Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Τεχνοοικονομική Μελέτη Ενότητα 4: Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης Σκόδρας Γεώργιος, Αν. Καθηγητής gskodras@uowm.gr Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ψηφιακά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοπός της ενότητας 4
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(1) Σε όλες τις φάσεις μιας μελέτης ο υπολογισμός κόστους βοηθά την εκτίμηση των οικονομικών δεικτών, με βάση τους οποίους αποφασίζεται η δυνατότητα συνέχισης της μελέτης Ανάλογα με: τη φάση της μελέτης και τα διαθέσιμα τεχνικά δεδομένα υπάρχουν γενικά οι ακόλουθες κατηγορίες εκτίμησης κόστους: εκτίμηση τάξης μεγέθους εκτίμηση μελέτης προκαταρκτική εκτίμηση ή εκτίμηση για σύνταξη προϋπολογισμού εκτίμηση για έλεγχο της επένδυσης λεπτομερής εκτίμηση ή εκτίμηση εργολάβου 5
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(2) Προκαταρκτικές (χονδρικές) εκτιμήσεις αφορούν τα αρχικά στάδια και απαιτούν σχετικά λίγα δεδομένα Εκτίμηση τάξης μεγέθους (order of magnitude estimate) Είναι χονδρικός τρόπος εκτίμησης με ακρίβεια ±30% Βασίζεται σε δεδομένα από άλλές ομοειδείς εγκαταστάσεις Εκτίμηση Μελέτης (Study estimate ή factored estimate) Έχει ακρίβεια τουλάχιστον ±30% Προϋποθέτει τη γνώση των κύριων συσκευών της εγκατάστασης Προκαταρκτική Εκτίμηση ή Εκτίμηση για Σύνταξη Προϋπολογισμού (preliminary estimate, budget authorization estimate) Βασίζεται σε περισσότερα δεδομένα Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη σύνταξη προϋπολογισμού Με βάση τις προκαταρτικές εκτιμήσεις λαμβάνονται οι αποφάσεις για τη συνέχιση, τροποποίηση ή εγκατάλειψη της μελέτης 6
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(3) Αναλυτικές εκτιμήσεις που αφορούν τα τελικά στάδια της μελέτης Εκτίμηση για έλεγχο της επένδυσης (Definitive estimate, project control estimate) Βασίζεται σε σχεδόν πλήρη δεδομένα Γίνεται πριν από προδιαγραφών την τελική συμπλήρωση των σχεδίων και Έχει ακρίβεια ±10% Λεπτομερής εκτίμηση ή εκτίμηση εργολάβου (detailed estimate, contractor s estimate) Βασίζεται σε πλήρη σχέδια, προδιαγραφές κλπ Έχει ακρίβεια ±5% 7
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(4) Δείκτες Κόστους Τα οικονομικά δεδομένα που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του κόστους (π.χ. τιμές υλικών, κόστος εργασίας), μεταβάλλονται χρονικά Οι δείκτες κόστους χρησιμοποιούνται για την αναγωγή των οικονομικών δεδομένων στο χρόνο που γίνεται η μελέτη Αν για παράδειγμα γνωρίζουμε το κόστος στο χρόνο Χ, τότε, χρησιμοποιώντας τους δείκτες κόστους στο χρόνο Χ και Υ, μπορούμε να εκτιμήσουμε το κόστος στο χρόνο Υ. Κόστος στο χρόνο Υ = Κόστος στο χρόνο Χ επί ( Τιμή δείκτη χρόνο Υ /Τιμή δείκτη στο χρόνο Χ) Οι δείκτες κόστους μπορούν να χρησιμοποιηθούν για χονδρική μόνο εκτίμηση του κόστους δίνουν σχετικά ακριβείς εκτιμήσεις όταν Υ X < 10 χρόνια 8
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(5) Υπάρχουν πολλά είδη δεικτών που αναφέρονται σε συγκεκριμένο είδος κόστους (π.χ. μηχανολογικός εξοπλισμός, εργατικά, υλικά κατασκευής κλπ) Οι δείκτες κόστους είναι εμπειρικοί εκφράζουν μια μέση τιμή των μεταβολών τους κόστους δεν είναι αντιπροσωπευτικοί, όταν η υπό μελέτη εγκατάσταση έχει τεχνολογικές ή άλλες ιδιαιτερότητες ( π.χ. χαμηλό κόστος ενέργειας ή εργατικών) Γενικά, χρειάζεται προσοχή στη χρήση τους 9
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(6) Δείκτης Marshall & Swift προτιμάται για συσκευές και μηχανήματα υπάρχουν διάφοροι δείκτες που δημοσιεύονται τακτικά στο περιοδικό Chemical Engineering ο γενικός δείκτης (all industry equipment index) είναι ο μέσος όρος 47 διαφορετικών ειδών βιομηχανικών κι εμπορικών συσκευών /μηχανημάτων Δείκτης ENR Κόστους Εγκαταστάσεων (Engineering News-Record construction index) δείχνει την επίδραση των εργατικών και του κόστους των υλικών υπολογίζεται με βάση το κόστος εργασίας, χάλυβος, ξυλείας, τσιμέντου Δείκτης Nelson (Nelson refinery construction cost index) αφορά τη βιομηχανία πετρελαίου είναι παρόμοιος με τον προηγούμενο ως προς τον τρόπο υπολογισμού 10
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(7) Δείκτης περιοδικού Chemical Engineering (Chemical Engineering plant construction index) Ο δείκτης αυτός προτιμάται για πλήρεις μονάδες. Είναι ο μέσος όρος τεσσάρων βασικών στοιχείων κόστους τα οποία ζυγίζονται με διαφορετικούς συντελεστές: Είδος δαπάνης συντελεστής α Μηχανήματα, συσκευές και υποστηρίγματα 0.61 β Εργατικά για τοποθέτηση 0.22 γ Κτίσματα(υλικά και εργασία) 0.07 δ Μελέτη και επίβλεψη έργου 0.10 Σύνολο 1.00 11
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(8) Δείκτες κόστους Τα διάφορα μέρη του μηχανολογικού εξοπλισμού (α) υπολογίζονται με τους εξής συντελεστές: Είδος εξοπλισμού Συντελεστής Εξοπλισμός ειδικής κατασκευής 0.37 Μηχανήματα, συσκευές (συμβατικές) 0.14 Αντλίες και συμπιεστές 0.07 Σωληνώσεις, βάνες, εξαρτήματα 0.20 Όργανα ελέγχου και μέτρησης 0.07 Υποστηρίγματα, μόνωση, βάψιμο κ.λ.π. 0.10 Ηλεκτρικός εξοπλισμός και υλικά 0.05 Σύνολο 1.00 12
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(9) Είδη δαπανών επένδυσης Η πάγια επένδυση αποτελείται από: τις άμεσες δαπάνες και τις έμμεσες δαπάνες Είδος δαπάνης % Ι. ΑΜΕΣΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ 70 ΙΙ. ΕΜΜΕΣΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ 30 ΠΑΓΙΑ ΕΠΕΝΔΥΣΗ(Ι + ΙΙ) 100 Τα παραπάνω ποσοστά αποτελούν μια μέση τιμή με αρκετά εκτεταμένα όρια μεταβολής Ο πιο ασφαλής τρόπος για εκτίμηση κόστους είναι οι προσφορές των προμηθευτών του εξοπλισμού 13
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(10) Οι διάφορες μέθοδοι βασίζονται σε οικονομοτεχνικά δεδομένα Η ακρίβεια της τελικής εκτίμησης εξαρτάται από το είδος, τον αριθμό και την ακρίβεια των δεδομένων Παρακάτω θα αναφερθούν οι κυριότερες μέθοδοι κατά σειρά ελαττούμμενης ακρίβειας και απαιτήσεων σε δεδομένα και προσπάθεια (χρόνο) του σχεδιαστή μηχανικού Μέθοδος Α Β Γ Δ Λεπτομερούς εκτίμησης στοιχείων κόστους Εκτίμησης με βάση το κόστος προμήθειας μηχανολογικού εξοπλισμού Συντελεστών Lang Δείκτη δύναμης 14
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(11) Μέθοδος Α Λεπτομερής εκτίμηση στοιχείων κόστους (Detailed item estimate) Οι ανάγκες σε μηχανολογικό εξοπλισμό και υλικά καθορίζονται με βάση τα πλήρη σχέδια και τις προδιαγραφές Η κοστολόγηση, όπου είναι δυνατόν, βασίζεται σε προσφορές κατασκευαστών/προμηθευτών και ακριβή στοιχεία του κόστους εργασίας Η μέθοδος απαιτεί ακριβή στοιχεία και χρόνο από πλευράς σχεδιαστήμηχανικού Χρησιμοποιείται συνήθως από κατασκευαστές για προετοιμασία προσφορών με βάση τα τελικά σχέδια 15
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(12) Μέθοδος Β Εκτίμηση με βάση το κόστος προμήθειας του μηχανολογικού εξοπλισμού (Percentage of delivered-equipment cost) Η μέθοδος αυτή είναι πολύ εύχρηστη, αλλά απαιτεί ακριβή αρχική εκτίμηση του κόστους προμήθειας μηχανολογικού εξοπλισμού Όλες οι άλλες δαπάνες υπολογίζονται ως ποσοστά του κόστους εξοπλισμού. Τα ποσοστά αυτά αντιπροσωπεύουν μέσες τιμές για τυπικές βιομηχανικές εγκαταστάσεις και επηρεάζονται από το είδος της διαδικασίας, τις ιδιομορφίες του σχεδιασμού, τα υλικά κατασκευής, τοποθεσία κλπ Η μέθοδος μπορεί να δώσει ακριβή αποτελέσματα αν χρησιμοποιηθούν δεδομένα από παρόμοια εγκατάσταση που κατασκευάσθηκε πρόσφατα ανεξάρτητα από τη δυναμικότητά της 16
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(13) Μέθοδος Β Είδος Δαπάνης Στερεά Στερεά Ρευστά Ρευστά α. ΑΜΕΣΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ 1.Αξία Μηχαν. Εξοπλισμού, CIF 2.Εγκατάσταση Εξοπλισμού 3. Όργανα και Αυτοματισμούς 4.Σωληνώσεις 5. Ηλεκτρικά 6. Κτίρια 7. Βελτίωση οικοπέδου 8. Υπηρεσίες εγκατεστημένες 9. Οικόπεδο(αν απαιτείται αγορά) 100 45 9 16 10 25 13 40 6 100 39 13 31 10 29 10 55 6 100 47 18 66 11 18 10 70 6 Σύνολο Άμεσων Δαπανών Εγκατάστασης 264 293 346 β. ΕΜΜΕΣΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ 1. Μελέτη και επίβλεψη 2. Κατασκευή 33 39 32 34 33 41 Σύνολο α + β 336 359 420 3. Αμοιβή Εργολάβου 4.Απρόβλεπτα 17 34 18 36 21 42 γ. ΣΥΝΟΛΟ ΠΑΓΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 387 413 483 δ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΙΝΗΣΗΣ (~15% της Ι) 68 74 86 ΣΥΝΟΛΙΚΉ ΔΑΠΑΝΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ, Ι 455 487 569 17
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(14) Εκτίμηση κόστους εξοπλισμού Ο μηχανικός πρέπει να είναι σε θέση να εκτιμήσει το κόστος του μηχανολογικού εξοπλισμού με συνοπτικό τρόπο η εκτίμηση του κόστους γίνεται με βάση: κάποιο χαρακτηριστικό μέγεθος που εξαρτάται άμεσα από τη δυναμικότητα (π.χ. επιφάνεια, όγκος) το υλικό κατασκευής που εξαρτάται από το είδος των υλικών που διακινούνται C A = C B Q A / Q x B Το x εξαρτάται από το είδος της συσκευής π.χ. διάμετρος στήλης επιφάνεια Επισφαλής η απομάκρυνση από τα εναλλάκτη εξαρτώνται από τη όρια των διαγραμμάτων!!! ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ, Q 18
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(15) Παράδειγμα 1 Το κόστος (C A ) αντιδραστήρα όγκου (Q A ) 200 l, με γυάλινη επένδυση εσωτερικά και εξωτερικό μανδύα (χωρίς κινητήρα & αναδευτήρα) ήταν 2.000 το 1996. Να εκτιμηθεί το κόστος (CB) όμοιου αντιδραστήρα χωρητικότητας (QB) 1.200 l το 2006 [C [C [C A B B ] ] ] 1996 2006 2006 = (C = A * M& S M& S Q Q B A 2006 1996 ) x M& S * M& S Θα χρησιμοποιηθεί ο δείκτης Marshall & Swift για χρονική διόρθωση του κόστους. Γι αυτή την περίπτωση Χ=0.54 (Peters et al. 2006) [C A ] 1996 = (C A * Q Q B A ) x 2006 1996 19
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(16) Παράδειγμα 2 Για μια νέα εγκατάσταση καθαρισμού αερίων υπολογίσθηκε ότι το κόστος προμήθειας του μηχανολογικού εξοπλισμού είναι 500.000 Τότε είναι: Δαπάνη εγκατάστασης εξοπλισμού (47) 235.000 Δαπάνη σωληνώσεων (εγκατεστημένων) (66) 330.000 Υπηρεσίες εγκατεστημένες (παροχές) (70) 350.000 Τα ποσοστά που περιλαμβάνει ο προηγούμενος πίνακας βασίζονται σε δεδομένα για μονάδες-προσθήκες (battery limits additions) μέσα σ ένα βιομηχανικό συγκρότημα 20
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(17) Συντελεστές Lang* Είναι χρήσιμη ιδιαίτερα για εκτιμήσεις τάξης μεγέθους και γίνεται με βάση τη δαπάνη προμήθειας μηχανολογικού εξοπλισμού. Πολλαπλασιάζοντας τη δαπάνη αυτή με ένα κατάλληλο συντελεστή (Lang factor) υπολογίζεται η συνολική επένδυση ή/και η πάγια επένδυση. Διαδικασία με Συντελεστής Πάγια Επένδυση Συνολική Επένδυση Στερεά Στερεά-ρευστά Ρευστά 3.0 4.1 4.8 4.6 4.9 5.7 *(Η. J. Lang, Chem. Eng., 54 (10), 117, 1947) 21
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(18) Παράδειγμα H αξία μηχανολογικού εξοπλισμού για μια μονάδα παραγωγής πενταερυθριτόλης (διαδικασία με στερεά-ρευστά) είναι 300 000 NM. H μονάδα είναι επέκταση μιας μονάδας παραγωγής φορμαλδεΰδης. H αμοιβή εργολάβου είναι 7% των άμεσων δαπανών εγκατάστασης. Όλα τα άλλα στοιχεία κόστους αντιστοιχούν σε μια τυπική χημική βιομηχανία. Nα υπολογίσετε: (α) τις άμεσες δαπάνες της εγκατάστασης. (β) την πάγια επένδυση. (γ) τη συνολική επένδυση 22
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(19) I ΑΜΕΣΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ I1 Αξία Μηχανολογικού Εξοπλισμού 100 300 000 I2 Εγκατάσταση Εξοπλισμού 39 117 000 I3 Όργανα & Αυτοματισμοί 13 39 000 I4 Σωληνώσεις 31 93 000 I5 Ηλεκτρικά 10 30 000 I6 Κτίρια 29 87 000 I7 Βελτίωση Οικοπέδου 10 30 000 I8 Υπηρεσίες 55 165 000 I9 Οικόπεδο 6 18 000 Σύνολο Άμεσων Δαπανών Εγκατάστασης 293 879 000 23
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(20) I I1... ΑΜΕΣΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ Αξία Μηχανολογικού Εξοπλισμού. 100 300 000 Σύνολο Άμεσων Δαπανών Εγκατάστασης 293 879 000 ΕΜΜΕΣΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ IΙ1 Μελέτη & Επίβλεψη 32 96 000 IΙ2 Κατασκευή 34 102 000 IΙ3 Αμοιβή εργολάβου (7% αμέσων δαπανών) 20 61 530 IΙ4 Απρόβλεπτα 36 108 000 Σύνολο Παγίου Κεφαλαίου 415 1 246 530 Κεφάλαιο Κίνησης 74 222 000 Σύνολο Άμεσων Δαπανών Εγκατάστασης 293 879 000 24
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(21) Δείκτης Δύναμης(Power factor) Μ αυτή τη μέθοδο μπορεί να υπολογισθεί η πάγια επένδυση I F μιας υπό μελέτη εγκατάστασης δυναμικότητας Q, όταν είναι γνωστή (σαν βάση) η επένδυση I FB για μια όμοια εγκατάσταση δυναμικότητας Q B Η επένδυση I F υπολογίζεται χονδρικά ως εξής: I F I FB Q Q B X Για τη χημική βιομηχανία μια μέση τιμή του εκθέτη x είναι 0.6, γι αυτό και η μέθοδος είναι γνωστή και ως μέθοδος εκθέτου 0.6 Στην πραγματικότητα οι τιμές του x εξαρτώνται απ το είδος της διαδικασίας 25
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(22) Είδος Εγκατάστασης Εκθέτης x Πλήρες Διυλιστήριο 0.85 Εγκατάσταση καταλυτικής διάσπασης 0.78 Καταλυτικός πολυμερισμός 0.70 Καθαρισμός απόνερων 0.91 Απόσταξη υπό κενό 0.80 Θερμική Διάσπαση 0.51 Εκχύλιση 0.67 Θειικό οξύ (μεθ. θαλάμων) 0.60 Θειικό οξύ (μεθ. επαφής) 0.65 Εγκατάσταση ψύξης με F-12 και ΝΗ3 0.68 26
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(23) Παράδειγμα Από την αναζήτησή σας προέκυψαν τα εξής δεδομένα για την πάγια επένδυση (ΙF) διαφόρων μονάδων παραγωγής του προϊόντος Χ. Δυναμικότητα tn/y Έτος κατασκευής i I F 10 6 [M&S] i / [M&S] 2006 1000 1995 250 0.740 2400 1980 260 0.500 3000 2000 540 0.854 9000 1995 1140 0.740 Να υπολογισθεί η Ι F για μια μονάδα δυναμικότητας 5000 tn/y το 2006 στην Ελλάδα 27
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(24) Δυναμικότητα tn/y Έτος κατασκευής Y I F 10 6 I F 2006 [M&S] i / [M&S] 2006 1000 1995 250 338 0.740 2400 1980 260 520 0.500 3000 2000 540 632 0.854 9000 1995 1140 1540 0.740 7000 2006 1 Αναγωγή των τιμών στο 2006 [IF ] [I ] F 2006 Υ = [ M& S /M& S ] 2006 Y Αναζήτηση της συνάρτησης προσαρμογής των δεδομένων I F = I FB Q ( Q B ) X Πως θα εκτιμήσουμε το IF για το 2012;; 28
Εκτίμηση ύψους πάγιας επένδυσης(25) Αναζήτηση δεδομένων σχετικών με το κόστος λειτουργίας Απαιτούμενες ποσότητες πρώτων υλών/μονάδα προϊόντος Απαιτούμενες ποσότητες βοηθητικών παροχών/μονάδα προϊόντος Ηλεκτρική ενέργεια, ατμό κλπ Τιμές πρώτων υλών Τιμή προϊόντος Τιμές βοηθητικών παροχών Εργατικά Άλλα στοιχεία κόστους 29
Τέλος Ενότητας 30
Σημείωμα Αναφοράς Copyright, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, Σκόδρας Γεώργιος. «Τεχνοοικονομική Μελέτη». Έκδοση: 1.0. Κοζάνη 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https:// eclass.uowm.gr/courses/mech245/ 31
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Όχι Παράγωγα Έργα Μη Εμπορική Χρήση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] h t t p ://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό 32
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 33