ΠΛΗΜΜΕΛΕΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΑΥ - ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΕ ΤΩΝ 28 Συνάντηση εμπειρογνωμόνων για την εκτίμηση του κόστους των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών 1 Γενικό πλαίσιο Στην παρούσα έκθεση περιγράφονται οι εργασίες της τεχνικής συνάντησης που πραγματοποιήθηκε μεταξύ εμπειρογνωμόνων προκειμένου να διερευνηθούν μέθοδοι εκτίμησης του κόστους των πλημμελών συνθηκών ΕΑΥ στην ΕΕ των 28. Η συνάντηση βασίστηκε στο έργο του EU-OSHA «Εκτίμηση του κόστους των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών Ανασκόπηση μεθοδολογιών» (η έκθεση και η περίληψη της έκθεσης είναι διαθέσιμες σε οκτώ γλώσσες, στη διεύθυνση:https://osha.europa.eu/el/topics/business-aspects-of-osh). Το κόστος των επαγγελματικών ασθενειών και των τραυματισμών στον χώρο εργασίας μπορεί να είναι μεγάλο. Το 2007, στην ΕΕ των 27 συνέβησαν 5.580 θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα, ενώ το 2,9% του εργατικού δυναμικού υπέστη εργατικό ατύχημα που είχε ως αποτέλεσμα απουσία από την εργασία για περισσότερες από τρεις ημέρες. Επιπλέον, περίπου 23 εκατομμύρια άτομα εμφάνισαν εντός του έτους προβλήματα υγείας τα οποία προκλήθηκαν ή επιδεινώθηκαν λόγω της εργασίας τους ( 1). Είναι δύσκολο να διενεργηθεί μια επακριβής εκτίμηση του συνολικού κόστους με το οποίο επιβαρύνονται οι διάφοροι ενδιαφερόμενοι σε εθνικό και διεθνές επίπεδο λόγω τραυματισμών στον χώρο εργασίας και επαγγελματικών ασθενειών που οφείλονται σε πλημμελή ή ανύπαρκτα μέτρα επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας (ΕΑΥ). Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να αντιληφθούν οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής το μέγεθος των ελλείψεων στον τομέα της ΕΑΥ, ώστε να εφαρμοσθούν αποτελεσματικές πολιτικές στον συγκεκριμένο τομέα. Στο πλαίσιο του προαναφερθέντος έργου, το οποίο ολοκληρώθηκε το 2013, επανεξετάζονται τα μοντέλα εκτίμησης των επιπτώσεων των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών. Στόχος του έργου είναι να αποτελέσει για τον EU-OSHA σημείο εκκίνησης για την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού μοντέλου εκτιμήσεων στην ΕΕ των 28. Αντικείμενο της συνάντησης των εμπειρογνωμόνων ήταν να εξεταστούν τα βασικά αποτελέσματα του έργου και, βάσει αυτών, να προσδιοριστούν οι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τον EU-OSHA για τη διενέργεια εκτιμήσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο: οι υφιστάμενοι περιορισμοί, οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισής τους και, γενικότερα, οι ενδεικνυόμενες μεθοδολογικές προσεγγίσεις. Κατά την πρωινή συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε παρουσίαση της έκθεσης του EU-OSHA και συζητήθηκε η σκοπιμότητα της εκτίμησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ακολούθησε παρουσίαση του αυστραλιανού μοντέλου και του τρόπου εφαρμογής του σε άλλη χώρα (Σιγκαπούρη), προκειμένου να επισημανθούν ορισμένα από τα ζητήματα που αφορούν τη δυνατότητα μεταφοράς των μεθοδολογιών μεταξύ των χωρών. Η απογευματινή συνεδρίαση επικεντρώθηκε στα δύο βασικά και αναγκαία στάδια της ποσοτικής εκτίμησης του κόστους των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών: (1) στον προσδιορισμό του αριθμού των περιπτώσεων και (2) στην εκτίμηση του χρηματικού κόστους στις προσδιοριζόμενες περιπτώσεις. Η τελευταία συνεδρίαση περιελάμβανε ομαδική εργασία, ενώ στη 1 Eurostat (2010), Health and safety at work in Europe (1999-2007): A statistical portrait. Διατίθεται στη διεύθυνση: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ity_offpub/ks-31-09-290/en/ks-31-09-290-en.pdf (προσπελάστηκε στις 21 Ιουνίου 2013).
συνέχεια ακολούθησε συζήτηση γενικού περιεχομένου για τον απολογισμό και την κήρυξη της λήξης της συνάντησης. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στις εγκαταστάσεις του Οργανισμού στο Μπιλμπάο, στις 19 Ιουνίου 2014, με την ενεργό συμμετοχή εμπειρογνωμόνων. Η ημερήσια διάταξή της παρατίθεται στο παράρτημα 1, συμπεριλαμβανομένων συνδέσμων προς τις παρουσιάσεις, ενώ ο κατάλογος των συμμετεχόντων στη συνεδρίαση παρατίθεται στο παράρτημα 2. Οι επόμενες ενότητες περιγράφουν τα βασικά σημεία που συζητήθηκαν κατά τη συνάντηση βάσει της ημερήσιας διάταξης. 2 Εισαγωγή - Εργασίες σε εξέλιξη και προοπτικές Ο William Cockburn, αναπληρωτής προϊστάμενος της μονάδας πρόληψης και έρευνας του EU- OSHA, προέβη σε γενική παρουσίαση του Οργανισμού, με επίκεντρο το εν εξελίξει έργο ανασκόπησης των εκτιμήσεων κόστους των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών. Επίσης πραγματοποίησε μια σημαντική για τους εμπειρογνώμονες περιγραφή των μελλοντικών σχεδίων του EU-OSHA στον τομέα αυτόν και, συγκεκριμένα, της νέας δραστηριότητας για τα οφέλη της ΕΑΥ, στόχος της οποίας είναι η διενέργεια εκτίμησης στο επίπεδο της ΕΕ των 28. 3 Η ανάγκη εκτίμησης σε επίπεδο ΕΕ-28 Η Jadwiga Tudek από τη Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Κοινωνικής Ένταξης ανέλυσε εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τη σκοπιμότητα της διενέργειας μιας τέτοιας εκτίμησης. Ξεκίνησε αναφέροντας τη συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το άρθρο 153 της οποίας αναφέρεται στη βελτίωση του περιβάλλοντος εργασίας με στόχο την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων. Στη συνέχεια παρουσίασε τις διάφορες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ για τις οποίες θα μπορούσε να αξιοποιηθεί μια τέτοια εκτίμηση και, ειδικότερα, το πρόσφατο στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την ΕΑΥ (2014-2020), το οποίο αναφέρει ρητά τόσο την ανάγκη αξιολόγησης της σχέσης του κόστους - οφέλους έως το 2016 όσο και την ανάγκη αδιάλειπτης αξιολόγησης της πρακτικής εφαρμογής των εκτιμήσεων επιπτώσεων και των οδηγιών της ΕΕ για την ΕΑΥ στα κράτη μέλη της ΕΕ. Μετά την παρουσίαση ακολούθησε συζήτηση σχετικά με τα επίπεδα συμμόρφωσης και το γεγονός ότι, σύμφωνα με ορισμένους συμμετέχοντες, περισσότερη έμφαση δίνεται στην επιβολή ορίων παρά στον έλεγχο των επιπέδων συμμόρφωσης.. Εκφράστηκε η άποψη ότι το γεγονός αυτό μπορεί να οφείλεται κυρίως στην έλλειψη συγκρίσιμων δεδομένων σε επίπεδο χωρών. Αυτή είναι και ένας από τους λόγους για τους οποίους το νέο στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την ΕΑΥ αναφέρει ρητά την ανάγκη συλλογής δεδομένων καλής ποιότητας. Όσον αφορά, ωστόσο, τη συμμόρφωση, η γενική αίσθηση ήταν ότι σε γενικές γραμμές τα απαιτούμενα επίπεδα συμμόρφωσης επιτυγχάνονται, αλλά και πάλι η εικόνα αυτή δεν είναι πλήρης. Η ανάληψη δράσης πρέπει να βασίζεται στην ύπαρξη αξιόπιστων μοντέλων και δεδομένων και στην παροχή τεκμηριωμένων πληροφοριών σχετικά με το κόστος - περιλαμβανομένων των αναγκαίων επενδύσεων στην ΕΑΥ. Στόχος δεν είναι η σύγκριση των χωρών αλλά η παρακολούθηση της εξέλιξης με την πάροδο του χρόνου. 4 Παρουσίαση της έκθεσης του EU-OSHA Ο Xabier Irastorza από τον EU-OSHA παρουσίασε το έργο, επεξηγώντας το γενικό του πλαίσιο, τους κύριους στόχους και τη μεθοδολογία ανασκόπησης των μοντέλων. Τόνισε τα δύο στάδια για τη διενέργεια ορθής εκτίμησης, συγκεκριμένα (1) τον προσδιορισμό του αριθμού των περιπτώσεων και (2) την εκτίμηση του χρηματικού κόστους σε κάθε περίπτωση. Εν συνεχεία, ανέφερε τα είδη των δαπανών που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη που επιβαρύνονται με αυτές τις δαπάνες. Υπογράμμισε ορισμένες από τις βασικές παραμέτρους της διαδικασίας κατάρτισης μοντέλων, καθώς και τις πιθανές προκλήσεις για το επικείμενο έργο με αντικείμενο τα οφέλη της ΕΑΥ και την καθιέρωση σχετικής εκτίμησης στο επίπεδο της ΕΕ των 28. 2
Η συζήτηση επικεντρώθηκε σε αρκετά από τα προβλήματα που επισημάνθηκαν κατά την παρουσίαση. Όσον αφορά τη χρηματική αποτίμηση της ποιότητας ζωής, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει πραγματοποιήσει έρευνες σχετικά με το ποσό που θα ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν οι άνθρωποι για να διασφαλίσουν την ποιότητα της ζωής τους. Η μέση αξία -ή το κόστος με όρους εργάσιμων ημερών- ορίστηκε στις 6.000 ημέρες για την Σιγκαπούρη. Είναι προφανές ότι στο πλαίσιο της υπό εξέταση εκτίμησης μπορεί κάλλιστα να αξιοποιηθεί το εκτενές έργο του ΠΟΥ. Επίσης, από έρευνες που διενεργήθηκαν για το συγκεκριμένο θέμα στη Νέα Ζηλανδία προκύπτει ότι το κόστος της ψυχικής οδύνης αντιστοιχεί στο 95% του συνολικού κόστους που επωμίζεται η κοινωνία λόγω πλημμελών συνθηκών ΕΑΥ και ότι είναι, ως εκ τούτου, σημαντικό να προσμετράται. Αναφέρθηκε, επίσης, ότι μια κρίσιμη παράμετρος που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη είναι το τι ακριβώς μετράται με το ΑΕΠ και αν πράγματι είναι εφικτό να υπολογιστεί το κόστος των ελλείψεων στον τομέα της ΕΑΥ ως ποσοστό του ΑΕΠ, καθώς οι δύο δείκτες δεν μετρούν τα ίδια μεγέθη. Επισημάνθηκε ότι, για την ποσοτικοποίηση των επιπτώσεων των πλημμελών συνθηκών ΕΑΥ θα ήταν ίσως σκόπιμο να υπολογίζεται το κόστος για το ποσοστό τραυματισμών/ασθενειών ανά εργαζόμενο και ανά τομέα. Σε ό, τι αφορά τη συζήτηση σχετικά με τη μέθοδο επιπολασμού έναντι της μεθόδου επίπτωσης, υποστηρίχθηκε ότι η μέθοδος επιπολασμού καταλήγει σε υψηλότερα νούμερα όχι μόνο επειδή υπολογίζει το κόστος για περιπτώσεις που σημειώθηκαν αρχικά στο παρελθόν και εξακολουθούν στο παρόν, αλλά και επειδή ο αριθμός των ατυχημάτων κατά το παρελθόν ήταν μεγαλύτερος. Η μέθοδος της επίπτωσης παρέχει στοιχεία σχετικά με τις συνθήκες εργασίας στο παρόν. Ωστόσο, η εν λόγω προσέγγιση δεν λαμβάνει υπόψη παλαιότερες περιπτώσεις τα έξοδα των οποίων δεν έχουν ακόμη εξοφληθεί. Η ακρίβεια των υπολογισμών αυτών επηρεάζεται και από το γεγονός ότι πολλές περιπτώσεις αργούν να εκδηλωθούν, γεγονός που δυσχεραίνει την επιλογή μεταξύ μεθόδου επιπολασμού και μεθόδου επίπτωσης. Αν και η επιλογή αυτή εξαρτάται κατά πολύ από τα διαθέσιμα δεδομένα, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η μέθοδος του επιπολασμού παρέχει μια πιο σαφή εικόνα, καθώς μετρά πραγματικές περιπτώσεις και έξοδα στο παρόν ανεξάρτητα από τον χρόνο εκδήλωσης του εκάστοτε περιστατικού. 5 Αυστραλιανό μοντέλο υπολογισμού του κόστους Ο Richard Webster από τον οργανισμό Safe Work Australia παρουσίασε το αυστραλιανό μοντέλο, το οποίο αναγνωρίζεται ευρέως ως μία από τις πλέον έγκυρες εκτιμήσεις σε διεθνές επίπεδο. Όπως προαναφέρθηκε, ένα από τα ζητήματα που επισημάνθηκαν ήταν η ανάγκη να γίνει κατανοητό σε τι μας χρησιμεύει η εκτίμηση: πρόκειται κυρίως για έναν συγκριτικό δείκτη, ο οποίος όμως δεν καταγράφει την πραγματική μείωση του ΑΕΠ ή τις απώλειες στους διάφορους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Το μοντέλο λαμβάνει υπόψη πλήθος μεταβλητών. Ορισμένες ενδέχεται να επηρεάζουν αρνητικά τα αποτελέσματα της ΕΑΥ, αλλά ταυτόχρονα είναι υπεύθυνες για την αύξηση του ΑΕΠ. Ο Richard Webster επεσήμανε επίσης την ανάγκη συνυπολογισμού του κόστους συμμόρφωσης προς τους κανονισμούς για την ΕΑΥ. Έως τον Ιανουάριο του 2015 αναμένεται η διενέργεια νέας αυστραλιανής εκτίμησης, κατά πάσα πιθανότητα για το οικονομικό έτος 2012/13. Κατ 'αρχήν, η εκτίμηση του αριθμού των περιπτώσεων πρέπει να είναι ανεξάρτητη της μεθόδου υπολογισμού του κόστους, δεδομένου ότι πρόκειται για διαφορετικά στάδια της διαδικασίας. Το κόστος πρέπει να υπολογίζεται απευθείας βάσει του αριθμού των περιπτώσεων, ο οποίος πρέπει, ιδανικά, να είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμος. Στο αυστραλιανό μοντέλο εκτίμησης υιοθετείται η μέθοδος της επίπτωσης και δεν προσμετρώνται οι υλικές ζημιές, στον βαθμό που δεν έχουν επιπτώσεις στον άνθρωπο. Το μοντέλο μετρά το κόστος απουσιών από την εργασία επί μία εβδομάδα, συνυπολογίζοντας τις διάφορες καταστάσεις που επικρατούν στο εκάστοτε κράτος μέλος και οι οποίες ευθύνονται για την ελλιπή αναφορά του αριθμού των περιστατικών. Προσδιορίστηκαν τέσσερις τύποι ασθενειών που σχετίζονται σαφώς με την εργασία. Από τα δεδομένα προέκυψε ότι η αύξηση που σημειώθηκε στον αριθμό των ασθενειών συνοδεύτηκε από μείωση του αριθμού των χρόνιων περιπτώσεων. Το ποσοστό προσαρμογής που εφαρμόστηκε στο μοντέλο υπολογίστηκε βάσει του κόστους ευκαιρίας - λαμβανομένων υπόψη των επίσημων χρηματικών αξιών όπως προκύπτουν από τα ομόλογα μακράς διάρκειας- και του πληθωρισμού. Τέλος, ο Richard Webster πρόσθεσε ότι η αύξηση που 3
παρατηρήθηκε στο ποσοστό του συνολικού κόστους που επιβαρύνει τους εργαζόμενους συνδέεται άμεσα με την αύξηση των μισθών. Η συζήτηση που ακολούθησε την παρουσίαση επικεντρώθηκε στην ετερογένεια των συστημάτων αποζημιώσεων στα διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ και στο πώς η ετερογένεια αυτή επηρεάζει τη συγκρισιμότητα των υφιστάμενων εθνικών στατιστικών στοιχείων. Στο πλαίσιο αυτό, επισημάνθηκε ότι η έμφαση πρέπει να δίνεται στον αριθμό των χαμένων ετών και όχι στα συστήματα αποζημίωσης, όπως και ότι για τον προσδιορισμό του ποσοστού προσαρμογής πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η εξέλιξη των μισθών. Εξυπακούεται ότι ο επιμερισμός των δαπανών ανά υπόχρεο διαφέρει από χώρα σε χώρα -για παράδειγμα το μερίδιο των αυστραλών εργοδοτών επί των συνολικών εξόδων είναι μικρότερο από ό,τι το μερίδιο των εργοδοτών στο Ηνωμένο Βασίλειο. Συζητήθηκε επίσης το κατά πόσον είναι σκόπιμο να υποτεθεί ότι τα ποσοστά παραγωγικότητας αυξάνονται, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο τα μοντέλα μπορούν να υπολογίσουν το κόστος που συνεπάγεται η αύξηση του ποσοστού των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων και, κατ' επέκταση, των ημερών κατά τις οποίες ασθενούν στη διάρκεια της ζωής τους. Παρά, ωστόσο, το ενδεχόμενο μείωσης της ατομικής παραγωγικότητας, το σύνολο της παραγωγικότητας στην κοινωνία αναμένεται κατά πάσα πιθανότητα να αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου. 6 Μεταφορά μοντέλων μεταξύ χωρών - η πρόσφατη εμπειρία από τη μεταφορά της αυστραλιανής μεθοδολογίας στη Σιγκαπούρη O Jukka Takala από το Ινστιτούτο για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία της Σιγκαπούρης παρουσίασε το μοντέλο εκτίμησης της Σιγκαπούρης, το οποίο βασίστηκε στην αυστραλιανή μεθοδολογία. Η συνολική εκτίμηση είναι χαμηλότερη για τη Σιγκαπούρη σε σχέση με την Αυστραλία, κυρίως λόγω των μισθολογικών διαφορών μεταξύ των δύο χωρών. Όπως προαναφέρθηκε, ο κ. Jukka Takala υποστήριξε ότι οι εκτιμήσεις θα πρέπει να συνυπολογίζουν το κόστος της ψυχικής οδύνης, δεδομένου ότι αντιπροσωπεύει σημαντικό μερίδιο του τελικού κόστους για την κοινωνία -για το θέμα αυτό έχουν πραγματοποιηθεί εκτενείς έρευνες στη Νέα Ζηλανδία. Είναι σημαντικό να διερευνηθεί το χρονικό διάστημα παραμονής στην εργασία, καθώς το ποσοστό των ατόμων που συνταξιοδοτούνται πριν από την ηλικία των 55 ετών ποικίλλει μεταξύ των χωρών και επηρεάζει την κοινωνία και τη λειτουργία των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης. Ο Jukka Takala επιδοκίμασε το μοντέλο του Ηνωμένου Βασιλείου, επεσήμανε ωστόσο ορισμένες ελλείψεις στα βρετανικά στοιχεία για τα ατυχήματα. Τέλος, όσον αφορά τον αντίκτυπο των μοντέλων στην εκτίμηση του κόστους, πρόσθεσε ότι ορισμένες χώρες έχουν ήδη αναλάβει δράση. Για παράδειγμα, το νομικό πλαίσιο της Νορβηγίας τροποποιήθηκε για να επιτευχθεί πιο ισόρροπη κατανομή των βαρών μεταξύ των διαφόρων ενδιαφερόμενων παραγόντων. Ορισμένοι συμμετέχοντες παρατήρησαν επί του θέματος ότι θα ήταν σκόπιμο να παρέχονται πληροφορίες σχετικά με το κόστος με το οποίο επιβαρύνεται κάθε ενδιαφερόμενο μέρος, προκειμένου να λαμβάνονται πιο τεκμηριωμένες αποφάσεις σε επίπεδο πολιτικής. Επίσης συζητήθηκε η δυσκολία γενίκευσης των εκάστοτε συμπερασμάτων, λόγω των διαφορετικών δομών στους κλάδους των χωρών. Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν, πάντως, ως προς την ανάγκη αξιολόγησης του επιμερισμού ανά τομέα στις χώρες, από την οποία μπορούν να προκύψουν διάφορες ομαδοποιήσεις των χωρών ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση. Οι ομάδες αυτές θα μπορούσαν στη συνέχεια να αποτελέσουν τη βάση για την κατάρτιση μοντέλων, καθώς η πραγματοποίηση μιας τέτοιας ανάλυσης σε κλίμακα κράτους μέλους είναι ιδιαίτερα περίπλοκη. Επιπλέον, είναι σημαντικό να συνυπολογίζεται η διαφορετική ηλικιακή σύνθεση των χωρών, λαμβανομένων υπόψη της απασχολησιμότητας και της ηλικίας συνταξιοδότησης. Απηχώντας το πνεύμα της συζήτησης σχετικά με το ΑΕΠ και τις διαφορές μεταξύ των χωρών, κάποιοι συμμετέχοντες υποστήριξαν επίσης ότι για μια εκτίμηση σε επίπεδο ΕΕ πρέπει να αξιολογούνται οι συναλλαγές εντός της Ένωσης ούτως ώστε να προσδιορίζεται τι ακριβώς εκφράζει το ΑΕΠ και πώς συνεισφέρουν στο εκάστοτε εθνικό ΑΕΠ τρίτες χώρες. Πέραν τούτου, μολονότι ο υπολογισμός του 4
κόστους αποτελεί χρήσιμη και ενδιαφέρουσα διαδικασία, η έκφραση του κόστους ως ποσοστού του ΑΕΠ ενδέχεται να μην είναι η πιο πρόσφορη και αξιόπιστη μέθοδος. Διατυπώθηκαν, επίσης, ορισμένα σχόλια σχετικά με τη σχέση μεταξύ των οικονομικών διακυμάνσεων και των αποτελεσμάτων της ΕΑΥ, η οποία πρέπει να εξεταστεί και να ληφθεί υπόψη κατά την κατάρτιση μοντέλων. Η ανάγκη αυτή προκύπτει λόγω του ενδεχομένου αύξησης του αριθμού των ατυχημάτων μετά από αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας. Ωστόσο, αναμένεται μείωση των ποσοστών των ατυχημάτων σε κάποια χρονική στιγμή στο μέλλον, χάρη στα μέτρα πρόληψης και στη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση ως αποτέλεσμα της αλλαγής νοοτροπίας. Αυτή η αλλαγή νοοτροπίας είναι πού σημαντική και, σε συνδυασμό με την αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας, αναμένεται σίγουρα αύξηση της ευαισθητοποίησης. Ο κ. Takala παρουσίασε επίσης σχέδιο σχετικά με τις εκτιμήσεις του συνολικού κόστους του τραυματισμών και των ασθενειών στον χώρο εργασίας, το οποίο βασίστηκε μεν σε ευρωπαϊκά δεδομένα από την Eurostat, αλλά αναπροσαρμόστηκε σύμφωνα με τα εθνικά δεδομένα. Σε ό, τι αφορά τις επαγγελματικές ασθένειες χρησιμοποιήθηκε -για όλη την ΕΕ αυτή τη φορά- η μέθοδος του οφειλόμενου κλάσματος για τον πληθυσμό, όπως συνέβη στην περίπτωση της Φινλανδίας. Το εκάστοτε οφειλόμενο κλάσμα πρέπει να επιλέγεται βάσει επαρκώς τεκμηριωμένης και αιτιολογημένης απόφασης. Σε ό,τι αφορά τον καρκίνο που σχετίζεται με την εργασία, ελήφθησαν στοιχεία από το CAREX (Διεθνές σύστημα πληροφοριών σχετικά με την επαγγελματική έκθεση σε καρκινογόνους παράγοντες). Ωστόσο, κρίνεται σκόπιμο να λαμβάνονται υπόψη και άλλοι παράγοντες καρκίνου, πέραν της χρήσης χημικών ουσιών. 7 Υπολογισμός του κόστους ατυχημάτων και ασθενειών που σχετίζονται με την εργασία Η Heidi Edwards από την Εκτελεστική Αρχή για την Ασφάλεια και την Υγεία (HSE) παρουσίασε το βρετανικό μοντέλο που καταρτίστηκε από την HSE και επικεντρώνεται στο πρώτο στάδιο της διαδικασίας, συγκεκριμένα στον υπολογισμό του κόστους των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών. Σύμφωνα με τη Heidi Edwards, κατά το διάστημα 2006/7 πραγματοποιήθηκε μια σημαντική ανασκόπηση μεθοδολογίας η οποία επηρέασε τον αριθμό των περιπτώσεων και την σοβαρότητά τους. Πάντως, σε κάθε περίπτωση τα νέα στοιχεία που προκύπτουν και οι νέες έρευνες επιβάλλουν τη διαρκή τροποποίηση και επικαιροποίηση των μοντέλων. Κάτι τέτοιο ισχύει, για παράδειγμα, για τη χρηματική αποτίμηση της ψυχικής οδύνης, δεδομένου ότι γίνονται διαρκώς προσπάθειες συμπερίληψής της στο μοντέλο. Όσον αφορά τον καρκίνο που σχετίζεται με την εργασία, κατά την περίοδο 2014/15 αναμένεται να εφαρμοστεί μοντέλο υπολογισμού του σχετικού κόστους, το οποίο, εάν υπάρχουν δεδομένα καλής ποιότητας, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για περιπτώσεις στις οποίες η νόσος αργεί να εκδηλωθεί. Δεδομένου ότι αντιπροσωπεύει βασικό στάδιο της διαδικασίας, η χρήση αξιόπιστων δεδομένων αποτελεί ζήτημα υψίστης σημασίας. Για παράδειγμα, αποφασίστηκε ο αποκλεισμός των ατυχημάτων χωρίς τραυματισμό από το μοντέλο λόγω κακής ποιότητας των υφιστάμενων δεδομένων. Ομοίως, οι προβλεπόμενες από τον νόμο αναφορές τραυματισμών κυμαίνονται σε ικανοποιητικά επίπεδα για τους θανατηφόρους τραυματισμούς, οι οποίες είναι όμως ελλιπείς όσον αφορά τους μη θανατηφόρους τραυματισμούς. Υπενθυμίζεται ότι οι μη αναφερθέντες τραυματισμοί σχετίζονται με απουσία από την εργασία κάτω των επτά ημερών. Ο αριθμός τους είναι μεγάλος σε απόλυτη τιμή, αλλά το κόστος τους χαμηλό. Τέλος, μεγάλες δυσκολίες παρουσιάζει η εκτίμηση του αριθμού των ατόμων που θα παύσουν οριστικά να εργάζονται. 8 Επιμερισμός του κόστους Ο Michael Zand από την Εκτελεστική Αρχή για την Ασφάλεια και την Υγεία(HSE) εστίασε την παρουσίασή του στο δεύτερο στάδιο της διαδικασίας, στον υπολογισμό του κόστους. Η βασική μεθοδολογική αρχή που χρησιμοποιήθηκε για τον υπολογισμό αυτό ήταν το κόστος ευκαιρίας. 5
Ως βασικότερες συνιστώσες του κόστους προσδιορίστηκαν αφενός η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής -όπως προαναφέρθηκε- και αφετέρου η μείωση της παραγωγικότητας, οι οποίες συνδέονται κυρίως με την απουσία από την εργασία. Οι επιπτώσεις στην παραγωγικότητα σχετίζονται ως επί το πλείστον με την αδικαιολόγητη παρουσία στην εργασία (δυσμενείς επιπτώσεις της παρουσίας στην εργασία ατόμων με μερική ανικανότητα λόγω ατυχήματος/ασθένειας) στην παραγωγικότητα. Ωστόσο, το κόστος της αδικαιολόγητης παρουσίας στην εργασία είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί και, ως εκ τούτου, πρέπει να συνυπολογίζεται μόνο εφόσον εφαρμόζεται κάποια κατάλληλη μεθοδολογία ή είναι διαθέσιμες αξιόπιστες πηγές δεδομένων. Το κόστος συμμόρφωσης δεν λαμβάνεται υπόψη και είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Τα ασφάλιστρα περιλαμβάνονται ως δαπάνες που βαρύνουν τους εργοδότες. Μετά την παρουσίαση διατυπώθηκε σχόλιο σχετικά με τις εκτιμήσεις όσον αφορά την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής στον τομέα των οδικών μεταφορών, οι οποίες προηγούνται της επέλευσης του γεγονότος -για παράδειγμα, ενός θανατηφόρου τροχαίου ατυχήματος. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι, εν προκειμένω, η δυνατότητα μεταφοράς των μοντέλων μεταξύ των χωρών είναι περιορισμένη. Ωστόσο, η ΕΕ και ο ΟΟΣΑ έχουν προβεί σε συναφείς εκτιμήσεις. Ανάλογα σχόλια διατυπώθηκαν σχετικά με τις διαφορές μεταξύ των χωρών στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και στα συστήματα αποζημίωσης, και με το πώς οι διαφορές αυτές θα μπορούσαν να περιπλέξουν τον υπολογισμό του κόστους. 9 Γενική συζήτηση - ομαδική εργασία Μετά τις παρουσιάσεις, οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες για να συζητήσουν περαιτέρω τις κύριες μεθοδολογικές προκλήσεις και τους παράγοντες που πρέπει να λάβει υπόψη ο EU-OSHA για τη διενέργεια εκτίμησης στο επίπεδο της ΕΕ των 28. Στην παρούσα ενότητα συνοψίζονται οι συζητήσεις που πραγματοποιήθηκαν από τις δύο ομάδες και ο απολογισμός που ακολούθησε κατά τη συνεδρίαση της ολομέλειας. Σε ότι αφορά τον αριθμό των περιπτώσεων, προτάθηκε καταρχάς η χρήση των στοιχείων της ΕΕΔ (Ευρωπαϊκή έρευνα εργατικού δυναμικού) σχετικά με τα ατυχήματα (η χρήση των στοιχείων για τις ασθένειες είναι πιο δύσκολη) και η διενέργεια μελετών επιβεβαίωσης των περιπτώσεων που αναφέρθηκαν από τους ίδιους τους παθόντες. Επειδή για ορισμένες περιπτώσεις τα δείγματα ενδέχεται να είναι μικρά, κρίθηκε σκόπιμη η ομαδοποίηση των χωρών. Ένας ακόμη λόγος για τον οποίο κρίθηκε σκόπιμη η συγκεκριμένη προσέγγιση ήταν η αίσθηση ότι μπορεί να μην είναι εφικτή η κατάρτιση μοντέλων σε εθνικό επίπεδο για κάθε κράτος μέλος χωριστά. Σε κάθε περίπτωση, για να αποτυπώνεται μια όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα τόσο για τα ατυχήματα όσο και τις ασθένειες, η ΕΕΔ πρέπει να συμπληρώνεται με δεδομένα σε εθνικό επίπεδο. Λόγω των αποκλίσεων που παρατηρούνται μεταξύ των χωρών καθώς και της υποεκτίμησης του αριθμού των περιστατικών (π.χ. η αυξημένη κυκλοφορία και η μετάβαση προς και από τον τόπο εργασίας δεν περιλαμβάνονται) είναι απαραίτητο να εξετάζονται τα δεδομένα σε αμφότερα τα επίπεδα. Είναι επίσης σημειωτέο ότι η ΕΕΔ αναδεικνύει πολιτιστικές διαφορές, καθώς βασίζεται σε αυτοαξιολόγηση της κατάστασης από τους εργαζόμενους που συμμετέχουν στην έρευνα, γεγονός το οποίο εντείνει περαιτέρω τις αποκλίσεις μεταξύ των χωρών. Σε κάθε περίπτωση, οι πιο σημαντικές διαφορές οφείλονται στις εθνικές οικονομικές δομές ανά τομέα δραστηριότητας. Η προσέγγιση της εκτίμησης του αριθμού των περιπτώσεων απαιτεί ενδεχομένως εφαρμογή της μεθόδου οφειλόμενου κλάσματος για τον πληθυσμό. Στην περίπτωση αυτή πρέπει, όπως επισημάνθηκε παραπάνω, οι υποθέσεις που θα διατυπώνονται να είναι δεόντως τεκμηριωμένες. Η έκθεση του EU-OSHA παρέχει μια ανασκόπηση των διαφόρων μεθοδολογιών που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του κόστους με το οποίο επιβαρύνονται οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες. Συζητήθηκε το κατά πόσον θα ήταν σκόπιμη η απλή προσθήκη στοιχείων τα οποία έχουν υπολογιστεί βάσει διαφορετικών μεθόδων. Για παράδειγμα, η εφαρμογή της μεθόδου του ανθρώπινου κεφαλαίου είναι όντως σκόπιμη στην περίπτωση των εργαζομένων, αλλά όχι απαραίτητα και στην περίπτωση των εργοδοτών, καθώς δεν σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο. Ο προσδιορισμός των δαπανών μπορεί να είναι σχετικά εύκολος, ωστόσο η συμπερίληψή τους κατά τρόπο ρεαλιστικό και ασφαλή δεν είναι πάντα απλή υπόθεση. Παρόλα αυτά, όπως αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της συνάντησης, τα 6
μοντέλα πρέπει να βασίζονται σε παραδοχές οι οποίες πρέπει να είναι δεόντως τεκμηριωμένες για την ορθή και διαφανή λήψη αποφάσεων. Η μεταφορά των μοντέλων υπολογισμού του κόστους μεταξύ των χωρών υπόκειται ενδεχομένως σε ορισμένους περιορισμούς. Δεν είναι αυτονόητο ότι η διαδικασία αυτή είναι απλή. Διατυπώθηκε η πρόταση να μη συμπεριλαμβάνονται οι έμμεσες δαπάνες, όπως η απώλεια εμπορικών σημάτων ή οι υλικές ζημιές, αλλά αντιθέτως να δοθεί έμφαση στην ανθρώπινη απώλεια. Όσον αφορά το κόστος παραγωγής, θα πρέπει να γίνεται στάθμιση με βάση τη χώρα. Αντίστοιχα, όσον αφορά την αξία της ανθρώπινης ζωής, υπήρξε συζήτηση για το κατά πόσον πρέπει να συμπεριληφθούν διαφορετικά στοιχεία ανά χώρα. Ορισμένοι υποστήριξαν ότι πρέπει να εφαρμόζονται παντού οι ίδιες τιμές, ενώ άλλοι τόνισαν ότι η ψυχική οδύνη εκτιμάται διαφορετικά από χώρα σε χώρα. Μία λύση είναι η έκφραση της αξίας με όρους ΙΑΔ (ισοτιμία αγοραστικής δύναμης). Όσον αφορά τον δείκτη που πρέπει να χρησιμοποιείται, συζητήθηκε το κατά πόσον πρέπει να χρησιμοποιείται ο μισθός ή το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και το πώς θα εφαρμόζεται, σε αμφότερες τις περιπτώσεις, με συνεκτικό τρόπο στις συμμετέχουσες στην έρευνα χώρες. Διατυπώθηκε παρατήρηση σχετικά με τη χρήση των αποτελεσμάτων των μοντέλων. Για παράδειγμα, οι εκτιμήσεις της HSE αποδείχτηκαν χρήσιμες για τους χρήστες σε ό,τι αφορά: την παρουσίαση της διαβάθμισης και των ποσοστών σε κοινό νόμισμα την παροχή πληροφοριών σχετικά με την κατανομή των δαπανών ανά ενδιαφερόμενο μέρος την παρακολούθηση των μεταβολών με την πάροδο του χρόνου τον υπολογισμό μοναδιαίου κόστους, ο οποίος είναι χρήσιμος για τους σκοπούς της εκτίμησης. Όσον αφορά τη χρήση των δεδομένων, είναι σημαντικό να διευκρινιστούν οι ελλείψεις των πληροφοριών, ώστε να αποφευχθεί κατά το δυνατόν η εσφαλμένη χρήση τους. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά ο τρόπος μετάδοσης των αποτελεσμάτων των μοντέλων. Εξίσου σημαντική είναι η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών όχι μόνο στον προσδιορισμό / στην επικύρωση των υφιστάμενων δεδομένων, αλλά και στη συζήτηση σχετικά με μια αρχική προτεινόμενη μεθοδολογία. Προστέθηκε ότι είναι σημαντικό να διενεργείται εκτίμηση σε συνάρτηση με άλλα στοιχεία, όπως τα DALY, 2 και να παρέχονται πληροφορίες ανά τομέα και ανά είδος κινδύνου, διότι οι συνδυασμένες πληροφορίες είναι συνήθως ιδιαίτερα διαφωτιστικές. Όσον αφορά τους περιορισμούς που διατυπώθηκαν κατά τις συζητήσεις και την προστιθέμενη αξία των μοντέλων, επισημάνθηκε ότι είναι απαραίτητο να διαφοροποιούνται σαφώς τα δύο στάδια, δηλαδή, αφενός ο υπολογισμός του αριθμού των περιπτώσεων και αφετέρου ο υπολογισμός του μέσου κόστους σε κάθε περίπτωση. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα μοντέλα θα μπορούσαν επίσης να αξιοποιηθούν για τον εντοπισμό των ελλείψεων στα δεδομένα μέσω της ενδελεχούς επανεξέτασης του διαθέσιμου υλικού. Σύμφωνα με ένα τελευταίο σχόλιο, ο EU-OSHA θα μπορούσε να ξεκινήσει με τη διενέργεια μιας σχετικά εύκολης εκτίμησης ούτως ώστε να έχει εν ευθέτω χρόνω στη διάθεσή του ένα μοντέλο υπολογισμού κόστους, Το μοντέλο αυτό θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως βάση διαλόγου και προβολής δράσεων ευαισθητοποίησης. Οι αναγκαίες βελτιώσεις θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν σε μεταγενέστερο χρόνο. 10 Καταληκτικές παρατηρήσεις και επόμενα βήματα Η ομάδα του EU-OSHA (William Cockburn, Dietmar Elsler και Xabier Irastorza) κήρυξε τη λήξη της συνάντησης ευχαριστώντας τους συμμετέχοντες για την ενεργό συμβολή τους στη συζήτηση και τις χρήσιμες παρατηρήσεις τους σχετικά με τις μελλοντικές ενέργειες. Μέχρι το τέλος του 2014, ο EU- OSHA θα δημοσιεύσει ηλεκτρονική σύνοψη των κύριων σημείων που συζητήθηκαν στη συνεδρίαση των εμπειρογνωμόνων και θα ξεκινήσει διαδικασία σύναψης συμβάσεων για το σχέδιο σχετικά με την εκτίμηση σε επίπεδο ΕΕ-28, η οποία θα πρέπει να είναι έτοιμη περί τα τέλη του 2016. Οι 2 Αναπροσαρμοσμένα λόγω αναπηρίας έτη ζωής. 7
συμμετέχοντες εμπειρογνώμονες, καθώς και τα ενδιαφερόμενα μέρη του EU-OSHA, θα παραμένουν ενήμεροι. 8
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΞΗ ΠΛΗΜΜΕΛΕΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΑΥ - -ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΕ ΤΩΝ 28 Συνάντηση εμπειρογνωμόνων για την εκτίμηση του κόστους των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών EU-OSHA 19 Ιουνίου 2014 09:00-09:10 09:10-09:20 09:20-09:30 09:30-10:15 10:15-11.00 11:00-11:30 Διάλειμμα 11:30-12:15 Εισαγωγή (πρώτη ανταλλαγή απόψεων) Xabier Irastorza και Dietmar Elsler, EU-OSHA Εργασίες σε εξέλιξη και προοπτικές William Cockburn, EU-OSHA Η ανάγκη εκτίμησης σε επίπεδο ΕΕ28 Jadwiga Tudek, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης Παρουσίαση της έκθεσης του EU-OSHA Xabier Irastorza, EU-OSHA Αυστραλιανό μοντέλο υπολογισμού του κόστους Richard Webster, Safe Work Australia Μεταφορά μοντέλων μεταξύ χωρών - η πρόσφατη εμπειρία από την εφαρμογή της αυστραλιανής μεθοδολογίας στη Σιγκαπούρη Jukka Takala, Ινστιτούτο για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, Σιγκαπούρη 12:30-13:30 Μεσημεριανό διάλειμμα 13:30-14:15 14:15-15:00 15:00-15:30 Διάλειμμα 15:30-17:00 Υπολογισμός του κόστους των ατυχημάτων και των ασθενειών που σχετίζονται με την εργασία Heidi Edwards, Εκτελεστική Αρχή για την Ασφάλεια και την Υγεία (HSE) Επιμερισμός του κόστους Michael Zand, Εκτελεστική Αρχή για την Ασφάλεια και την Υγεία (HSE) Γενική συζήτηση Παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη Περιορισμοί/δυνατότητες Μεθοδολογική προσέγγιση 9
(σύνολο συμμετεχόντων) 17:00-17:15 Καταληκτικές παρατηρήσεις και επόμενα βήματα Xabier Irastorza και Dietmar Elsler, EU-OSHA 10
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Όνομα Οργανισμός Χώρα Heidi EDWARDS Ana María GARCÍA HSE - Εκτελεστική Αρχή για την Ασφάλεια και την Υγεία ISTAS (CC OO Research Institute), Universidad de Valencia Ηνωμένο Βασίλειο Ισπανία Ernst KONINGSVELD Ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας Κάτω Χώρες Lesley RUSHTON Desislava STOILOVA Jukka TAKALA Αντώνης ΤΑΡΓΟΥΤΖΙΔΗΣ Jadwiga TUDEK Occupational Epidemiology, Imperial College London Southwest University Neofit Rilski, Faculty of Economics Ινστιτούτο για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛ.ΙΝ.Y.A.E.) ΓΔ Απασχόλησης -Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ηνωμένο Βασίλειο Βουλγαρία Σιγκαπούρη Ελλάδα Ευρωπαϊκή Επιτροπή Richard WEBSTER Safe Work Australia Αυστραλία Mike ZAND William COCKBURN Dietmar ELSLER Xabier IRASTORZA Elke SCHNEIDER HSE - Εκτελεστική Αρχή για την Ασφάλεια και την Υγεία Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία Ηνωμένο Βασίλειο EU-OSHA EU-OSHA EU-OSHA EU-OSHA 11