές ποσοστικής ενίσχυσης της ρευστότητας, έως ότου διασφαλισθεί η βιώσιμη ανάπτυξη των Ευρωπαϊκών οικονομιών και ομαλοποιηθεί η λειτουργία των αγορών κρατικών ομολόγων. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 8

Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη, 24 Ιουνίου 2010 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ (ετήσιες εκατοστιαίες μεταβολές ή όπως διαφορετικά ορίζεται) Ετήσια στοιχεία 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές) 4,9 2,9 4,5 4,5 2,0-2,0-3,5 Ιδιωτική Κατανάλωση 3,7 4,3 4,8 3,0 2,3-1,8-4,5 Δημόσια Κατανάλωση 2,9 1,2 0,0 7,7 0,6 9,6-10,0 Ακαθάριστες Επενδύσεις 0,1-3,6 8,1 4,9-7,4-13,9-6,8 - Κατοικίες -1,9 0,0 29,1-6,8-29,1-22,0-19,5 - Εξοπλισμός 12,7-1,0 14,2 9,1 6,3-15,9-4,5 Μεταποίηση 1,2-0,8 1,4 1,8-4,2-10,7 1,0 Ανεργία (%) 10,2 9,5 8,6 8,0 7,4 9,5 11,5 Συνολική Απασχόληση 0,9 1,5 2,5 1,3 1,2-1,1-0,5 Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (μέσα επίπεδα) 2,9 3,5 3,2 2,9 4,2 1,2 3,8 Κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος 1,8 3,7 4,6 3,5 3,9 5,8 1,4 Πιστωτική Επέκταση (προς ιδιωτικό τομέα) 19,5 21,8 19,7 20,0 15,9 3,3-1,5 Έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) -7,4-5,1-2,6-3,6-7,8-13,6-7,0 Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών (κεφαλαιακές μεταβιβάσεις, % ΑΕΠ) -4,5-6,3-9,6-12,4-12,6-9,9-8,0 *προβλέψεις ΔΟΜ Τριμηνιαία στοιχεία 2007 2008 2009 2009 2009 III IV 2010 διαθέσιμη περίοδος Οικονομική Δραστηριότητα Όγκος Λιανικών Πωλήσεων (εκτός καυσίμων και λιπαντικών αυτ/των) 2,3-1,4-9,3-8,6-6,0 5,9 (3μην 10) Νέες εγγραφές ΙΧ Αυτοκινήτων 4,3-7,0-17,4 2,4-5,9-8,7 (5μην 10) Οικοδομική Δραστηριότητα -5,0-17,1-27,6-32,6-21,3-20,2 (3μην 10) Βιομηχανική Παραγωγή (μεταποίηση) 2,2-4,7-11,2-10,6-8,3-3,6 (4μην 10) Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών ΡΜΙ στη μεταποίηση 53,7 50,4 45,3 49,0 48,0 41,8 (5ος 10) Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 107,9 93,4 70,6 72,9 78,5 61,9 (5ος 10) Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στη Βιομηχανία 102,8 91,9 72,1 76,6 75,0 74,9 (5ος 10) Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτών -28,0-46,0-46,0-44,0-36,0-67,0 (5ος 10) Πιστωτική Επέκταση Ιδιωτικός Τομέας 21,5 15,9 4,2 5,4 4,2 3,2 (4ος 10) Επιχειρήσεις 20,6 18,7 5,1 6,9 5,1 3,9 (4ος 10) - Βιομηχανία 11,2 15,8-3,5-1,0-3,5-1,7 (4ος 10) - Κατασκευές 29,5 35,2 2,7 2,4 2,7 3,3 (4ος 10) - Τουρισμός 23,8 19,7 7,8 5,1 7,8 7,9 (4ος 10) Νοικοκυριά 22,4 12,8 3,1 3,9 3,1 2,5 (4ος 10) - Καταναλωτική Πίστη 22,4 16,0 2,0 3,3 2,0 0,8 (4ος 10) - Στεγαστικά Δάνεια 21,9 11,5 3,7 4,3 3,7 3,3 (4ος 10) Τιμές Δείκτης Τιμών Καταναλωτή 2,9 4,2 1,2 0,7 2,0 5,4 (5ος 10) Δομικός Πληθωρισμός 2,9 3,4 2,4 2,1 2,0 3,6 (5ος 10) Δείκτης Τιμών Κατοικιών Αθηνών 5,1 1,7-3,4-3,4-3,5-3,5 2009 Επιτόκια Ταμιευτηρίου 1,14 1,17 0,56 0,45 0,37 0,37 (4ος 10) Χορηγήσεων Επιχειρήσεων (Βραχυχρόνια) 7,54 7,61 6,07 5,84 5,80 5,93 (4ος 10) Καταναλωτικών Δανείων (σύνολο με επιβαρύνσεις) 10,39 11,03 11,53 11,44 11,32 11,27 (4ος 10) Στεγαστικών Δανείων (σύνολο με επιβαρύνσεις) 4,93 5,31 4,08 3,81 3,63 3,74 (4ος 10) Euribor 3μηνών 4,28 2,89 0,70 0,72 0,70 0,63 (5ος 10) Απόδοση 10-ετούς Ομολόγου 4,50 4,80 5,17 4,66 4,97 7,71 (5ος 10) ΑΕΠ σε σταθερές τιμές 4,5 2,0-2,0-1,7-2,5-2,5 (1 ο 3μην 10) Τελική Κατανάλωση 3,9 2,0 0,3 1,1 0,3-0,7 (1 ο 3μην 10) Επενδύσεις Παγίου Κεφαλαίου 4,9-7,4-13,9-18,6-25,8-18,4 (1 ο 3μην 10) Εξαγωγές 5,8 4,0-18,1-21,7-15,5-0,5 (1 ο 3μην 10) Εισαγωγές 7,1 0,2-14,1-16,5-18,0-6,6 (1 ο 3μην 10) Ισοζύγιο Πληρωμών (σε δις ) Εξαγωγές Αγαθών 17,5 19,8 15,3 11,3 15,3 4,9 (4μην 10) Εισαγωγές Αγαθών 58,9 63,9 46,1 34,5 46,1 15,6 (4μην 10) Εμπορικό Ισοζύγιο -41,5-44,1-30,8-23,2-30,8-10,7 (4μην 10) Ισοζύγιο Αδήλων Πόρων 13,5 13,2 6,1 6,4 6,1-2,0 (4μην 10) Aναλογία Αδήλων Πόρων προς Εμπορικό Έλλειμμα 32,5% 29,9% 19,8% 27,5% 19,8% 18,2% (4μην 10) Ισοζύγιο Τρεχ/σών Συναλλαγών (κεφαλ. μεταβιβ.) -28,1-30,9-24,7-16,8-24,7-12,7 (4μην 10) Άμεσες Επενδύσεις (καθ. μεταβολή ροής) -2,5 1,7 1,1 1,6 1,1 0,9 (4μην 10) Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου (καθ. μεταβολή ροής) 17,4 16,4 27,1 23,1 27,1-2,1 (4μην 10) Χρηματιστήριο Γενικός Δείκτης Τιμών ΧΑ 5.123,4 1.786,5 2.196,2 2.661,4 2.196,2 1.870,0 (4ος 10) (% μεταβολή) 17,9-65,5 22,9-6,8 22,9-9,0 (4ος 10) Χρηματιστηριακή Αξία (% ΑΕΠ) 85,7 27,7 34,6 40,0 34,6 30,0 (4ος 10) Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος και ΕΛ. ΣΤΑΤ.