ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΖΗΤΗΣΗΣ Ορισμός: Η ελαστικότητα ζήτησης, ενός αγαθού ως προς την τιμή του δίνεται από την ποσοστιαία μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας προς την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής του. Δηλαδή % ό. % ή Σχέση ελαστικότητας ζήτησης και κλίση της καμπύλης ζήτησης. Εφόσον, η κλίση της καμπύλης ζήτησης είναι ως:, η ελαστικότητα μπορεί να γραφεί ί D Άρα, υπάρχει αντίστροφη σχέση μεταξύ κλίσης της καμπύλης ζήτησης και ελαστικότητας ζήτησης, η οποία απεικονίζεται στο παρακάτω διάγραμμα. () Δ D Δ Δ D ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΖΗΤΗΣΗΣ & ΚΛΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΜΠΥΛΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ
Έστω ότι έχουμε δυο καμπύλες ζήτησης, D και D, οι οποίες αντιστοιχούν σε δυο αγαθά με διαφορετικές κλίσεις, όπου η κλίση της D είναι μεγαλύτερη της κλίσης της D. Υποθέτουμε ότι υπάρχει μια αρχική ισόποση μεταβολή της τιμής, η οποία επιφέρει μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας για το αγαθό και για το αγαθό. Όσο μεγαλύτερη είναι η κλίση της καμπύλης ζήτησης τόσο μικρότερη είναι η μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας, κλίση D > κλίση D άρα. Συμπέρασμα: Όσο μεγαλύτερη είναι η κλίση της καμπύλης ζήτησης τόσο μικρότερη είναι ευαισθησία της ζητούμενης ποσότητας στις μεταβολές της τιμής του αγαθού και επομένως τόσο μικρότερη είναι η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή. Χαρακτηριστικά της Ελαστικότητας Ζήτησης Ο συντελεστής της ελαστικότητας ζήτησης παίρνει τιμές από μέχρι 0. Μια γραμμική συνάρτηση ζήτησης συνήθως γράφεται ως: a. Επειδή όμως το διάγραμμα της καμπύλης ζήτησης έχει στον οριζόντιο άξονα (ανεξάρτητη μεταβλητή) την ζητούμενη ποσότητα, η συνάρτηση η οποία περιγράφει αυτή την καμπύλη είναι η αντίστροφη συνάρτηση ζήτησης, ελαστικότητας δίνεται από τη σχέση: εφόσον d d a. Επομένως, ο συντελεστής d d () Από τη σχέση () φαίνεται ότι η τιμή του συντελεστή ελαστικότητας μεταβάλλεται κατά μήκος μιας καμπύλης ζήτησης εφόσον μεταβάλλεται το πηλίκο. a d d d d
Μπορεί να αποδειχθεί εύκολα ότι ο συντελεστής ελαστικότητας στο παρακάτω διάγραμμα δίνεται από το πηλίκο δυο διαστημάτων: M (3) M όπου το σημείο Μ είναι το μέσο της καμπύλης ζήτησης ΑΒ. Επομένως, ο συντελεστής ελαστικότητας στο σημείο Α είναι εφόσον το τμήμα ΜΑ είναι μηδέν. Ομοίως, συντελεστής ελαστικότητας στο σημείο Β είναι 0 εφόσον το τμήμα ΜΒ είναι μηδέν. a Ελαστική περιοχή M a a Ανελαστική περιοχή 0 a 0 Οποιοδήποτε σημείο δεξιά του Μ χαρακτηρίζεται από εφόσον θα ισχύει M M, και αντίθετα οποιοδήποτε σημείο αριστερά του Μ θα χαρακτηρίζεται από εφόσον M M. Αν 0 η ζήτηση είναι τελείως ανελαστική Αν η ζήτηση έχει μοναδιαία ελαστικότητα 3
Αν η ζήτηση είναι τελείως ελαστική Αν 0 η ζήτηση είναι ανελαστική Αν η ζήτηση είναι ελαστική Παράγοντες που επηρεάζουν την ελαστικότητα της ζήτησης ) Η ύπαρξη υποκατάστατων. Η ζήτηση είναι τόσο περισσότερο ελαστική όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των υποκατάστατων ενός αγαθού. ) Η φύση των αναγκών τις οποίες ένα αγαθό ικανοποιεί. Αναμένουμε τα αγαθά πρώτης ανάγκης να έχουν μικρή ελαστικότητα ενώ τα αγαθά πολυτελείας να έχουν μεγαλύτερη. 3) Ο χρονικός ορίζοντας. Η ζήτηση είναι περισσότερη ελαστική στη διάρκεια μακροχρόνιου ορίζοντα. 4) Το ποσοστό του εισοδήματος το οποίο δαπανάται για κάποιο αγαθό. Νόμος του Engel, σχετίζεται με το. Ελαστικότητας ζήτησης και οριακή δαπάνη Η σχέση της ελαστικότητας ζήτησης και της οριακής δαπάνης είναι: MR Έστω μια αντίστροφη συνάρτηση ζήτησης f αγαθού είναι: TR f. Η οριακή δαπάνη επομένως είναι: (4). Η δαπάνη για την αγορά του dtr d d d d d MR d d d d d (5) από τον ορισμό της ελαστικότητας ζήτησης έχουμε d, οπότε η (.5) d γράφεται : d TR MR d (6) Επομένως ισχύει ότι το πρόσημο της MR εξαρτάται από το εάν το 4
d TR MR 0 d αν. Όταν η ζήτηση είναι ελαστική τα οριακά έσοδα είναι αρνητικά και επομένως μια μείωση (αύξηση) της τιμής του αγαθού θα αυξήσει (μειώσει) την καταναλωτική δαπάνη (ή τα έσοδα των πωλητών), TR. d TR d 0 αν. Όταν η ζήτηση έχει μοναδιαία ελαστικότητα η μεταβολή της τιμής του αγαθού δεν επηρεάζει την καταναλωτική δαπάνη. d TR MR 0 d αν. Όταν η ζήτηση είναι ανελαστική τα οριακά έσοδα είναι θετικά και επομένως μια μείωση (αύξηση) της τιμής του αγαθού θα μειώσει (αυξήσει) TR. την καταναλωτική δαπάνη (ή τα έσοδα των πωλητών), Η προαναφερθείσα σχέση μεταξύ ελαστικότητας και εσόδων μπορεί να απεικονιστεί με το παρακάτω διάγραμμα. 0 Έστω, ότι υπάρχει ένα αγαθό με ελαστική ζήτηση και η αρχική ισορροπία δίνεται από το συνδυασμό,. Επομένως, οι δαπάνες των καταναλωτών δίνονται από το παραλληλόγραμμο 0. Αν η τιμή του αγαθού μειωθεί σε η ζητούμενη ποσότητα θα αυξηθεί σε και οι δαπάνες κατανάλωσης θα είναι 0. Εφόσον 5
περιοχή συνεπάγεται ότι 0 0 δηλαδή η μείωση της τιμής του αγαθού οδήγησε σε αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης. Επομένως, εάν η ζήτηση ενός αγαθού είναι ελαστική τότε οι δαπάνες των καταναλωτών (ή τα έσοδα των πωλητών) μεταβάλλονται προς την αντίθετη κατεύθυνση με την μεταβολή της τιμής. Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει σε ένα προϊόν με ανελαστική ζήτηση. Αν τότε οι δαπάνες των καταναλωτών μειώνονται, δηλαδή μεταβάλλονται προς την ίδια κατεύθυνση με την μεταβολή της τιμής. Σταυροειδής Ελαστικότητα Η Σταυροειδής Ελαστικότητα δείχνει την % μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού Α που προκαλείται από μια % μεταβολή της τιμής ενός αγαθού Β (7) Υποκατάστατα (ανταγωνιστικά) προϊόντα: 0. Αν η τιμή του αγαθού Β μειωθεί τότε οι καταναλωτές τείνουν να αντικαταστήσουν ποσότητα του αγαθού Α με το φθηνότερο πλέον Β οπότε η κατανάλωση του Α μειώνεται. Το αντίθετο συμβαίνει με την αύξηση της τιμής του Β. Το αποτέλεσμα υποκατάστασης ανταγωνιστικών προϊόντων είναι θετικό.. Συμπληρωματικά προϊόντα : 0. Αν η τιμή του αγαθού Β μειωθεί τότε οι καταναλωτές τείνουν να αυξήσουν την ποσότητα του αγαθού Α. Εφόσον τα προϊόντα Α και Β είναι συνδεδεμένα και η μείωση της τιμής του Α αυξάνει την κατανάλωση του Β (καφές-ζάχαρη). Το αποτέλεσμα υποκατάστασης ανταγωνιστικών προϊόντων είναι αρνητικό.. 6
Προσοχή: ο χαρακτηρισμός δυο αγαθών ως υποκατάστατων ή ανταγωνιστικών προυποθέτει σταθερό πραγματικό εισόδημα, δηλαδή εστιάζουμε την προσοχή μας στο αποτέλεσμα υποκατάστασης και αγνοούμε το αποτέλεσμα εισοδήματος. Ελαστικότητα Ζήτησης ως προς το Εισόδημα (Εισοδηματική Ελαστικότητα) Η Εισοδηματική Ελαστικότητα δείχνει την % μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού Α που προκαλείται από μια % μεταβολή του ονομαστικού εισοδήματος. Αγαθά με Αγαθά με χαρακτηρίζονται αγαθά πολυτελείας. χαρακτηρίζονται αγαθά βασικά ή αναγκαία. Παρατήρηση: Η Εισοδηματική Ελαστικότητα μεταβάλλεται με το επίπεδο του εισοδήματος. Ενδέχεται ένα αγαθό να είναι για χαμηλά εισοδήματα αλλά 0 για υψηλά επίπεδα εισοδήματος. (8) 7