ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Μάθημα: Ευρωπαϊκοί Θεσμοί- Ευρωπαϊκή Κοινωνία Κωδικός.. Εκπονήθηκαν για το Προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών από τον Παναγιώτη Γρηγορίου, Αναπληρωτή Καθηγητή Copyright: συγγραφέας και Τμήμα Κοινωνιολογίας (έκδοση 2012) 1
Σε τι αναφέρεται το μάθημα ΕΙΣΑΓΩΓΗ (1-2 σελίδες) Το μάθημα αυτό παρακολουθεί την πορεία εξέλιξης των ευρωπαϊκών θεσμών τόσο παράλληλα με εκείνη του κοινοτικού φαινομένου και του μετασχηματισμού του, στη συνέχεια, σε Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και σε συνάρτηση με την απόπειρα ερμηνείας της αιρετικής -για τις δομές της οργανωμένης διεθνούς κοινότητας- φυσιογνωμίας της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η προσέγγιση των ευρωπαϊκών θεσμών αποκτά μια ευρύτητα αφού δεν περιορίζεται μόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά επεκτείνεται και σε άλλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς (Συμβούλιο της Ευρώπης, Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης, Οργανισμός για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη, ΝΑΤΟ), που είναι στενά συνδεμένοι με την κοινωνική διάσταση των πολιτικών αναδιάρθρωσης του ευρωπαϊκού χώρου με σκοπό τη θεσμική ενότητα και οικονομική σύγκλιση. Κεντρικό σημείο αναφοράς αυτής της ενότητας είναι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών στον ευρωπαϊκό χώρο. Πρόκειται, πάντως, για ένα θέμα, που παρουσιάζεται και στο πλαίσιο της ΕΕ, αφού ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, παρά το γεγονός ότι εξακολουθεί να μην υφίσταται τυπικά, δίνει έμφαση στην προστασία βασικών κοινωνικών δικαιωμάτων και η εφαρμογή του αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την ενωσιακή έννομη τάξη. Κομβικό σημείο στην ανάπτυξη της ερευνητικής και διδακτικής κάλυψης του σχετικού αντικειμένου θεωρείται η αναζήτηση κοινής ταυτότητας στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας. Που δίνεται η κυριότερη έμφαση Στο πλαίσιο του παρόντος μαθήματος δίνεται έμφαση στην ανάλυση της απόπειρας εκδημοκρατισμού του ευρωπαϊκού θεσμικού και πολιτικού συστήματος ενταγμένου απόλυτα στις προσδοκίες του ευρωπαίου πολίτη περί εύρυθμης λειτουργίας όχι μόνο των μηχανισμών της (κοινοτικής) εσωτερικής αγοράς αλλά και επικράτησης της χρηστής διακυβέρνησης. Ταυτόχρονα, με τις θεματικές αυτές επιλογές επιτυγχάνεται και πλήρης προσαρμογή στις διδακτικές προτεραιότητες ενός Τμήματος Κοινωνιολογίας πλήρως εναρμονισμένου με τις σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνικές προτεραιότητες. Για το λόγο αυτό δίδεται έμφαση σε ειδικά ζητήματα όπως της ασφάλειας, της μετανάστευσης, του ασύλου και της απασχόλησης αλλά και σε γενικά θέματα όπως του κοινωνικού αποκλεισμού και της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής του ευρωπαϊκού χώρου. Η σχετική προβληματική εντάσσεται στο πλαίσιο διαμόρφωσης καινοτόμων δράσεων που αποσκοπούν στην εδραίωση διαπεριφερειακής συνεργασίας, ενιαίας αντίληψης περιφερειακής οικονομικής καινοτομίας και ανάπτυξης ενεργειών στο ευρύ πεδίο της κοινοτικής χωροταξίας. 2
Επιπλέον, προσφέρεται η ευκαιρία μελέτης της διαχείρισης της κοινωνικής, πολιτισμικής και αναπτυξιακής πολυμορφίας και της διαφορετικότητας πέραν του συγκεκριμένου ελληνικού πεδίου ενδιαφέροντος ιδιαίτερα μάλιστα λόγω και της διεύρυνσης της ΕΕ προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη αλλά και ορισμένες μεσογειακές χώρες (Κύπρος, Μάλτα), αλλά και την αναμενόμενη διεύρυνση προς χώρες, όπως η Κροατία και η Τουρκία. Γιατί το μάθημα αυτό υπάρχει στο Πρόγραμμα Σπουδών Γενικές παρατηρήσεις Σε απόλυτη συνάρτηση με τις γενικές αρχές και τη φιλοσοφία από την οποία διαπνέεται η δομή του Προγράμματος Σπουδών του Τμήματος Κοινωνιολογίας, το παρόν μάθημα επιχειρεί να συνεισφέρει στη διαμόρφωση μιας πλήρους επιστημονικής φυσιογνωμίας ενός σύγχρονου κοινωνιολόγου, άριστου γνώστη της ευρωπαϊκής πραγματικότητας και κοινωνίας μέσα στην οποία δραστηριοποιείται. Μέσα στο πλαίσιο αυτής της λογικής παρέχονται εξειδικευμένες γνώσεις γύρω από όλες τις πτυχές της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας και, ειδικότερα, τις επιπτώσεις που έχει στη δόμηση και λειτουργία της ευρωπαϊκής κοινωνίας η εξέλιξη του κοινοτικού φαινομένου. Κρίνεται ότι οι γνώσεις αυτές μπορούν να βοηθήσουν τον πτυχιούχο του Τμήματός μας να είναι απόλυτα προσαρμοσμένος στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας (επαγγέλματα της Ευρώπης). Ειδικές παρατηρήσεις 1. Επειδή επιχειρείται μια ποιοτική και ποσοτική διάσταση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μέσω της προσέγγισης Του θεσμικού πλαίσιο διαμόρφωσης (κρατικές και περιφερειακές δομές) Των κριτηρίων προσδιορισμού (εισοδηματικές ανισότητες, μειονοτικό και μεταναστευτικό φαινόμενο, κοινωνικός αποκλεισμός, εφαρμογή νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας, διαμόρφωση αγοράς εργασίας) Των γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων (γεωγραφική συγκέντρωση δραστηριοτήτων, πολυκεντρική ανάπτυξη, ιδιαιτερότητες παραμεθορίων περιοχών, νησιωτικότητα). Στρατηγικές και χρηματοδοτικά μέσα 2. Επειδή επίσης αναλύεται η αιρετική φυσιογνωμία του κοινοτικού φαινομένου στο φως της νέας ενωσιακής διεύρυνσης. Στο σημείο αυτό το ενδιαφέρον εστιάζεται 3
Στα κοινωνικοοικονομικά κριτήρια (ενίσχυση της βιωσιμότητας των δομών της οικονομίας αγοράς) Στα πολιτικά κριτήρια (εκδημοκρατισμός θεσμών, λειτουργία κράτους δικαίου, προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων)και Στην εναρμόνιση κοινοτικού κεκτημένου 4
Στόχοι του μαθήματος Η προοπτική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης (θεσμικές αναδιαρθρώσεις, οικονομική σύγκλιση, κοινωνική συνοχή). Η εξέλιξη του κοινοτικού φαινομένου από το Παρίσι στη Νίκαια Η αιρετική φυσιογνωμία των ευρωπαϊκών ενοποιητικών διαδικασιών (κοινή ταυτότητα, ομοσπονδιακή προοπτική, ο ρόλος των κρατών μελών) Η συμβολή όλων των ευρωπαϊκών οργανισμών στη διαμόρφωση της ιδέας της ευρωπαϊκής ενοποίησης (Συμβούλιο της Ευρώπης, ΟΟΣΑ, ΟΑΣΕ, ΝΑΤΟ) Η απόκτηση βαθιάς γνώσης περί την λειτουργία και την οργάνωση των κοινοτικών θεσμικών οργάνων Η σημασία της εφαρμογής του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ευρωπαίου Πολίτη Τι θα διδαχθεί ο φοιτητής : Σχέση ευρωπαϊκής ενοποίησης, πολιτών και δημοκρατίας : μείωση του δημοκρατικού ελλείμματος, ενίσχυση του ρόλου των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, μεταρρυθμίσεις για τον εκδημοκρατισμό των ευρωπαϊκών θεσμών, διαφορές μεταξύ Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Συμβουλίου Υπουργών ΕΕ και Συμβουλίου της Ευρώπης, διαφορές μεταξύ Δικαστηρίου ΕΚ και Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Σημασία Ευρωπαϊκού Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων Ευρωπαίου Πολίτη, αναζήτηση προσδιοριστικών στοιχείων ευρωπαϊκής ταυτότητας, συμβατότητα μεταξύ εθνικής και ευρωπαϊκής ταυτότητας, ο στόχος περί ομοσπονδίωσης της ευρωπαϊκής ενότητας : διαφορές μεταξύ ομοσπονδίας και συνομοσπονδίας, διαφορές μεταξύ διακυβερνητικής και ομοσπονδιακής προοπτικής της ενοποίησης του ευρωπαϊκού χώρου, η απόσταση μεταξύ του στόχου περί συνοχής του ευρωπαϊκού χώρου και της ανάδειξης της Ενωμένης Ευρώπης σε υπερδύναμη, η διεύρυνση της Ευρώπης προς την Κεντρική, Ανατολική και Μεσογειακή Ευρώπη και η προοπτική της ενισχυμένης συνεργασίας, οι διαστάσεις του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου ασφάλειας, δικαιοσύνης και ελευθερίας, η έννοια της κοινοτικής αλληλεγγύης, νέα θεσμικά δεδομένα μετά τη Συνθήκη της Νίκαιας και προσπάθειες θεσμικών ισορροπιών, εξέλιξη του κοινοτικού φαινομένου (από το Παρίσι στη Νίκαια), αρχές και λειτουργία της χρηστής ευρωπαϊκής διακυβέρνησης Μέχρι το τέλος αυτού του εξαμηνιαίου μαθήματος θα πρέπει οι φοιτητές να αισθάνονται ικανοί για να συζητούν και γνωρίζουν σε βάθος τη σχέση πολίτη και ευρωπαϊκών ενοποιητικών διαδικασιών, τη λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμών και οργανισμών, τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη αλλά και τη Μεσόγειο 5
να προσεγγίζουν με ικανοποιητική κατανόηση θέματα, όπως η θεσμική και κοινωνική ανασυγκρότηση του ευρωπαϊκού / κοινοτικού χώρου, η ομοσπονδίωση της ευρωπαϊκής ενότητας, η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση Υλικό Μελέτης 1. Το βασικό εγχειρίδιο για το μάθημα αυτό είναι : Α. Ελληνική Πανεπιστημιακή Ένωση Ευρωπαϊκών Σπουδών, Εισαγωγή στις Ευρωπαϊκές Σπουδές, Εκδ. Ι. Σιδέρη, Αθήνα 2006 Β. Παναγιώτη Γρηγορίου, Το μέλλον της Ευρώπης και η συνοχή του ευρωπαϊκού χώρου, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2002 Γ. Αστέρης Πλιάκος, Το δίκαιο της ΕΕ στην εφαρμογή του, Εκδόσεις Ι. Σιδέρη, Αθήνα, 2009 Συμπληρωματικά εγχειρίδια είναι : 1. Magnette Paul, La citoyenneté européenne, Εκδόσεις, Πανεπιστημίου Βρυξελλών, 1999 2. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ενότητα της Ευρώπης, αλληλεγγύη των λαών, πολυμορφία των περιοχών, Β Έκθεση σχετικά με την Οικονομική και κοινωνική συνοχή, Λουξεμβούργο, Ιανουάριος 2001 3. Ιωακειμίδης Π.Κ., Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα σε μεταλλαγή, Εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1990 4. Le Monde diplomatique, L euro sans l Europe, Σειρά Manière de voir, no 61, Ιανουάριος- Φεβρουάριος 2002 5. Μαραβέγιας Ν. & Τσινισιζέλης Μιχ. (επιμ.), Η ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1995 6. Morin Edgar, Penser l Europe, Εκδ. Gallimard, Παρίσι 1987 7. Περράκης Στ. & Κοτζιάς Ν., Στόχοι και τακτικές στη Διακυβερνητική Διάσκεψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (1996-1997), Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα- Κομοτηνή 1999 8. Συμβούλιο της Ευρώπης, Les mutations de l Etat-nation en Europe à l aube du XXIe siècle, Commission européenne pour la démocratie par le droit, Στρασβούργο 1998 9. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Συνθήκη του Άμστερνταμ, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1998 Κείμενα για συμπληρωματική μελέτη 1. Emilio Gabaglio, L unification européenne : une réponse aux défis de la mondialisation in Marina Ricciardeli, Sabine Urban et Kostas Nanopoulos (επιμ.), Mondialisation et sociétés multiculturelles, Εκδόσεις Puf, Παρίσι 2000 2. Δημήτρης Τσάτσος, Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2001 3. Π.Κ. Ιωακειμίδη, Η Συνθήκη του Άμστερνταμ, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1998 4. Magnette Paul, La citoyenneté européenne, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Βρυξελλών, 1999 5. Μαραβέγιας Ν. & Τσινισιζέλης Μιχ. (επιμ.), Η ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1995 6. Περράκης Στ. & Κοτζιάς Ν., Στόχοι και τακτικές στη Διακυβερνητική Διάσκεψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (1996-1997), Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα- Κομοτηνή 1999 7. Harlow Carol, Citizen access to political power in the European Union, European University Institute, Working Papers, RSC no 99/2 8. La Documentation française, L Europe en perspective, Σειρά Cahiers français, αρ. 298/2000 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Gouvernance européenne : un livre blanc, Ιούλιος 2001 6
9. Gouvernance européenne : un livre blanc, Ιούλιος 2001 10. La Documentation française, L Union européenne, Σειρά : Les notices, Παρίσι 1999 Βιβλιογραφία 1. Milada Anna Vachudova, The leverage of international institutions on democratizing states : Eastern Europe and the European Union, European University Institute, Working Papers, RSC no 2001/33 2. Larry Siedentop, La Démocratie en Europe, Εκδόσεις Buchet/ Chastel, Παρίσι 2003 3. Jean-Paul Jacqué, Droit institutionnel de l Union européenne, Εκδόσεις Dalloz, Παρίσι 2001 4. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Συνθήκη του Άμστερνταμ, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1998 5. Jean-Marc Ferry, La question de l Etat européen, Εκδόσεις Gallimard, Παρίσι 2000 6. Περράκης Στ., Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα 1995 7. Στεφάνου Κ., Η θεσμική μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1996 8. Αxtman R. (επιμ.), Globalization and Europe, Theoretical and Empirical Investigations, Εκδόσεις Pinter, Λονδίνο 1998 9. Bieber R. (επιμ.), Constitutional Law of the European Union, Εκδόσεις Nomos, Baden-Baden 1996 10. Gales P. & Lequense Ch.(επιμ.), Regions in Europe, Εκδόσεις Routledge, Λονδίνο 1998 11. Richardson J..(επιμ.),, European Union, Power and Policy-Making, Εκδόσεις Routledge, Λονδίνο 1998 12. Δαγτόγλου Π.Κ., Η Νέα Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα 1994 13. Μακρυδημήτρης Αντ. & Πασσάς Αργ., Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισμός της ευρωπαϊκής πολιτικής, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα 1994 14. Περράκης Στ. Δίκαιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα 1995 15. Περράκης Στ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση σε μετεξέλιξη. Από το Μάαστριχτ στο Άμστερνταμ, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα 1995 16. Baldwin R.E., Towarrds an Integrated Europe, Λονδίνο 1994 17. Healey N.M. (επιμ.), The Economics of the new Europe, From Community to Union, Εκδόσεις Routledge, Λονδίνο 1995 18. Dewatripont M. κ.α., Flexible Integration : Towards a more effective and democratic Europe, Εκδόσεις CEPR, Λονδίνο 1995 19. Duff A., Reforming the European Union, Εκδόσεις Federal Trust, Λονδίνο 1997 20. Richardson J.(επιμ.), European Union, Power and Policy-Making, Εκδόσεις Routledge, Λονδίνο 1996 21. Howorth J. & Menon A. (επιμ)., The European Union and National Defence Policy, Εκδόσεις Routledge, Λονδίνο 1997 22. Huzwitz L. & Lequesne (επιμ)., The State of the European Community Policies, Institutions and Debates in the transition years, Εκδόσεις Lynne Rienner, Λονδίνο 1991 23. Stavridis St., Mossialos E., Morgan R. & Machin H. (επιμ)., New Challenges of the European Union, Εκδόσεις Darmouth, Λονδίνο 1997 24. Hanf K. & Soetendorp B. (επιμ.), Adapting to European Integration Small States and the European Union, Εκδόσεις Longman, Λονδίνο 1998 25. O Keeffe D. & Twomey P.M. (επιμ.), Legal Issues of the Maastricht Treaty, Εκδόσεις Wiley Law, Λονδίνο 1994 26. Hix S. & Lord Ch., Political parties in the European Union, Εκδόσεις Macmillan, Λονδίνο 1997 27. Hocking B. & Smith M., Beyond Foreign Economic Policy, Εκδόσεις Pinter, Λονδίνο 1997 28. Holland M. (επιμ.), Common Foreign and Security Policy. The Record and Reforms, Εκδόσεις Pinter, Λονδίνο 1997 29. Cafruny A.M. & Lankowski C. (επιμ.), Europe s ambiguous unity, Conflict and Consensus in post-maastricht era, Εκδόσεις Lynne Rienner, Λονδίνο 1997 30. Jigensen E. (επιμ.), Reflective approaches to european governance, Εκδόσεις Macmillan, Λονδίνο 1997 31. Lafan B., The Finances of the European Union, Εκδόσεις Macmillan, Λονδίνο 1997 7
32. Laundau A. & Whitman R. (επιμ.), Rethinking the European Union, Institutions, Interests and Identities, Εκδόσεις Macmillan, Λονδίνο 1997 33. Jeffery Ch. (επιμ.), The regional dimension of the European Union. Toward a third level in Europe?, Εκδόσεις Frank Cass, Λονδίνο 1997 34. Maresuau M. (επιμ.), Enlarging the European Union. Relation between the EU and Central and Eastern Europe, Εκδόσεις Longman, Λονδίνο 1997 35. Marks G., Scharpf F.W., Schmitter Ph. & Streak W., Governance in the European Union Εκδόσεις Sage, Λονδίνο 1996 36. Peterson J. & Sjursen H. (επιμ.), A Common Foreign Policy for Europe? Εκδόσεις Routledge, Λονδίνο 1998 37. Piening Ch., Global Europe, the European Union in World Affairs, Εκδόσεις Lynne Rienner, Λονδίνο 1997 38. Boulouis J., Droit institutionnel de l Union européenne, Εκδόσεις Monchrestien, Παρίσι 1997 39. Cartou Louis, L Union européenne, Traités de Paris, Rome, Maastricht, Εκδόσεις Dalloz, 2 η έκδοση, Παρίσι 1996 40. Isaac Guy, Droit communautaire général, Εκδόσεις Armand Colin, 7 η έκδοση, Παρίσι 1999 41. Gautron Jean-Claude, Droit européen, Εκδόσεις Dalloz, 9 η έκδοση, Παρίσι 1999 42. Manin Paul, Les Communautés européennes- L Union européenne, Εκδόσεις Pedone, 3 η έκδοση, Παρίσι 1997 43. Rideau Philippe, Droit institutionnel de l Union et des Communautés européennes, Εκδόσεις LGDJ, 3 η έκδοση, Παρίσι 1999 44. Lenaerts K & Van Nuffel P., Constitutional Law of the European Union, Εκδόσεις Sweet & Maxwell, Λονδίνο 1999 45. Dumoulin M. et Duchenne G. (επιμ.), Les petits Etats et la construction européenne, Εκδόσεις Peter Lang, Βρυξέλλες- Βέρνη- Βερολίνο- Φραγκφούρτη- Νέα Υόρκη- Βιέννη- Οξφόρδη 2002 Ερωτήσεις επανάληψης και αυτοελέγχου της μελέτης (βασικές, ενδεικτικές) Τα δικαιώματα του ευρωπαίου πολίτη Βασικοί άξονες, έννοια και μορφές της οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης της Ευρώπης Οι θεσμοί της Ευρωπαϊκής Κοινότητας/ Ένωσης : Δομή και λειτουργία Υπερ-εθνικισμός : αποτελέσματα μετέωρων βημάτων μεταξύ ομοσπονδιακής και περιφερειακής ταυτότητας Η πολιτική ένωση της Ευρώπης Η σημασία της διαμόρφωσης Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας για την ΕΕ Ο ευρωπαϊσμός ως πολιτική κίνηση και ιδέα Το πεδίο της δικαιοσύνσης και των εσωτερικών υποθέσεων της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης Οι βασικές θεωρητικές προσεγγίσεις της πολιτικής ολοκλήρωσης 8
Ενδεικτικό ημερολόγιο μαθήματος Μάθημα: (τίτλος) H προοπτική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης : θεσμικές αναδιαρθρώσεις- οικονομική σύγκλιση- κοινωνική συνοχή Η Ευρωπαϊκή Ένωση : Η περίοδος του κοινοτικού φαινομένου- Η μετεξέλιξη σε Ευρωπαϊκή Ένωση : Από το Μάαστριχτ στη Νίκαια Το ομοσπονδιακό φαινόμενο Οι θεωρίες της ευρωπαϊκές ολοκλήρωσης Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ Ευρωπαϊκή ιθαγένεια Συνταγματική Συνθήκη Συνθήκη Λισσαβώνας Ευρωπαϊκός Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων Η αιρετική θεσμική φυσιογνωμία της ευρωπαϊκής ενοποίησης : η αναζήτηση κοινής ταυτότητας στην Ευρώπη Η κοινωνική διάσταση των ευρωπαϊκών πολιτικών Συμβούλιο της Ευρώπης- Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ΝΑΤΟ- ΟΑΣΕ Χρονοδιάγραμμα Εβδομάδα 1η Εβδομάδα 2η Εβδομάδα 3η Εβδομάδα 4η Εβδομάδα 5η Εβδομάδα 6η Εβδομάδα 7η Εβδομάδα 8 η Εβδομάδα 9η Εβδομάδα 10η Εβδομάδα 11η Εβδομάδα 12η Εβδομάδα 13η 9