ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΟΡΥΧΕΙΑ ΛΙΓΝΙΤΗ ΤΟΥ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΑΣ

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΟΡΥΧΕΙΑ ΛΙΓΝΙΤΗ ΤΟΥ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΑΣ Χ. Γ. Σαχανίδης 1, Χ. Χ. Σαχανίδης 1, Φ. Παυλουδάκης 1, Σ. Ανδρεάδου 1, Α. Τριβέλη 2, Χ. Ρούμπος 1 και Σ. Κωφίδου 1 1 Γενική Διεύθυνση Ορυχείων, ΔΕΗ Α.Ε., Τ.Θ. 21, 502 00 Πτολεμαΐδα 2 Χημικός, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΑΠ Email: f.pavloudakis@dei.com.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εκμετάλλευση των επιφανειακών λιγνιτωρυχείων της Δυτικής Μακεδονίας προκαλεί αναπόφευκτα, λόγω του τύπου και του μεγέθους της δραστηριότητας, σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Πέραν των μέτρων που λαμβάνονται, ο περιορισμός των επιπτώσεων αυτών επιχειρείται μέσα από την ανάπτυξη και εφαρμογή ενός Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης που προλαμβάνει ή επεμβαίνει σε επεισόδια ρύπανσης με βάση τα αποτελέσματα της παρακολούθησης μιας σειράς παραμέτρων ποιότητας περιβάλλοντος. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται οι κύριες περιβαλλοντικές πλευρές που καταγράφονται στο Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, μαζί με ενδεικτικά αποτελέσματα από την παρακολούθηση της ποιότητας του περιβάλλοντος, στοιχεία που αναδεικνύουν το πόσο πολυπαραμετρικό είναι το όλο εγχείρημα. Λέξεις Κλειδιά: ορυχεία, λιγνίτης, ποιότητα περιβάλλοντος. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΔΕΗ A.E. είναι η μεγαλύτερη εταιρία παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, με περίπου 7,4 εκατομμύρια πελάτες. Απασχολεί 10.804 εργαζόμενους και διαθέτει 9 ορυχεία παραγωγής λιγνίτη, 16 ατμοηλεκτρικούς σταθμούς (ΑΗΣ) λιγνίτη και φυσικού αερίου, 15 υδροηλεκτρικούς σταθμούς, 32 αυτόνομους και τοπικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Η εγκατεστημένη ισχύς των σταθμών της φτάνει τα 12.800 MW και αντιστοιχεί στο 68% της εγκατεστημένης ισχύος των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής στην Ελλάδα (ΔΕΗ, 2014). Το μεγαλύτερο τμήμα της λιγνιτικής δραστηριότητας της ΔΕΗ Α.Ε. είναι συγκεντρωμένο στο Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας (ΛΚΔΜ). Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2014, η ετήσια παραγωγή λιγνίτη του ΛΚΔΜ ήταν περίπου 39 εκατ. τόνοι. Για την επίτευξη της παραγωγής αυτής χρειάστηκε να εξορυχθούν 237 εκατ. κυβικά μέτρα γεωδών υλικών και πετρωμάτων. Όπως είναι αναμενόμενο, μια δραστηριότητα αυτής της κατηγορίας που ξεκίνησε πριν από 55 χρόνια και μέχρι στιγμής καταλαμβάνει έκταση 170.000 στρεμμάτων αποτελεί εν δυνάμει απειλή για το περιβάλλον, αν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για τον έλεγχο διαφόρων ρυπογόνων δραστηριοτήτων. Ο περιβαλλοντικός σχεδιασμός του ΛΚΔΜ εκφράζεται από το πιστοποιημένο κατά ISO14001 Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ), το οποίο αναπτύχθηκε λαμβάνοντας υπόψη: (α) τους περιβαλλοντικούς όρους λειτουργίας των Ορυχείων, (β) τον Κανονισμό Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών, (γ) την Εθνική και Ευρωπαϊκή Νομοθεσίας που αφορά στα ορυχεία και τη διαχείριση του περιβάλλοντος και (δ) τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (BAT) που προτείνονται από 2ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Θεσσαλίας Σκιάθος, 26-28/ 9/2015 195

διεθνείς οργανισμούς. Το ΣΠΔ περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ένα εκτεταμένο πρόγραμμα παρακολούθησης της ποιότητας του περιβάλλοντος, το οποίο υποστηρίζει τις διαδικασίες εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και λήψης αποφάσεων για την εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων ελέγχου της ρύπανσης. 2. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΗΣ ΕΞΟΡΥΚΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Το ΣΠΔ του ΛΚΔΜ αναπτύσσεται σε δύο άξονες: (α) την αποκατάσταση των νέων εδαφών που διαμορφώνονται μετά την ολοκλήρωση των έργων εξόρυξης και (β) την προστασία του περιβάλλοντος καθ όλη τη διάρκεια λειτουργίας του ορυχείου, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των κατοίκων της περιοχής και να προληφθούν μη αναστρέψιμες καταστάσεις ρύπανσης, που θα αποτελέσουν εμπόδιο στην ανάπτυξη της περιοχής μετά το πέρας της εξορυκτικής δραστηριότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, προκειμένου το ΣΠΔ να αποδειχθεί αποτελεσματικό, έχει καταγράψει το σύνολο των περιβαλλοντικών πλευρών που συνδέονται με τη συγκεκριμένη εξορυκτική δραστηριότητα, έχει προσδιορίσει σκοπούς και στόχους και έχει δηλώσει με σαφήνεια τον τρόπο με τον οποίο θα μετρά τις επιδόσεις του (Πίνακας 1). 3. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Με βάση την καταγραφή των περιβαλλοντικών πλευρών, των σκοπών και των στόχων του ΣΠΔ που παρουσιάζονται στον Πίνακα 1, οι περιβαλλοντικές επιδόσεις του ΛΚΔΜ μετρούνται με τρόπο αντικειμενικό, είτε με βάση μετρήσεις αναλύσεις που παρέχουν αποτελέσματα συγκρίσιμα με καθορισμένα από τη Νομοθεσία όρια, είτε με στατιστικά στοιχεία που καταγράφουν την τάση βελτίωσης με την πάροδο του χρόνου. Σημαντικούς παράγοντες για την αποτελεσματική εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων αποτελούν η συχνότητα των μετρήσεων, ο αριθμός και η χωρική κατανομή των σημείων μετρήσεων δειγματοληψιών, η χρήση κατάλληλου εξοπλισμού και η γνώση των συνθηκών της περιοχής (γεωλογία, στοιχεία μετεωρολογίας, κλπ). Στις επόμενες παραγράφους παρουσιάζονται ενδεικτικά αποτελέσματα της παρακολούθησης του περιβάλλοντος στην ευρύτερη περιοχή του ΛΚΔΜ. 3.1. Ποιότητα της ατμόσφαιρας Οι πηγές αέριων και σωματιδιακών ρύπων από τα ορυχεία είναι διάχυτες και για τον λόγο αυτόν είναι αδύνατη η άμεση καταγραφή των εκπομπών τους. Μια ποσοτική προσέγγιση της ρύπανσης μπορεί να γίνει με χρήση μοντέλων που βασίζονται σε συντελεστές εκπομπών της μορφής γραμμάρια εκλυόμενης σκόνης ανά τόνο εξορυσσόμενου υλικού ή/και χιλιόμετρο μεταφοράς (Τριανταφύλλου κ.α., 2014). Με αυτά τα δεδομένα, η παρακολούθηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης γύρω από τα ορυχεία πραγματοποιείται έμμεσα, μέσω ενός δικτύου 9 σταθμών παρακολούθησης της ποιότητας της ατμόσφαιρας, η πληρότητα των καταγραφών του οποίου για το έτος 2014 κυμάνθηκε από 97.5% έως 100%. Για το ίδιο έτος δεν καταγράφηκε καμία υπέρβαση των ορίων συναγερμού και των ωριαίων και ημερήσιων οριακών τιμών συγκέντρωσης των διοξειδίων του θείου και του αζώτου, ούτε και υπέρβαση της οριακής τιμής των 40 μg/m 3 για τη μέση ετήσια συγκέντρωση του διοξειδίου του αζώτου (ΔΕΗ, 2015). 196 2ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Θεσσαλίας Σκιάθος, 26-28/ 9/2015

Πίνακας 1. Συνοπτική παρουσίαση των περιβαλλοντικών πλευρών, σκοπών και στόχων και των δεικτών επίδοσης του ΣΠΔ που εφαρμόζει το ΛΚΔΜ Περιβαλλοντική πλευρά Σκοποί Στόχοι Δείκτες Επίδοσης Εκπομπές στην ατμόσφαιρα [σωματιδιακοί και αέριοι ρύποι] Μείωση αέριων εκπομπών Συνεχής μείωση (% ανά κατηγορία) Ποσότητα ρύπου ανά παραγόμενη kwh ή ανά m 3 εξορυσσόμενου πετρώματος Στερεά απόβλητα [αστικά απορρίμματα, απόβλητα συσκευασίας, υπολείμματα διεργασιών, άχρηστος εξοπλισμός και εξαρτήματα, συμπεριλαμβανομένων και επικίνδυνων αποβλήτων] Υγρά απόβλητα [νερά προερχόμενα από την αποστράγγιση των ορυχείων, λύματα κτιριακών εγκαταστάσεων, απόβλητα συνεργείων και εργαστηρίων που περιέχουν έλαια, διαλύτες, κλπ] Κατανάλωση πόρων [ηλεκτρική ενέργεια, καύσιμα, νερό, λιπαντικά, ιμάντες, κλπ] Θόρυβος Δονήσεις [από τη λειτουργία των μηχανημάτων εξόρυξης και των υποστηρικτικών δομών (συνεργεία, εργοτάξια κατασκευών, κλπ)] Μείωση παραγόμενων ποσοτήτων Ανακύκλωση ανάκτηση Τελική διάθεση με τρόπο περιβαλλοντικά αποδεκτό Διατήρηση - βελτίωση του υδάτινου οικοσυστήματος, προστασία του υπόγειου υδροφόρου, αποτροπή της ρύπανσης εδαφών Μείωση κατανάλωσης πόρων Ελαχιστοποίηση της όχλησης περιοίκων Προστασία των κατασκευών Συνεχής βελτίωση Αύξηση ποσοστού ανακύκλωσης Καύση ή ταφή της συνολικής ποσότητας αποβλήτων σε κατάλληλα αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις Συμμόρφωση με τις οριακές τιμές που καθορίζει η Νομοθεσία για τις εκροές εγκαταστάσεων και για νερά, ανάλογα με τη χρήση τους Συνεχής μείωση (% ανά κατηγορία) Διατήρηση στάθμης θορύβου κάτω από 65 dβ(a) και συμμόρφωση με τα όρια που θέτει το πρότυπο DIN 4150 για τις δονήσεις. Τόνοι παραγόμενων αποβλήτων / έτος Είδος - ποσότητα υλικών που ανακυκλώνονται / έτος Αριθμός περιστατικών ή/και ποσότητα αποβλήτων που δεν διατέθηκαν με τον ενδεδειγμένο τρόπο Συγκέντρωση ρύπων στις εκροές των ορυχείων, ποιότητα νερού στους τελικούς αποδέκτες Ποσότητα καταναλισκόμενου πόρου ανά παραγόμενη kwh ή ανά m 3 εξορυσσόμενου πετρώματος Αποτελέσματα μετρήσεων θορύβου και δονήσεων Αριθμός παραπόνων από τους πολίτες 2ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Θεσσαλίας Σκιάθος, 26-28/ 9/2015 197

Σε ό,τι αφορά τους σωματιδιακούς ρύπους, οι οποίοι αποτελούν και το μεγαλύτερο πρόβλημα των περιοχών που φιλοξενούν επιφανειακά ορυχεία, από τους 9 σταθμούς της Δυτικής Μακεδονίας μόνο ένας υπερέβη το όριο των 40 μg/m 3 για τη μέση ετήσια συγκέντρωση ΑΣ10, ενώ 5 σταθμοί υπερέβησαν το όριο των 35 υπερβάσεων της μέσης ημερήσιας συγκέντρωσης των 50 μg/m 3 για τα ΑΣ10 (Σχήμα 1). Τονίζεται ότι τόσο οι εκπομπές σωματιδιακών ρύπων, όσο και η μετρούμενη ποιότητα της ατμόσφαιρας στους αποδέκτες της ρύπανσης εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, καθώς επίσης και ότι πολλές υπερβάσεις οφείλονται σε φυσικά αίτια, όπως η μεταφορά σκόνης από τη Σαχάρα, αλλά και σε ανθρωπογενή αίτια που δεν σχετίζονται με την εξορυκτική δραστηριότητα, όπως η καύση γεωργικών υπολειμμάτων το Φθινόπωρο και η καύση βιομάζας για τη θέρμανση οικιών κατά τους χειμερινούς μήνες. Οι παρατηρήσεις αυτές τεκμηριώνονται πλήρως από την ανάλυση των εποχιακών διακυμάνσεων που παρουσιάζουν οι μετρούμενες συγκεντρώσεις και των διαφοροποιήσεων μεταξύ των σταθμών μέτρησης που βρίσκονται σε περιοχές με διαφορετικά χαρακτηριστικά (αστικές, αγροτικές, κλπ). Σχήμα 1. Αποτελέσματα των σταθμών παρακολούθησης ποιότητας της ατμόσφαιρας της ΔΕΗ Α.Ε. στη Δυτική Μακεδονία για το έτος 2014. 3.2. Ποιότητα νερών και υγρών αποβλήτων Σύμφωνα με στοιχεία του 2013, τα ορυχεία του ΛΚΔΜ αντλούν σε ετήσια βάση περίπου 17.5 Μm 3 νερού από γεωτρήσεις και 27 Μm 3 νερού από τα αντλιοστάσια των ορυχείων. Τα νερά αυτά καλύπτουν διάφορες χρήσεις (διαβροχή, άρδευση, ύδρευση, βιομηχανική χρήση) και οι επιπλέον ποσότητες διατίθενται σε φυσικούς αποδέκτες. Σε ό,τι αφορά στην ποιότητα των νερών, αυτή παρακολουθείται με σειρά επιτόπιων μετρήσεων και δειγματοληψιών εργαστηριακών αναλύσεων. Για τα νερά των υδρογεωτρήσεων αποστράγγισης, πραγματοποιούνται αναλύσεις, με συχνότητα μια φορά ανά μήνα για τις παραμέτρους: ph, EC, TDS, SS, KMnO 4, μία φορά ανά δίμηνο για τις παραμέτρους: NΟ 3, NO 2, Fe tot, DO και μια φορά ανά τρίμηνο για τα κύρια στοιχεία: Cl -, SO 4, SiO 2, Ca, Mg, Na, HT, K, P 2 O 5 και τα ιχνοστοιχεία ολιγοστοιχεία: Cd, As, Pb, Cr, Zn, Hg, Ni, V, B, Se, Ag, Ba και Cu. Εντός του έτους 2014 καταγράφηκαν ελάχιστες υπερβάσεις και για συγκεκριμένες παραμέτρους (SS, NΟ 3, NO 2, Cr, Mn και Fe), οι οποίες αποδίδονται στη γεωλογία της περιοχής. 198 2ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Θεσσαλίας Σκιάθος, 26-28/ 9/2015

Η ποιότητα των νερών των αντλιοστασίων, πριν από τη διάθεσή τους στους φυσικούς αποδέκτες, παρακολουθείται σε μηνιαία βάση. Ειδικά για τις παραμέτρους ph, EC, θερμοκρασία και παροχή, οι περιβαλλοντικοί όροι λειτουργίας των ορυχείων προβλέπουν συνεχή (on-line) παρακολούθηση. Η υποχρέωση αυτή καλύπτεται από τη λειτουργία τηλεμετρικού δικτύου που είναι εγκατεστημένο σε 5 γεωτρήσεις και 4 αντλιοστάσια (Πίνακας 2). Με βάση τα στοιχεία του 2014, σε σύνολο 60 αναλύσεων προσδιορισμού TDS καταγράφηκαν 16 υπερβάσεις που οφείλονται στην παρουσία ανθρακικών αλάτων και σχετίζονται άμεσα με το λεπτομερές αργιλομαργαϊκό ίζημα που συσσωρεύεται εντός των αντλιοστασίων. Επίσης, δεν καταγράφηκαν υπερβάσεις των ορίων συγκέντρωσης βαρέων μετάλλων στον κύριο φυσικό αποδέκτη των νερών που αποβάλλονται από τα ορυχεία, το ρέμα Σουλού, του οποίου η ποιότητα νερού παρακολουθείται ανά τρίμηνο σε δύο θέσεις, ανάντη και κατάντη των ορυχείων Πτολεμαΐδας. Τέλος, σε καθημερινή βάση μετρείται το ph, η θερμοκρασία και το διαλυμένο οξυγόνο, σε δείγματα νερού που συλλέγονται από τις εξόδους των εγκαταστάσεων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων των ορυχείων, ενώ άλλες παράμετροι παρακολουθούνται σε εβδομαδιαία βάση. Υπερβάσεις καταγράφηκαν μόνο ως προς το μικροβιολογικό φορτίο, σε περιπτώσεις στις οποίες το σύστημα χλωρίωσης ήταν εκτός λειτουργίας. Πίνακας 2. Αποτελέσματα μετρήσεων τηλεμετρικού δικτύου παρακολούθησης της ποιότητας του νερού επιλεγμένων αντλιοστασίων και υδρογεωτρήσεων (Στοιχεία 2014) ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ (μs/cm) ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ( o C) ph Αντλιοστάσιο Ορυχείου Νοτίου Πεδίου Ελάχιστο 880,95 5,92 7,40 Μέγιστο 1166,31 24,81 8,54 Μέσος όρος 1030,11 15,94 7,83 Υδρογεώτρηση Ορυχείου Μαυροπηγής (ΠΕΤ) Ελάχιστο 1295,09 14,10 7,20 Μέγιστο 1455,91 16,10 7,70 Μέσος όρος 1400,98 14,64 7,50 3.3. Ποιότητα νέων εδαφών Η ποιότητα των νέων εδαφών που διαμορφώνονται μετά την ολοκλήρωση των εργασιών εκμετάλλευσης του λιγνιτικού κοιτάσματος παρακολουθείται με συστηματικές δειγματοληψίες εργαστηριακές αναλύσεις. Οι αναλύσεις αυτές αφορούν τόσο τη γονιμότητα, όσο και τη ρύπανση του περιβάλλοντος. Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα, τα αποκατεστημένα εδάφη χαρακτηρίζονται από αλκαλικό ph και κανονικές τιμές ηλεκτρικής αγωγιμότητας. Με βάση την κοκκομετρική τους σύσταση χαρακτηρίζονται από μετρίως χονδρόκοκκα έως λεπτόκοκκα. Μεγάλος αριθμός δειγμάτων εμφανίζουν υψηλή περιεκτικότητα σε ανθρακικό ασβέστιο, ενώ η περιεκτικότητα οργανικής ύλης είναι υψηλή σε δείγματα που περιέχουν λιγνίτη, προερχόμενο από τις στρώσεις χαμηλού θερμιδικού περιεχομένου, οι οποίες κρίθηκαν ακατάλληλες για καύση και αποτέθηκαν μαζί με τα υπόλοιπα άγονα υλικά. Η ικανότητα εναλλαγής κατιόντων είναι υψηλή, λόγω της υψηλής συγκέντρωσης σιδήρου σε αφομοιώσιμη μορφή. 2ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Θεσσαλίας Σκιάθος, 26-28/ 9/2015 199

Οι συγκεντρώσεις θρεπτικών συστατικών εμφανίζουν μεγάλες διακυμάνσεις ανάλογα με το στοιχείο και το βάθος δειγματοληψίας. Επαρκείς συγκεντρώσεις των κατιόντων K +, Ca 2+ and Mg 2+ προσδιορίστηκαν στην πλειονότητα των δειγμάτων. Ο φωσφόρος είναι συνήθως κάτω από τα γενικώς αποδεκτό όριο επάρκειας των 20 mg/kg. Σε ό,τι αφορά τις συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων, λόγω έλλειψης οριακών τιμών στην Ελληνική νομοθεσία, οι μετρούμενες στα δείγματα αποκατεστημένων εδαφών συγκεντρώσεις συγκρίνονται με όρια άλλων χωρών. Έτσι, οι συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων είναι κάτω από τα όρια παρέμβασης της Ολλανδικής νομοθεσίας, με εξαίρεση το νικέλιο, το οποίο συχνά εμφανίζει συγκεντρώσεις υψηλότερες από το όριο των 210mg/kg. Το χρώμιο έχει επίσης υψηλές συγκεντρώσεις, χωρίς να υπερβαίνει το όριο παρέμβασης των 380mg/kg. Τέλος, ο σίδηρος είναι το μοναδικό μέταλλο που συστηματικά εμφανίζει υψηλότερες συγκεντρώσεις στα αποκατεστημένα εδάφη απ ότι στα εδάφη της ευρύτερης περιοχής που δεν έχουν θιγεί από τις εξορυκτικές δραστηριότητες. Οι συγκεντρώσεις αυτές συχνά ξεπερνούν το όριο τοξικότητας (Ξενίδης κ.α., 2015). 3.4. Παρακολούθηση θορύβου και δονήσεων Με βάση το Π.Δ. 1180/81, το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο στάθμης θορύβου για περιοχές, στις οποίες επικρατεί εξίσου το βιομηχανικό με το αστικό στοιχείο είναι 65dB(A). Στο ΛΚΔΜ πραγματοποιούνται μετρήσεις θορύβου διάρκειας 10min σε μηνιαία βάση, σε 9 οικισμούς, καθώς και μετρήσεις διάρκειας 24 ωρών, τρεις φορές ανά έτος, στους οικισμούς Μαυροπηγής και Ακρινής, οι οποίοι βρίσκονται σε μικρότερη απόσταση από το όριο των ορυχείων. Με βάση τα αποτελέσματα των μετρήσεων του 2014, δεν καταγράφηκε καμία υπέρβαση του ορίου για τις μετρήσεις διάρκειας 10min (Σχήμα 2). Σε ό,τι αφορά τις 6 μετρήσεις διάρκειας 24 ωρών, η ισοδύναμη στάθμη θορύβου (L Aeq ) κυμάνθηκε από 44.7dB έως 45.9dB και η στάθμη θορύβου που υπερέβαινε το 10% των μετρήσεων (L Af10 ) από 42.5dB έως 49.0dB. Εξαίρεση αποτέλεσε η μέτρηση που πραγματοποιήθηκε στον Οικισμό Ακρινής στις 20-21 Αυγούστου 2014, κατά την οποία καταγράφηκε ισοδύναμη στάθμη θορύβου στα 58dB, λόγω των πολυάριθμων, μικρής διάρκειας αιχμών κατά της πρώτες ώρες της μέτρησης. Σχήμα 2. Μέγιστες τιμές L Aeq και L Af10 που καταγράφηκαν κατά τις μηνιαίες μετρήσεις θορύβου διάρκειας 10min εντός του έτους 2014. 200 2ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Θεσσαλίας Σκιάθος, 26-28/ 9/2015

Για την παρακολούθηση των δονήσεων που προκαλούνται κατά τη διάρκεια ανατινάξεων πραγματοποιήθηκαν 279 μετρήσεις εντός του 2014, από τις οποίες μόνο μία κατέγραψε δόνηση 3.75mm/s, υψηλότερη από το όριο των 3mm/s που θέτει το πρότυπο DIN 4150 για ευαίσθητες κατασκευές (π.χ. αρχαιολογικούς χώρους). Τονίζεται ότι το ίδιο πρότυπο προβλέπει όρια 5mm/s για κανονικές κατασκευές και 20mm/s για βιομηχανικά κτίρια, τα οποία αυξάνονται με την αύξηση της συχνότητας δόνησης. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η παρακολούθηση της ποιότητας του περιβάλλοντος στα λιγνιτωρυχεία της Δυτικής Μακεδονίας αποτελεί μια σύνθετη και πολυδάπανη διαδικασία. Τα αποτελέσματά της, μέχρι σήμερα, έχουν αποδειχθεί ιδιαιτέρως χρήσιμα για την ανάπτυξη και υλοποίηση σειράς έργων και παρεμβάσεων που αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα, τα ίδια αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι η ποιότητα του περιβάλλοντος έχει διατηρηθεί σε αποδεκτά επίπεδα, σε βαθμό που δεν αναμένεται στο μέλλον να αποτελέσει εμπόδιο στην αξιοποίηση των αποκατεστημένων εδαφών των ορυχείων και την κατ επέκταση στην ανάπτυξη της περιοχής. 5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΔΕΗ Α.Ε., 2014. Απολογισμός εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και βιώσιμης ανάπτυξης 2013. ΔΕΗ Α.Ε., Διεύθυνση Στρατηγικής. ΔΕΗ Α.Ε., 2015. Ετήσια Έκθεση Ποιότητας Ατμόσφαιρας Νομών Κοζάνης & Φλώρινας 2014. ΔΕΗ Α.Ε., Διεύθυνση Εκμετάλλευσης Θερμοηλεκτρικών Σταθμών, Τομέας Θεμάτων Περιβάλλοντος & Χημικής Τεχνολογίας. Ξενίδης Α., Παπασιώπη Ν. και Μάσσας Ι., 2015. Εδαφολογική μελέτη των αποκατεστημένων εκτάσεων του Λιγνιτικού Κέντρου Δυτικής Μακεδονίας 4 η Τεχνική Έκθεση. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών, Εργαστήριο Μεταλλουργίας. Τριανταφύλλου Α., Μουσιόπουλος Ν., Γκάρας Σ., Κρέστου Α., Ντούρος Ι., Διαμαντόπουλος Χ., Τσεκούρας Β., Ματθαίος Β., Σκόρδας Γ., Λειβαδίτου Ε., Τσέγας Γ., Φραγκου Ε., Παυλουδάκης Φ., Ανδρεάδου Μ. και Κουρίδου Ο., 2014. Συντελεστές εκπομπής ΡΜx διασπορά από διάχυτες πηγές των λιγνιτωρυχείων στη Δυτική Μακεδονία, 5ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη - Μάρτιος 2014. 2ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Θεσσαλίας Σκιάθος, 26-28/ 9/2015 201