Πειραιάς, 7 Νοεμβρίου 2013

Πειραιάς, 7 Νοεμβρίου 2013 Το ΕΒΕΠ αναλύει το Βαρόμετρο του 2ου εξαμήνου του 2013 των ΜΜΕ επιχειρήσεων της Ευρώπης. Μετά την ύφεση, το Ευρωβαρόμετρο των ΜΜΕ δείχνει επιστροφή στη σταθερότητα με το Δείκτη Επιχειρηματικού Κλίματος να κινείται στο 68,4, επιβεβαιώνοντας τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης για τις ΜΜΕ της ΕΕ, χωρίς όμως την παραμικρή θετική επίδραση στην απασχόληση. O Δείκτης Επιχειρηματικού Κλίματος ΜΜΕ της Ευρώπης έχει αυξηθεί κατά περίπου τρεις ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το τελευταίο εξάμηνο. Αυτή είναι η πρώτη φορά που ο δείκτης κλίματος έχει αυξηθεί μετά από τη μείωση των τελευταίων τεσσάρων εξαμήνων. Η τάση είναι ανοδική, ιδίως στις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση, όπως η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Ελλάδα και η Ισπανία (οι λεγόμενες «PIIGS»). Επίσης, ο Δείκτης Κλίματος στην υπόλοιπη ΕΕ αυξήθηκε και πέρασε το φράγμα των 70 μονάδων που αποτελεί ένδειξη ουδέτερου επιχειρηματικού κλίματος. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως ένδειξη ότι οι ΜΜΕ της Ευρώπης είναι εκτός ύφεσης, αλλά δεν έχουν μπει ακόμη σε μια πορεία ανάπτυξης. Ωστόσο, αν οι πιο θετικές προσδοκίες υλοποιηθούν μέσα στον επόμενο μήνα, θα δούμε μια μικρή ανάκαμψη η οποία θα μπορούσε να συνεχιστεί σε μια μέτρια ανοδική πορεία το 2014. Ο γενικός δείκτης Κλίματος ΜΜΕ που αντιπροσωπεύει το μέσο όρο των εταιρειών οι οποίες αναφέρουν θετικά ή σταθερά αποτελέσματα και προσδοκίες - τώρα είναι στο 68,5 και αυξήθηκε από το προηγούμενο 65,3, το οποίο απεικόνιζε την αρνητική κορυφή σε αυτή την ύφεση. Αυτή εξακολουθεί να είναι κάτω από 70,0, που το θεωρούμε ουδέτερη θέση, αλλά είναι παρόλα αυτά ένα ισχυρό σημάδι ότι η Ευρώπη είναι στο δρόμο εξόδου από την τρέχουσα ύφεση, που προκαλείται κυρίως από την αδυναμία της εσωτερικής ζήτησης της ΕΕ, η οποία επηρεάζει τις ΜΜΕ στις κατασκευές και τον τομέα των υπηρεσιών. Η ανισορροπία μεταξύ των PIIGS και των υπολοίπων χωρών της ΕΕ μειώθηκε για τρίτο εξάμηνο στη σειρά με το μεγαλύτερο βήμα να το έχουμε δει κατά τη διάρκεια αυτού του

εξαμήνου, μειώνοντας έτσι το χάσμα από 13,7 το πρώτο εξάμηνο του 2013 σε 7,3 σήμερα. Η τάση εμπιστοσύνης μεταξύ PIIGS και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών, την περίοδο 2010-2013, είναι αντίστοιχη του κενού εμπιστοσύνης μεταξύ Ευρωζώνης και της Ευρώπης των 28. Ο δείκτης PIIGS έχει αυξηθεί κατά σχεδόν οκτώ ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με τους προηγούμενους έξι μήνες. Αναλύοντας τα αποτελέσματα αυτών των χωρών, βλέπουμε ότι η σημαντική αυτή αύξηση οφείλεται, σε ένα πολύ υψηλό αριθμό ουδέτερων απαντήσεων και λιγότερο σε αρνητικές απαντήσεις (ο δείκτης είναι κατά μέσο όρο μεταξύ των θετικών και ουδέτερων απαντήσεων). Η ορθή ερμηνεία αυτών των δεδομένων προϋποθέτει ότι η οικονομία των PIIGS δεν αναμένει κιόλας πραγματική μεγέθυνση. Ωστόσο, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι σημαντικά λιγότερες επιχειρήσεις θεωρούν ότι η κατάσταση θα συνεχίσει να επιδεινώνεται. Πράγματι, η πλειοψηφία αναμένει, τουλάχιστον, σταθερότητα της κατάστασης των επιχειρήσεων τους. Επιπλέον, η σύγκριση μεταξύ της Ευρωζώνης και των εκτός ευρωζώνης κρατών-μελών της ΕΕ δείχνει μείωση του χάσματος ίση με 0,5. Η ευρωζώνη ανακτά το χαμένο εδάφους με την υπόλοιπη ΕΕ και η διαφορά μεταξύ των δύο ζωνών έχει σχεδόν φτάσει στο μηδέν. Ωστόσο, και τα δύο αποτελέσματα εξακολουθούν να είναι κάτω από 70, το ουδέτερο επίπεδο επιχειρηματικού κλίματος. Συγκρίνοντας το Δείκτη Επιχειρηματικού Κλίματος ΜΜΕ και δύο άλλων γνωστών δεικτών, δηλαδή το Δείκτη Οικονομικού Κλίματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ESI) και το Δείκτη Markit Διευθυντών Προμηθειών (PMI), στο δεύτερο εξάμηνο του 2013, όλοι δείχνουν παρόμοια ανοδική τάση ανάπτυξης. Ο δείκτης PMI, ο οποίος συνδέεται με τους κύκλους εντολών και απογραφών των διευθυντών προμηθειών και μάλλον αντιπροσωπεύει τις σχετικά μεγάλες εταιρείες, δείχνει μια πιο θετική τάση σε σχέση με τον ESI από τις αρχές του 2013. Αυτό σημαίνει ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις ξεκίνησαν να ανακάμπτουν νωρίτερα από ό,τι οι ΜΜΕ. Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2013, το αποτέλεσμα για το δείκτη κλίματος ακολουθεί τα ίδια πρότυπα όπως ο δείκτης PMI. Τα κύρια αποτελέσματα του Βαρόμετρου της ΕΕ των ΜΜΕ για το 2ο εξάμηνο 2013 δείχνουν ελπίδα, όχι όμως πλήρη μεταστροφή, ενώ εκφράζει την ισορροπία μεταξύ των θετικών και αρνητικών κρίσεων από τις ΜΜΕ για διάφορες πτυχές των επιχειρήσεων, τάξης μεγέθους και κλάδου. Τα αποτελέσματα για το πρώτο εξάμηνο του 2013 παρουσίασαν μείωση της

συνολικής θέσης των ΜΜΕ. Η ισορροπία μεταξύ των θετικών και αρνητικών απαντήσεων ήταν ακόμα πιο αρνητική από ό, τι στο 2ο εξάμηνο 2012 και κορυφώθηκε στο -13.2. Η ύφεση έπληξε τις ΜΜΕ - λόγω της αδύναμης ευρωπαϊκής εσωτερικής ζήτησης - μολονότι υπήρχε μια μικρή βελτίωση σε σύγκριση με το τελευταίο εξάμηνο όσον αφορά τον κύκλο εργασιών (-14.6) και τις παραγγελίες (-14.1). Ωστόσο, κι οι δύο αριθμοί είναι ακόμα εξαιρετικά αρνητικοί. Η αδύναμη αυτή κατάσταση προκλήθηκε κυρίως από την αδυναμία να κερδίσουν τις απαιτούμενες τιμές, που ασκεί πίεση επί των κερδών. Η εικόνα αλλάζει σημαντικά όσον αφορά τις προσδοκίες για το 2014 που δείχνουν μιαν αύξηση για τη συνολική θέση των ΜΜΕ. Αυτό θα είναι το πρώτο εξάμηνο κατά το οποίο η οικονομική κατάσταση θα γίνεται όλο και καλύτερη, μετά από σχεδόν δύο χρόνια πτώσης. Το ισοζύγιο της συνολικής θέσης είναι ακόμη αρνητικό (-2,6), αλλά φτάνει πολύ κοντά στο μηδέν. Οι ΜΜΕ της ΕΕ έχουν ακόμα αρνητική αίσθηση της οικονομίας, αλλά τα αποτελέσματα αλλά όσον αφορά τις εντολές (-3.5) και τον κύκλο εργασιών (-4.2) είναι σαφώς καλύτερα από ό, τι για το τελευταίο εξάμηνο. Στην πραγματικότητα, αυτοί οι δύο δείκτες αυξήθηκαν κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες από τις αρχές του 2013. Αυτοί αντιπροσωπεύουν μια σημαντική αλλαγή για την πρόβλεψη του μέλλοντος και είναι τα πρώτα σημάδια της ανάκαμψης, που δείχνουν ότι στο εξάμηνο του 2013 η κρίση έφτασε στο κατώτατο σημείο του κύκλου και το σενάριο έχει αλλάξει προς μία θετική προσδοκία. Οι κύριοι παράγοντες που σταδιακά δείχνουν προς την ανάκαμψη είναι αυτοί των παραγγελιών και του κύκλου εργασιών. Εντούτοις, τα αποτελέσματα τους δεν είναι αρκετά θετικά ώστε να έχουν αντίκτυπο στην απασχόληση (-4.6) και στις επενδύσεις (-10.5). Τα σχέδια δημιουργίας θέσεων και επενδύσεων είναι ακόμα σε αναμονή, κάτι που είναι φυσιολογικό σχήμα έναρξης της ανάκαμψης, καθώς οι εταιρείες αρχίζουν να επενδύουν και να προσλαμβάνουν προσωπικό μόνο εάν οι προσδοκίες του κύκλου εργασιών υλοποιηθούν. Για να συνοψίσουμε, οι ΜΜΕ της Ευρώπης βιώνουν μια σταθερή κατάσταση και περιμένουν μια πραγματική αίσθηση της ανάκαμψης προτού προβούν σε επενδύσεις και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Η διαφορά μεταξύ προσδοκιών και τελικών αποτελεσμάτων για το 2013, καθώς και η σύγκριση του τέλους του περασμένου έτους με το πρώτο εξάμηνο για το 2013 και τα

αποτελέσματα για το τρέχον εξάμηνο δίνουν μια πολύ αποκαλυπτική εικόνα για το πώς αντέδρασαν οι περισσότερες ΜΜΕ καθ όλη την διάρκεια της ύφεσης. Ενώ τα αποτελέσματα για τον κύκλο εργασιών (+1,3), την απασχόληση (+2,6) και τις επενδύσεις (4.1) είναι καλύτερα από ό,τι αναμενόταν πριν από έξι μήνες, η συνολική θέση έγινε ακόμη χειρότερη από ό, τι αναμενόταν (-3.7). Σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα για τις τιμές που είναι πιο αρνητικές από ό,τι αναμενόταν (-8.1), αυτό μπορεί να εξηγηθεί από τον τρόπο με τον οποίο οι ΜΜΕ αντέδρασαν στην ύφεση. Φαίνεται έτσι ότι πολλές ΜΜΕ έχουν αποδεχθεί χαμηλότερες τιμές πώλησης των αγαθών και υπηρεσιών τους για να διατηρήσουν τον κύκλο εργασιών και τα επίπεδα απασχόλησης όσο το δυνατό σταθερά μέχρι να βελτιωθεί η κατάσταση. Μια τέτοια επιχειρηματική στρατηγική καταλήγει σε πολύ χαμηλότερα περιθώρια κέρδους ή ακόμη και ζημίες, και ως εκ τούτου έχει αρνητικό αντίκτυπο στη συνολική θέση των επιχειρήσεων. Η διαφορά μεταξύ των αναμενόμενων και πραγματοποιηθεισών επενδύσεων στο 1ο εξάμηνο 2013 είναι θετική (+4,1), όπως ήταν στην προηγούμενη έκδοση του βαρόμετρου. Είναι φυσιολογικό για τις ΜΜΕ να αναμένουν ήσσονος σημασίας επενδύσεις για το μέλλον, προκειμένου να τις μεταφέρουν σε καλύτερες συνθήκες από ό, τι κατά τη διάρκεια της ύφεσης. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, για να στηρίξουν τη ζήτηση και την παραγωγή, αναγκάζονται να χρηματοδοτήσουν περισσότερες επενδύσεις από όσες είχαν προγραμματιστεί στο παρελθόν. Η ισορροπία μεταξύ των αναμενόμενων και των πραγματοποιηθεισών τιμών με τα χρόνια χάνεται και η διαφορά είναι συνήθως αρνητική επειδή οι προσδοκίες των τιμών που πρέπει να πραγματοποιηθούν στην αγορά είναι πάνω από τις τιμές που τελικά επιτυγχάνονται. Ο κύκλος εργασιών κατά τομείς και τάξεις μεγέθους φωτίζει τη φύση της ύφεσης. Μια πιο προσεκτική ματιά στα στοιχεία του κύκλου εργασιών για διάφορους τομείς και τάξεις μεγέθους δίνει ενδιαφέρουσες ιδέες για τις εξελίξεις κατά τη διάρκεια των δύο πρόσφατων υφέσεων και τα αίτιά τους. Τα αποτελέσματα κατά τομέα για το τελευταίο εξάμηνο (2013/H1) δείχνουν σαφώς ότι οι ιδιωτικές υπηρεσίες (-24.8) και οι κατασκευές (-21.2) υπέφεραν περισσότερο από την έλλειψη εσωτερικής ζήτησης, η οποία ήταν η αιτία για την τρέχουσα

οικονομική ύφεση. Βλέπουμε καλύτερα αποτελέσματα στη μεταποίηση (-11.5) και υπηρεσίες προς επιχειρήσεις (-14.2). Αυτό είναι διαφορετικό σχήμα σε σύγκριση με την τελευταία ύφεση (2008/2009), η οποία είχε προκληθεί από εξωτερικό σοκ και είχε την ισχυρότερη επίδραση στην μεταποίηση και τις κατασκευές, ενώ οι τομείς των υπηρεσιών έχουν πληγεί λιγότερο. Όσον αφορά στις προσδοκίες του κύκλου εργασιών των ΜΜΕ κατά τομέα και μέγεθος κατά το 2ο εξάμηνο του 2013 υπάρχει βελτίωση του κύκλου εργασιών σε όλους τους τομείς. Ο τομέας της μεταποίησης θα φθάσει στο υψηλότερο επίπεδο (+1,8). Οι άλλοι τομείς, μολονότι είναι ακόμα αρνητικοί, δείχνουν σημαντική αύξηση σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο. Ο κύκλος εργασιών κατά τάξεις μεγέθους παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες με την ανάλυση ανά τομέα. Τα αποτελέσματα για το 1ο εξάμηνο του 2013 αποδεικνύουν ότι αυτή η ύφεση έχει πλήξει ιδιαίτερα τις πολύ μικρές επιχειρήσεις (-20.6), ενώ οι μεσαίες επιχειρήσεις είναι σε καλύτερη θέση (+2.0). Αυτό δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη καθώς οι πολύ μικρές επιχειρήσεις που κυρίως απεικονίζονται στον τομέα ιδιωτικών υπηρεσιών και στον τομέα των κατασκευών (ιδιωτικές κατοικίες), είναι τα κύρια θύματα της τρέχουσας ύφεσης. Στις προσδοκίες για τον κύκλο εργασιών κατά τάξεις μεγέθους, παρατηρείται σημαντική αύξηση, ιδίως για τις μικρές και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις που εξαρτώνται κυρίως από την εσωτερική ζήτηση, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως άλλη μια ένδειξη ότι η τρέχουσα ύφεση μπορεί να τερματιστεί κατά το 2ο εξάμηνο του 2013. Οι προσδοκίες για την απασχόληση διαφαίνονται καλύτερες, αλλά εξακολουθούν να είναι αρνητικές. Η σύγκριση της εξέλιξης του κύκλου εργασιών και της απασχόλησης κατά τη διάρκεια των δύο επιχειρηματικών κύκλων, όπως ήταν αναμενόμενο, δείχνει ότι οι μεταβολές στην απασχόληση είναι λιγότερο έντονες σε σχέση με αυτές του κύκλου εργασιών. Αυτό σημαίνει ότι οι ΜΜΕ σε φάση κάμψης έχουν συσσωρευμένο εργατικό δυναμικό που, κατά συνέπεια, σημαίνει ότι σε μια ανοδική φάση τα στοιχεία για την απασχόληση ανταποκρίνονται αργότερα και με λιγότερη ένταση. Μια πιο προσεκτική ματιά στην απασχόληση κατά τομέα επιβεβαιώνεται ότι οι κατασκευές (-12.5) και οι προσωπικές υπηρεσίες (-10.8) έχουν εξελιχθεί πολύ πιο αρνητικά στη διάρκεια όλου του κύκλου και ότι και οι δύο έχουν αρνητικές προοπτικές για το 2ο εξάμηνο του 2013 (προσωπικές υπηρεσίες -10.9 και κατασκευές -9.2).

Η ύφεση, η οποία ξεκίνησε στα μέσα του 2012, πλήττει τις ΜΜΕ της ΕΕ για πάνω από ένα χρόνο τώρα. Η συνολική θέση των ΜΜΕ της ΕΕ μειώθηκε περαιτέρω κατά το 1ο εξάμηνο του 2013, αλλά τα πρώτα σημάδια μιας μικρής ανάκαμψης μπορεί να είναι ορατή στις απαντήσεις όσον αφορά τις προσδοκίες για το τέλος του έτους. Μολονότι η κατάσταση είναι ακόμη αρνητική, υπάρχουν βελτιώσεις στις παραγγελίες και στον κύκλο εργασιών, ιδίως για τις μεσαίες επιχειρήσεις. Όμως, αυτοί οι παράγοντες δεν είναι ακόμη αρκετά ισχυροί για να αντιστρέψουν τη συνολική αρνητική οικονομική αντίληψη για τις ΜΜΕ. Η μείωση της εσωτερικής ζήτησης στην ΕΕ ασκεί πίεση στις τιμές και περικόπτει τα κέρδη των ΜΜΕ. Τα χαμηλά κέρδη προκαλούν προβλήματα στην πρόσβαση στην χρηματοπιστωτική αγορά, επηρεάζοντας τις επενδύσεις, οι οποίες είναι αναγκαίες για την ανάκαμψη. Πράγματι, οι περιορισμένες δυνατότητες των ΜΜΕ στο τέλος της ύφεσης για χρηματοδότηση επενδύσεων από τις ταμειακές ροές και τα κέρδη σε συνδυασμό με τις χρηματοπιστωτικές αγορές που επίσης δεν είναι σε θέση να προσφέρει πρόσθετη χρηματοδότηση στις ΜΜΕ, μπορεί σήμερα να θεωρηθούν ως ο μεγαλύτερος κίνδυνος για μια πραγματική ανάκαμψη κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών. Εάν οι ΜΜΕ δεν είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν τις απαιτούμενες επενδύσεις για την επανεκκίνηση, η ανάκαμψη δεν θα έρθει σύντομα. Ως εκ τούτου, οι γενικές συστάσεις των ΜμΕ για την οικονομική πολιτική, ώστε να αποφύγει η Ευρώπη να θέσει σε κίνδυνο την εύθραυστη ανάκαμψη και να ενισχυθεί η τρέχουσα θετική εξέλιξη που παρατηρείται, είναι οι εξής: - Να ολοκληρωθεί η μεταρρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών για να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη στον τομέα και να επιτραπεί στους φορείς παροχής χρηματοδοτικών υπηρεσιών να εξυπηρετήσουν την πραγματική οικονομία. - Να εφαρμοστούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών και ιδίως στην αγορά εργασίας, ώστε να δημιουργηθούν πρόσθετες θετικές επιπτώσεις για τις επενδύσεις, για την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. - Να παρασχεθούν στις εταιρείες και ιδιαίτερα στις ΜΜΕ νέα χρηματοδοτικά μέσα για να μπορέσουν να χρηματοδοτήσουν τα επενδυτικά προγράμματά τους που είναι ζωτικής σημασίας για κάθε πραγματική ανάκαμψη.

Σχόλιο Προέδρου ΕΒΕΠ, κου Βασίλη Κορκίδη: «Ο κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων κατά τομείς και τάξεις μεγέθους, φωτίζει τη φύση, τη διάρκεια και το βάθος της ύφεσης σε κάθε χώρα της Ευρώπης. Ο διαχωρισμός και το κενό εμπιστοσύνης μεταξύ PIIGS, Ευρωζώνης και των υπολοίπων χωρών της ΕΕ, δεν βοηθά την επιστροφή του Δείκτη Επιχειρηματικού Κλίματος της Ευρώπης στην σταθερότητα, ούτε μειώνει την ανεργία. Τα συμπεράσματα του ΕΒΕΠ για την κατάσταση των ελληνικών ΜΜΕ επιχειρήσεων σε σύγκριση με τις Ευρωπαϊκές, είναι ότι σαφώς υπάρχουν κοινά στοιχεία και δείκτες του Βαρόμετρου που κινούνται παράλληλα, αλλά υπάρχει μια τεράστια διαφορά. Οι ελληνικές ΜΜΕ συνεχίζουν να επιβιώνουν μετά από 6 χρόνια βαθιάς ύφεσης, ενώ οι ευρωπαϊκές κλονίστηκαν σοβαρά μόλις μετά από ένα χρόνο ήπιας ύφεσης. Σήμερα, δυστυχώς, 526.000 ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκονται στο «κόκκινο» με ληξιπρόθεσμες οφειλές 39,4 δις και, παραταύτα, παλεύουν για την επιβίωσή τους. Πολλές ευρωπαϊκές ΜμΕ σε διαφορετικές χώρες, μπορεί να είναι εκτός ύφεσης, αλλά ούτε βρίσκονται σε τροχιά ανάκαμψης, και αυτό αποτελεί ένδειξη συντήρησης ενός ουδέτερου επιχειρηματικού κλίματος. Τιθασεύοντας την ύφεση, τα κύρια αποτελέσματα των ευρωπαϊκών ΜΜΕ για το 2013 τουλάχιστον μέχρι σήμερα, δείχνουν μία ισορροπία θετικών και αρνητικών κρίσεων, εκφράζουν ελπίδα, όχι όμως πλήρη μεταστροφή του κλίματος.»