Το έργο συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE+, το χρηματοδοτικό μέσο της Ε.Ε. για το περιβάλλον

Το έργο συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE+, το χρηματοδοτικό μέσο της Ε.Ε. για το περιβάλλον

2

1. Εισαγωγή Το έργο Recycling@Home «Ανακύκλωση στο σπίτι-ανάπτυξη και επίδειξη ενός οικολογικού και καινοτόμου συστήματος για την οικιακή ανακύκλωση αποβλήτων» αφορά στο σχεδιασμό και εφαρμογή συστήματος διαλογής και συμπίεσης στην πηγή ξηρών ανακυκλωσίμων υλικών απορριμμάτων. Φορείς υλοποίησης του προγράμματος είναι ο Δήμος Αμαρουσίου (συντονιστής εταίρος) σε συνεργασία με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και συγκεκριμένα τη Μονάδα Περιβαλλοντικής Επιστήμης και Τεχνολογίας της Σχολής Χημικών Μηχανικών, το Δήμο Μάνδρας-Ειδυλλίας και την ENVIRECO Συμβουλευτική Α.Ε.. Η υλοποίηση του έργου Recycling@Home πραγματοποιήθηκε με τη συγχρηματοδότηση του ευρωπαϊκού εργαλείου για το Περιβάλλον LIFE+ (LIFE11 ENV/GR/000950). Οι δράσεις του προγράμματος περιλαμβάνουν το σχεδιασμό και την κατασκευή της οικιακής συσκευής συμπίεσης απορριμμάτων χάρτου, πλαστικών και μετάλλων καθώς και την πιλοτική εφαρμογή του συστήματος σε 40 νοικοκυριά του Δήμου Αμαρουσίου και σε ακόμη 40 νοικοκυριά του Δήμου Μάνδρας-Ειδυλλίας. Τα αποτελέσματα της πιλοτικής φάσης του έργου οδήγησαν στη σύνταξη οδηγιών για την εφαρμογή του συστήματος σε επίπεδο Δήμου (πλήρης κλίμακα). Με την εφαρμογή του προγράμματος σε πλήρη κλίμακα αναμένεται ότι θα επιτευχθούν σημαντικές: αυξήσεις στα ποσοστά ανακύκλωσης και μειώσεις στον όγκο και στην ποσότητα των απορριμμάτων που οδηγούνται προς ταφή οδηγώντας στη διασφάλιση της αξιοποίησης των παραγόμενων δευτερογενών πρώτων υλών χάρτου, πλαστικών, μετάλλων και γυαλιού. Το έργο LIFE11 ENV/GR/000950 συνάδει απόλυτα με τις επιταγές της Οδηγίας Πλαίσιο 98/2008, σύμφωνα με την οποία ορίζεται ως προτεραιότητα η διαλογή στην πηγή των απορριμμάτων καθώς και η επαναχρησιμοποίησή των. Στο ίδιο πλαίσιο, το έργο διασφαλίζει την υιοθέτηση πρακτικών για την προετοιμασία προς την επαναχρησιμοποίηση υλικών, όπως αυτή ορίζεται στο Άρθρο 4 της εν λόγω Οδηγίας. Ταυτόχρονα με την αύξηση των αξιοποιήσιμων ξηρών ανακυκλωσίμων υλικών απορριμμάτων, η εφαρμογή του εν λόγω συστήματος μπορεί να συμβάλλει στη μείωση των βιοαποδομήσιμων ποσοτήτων απορριμμάτων που οδηγούνται με τις υφιστάμενες πρακτικές διαχείρισης απορριμμάτων προς ταφή. Με τον τρόπο αυτό, διασφαλίζεται και η επίτευξη των στόχων που ορίζονται σύμφωνα με την Οδηγία 1999/21/ΕΕ περί υγειονομικής ταφής. 3

Ταυτότητα έργου LIFE11 ENV/GR/000950 Τοποθεσία: Περιφέρεια Αττικής, Ελλάδα Συνολικός Προϋπολογισμός έργου: 1.121.792 Συγχρηματοδότηση ΕΕ: 560.896 Διάρκεια: 40 μήνες [1/9/2012-31/12/2015] Βασικές δράσεις του έργου: Σχεδιασμός συστήματος διαλογής και συμπίεσης στην πηγή των ανακυκλώσιμων υλικών. Διαλογή και συμπίεση στην πηγή μετακαταναλωτικών υλικών προϊόντων και συγκέντρωσή των σε προεπιλεγμένους χώρους των Δήμων εφαρμογής του έργου. Σχεδιασμός και κατασκευή πρωτότυπης συσκευής συμπίεσης ανακυκλωσίμων υλικών απορριμμάτων. Πιλοτική εφαρμογή του πρωτότυπου συστήματος διαχείρισης ξηρών ανακυκλωσίμων υλικών απορριμμάτων σε επιλεγμένα νοικοκυριά και δημοτικούς χώρους ευρείας επισκεψιμότητας σε επιλεγμένους Δήμους. Σύνταξη οδηγιών εφαρμογής του συστήματος Recycling@Home σε επίπεδο Δήμου. Διάδοση αποτελεσμάτων του έργου. Βασικοί & Επιμέρους Στόχοι του έργου: Ενίσχυση της πρακτικής της διαλογής στην πηγή των ανακυκλωσίμων υλικών απορριμμάτων. Ελαχιστοποίηση του όγκου των ανακυκλωσίμων υλικών απορριμμάτων. Αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης και ταυτόχρονη μείωση των ποσοτήτων απορριμμάτων που οδηγούνται προς υγειονομική ταφή. Μείωση των εκπεμπόμενων αερίων ρύπων κατά τα στάδια της αλυσίδας διαχείρισης των απορριμμάτων. Σχεδιασμός και κατασκευή πρωτότυπης συσκευής συμπίεσης οικιακών ανακυκλωσίμων υλικών απορριμμάτων. Σχεδιασμός και βελτιστοποίηση αποκεντρωμένου συστήματος διαχείρισης ανακυκλωσίμων υλικών απορριμμάτων σε πιλοτική κλίμακα με στόχο την ευελιξία υιοθέτησης από οποιοδήποτε Δήμο. 4

2. Αποκεντρωμένο σύστημα διαχείρισης Ξηρών Ανακυκλωσίμων Υλικών Απορριμμάτων Το σύστημα διαλογής και συμπίεσης στην πηγή των ανακυκλωσίμων υλικών απορριμμάτων εφαρμόστηκε μετά από εκτεταμένη τεχνική έρευνα και λεπτομερή σχεδιασμό για την ορθή και λειτουργική κατασκευή της συσκευής συμπίεσης των ανακυκλωσίμων υλικών απορριμμάτων καθώς και την επιμελή παρατήρηση της πιλοτικής εφαρμογής του έργου. Το σύστημα περιλαμβάνει: τη διαλογή των υλικών-στόχων (χαρτί, πλαστικό, μέταλλο, γυαλί) του έργου από τους δημότες, τη συμπίεση των υλικών απορριμμάτων χάρτου, πλαστικών και μετάλλων με τον πρότυπο οικιακό ανακυκλωτή από τους συμμετέχοντες στην οικία τους, την τοποθέτηση των υλικών στόχων με τη χρήση σακουλών διαφορετικού χρωματισμού σε προκαθορισμένο εμφανές σημείο της οικίας τους και σε προκαθορισμένη ημερομηνία και κατόπιν ενημέρωσης τη συλλογή των σακουλών από ειδικευμένο κλιμάκιο της Διεύθυνσης Καθαριότητας και τη συγκέντρωσή τους σε προεπιλεγμένα σημεία του Δήμου με σκοπό τη μετέπειτα αξιοποίησή τους ως δευτερογενείς πρώτες ύλες. 5

6

3. Η συσκευή συμπίεσης χάρτου, πλαστικών & μετάλλων Recycling@Home Αναπόσπαστο κομμάτι του συστήματος διαχείρισης ανακυκλωσίμων υλικών Recycling@Home αποτελεί η συσκευή συμπίεσης οικιακών απορριμμάτων χάρτου, πλαστικών και μετάλλων. Πρόκειται για μία κατασκευή από ανοξείδωτο ατσάλι, η οποία περιλαμβάνει τη συσκευή και το κουτί συμπίεσης. Η λειτουργία της συσκευής βασίζεται στο χειροκίνητο μοχλό συμπίεσης, ο οποίος ενεργοποιεί το ενσωματωμένο υδραυλικό σύστημα συμπίεσης. Η συσκευή συμπίεσης οικιακών ανακυκλωσίμων υλικών σχεδιάστηκε από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. 7

4. Η πιλοτική εφαρμογή του έργου Recycling@Home Το αποκεντρωμένο σύστημα διαχείρισης ανακυκλωσίμων υλικών Recycling@Home εφαρμόστηκε πιλοτικά σε περιοχές της Περιφέρειας Αττικής, και συγκεκριμένα στο Δήμο Αμαρουσίου και στο Δήμο Μάνδρας-Ειδυλλίας. Πιο αναλυτικά, τα επιλεγμένα νοικοκυριά -στα οποία είχε εγκατασταθεί στο οικιακό σύστημα συμπίεσης- διαχώριζαν και συμπίεζαν τα απορρίμματά τους. Στο πλαίσιο αυτό, είχε δημιουργηθεί δίκτυο αποκομιδής το οποίο πραγματοποιούσε δρομολόγια (περίπου κάθε δεύτερη εβδομάδα του μήνα), εφόσον προηγουμένως είχαν ενημερωθεί οι συμμετέχοντες προκειμένου να αφήσουν τις σακούλες με τα προδιαλεγμένα και συμπιεσμένα υλικά σε προκαθορισμένο σημείο. Δήμος Αμαρουσίου Δήμος Μάνδρας-Ειδυλλίας Στο δίκτυο του έργου ενσωματώθηκαν κατά τη διάρκεια της πιλοτικής εφαρμογής του έργου το Χαμόγελο του Παιδιού, το 6 ο Γυμνάσιο Αμαρουσίου και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Δήμου Αμαρουσίου. 8

5. Οδηγός για την εφαρμογή του συστήματος Recycling@Home σε επίπεδο Δήμου Το αποκεντρωμένο σύστημα διαχείρισης ανακυκλωσίμων υλικών Recycling@Home μελετήθηκε κατά τη διάρκεια της πιλοτικής του λειτουργίας προκειμένου να εξεταστεί η δυνατότητα εφαρμογής του σε πλήρη κλίμακα, δηλαδή σε επίπεδο Δήμου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης που πραγματοποιήθηκε, η εφαρμογή του προγράμματος σε πλήρη κλίμακα είναι σε θέση να παράξει υψηλά ποσοστά κέρδους για μία επιχείρηση που θα αναλάβει την υλοποίηση του έργου προώθησης του ανακυκλωτή στην αγορά. Ο ανακυκλωτής Recycler@Home προτείνεται να κατασκευάζεται από μια εταιρία η οποία ήδη έχει παρουσία στην αγορά ανακύκλωσης, με σκοπό -εκμεταλλευόμενη το υπάρχον δίκτυο της- να επιτύχει οικονομίες κλίμακας και ταχύτερη επιστροφή της επένδυσης. Το εν λόγω προϊόν συνοδεύεται με ένα έξυπνο εργαλείο πληροφορικής-πλατφόρμα, χρήσιμο για την παρακολούθηση και τη διαχείριση του έργου από το Κέντρο Ανακύκλωσης του εκάστοτε Δήμου. Επιπροσθέτως, μπορεί να λειτουργήσει και ως μια πλατφόρμα ευαισθητοποίησης μέσω της οποίας ο Δήμος θα επικοινωνεί συνεχώς με τους πολίτες (εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση, παροχή κινήτρων). Δραστηριότητες όπως η συντήρηση των ανακυκλωτών (συμβόλαια), ευαισθητοποίηση, εκπαίδευση ή άλλες συμβουλευτικές υπηρεσίες μπορούν επίσης να δημιουργήσουν έσοδα για την εταιρεία. Η αρχική επένδυση υπολογίζεται στα 500.000 με 600.000. Κατά τη διερεύνηση του αισιόδοξου σεναρίου της μελέτης το σύστημα σχετίζεται με την πώληση συνολικά 45.000 ανακυκλωτών σε χρονικό διάστημα 8 ετών (κάλυψη του 1,59% των πολυκατοικιών της χώρας). Λαμβάνοντας υπόψη τα χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης που σημειώνονται στον Ελλαδικό χώρο σε συνδυασμό με τις σημαντικές δυνατότητες της μεγάλης «αγοράς» ανακύκλωσης, το υπό μελέτη σενάριο μπορεί αρχικά να φαίνεται αισιόδοξο εντούτοις όμως κρίνεται εφικτό. Σε ό,τι αφορά στον εκτιμώμενο χρόνο απόσβεσης της επένδυσης υπολογίζεται ότι ανέρχεται περίπου στα 2 χρόνια, ενώ η καθαρή παρούσα αξία της επένδυσης λογίζεται περίπου στα 7 εκατομμύρια ευρώ. 9

6. Εφαρμόζοντας το σύστημα διαχείρισης ανακυκλωσίμων υλικών Recycling@Home... σε ένα Δήμο μπορεί να επιτευχθεί: Διαλογή ανακυκλωσίμων υλικών στην πηγή παραγωγής τους -δηλαδή στο σπίτι- σε ποσοστό της τάξης του 85% των παραγόμενων ανακυκλωσίμων συσκευασιών. Μείωση όγκου ανακυκλωσίμων υλικών στο 1/3. Αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης με τη συμμετοχή νοικοκυριών τα οποία δεν πραγματοποιούσαν διαχωρισμό των απορριμμάτων τους, και ταυτόχρονη αύξηση του ποσοστού εκτροπής από τους χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων. Αύξηση κλάσματος υψηλής καθαρότητας (>90%) που ανακτάται στην ευρύτερη περιφέρεια εφαρμογής του συστήματος Μείωση δρομολογίων μεταφοράς αποβλήτων και μείωση χρήσης ορυκτών καυσίμων. Προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας, συμβάλλοντας στην εξυγίανση του αστικού περιβάλλοντος. Μείωση του κόστους διαχείρισης απορριμμάτων, με συνεπακόλουθη παροχή προνομίων στους κατοίκους των περιοχών χρήσης του συστήματος. Συμβολή στην επίτευξη των σκοπών και στόχων του Εθνικού και Περιφερειακού Σχεδιασμού Αποβλήτων. Μείωση εκπομπών CO 2 από τις μειωμένες μεταφορές αποβλήτων και από τη μειωμένη παραγωγή προϊόντων με χρήση πρώτων υλών. Μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την αποσυμφόρηση των χώρων υγειονομικής ταφής κατά 30%. Μείωση αποτυπώματος άνθρακα. 10

7. Εκστρατεία ενημέρωσης & ευαισθητοποίησης Στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου Recycling@Home σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε μια πολύπλευρη και εκτεταμένη εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τους πολίτες. Το κοινό όλων των ηλικιών το οποίο ενημερώθηκε εκτεινόταν τόσο στους δύο Δήμους της πιλοτικής εφαρμογής του έργου όσο και στο σύνολο του λεκανοπεδίου της Αττικής και στο εξωτερικό. 11

12