ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΟΙ 18 ΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ LAEKEN

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΟΙ 18 ΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ LAEKEN είκτης 1: Οικονοµική Επισφάλεια... 3 (α) Σύνολο Πληθυσµού... 3 Πίνακας L.1.1: Οικονοµική επισφάλεια ΕΕ, 1995-2000... 3 Πίνακας L.1.3: Μέσο µηνιαίο εισόδηµα ατόµων σε επισφάλεια και µη στην Ελλάδα σε ευρώ... 4 (β) Υποοµάδες πληθυσµού... 5 Πίνακας L.1.4α: Ποσοστά επισφάλειας στα δύο φύλα... 5 Πίνακας L.1.5α: Σχετική επιβάρυνση επισφάλειας ηλικιωµένων και παιδιών... 6 Μνηµόνιο L.1.5: Σχετική επιβάρυνση επισφάλειας στους ηλικιωµένους (65+) και µη ηλικιωµένους (65-) στην Ελλάδα 1996, 2000, 2001 και 2002 (Εθνικός µέσος όρος=100)... 7 Πίνακας L.1.5β: Ποσοστά Επισφάλειας ηλικιωµένων και παιδιών... 7 Πίνακας L.1.6α: Σχετική επιβάρυνση επισφάλειας ανά κατάσταση απασχόλησης στην ΕΕ 1995, 1999 και 2000... 8 Πίνακας L.1.6β: Ποσοστά επισφάλειας ανά κατάσταση απασχόλησης στην ΕΕ 1995, 1999 και 2000... 9 Μνηµόνιο L.1.6 : Επισφάλεια σε νοικοκυριά δύο ενηλίκων µε ένα ή δύο ανήλικα παιδιά στην Ελλάδα 1995, 1999, 2000 και 2002... 9 Πίνακας L.1.7: Επισφάλεια ανά ιδιοκτησιακό καθεστώς της κατοικίας, στις χώρες µέλη της ΕΕ 1995 και 1999... 10 Μνηµόνιο L.1.7: Επισφάλεια ανά ιδιοκτησιακό καθεστώς της κατοικίας, στην Ελλάδα 2000 και 2002... 10 είκτης 2: Ανισότητα στην κατανοµή εισοδήµατος (S80/S20)... 11 Πίνακας L.2: Ανισότητα στη κατανοµή εισοδήµατος (S80/S20) στην ΕΕ, 1995-2000... 11 είκτης 3: Παρατεταµένη επισφάλεια... 12 Πίνακας L.3: Παρατεταµένη επισφάλεια σε ποσοστό στην ΕΕ, 1997-2000... 12 είκτης 4: Βάθος του κινδύνου επισφάλειας... 13 Πίνακας L.4: "Βάθος του κινδύνου επισφάλειας"... 13 είκτης 5: Περιφερειακή συνοχή... 14 Πίνακας L.5 : Περιφερειακή συνοχή στην ΕΕ, 2001... 14 είκτης 6: Ποσοστό µακροχρόνιας ανεργίας... 15 είκτης 16: Μερίδιο µακροχρόνιας ανεργίας... 15 είκτης 17: Ποσοστό ιδιαίτερα µακροχρόνιας ανεργίας... 15 Πίνακας L.6: Μακροχρόνια ανεργία (ποσοστά και µερίδιο) και ιδιαίτερα µακροχρόνια ανεργία, κατά φύλο, χώρες ΕΕ, 2001... 15 Μνηµόνιο L.6: Μακροχρόνια άνεργοι (ποσοστό και µερίδιο), Ελλάδα, 1995-2002 (β Τρίµηνο έτους)... 15 είκτης 7: Άτοµα σε νοικοκυριά χωρίς πρόσβαση στην απασχόληση (αποκλεισµένοι από την απασχόληση)... 16 Πίνακας L.7: Ατοµα σε Νοικοκυριά χωρίς πρόσβαση στην απασχόληση στις χώρες τις ΕΕ, 2002... 16

Μνηµόνιο L.7α: ιαχρονική εξέλιξη του δείκτη 7 στην Ελλάδα 1995-2002... 16 είκτης 8: Πρόωρη αποχώρηση από το σχολείο... 17 Πίνακας L.8: Πρόωρη αποχώρηση από το σχολείο στις χώρες τις ΕΕ, 2002... 17 είκτης 9: Προσδόκιµο επιβίωσης στη γέννηση... 18 Πίνακας L.9: Προσδόκιµο επιβίωσης στις χώρες τις ΕΕ,2001... 18 είκτης 11: Εναλλακτικές γραµµές επισφάλειας ιασπορά γύρω από την κεντρική γραµµή επισφάλειας... 19 Πίνακας L.11: Επισφάλεια στο σύνολο του πληθυσµού στην ΕΕ στο 40%, το 50% και το 70% της διαµέσου, 1995, 1999 και 2000... 19 Μνηµόνιο L.11: Ύψος διαµέσου και εναλλακτικών γραµµών επισφάλειας, Ελλάδα 2002 σε τιµές Μαΐου 2003, για ισοδύναµο εισόδηµα 1 ατόµου... 19 είκτης 12: Επισφάλεια µε γραµµή σταθερής αγοραστικής αξίας... 20 Πίνακας L.12: Επισφάλεια µε γραµµή 60% σε σταθερές τιµές - έτος βάσης το 1996... 20 Μνηµόνιο L.12α: Επισφάλεια (µηνιαίο εισόδηµα) µε γραµµή 50% σε σταθερές τιµές - έτος βάσης το 1996 (έτος εισοδήµατος το 1995) στην Ελλάδα, 2000-2002. 20 είκτης 13: Επισφάλεια προ κοινωνικών µεταβιβάσεων... 21 Πίνακας L.13: Επισφάλεια προ µεταβιβάσεων και επίπτωση που οφείλεται στις µεταβιβάσεις στην ΕΕ 1995 και 2000... 21 Μνηµόνιο 13.1: ιάρθρωση εισοδήµατος ατόµων σε επισφάλεια και µη επισφάλεια... 22 είκτης 14: Ανισοκατανοµή εισοδήµατος Συντελεστής Gini... 23 Πίνακας L.14: Ανισοκατανοµή εισοδήµατος στην ΕΕ - Συντελεστής Gini... 23 είκτης 18: Άτοµα µε χαµηλό εκπαιδευτικό επίπεδο... 24 Πίνακας L.18: Άτοµα µε χαµηλό εκπαιδευτικό επίπεδο στις χώρες τις ΕΕ, 2001... 24 Συµπληρωµατικοί είκτες... 24 Εργαζόµενοι σε επισφάλεια... 24 Πίνακας 2: Ποσοστό επισφάλειας σε εργαζόµενους στην Ελλάδα και την ΕΕ-15... 25 ιάγραµµα 1α: Εργαζόµενοι σε επισφάλεια στην Ελλάδα... 26 ιάγραµµα 1β: Εργαζόµενοι σε επισφάλεια στην ΕΕ15... 26 2

είκτες LAEKEN είκτης 1: Οικονοµική Επισφάλεια (α) Σύνολο Πληθυσµού Πίνακας L.1.1: Οικονοµική επισφάλεια ΕΕ, 1995-2000 Ποσοστό πληθυσµού κάτω από τη γραµµή ιαχ. Γραµµή 60% της διαµέσου 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Ελλάδα 21,4 20,8 21,3 20,6 20,6 19,8 Ιταλία 20 20 19 18 18 18 Ισπανία 19 18 20 18 19 18 Πορτογαλία 23 21 22 21 21 21 Ιρλανδία 19 19 19 19 19 20 Βέλγιο 16 15 14 14 13 13 ανία 10 9 9 12 11 11 Γερµανία 15 14 12 11 11 11 Γαλλία 15 15 15 15 15 16 Λουξεµβούργο 12 11 11 12 13 12 Ολλανδία 11 12 10 10 11 10 Αυστρία 13 14 13 13 12 12 Φιλανδία** : 8 8 9 11 11 Σουηδία*** : : 9 10 9 11 Ηνωµένο Βασίλειο 20 18 18 19 19 19 ΕΕ-15 17 16 16 15 15 15 2001 2002 Ελλάδα 20,4 19,6 *Πηγή EUROSTAT. Το αναγραφόµενο έτος αναφέρεται στο έτος της Έρευνας. Τα εισοδήµατα αφορούν το προηγούµενο έτος. **Τα µεγέθη της Φιλανδίας αφορούν στο 1996 και όχι στο 1995. ***Τα µεγέθη της Σουηδίας αφορούν στο 1997 και όχι στο 1995. **** Για τα έτη 2001 και 2002 τα στοιχεία είναι προσωρινά Για το 2002 τα στοιχεία προέρχονται από επεξεργασία της ΕΣΥΕ.. Σχόλια Η Ελλάδα δείχνει µια σταθερή, αλλά όχι ταχεία, τάση βελτίωσης Υπάρχουν ενδείξεις για επιτάχυνση µετά το 1999. Πάντως, η αλλαγή µεταφράζεται σε άνω των 250 χιλιάδων ατόµων που υπερβαίνουν την γραµµή επισφάλειας. Παρά ταύτα, η συγκριτική της θέση παραµένει χαµηλή (Πορτογαλία και Ιρλανδία υπερβαίνουν). Τα τελευταία χρόνια σε µερικές χώρες υπάρχει επιδείνωση (Σουηδία, Φιλλανδια). Ιδιαίτερα σηµαντική πρόοδος σε Βέλγιο, Γερµανία 3

Πίνακας L1.2: ιαχρονική εξέλιξη γραµµής διαχωρισµού σε πραγµατικούς όρους (60% διαµέσου στην Ελλάδα 1995-2002 - χιλιάδες Ευρώ τον µήνα,, σε σταθερές τιµές Μαΐου 2003) Νοικοκυριό ενός ατόµου Νοικοκυριό µε 2 ενήλικους και 2 ανήλικους 1995 322,8 677,8 1996 344,4 723,2 1997 345,9 726,4 1998 361,2 758,6 1999 365,0 766,4 2000 382,0 802,1 2001 393,5 826,2 2002 403,9 847,2 Μεταβολή 1999/2002 10,7% 10,5% Μεταβολή 1995/2002 25,1% 25,0% Πηγές: EUROSTAT, ΕΣΥΕ (επεξεργασία της ECHP 2000-2002, µε µεθοδολογία ίδια µε της EUROSTAT) Πίνακας L.1.3: Μέσο µηνιαίο εισόδηµα ατόµων σε επισφάλεια και µη στην Ελλάδα σε ευρώ (τιµές Μαΐου 2003) Συνολικό εισόδηµα 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Σύνολο 658,6 649,8 650,1 655,1 675,4 676,5 693,3 703,0 Επισφαλείς 195,9 212,9 218,7 221,8 228,6 240,2 252,5 266,7 Μη επισφαλείς 808,6 792,6 787,7 803,8 833,2 829,0 841,7 860,6 Σχόλια Η γραµµή επισφάλειας για 4µελή οικογένεια είναι γύρω στα 850 τον µήνα σε σηµερινές τιµές. Συνεπώς ο πλέον σίγουρος τρόπος να αποφευχθεί η επισφάλεια είναι η ύπαρξη δύο εισοδηµάτων στην οικογένεια. Η σχετική σταθερότητα του ποσοστού επισφάλειας υποκρύπτει µια σηµαντικότατη αύξηση του µέσου πραγµατικού εισοδήµατος των επισφαλών. Ο µέσος όρος του εισοδήµατός τους το 2001 είναι µεγαλύτερος του 1995 κατά 25%, ποσοστό ουσιαστικά υψηλότερο από αυτό των µή επισφαλών. 4

(β) Υποοµάδες πληθυσµού Πίνακας L.1.4α: Ποσοστά επισφάλειας στα δύο φύλα 1995 1999 2000 Άνδρες Γυναίκες Άνδρες Γυναίκες Άνδρες Γυναίκες Ελλάδα 21 22 20 21 19 20 Ιταλία 19 21 18 18 18 19 Ισπανία 19 19 18 19 17 19 Πορτογαλία 21 24 19 22 19 22 Ιρλανδία 17 20 17 20 19 21 Βέλγιο 15 17 11 14 12 15 ανία 9 11 9 13 10 13 Γερµανία 13 16 10 12 10 11 Γαλλία 15 16 15 16 15 16 Λουξεµβούργο 11 13 12 13 12 12 Ολλανδία 11 12 10 11 10 10 Αυστρία 12 15 10 14 9 14 Φιλανδία* 9 12 9 13 Σουηδία** 9 10 10 11 Ηνωµένο Βασίλειο 19 22 18 21 16 21 ΕΕ-15 16 s 18 s 15 s 16 s 14 s 16 s 2001 2002 Ελλάδα* 19 22 18 20 Πηγή: EUROSTAT *Πηγές: ΕΣΥΕ (επεξεργασία της ECHP, µε µεθοδολογία ίδια µε της EUROSTAT) *Τα µεγέθη της Φιλανδίας αφορούν στο 1996 και όχι στο 1995 **Τα µεγέθη της Σουηδίας αφορούν στο 1997 και όχι στο 1995 Σχόλια Η µέτρηση αυτή δεν αποδίδει την πλήρη έκταση της µειονεξίας των γυναικών, δεδοµένου ότι σε ένα ζεύγος θεωρείται ότι και οι δύο σύζυγοι έχουν το ίδιο εισόδηµα. Παρά ταύτα, υπάρχουν ενδείξεις ότι το πρόβληµα είναι υπαρκτό στην Ελλάδα, και ότι ενδεχοµένως διευρύνεται. Οµως, η έκταση του προβλήµατος της ανισότητας των φύλων είναι κατά πολύ µικρότερη στην Ελλάδα από τις χώρες της υτικής Ευρώπης. 5

Πίνακας L.1.5α: Σχετική επιβάρυνση επισφάλειας ηλικιωµένων και παιδιών (Εθνικός µέσος όρος =100) Παιδική επισφάλεια (0-15) Επισφάλεια ηλικιωµένων (65+) 1995 1999 2000 1995 1999 2000 Ελλάδα 81,8 81,0 94,4 159,1 157,1 150,0 Ιταλία 120,0 122,2 138,9 90,0 77,8 72,2 Ισπανία 126,3 131,6 138,9 84,2 84,2 105,6 Πορτογαλία 113,0 123,8 123,8 165,2 157,1 157,1 Ιρλανδία 136,8 116,7 110,0 100,0 188,9 210,0 Βέλγιο 100,0 92,3 100,0 156,3 169,2 184,6 ανία 50,0 54,5 36,4 270,0 281,8 281,8 Γερµανία 120,0 118,2 118,2 100,0 100,0 100,0 Γαλλία 106,7 113,3 112,5 126,7 126,7 118,8 Λουξεµβούργο 133,3 146,2 150,0 100,0 61,5 75,0 Ολλανδία 118,2 127,3 150,0 72,7 63,6 30,0 Αυστρία 123,1 116,7 100,0 153,8 200,0 191,7 Φιλανδία* 62,5 63,6 54,5 150,0 154,5 172,7 Σουηδία** 88,9 111,1 100,0 66,7 88,9 90,9 Ηνωµένο Βασίλειο 140,0 152,6 142,1 160,0 110,5 126,3 ΕΕ-15 123,5 126,7 126,7 123,5 113,3 113,3 2001 2002 2001 2002 Ελλάδα 88,2 87 161,3 153,6 Πηγή: EUROSTAT *Τα µεγέθη της Φιλανδίας αφορούν στο 1996 και όχι στο 1995 **Τα µεγέθη της Σουηδίας αφορούν στο 1997 και όχι στο 1995 ΣΧΟΛΙΑ Η σχετική επιβάρυνση µετρά το κατά πόσον µια οµάδα έχει υψηλότερη ή χαµηλότερη επισφάλεια από τον εθνικό µέσο όρο (ΜΟ=100) Μικρότερη επιβάρυνση οικογενειών µε παιδιά. Ενώ στην Ευρώπη η παρουσία παιδιών είναι επιβαρυντικός παράγοντας, στην Ελλάδα είναι το αντίστροφο. Το αντίθετο ισχύει για τους ηλικιωµένους. Το πολύ υψηλό ποσοστό της ανίας στους ηλικιωµένους οφείλεται στο ότι η κρατική σύνταξη είναι µόλις κάτω του ορίου του 60%. Αντίθετα η σχετική επιβάρυνση δεν εµφανίζεται στο όριο του 50%. Μικρό ποσοστό ηλικιωµένων σε γηροκοµεία στην Ελλάδα (που δεν συµπεριλαµβάνονται στην Έρευνα). Επιβαρύνει πολύ τον κίνδυνο επισφάλειας στην οµάδα 65+. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι περιορίζεται τα τελευταία χρόνια η επιβάρυνση των ηλικιωµένων. 6

Μνηµόνιο L.1.5: Σχετική επιβάρυνση επισφάλειας στους ηλικιωµένους (65+) και µη ηλικιωµένους (65-) στην Ελλάδα 1996, 2000, 2001 και 2002 (Εθνικός µέσος όρος=100) 1996 2000 2001 2002 Κάτω των 65 ετών 81 86,4 84,8 86,7 65 και άνω ετών 167 157,6 161,3 153,6 Πηγές: EUROSTAT 1996, ΕΣΥΕ (επεξεργασία της ECHP 2000-2002, µε µεθοδολογία ίδια µε της EUROSTAT) Πίνακας L.1.5β: Ποσοστά Επισφάλειας ηλικιωµένων και παιδιών Παιδική επισφάλεια (0-15) Επισφάλεια ηλικιωµένων (65+) 1995 1999 2000 1995 1999 2000 Ελλάδα 18 17 18,7 35 33 31,2 Ιταλία 24 22 25 18 14 13 Ισπανία 24 p 25 p 25 16 p 16 p 19 Πορτογαλία 26 26 26 38 33 33 Ιρλανδία 26 21 22 19 34 42 Βέλγιο 16 12 13 25 22 24 ανία 5 6 4 27 31 31 Γερµανία 18 13 13 15 11 11 Γαλλία 16 17 18 19 19 19 Λουξεµβούργο 16 19 18 12 8 9 Ολλανδία 13 14 15 8 7 3 Αυστρία 16 14 12 20 24 23 Φιλανδία* 5 7 6 12 17 19 Σουηδία** 8 10 11 6 8 10 Ηνωµένο Βασίλειο 28 29 27 32 21 24 ΕΕ-15 21 s 19 s 19 s 21 s 17 s 17 s 2001 2002 2001 2002 Ελλάδα* 18,0 17,1 32,9 30,1 Πηγή: EUROSTAT *Πηγές: ΕΣΥΕ (επεξεργασία της ECHP, µε µεθοδολογία ίδια µε της EUROSTAT) *Τα µεγέθη της Φιλανδίας αφορούν στο 1996 και όχι στο 1995 **Τα µεγέθη της Σουηδίας αφορούν στο 1997 και όχι στο 1995 Σχόλια Το επίπεδο της παιδικής επισφάλειας είναι κατά τι καλύτερο από τον µέσο όρο της ΕΕ. Η παρουσία παιδιών φαίνεται να ενεργοποιεί άτυπους µηχανισµούς αλληλεγγύης που δρουν προστατευτικά. Η διαφορά της Ελλάδας είναι εντυπωσιακή ιδίως αν συγκριθεί µε τον Νότο, όπου τα παιδιά οδηγούν σε επιβάρυνση. Η επισφάλεια ηλικιωµένων είναι συγκεντρωµένη σε υψηλές ηλικίες και συνταξιούχους χωρίς επικουρικά ή µε µόνο την βασική σύνταξη του ΟΓΑ. Ιδιαίτερα επιβαρυµένες είναι µεγαλύτερες γυναίκες µε συντάξεις χηρείας. Ενώ η τάση στην Ελλάδα είναι βελτιωτική (ΕΚΑΣ, ΟΓΑ), σε σειρά κρατών η θέση των ηλικιωµένων επιδεινώνεται (Ισπανία, Βέλγιο, Ιρλανδία, Ην. Βασίλειο) 7

Πίνακας L.1.6α: Σχετική επιβάρυνση επισφάλειας ανά κατάσταση απασχόλησης στην ΕΕ 1995, 1999 και 2000 (Εθνικός µέσος όρος =100) Μισθωτοί Άνεργοι Συνταξιούχοι 1995 1999 2000 1995 1999 2000 1995 1999 2000 Ελλάδα 45,5 42,9 40,0 154,5 166,7 165,0 154,5 152,4 145,0 Ιταλία 45,0 44,4 44,4 240,0 272,2 272,2 80,0 66,7 61,1 Ισπανία 36,8 36,8 38,9 194,7 231,6 216,7 68,4 73,7 88,9 Πορτογαλία 43,5 47,6 47,6 130,4 161,9 109,5 147,8 138,1 133,3 Ιρλανδία 15,8 22,2 25,0 194,7 300,0 230,0 89,5 161,1 175,0 Βέλγιο 25,0 30,8 30,8 212,5 246,2 269,2 131,3 138,5 138,5 ανία 30,0 27,3 36,4 120,0 63,6 54,5 250,0 254,5 245,5 Γερµανία 40,0 45,5 36,4 253,3 354,5 318,2 120,0 90,9 100,0 Γαλλία 40,0 40,0 43,8 233,3 226,7 206,3 113,3 113,3 106,3 Λουξεµβούργο** 58,3 69,2 66,7 408,3** 330,8 300,0u 100,0 69,2 75,0 Ολλανδία 54,5 54,5 60,0 163,6 163,6 210,0 54,5 36,4 40,0 Αυστρία 46,2 33,3 33,3 238,5 166,7 241,7 115,4 125,0 125,0 Φιλανδία* 25,0 36,4 36,4 237,5 236,4 272,7 125,0 136,4 154,5 Σουηδία** 33,3 33,3 36,4 177,8u 211,1u 200,0u 66,7 88,9 72,7 Ηνωµένο Βασίλειο 30,0 36,8 26,3 250,0 257,9 268,4 150,0 110,5 121,1 ΕΕ-15 41,2 40,0 40,0 229,4 260,0 253,3 111,8 100,0 106,7 2001 2002 2001 2002 2001 2002 Ελλάδα* 45 35 185 158 160 138 Πηγές: EUROSTAT *Πηγές: EUROSTAT ECHP 2001 (προσωρινά στοιχεία) ΕΣΥΕ 2002 (επεξεργασία της ECHP, µε µεθοδολογία ίδια µε της EUROSTAT) Σχόλια Στην Ελλάδα, σχετικά καλή θέση µισθωτών, βελτιούµενη διαχρονικά µε ταχύ ρυθµό. Σε όλες τις χώρες οι µισθωτοί έχουν µικρότερη από την µισή πιθανότητα να είναι σε επισφάλεια. Οι τάσεις επιδείνωσης της σχετικής τους θέσης οφείλονται στο ότι η θέση άλλων οµάδων βελτιώθηκε ταχύτερα. (π.χ. Βέλγιο) Στην Ελλάδα, σηµαντική πλήν όµως σχετικά µικρή επιβάρυνση ανέργων. Οφείλεται στο ότι οι περισσότεροι άνεργοι βρίσκονται σε οικογένειες µε κάποιον που εργάζεται. ιαχρονική τάση βελτίωσης του ποσοστού επισφάλειας.. 8

Πίνακας L.1.6β: Ποσοστά επισφάλειας ανά κατάσταση απασχόλησης στην ΕΕ 1995, 1999 και 2000 Μισθωτοί Άνεργοι Συνταξιούχοι 1995 1999 2000 1995 1999 2000 1995 1999 2000 Ελλάδα 10 9 8 34 35 33 34 32 29 Ιταλία 9 8 8 48 49 49 16 12 11 Ισπανία 7 7 7 37 44 39 13 14 16 Πορτογαλία 10 10 10 30 34 23 34 29 28 Ιρλανδία 3 4 5 37 54 46 17 29 35 Βέλγιο 4 4 4 34 32 35 21 18 18 ανία 3 3 4 12 7 6 25 28 27 Γερµανία 6 5 4 38 39 35 18 10 11 Γαλλία 6 6 7 35 34 33 17 17 17 Λουξεµβούργο** 7 9 8 49 43 36 u 12 9 9 Ολλανδία 6 6 6 18 18 21 6 4 4 Αυστρία 6 4 4 31 20 29 15 15 15 Φιλανδία* 2 4 4 19 26 30 10 15 17 Σουηδία** 3 3 4 16u 19u 22 u 6 8 8 Ηνωµένο Βασίλειο 6 7 5 50 49 51 30 21 23 ΕΕ-15 7s 6s 6s 39s 39s 38 s 19s 15s 15 s 2001 2002 2001 2002 2001 2002 Ελλάδα*** 9 7 37 31 32 27 Πηγή: EUROSTAT *Τα µεγέθη της Φιλανδίας αφορούν στο 1996 και όχι στο 1995 **Τα µεγέθη της Σουηδίας και του Λουξεµβούργου αφορούν στο 1997 και όχι στο 1995 ***Πηγές: EUROSTAT 2001(προσωρινά στοιχεία) και ΕΣΥΕ 2002 (επεξεργασία της ECHP, µε µεθοδολογία ίδια µε της EUROSTAT) u= Χαµηλή Αξιοπιστία : 20 µε 49 παρατηρήσεις ή 10-20% των παραλειπόµενων παρατηρήσεων Μνηµόνιο L.1.6 : Επισφάλεια σε νοικοκυριά δύο ενηλίκων µε ένα ή δύο ανήλικα παιδιά στην Ελλάδα 1995, 1999, 2000 και 2002 1995 1999 2000 2002 Νοικοκυριό δύο ενηλίκων µε ένα εξαρτηµένο παιδί 11 10 9 11 Νοικοκυριό δύο ενηλίκων µε δύο εξαρτηµένα παιδιά 16 15 15 13 Πηγές: EUROSTAT ECHP 1995-1999, EUROSTAT ECHP 2000 (προσωρινά στοιχεία),εσυε 2002 (επεξεργασία της ECHP, µε µεθοδολογία ίδια µε της EUROSTAT) Σχόλια Η παρουσία παιδιών φαίνεται ελαφρύνει την κατάσταση σηµαντικότατα. (Αλληλεγγύη;) Παρά ταύτα οικογένειες µε περισσότερα από δύο παιδιά, αντιµετωπίζουν δυσκολίες. 9

Πίνακας L.1.7: Επισφάλεια ανά ιδιοκτησιακό καθεστώς της κατοικίας, στις χώρες µέλη της ΕΕ 1995 και 1999 1995 2000 Ιδιόκτητη κατοικία Ενοικιαζόµενη κατοικία Σχετική επιβάρυνση ενοικιαστών Ιδιόκτητη κατοικία Ενοικιαζόµενη κατοικία Σχετική επιβάρυνση ενοικιαστών Ελλάδα 23 14-39% 21 14-33% Ιταλία 20 23 15% 16 30 88% Ισπανία 18 24 33% 18 23 28% Πορτογαλία 25 17-32% 20 24 15% Ιρλανδία 12 48 300% 15 48 220% Βέλγιο 13 25 92% 10 28 180% ανία 8 14 75% 8 18 100% Γερµανία 9 20 122% 7 16 129% Γαλλία 11 24 118% 11 25 127% Λουξεµβούργο 9 22 144% 8 25 213% Ολλανδία 7 18 157% 6 18 200% Αυστρία 12 16 33% 11 12 9% Φιλανδία* 6 14 133% 8 22 175% Σουηδία** 6 14 133% 7 18 157% Ηνωµένο Βασίλειο 13 39 200% 13 36 177% ΕΕ-15 14 25 79% 12 24 100% Πηγές: EUROSTAT *Τα µεγέθη της Φιλανδίας αφορούν στο 1996 και όχι στο 1995 **Τα µεγέθη της Σουηδίας αφορούν στο 1997 και όχι στο 1995 Μνηµόνιο L.1.7: Επισφάλεια ανά ιδιοκτησιακό καθεστώς της κατοικίας, στην Ελλάδα 2000 και 2002 2000 2002 Ιδιοκτήτες Ενοικιαστές Σχετική επιβάρυνση ενοικιαστών Ιδιοκτήτες Ενοικιαστές Σχετική επιβάρυνση ενοικιαστών Σύνολο 21 14-33% 20 10-50% Πηγή: ΕΣΥΕ 2000 και 2002 (επεξεργασία της ECHP, µε µεθοδολογία ίδια µε της EUROSTAT) Σχόλια Φαίνεται η ιδιαιτερότητα της Ελλάδας, που είναι η µόνη χώρα όπου υπάρχει επιβάρυνση κατά άνω του ενός τρίτου, αν κάποιος έχει δικό του σπίτι. Το παράδοξο αυτού υπογραµµίζει την ανάγκη προσοχής στην εξαγωγή βιαστικών συµπερασµάτων για την σχετική θέση της Ελλάδας. Υπάρχουν ενδείξεις ελάφρυνσης της θέσης των ενοικιαστών (από 14 σε 10%) Καθώς περισσότεροι στην Ευρώπη αποκτούν στέγη, οι εναποµένοντες ενοικιαστές αντιµετωπίζουν χειρότερο πρόβληµα. (Πορτογαλία, Ιταλία) 10

είκτης 2: Ανισότητα στην κατανοµή εισοδήµατος (S80/S20) Πίνακας L.2: Ανισότητα στη κατανοµή εισοδήµατος (S80/S20) στην ΕΕ, 1995-2000 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Ελλάδα 6,5 6,3 6,6 6,5 6,2 5,8 Ιταλία 5,9 5,6 5,3 5,1 4,9 4,8 Ισπανία 5,9 6,0 6,5 5,9 5,7 5,4 Πορτογαλία 7,4 6,7 6,7 6,8 6,4 6,4 Ιρλανδία 5,1 5,1 5,0 5,2 4,9 4,7 Βέλγιο 4,5 4,2 4,1 4,0 4,2 4,3 ανία 3,1 3,0 2,9 3,1 3,2 3,1 Γερµανία 4,6 4,1 3,7 3,6 3,6 3,5 Γαλλία 4,5 4,3 4,4 4,2 4,4 4,2 Λουξεµβούργο 4,3 4,0 3,6 3,7 3,9 3,7 Ολλανδία 4,2 4,4 3,6 3,6 3,7 3,5 Αυστρία 4,0 3,8 3,6 3,5 3,7 3,4 Φιλανδία : 3,1 3,1 3,3 3,4 3,3 Σουηδία : : 3,1 3,4 3,2 3,5 Ηνωµένο Βασίλειο 5,2 5,0 4,7 5,2 5,2 5,2 ΕΕ-15 5,1 4,8 4,7 4,6 4,6 4,4 2001 2002 Ελλάδα* 5,7 6,0 Πηγή: EUROSTAT *Πηγές: EUROSTAT ECHP 2001 (προσωρινά στοιχεία) ΕΣΥΕ 2002 (επεξεργασία της ECHP, µε µεθοδολογία ίδια µε της EUROSTAT) : µη διαθέσιµες πληροφορίες (λιγότερες από 20 παρατηρήσεις ή περισσότερο από 20% των παραλειπόµενων παρατηρήσεων) Ορισµός: Το µερίδιο του συνολικού εισοδήµατος του πλουσιότερου 20% ως πολλαπλάσιο του φτωχότερου 20%. Σηµειώνεται ότι είναι η πλέον ευάλωτη στατιστική, αφού εξαρτάται από ακραίες τιµές τόσο των χαµηλών όσο και των υψηλών εισοδηµάτων. Ο µεσογειακός νότος έχει οµοιότητες, µε την Ελλάδα να είναι καλύτερη από την Πορτογαλία αλλά να υπολείπεται των άλλων χωρών. Επηρεάζεται από τους παράγοντες που διογκώνουν το ποσοστό επισφάλειας (ιδιοκατοίκηση, κλπ) αλλά και την απόκρυψη εισοδηµάτων στα ανώτερα στρώµατα. Αν και πρέπει να υπάρχει επιφυλακτικότητα, υπάρχουν σαφείς τάσεις βελτίωσης από το 1998, από τις ταχύτερες στην Ευρώπη. 11

είκτης 3: Παρατεταµένη επισφάλεια Πίνακας L.3: Παρατεταµένη επισφάλεια σε ποσοστό στην ΕΕ, 1997-2000 1997 1998 1999 2000 Ελλάδα 13,6 12,4 13,2 13,3 Ιταλία 11 11 11 11 Ισπανία 11 11 11 11 Πορτογαλία 15 14 14 14 Ιρλανδία 12 12 12 13 Βέλγιο 9 8 8 8 ανία 4 4 5 6 Γερµανία 6 6 6 6 Γαλλία 9 8 9 9 Λουξεµβούργο : 8 8 8 Ολλανδία 6 5 5 5 Αυστρία : 7 7 7 Φιλανδία : : 5 6 Σουηδία : : : : Ηνωµένο Βασίλειο 10 11 11 11 ΕΕ-15 9 9 9 9 2001 2002 Ελλάδα* 14,2 12,7 Πηγή: EUROSTAT *Πηγές: EUROSTAT ECHP 2001 (προσωρινά στοιχεία) ΕΣΥΕ 2002 (επεξεργασία της ECHP, µε µεθοδολογία ίδια µε της EUROSTAT) : µη διαθέσιµες πληροφορίες (λιγότερες από 20 παρατηρήσεις ή περισσότερο από 20% των παραλειπόµενων παρατηρήσεων) ΟΡΙΣΜΟΣ : Νοικοκυριά που βρίσκονται σε κίνδυνο επισφάλειας το συγκεκριµένο έτος και ήταν επίσης σε κίνδυνο σε δύο από τα προηγούµενα τρία χρόνια. Σχόλια Στην Ελλάδα, το σχετικά υψηλό ποσοστό οφείλεται στο µεγάλο ποσοστό ηλικιωµένων µεταξύ των επισφαλών, των οποίων τα εισοδήµατα δεν αλλάζουν από έτος σε έτος. 12

είκτης 4: Βάθος του κινδύνου επισφάλειας Πίνακας L.4: "Βάθος του κινδύνου επισφάλειας" 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Ελλάδα 32 30 31 29 28 30 Ιταλία 26 27 28 26 27 26 Ισπανία 24 27 28 27 27 22 Πορτογαλία 28 26 25 26 23 25 Ιρλανδία 14 15 16 18 21 23 Βέλγιο 21 19 20 19 18 19 ανία 13 13 16 17 18 15 Γερµανία 29 22 22 21 20 18 Γαλλία 19 20 21 21 18 18 Λουξεµβούργο 19 17 16 17 15 17 Ολλανδία 27 24 18 21 19 17 Αυστρία 20 16 19 19 18 14 Φιλανδία : 15 14 17 16 15 Σουηδία : : 20 22 19 23 Ηνωµένο Βασίλειο 22 21 21 23 22 23 ΕΕ-15 24 23 23 23 22 21 2001 2002 Ελλάδα* 28 29 Πηγή: EUROSTAT *Πηγές: EUROSTAT ECHP 2001 (προσωρινά στοιχεία) ΕΣΥΕ 2002 (επεξεργασία της ECHP, µε µεθοδολογία ίδια µε της EUROSTAT) : µη διαθέσιµες πληροφορίες ΟΡΙΣΜΟΣ Εισόδηµα (ως ποσοστό του συνόλου) που απαιτείται για να εξαλειφθεί ο κίνδυνος επισφάλειας (δηλαδή να έλθουν όλοι αυτοί που είναι από κάτω στο εισόδηµα που αντιπροσωπεύει η διαχωριστική γραµµή). Εξαρτάται από ακραίες τιµές (π.χ. από νοικοκυριά µε µηδενικό ή πολύ µικρό εισόδηµα). Ιδιαίτερα µεγάλη επίπτωση αν συνυπολογιστεί η ιδιοκατοίκηση. Εξηγεί την υψηλή τιµή της Ελλάδας (µε Ιταλία, Ισπανία), Τάσεις βελτίωσης από το 1997. 13

είκτης 5: Περιφερειακή συνοχή Πίνακας L.5 : Περιφερειακή συνοχή στην ΕΕ, 2001 Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Ελλάδα 5.1 3.8 9.2 Ιταλία 16.6 9.2 28.7 Ισπανία 11.8 8.3 18.6 Πορτογαλία 3.7 2.3 6.8 Ιρλανδία : : : Βέλγιο 7.8 6.4 10.2 ανία : : : Γερµανία 6.1 7.1 6.4 Γαλλία 6.4 4.5 9.1 Λουξεµβούργο : : : Ολλανδία 2.6 2.4 3.9 Αυστρία 3.1 2.8 4.8 Φιλανδία 7.2 6.7 8.1 Σουηδία 4.1 3.9 4.5 Ηνωµένο Βασίλειο 7 6.7 7.6 ΕΕ-15 14.4 s 10.9 s 21.7 s Πηγές: EUROSTAT, NEW CRONOS DATABASE από ΕΕ ΟΡΙΣΜΟΣ : Έκταση διαφορών µεταξύ περιφερειών στο ποσοστό απασχόλησης. Το πρόβληµα επικεντρώνεται στις γυναίκες. Σχόλια Ιδιαίτερα καλή θέση µεταξύ των χωρών συνοχής. Μεταξύ ανδρών συγκρίνεται µε τις καλύτερες χώρες της ΕΕ Πρόβληµα επικεντρώνεται στις γυναίκες Γενικά επιβεβαιώνεται η εκτίµηση ότι η Ελλάδα είναι οµοιογενής χώρα. Αυτό δεν σηµαίνει ότι δεν υπάρχει πρόβληµα σε γεωγραφικές µονάδες εντός περιφερειών (π.χ. νησιά, ορεινές περιοχές). Σηµαντικός δείκτης αφού σηµατοδοτεί τις µελλοντικές προοπτικές και την δηµιουργία γεωγραφικά εντοπισµένων φαύλων κύκλων µειονεξίας 14

είκτης 6: Ποσοστό µακροχρόνιας ανεργίας είκτης 16: Μερίδιο µακροχρόνιας ανεργίας είκτης 17: Ποσοστό ιδιαίτερα µακροχρόνιας ανεργίας Πίνακας L.6: Μακροχρόνια ανεργία (ποσοστά και µερίδιο) και ιδιαίτερα µακροχρόνια ανεργία, κατά φύλο, χώρες ΕΕ, 2001 Μερίδιο µακροχρόνιας Ιδιαίτερα µακροχρόνια Μακροχρόνια ανεργία % ανεργίας ανεργία Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Ελλάδα 5.4 3.2 8.7 51.7 45.6 55.7 3.1 1.7 5.1 Ιταλία 5.8 4.4 8.1 62.2 61.8 62.5 4.3 3.3 5.9 Ισπανία 3.9 2.3 6.3 36.7 31.0 41.0 2.3 1.3 3.9 Πορτογαλία 1.5 1.2 1.9 37.2 37.0 37.6 0.8 0.5 1.1 Ιρλανδία 1.3 1.6 0.8 33.1 40.8 21.3 0.8 1.0 0.4 Βέλγιο 3.2 2.9 3.5 48.6 49.7 47.4 2.2 2.0 2.4 ανία 0.9 0.8 1.0 19.7 19.2 20.5 0.3 0.3 0.3 Γερµανία 50.4 48.4 52.9 Γαλλία 3.1 2.5 3.7 36.8 36.9 36.8 1.7 1.4 2.1 Λουξεµβούργο 28.4 u 32.8 u Ολλανδία 0.9 0.7 1.0 : Αυστρία 0.8 0.7 0.9 26.1 25.5 26.7 0.4 0.4 0.4 Φιλανδία 2.4 2.5 2.3 27.9 31.9 24.2 1.3 1.5 1.1 Σουηδία 1.0 1.2 0.9 20.9 22.8 18.4 Ηνωµένο Βασίλειο 1.3 1.7 0.8 25.4 30.4 17.4 0.7 1.0 0.4 ΕΕ-15 3.1 s 2.7 s 3.7 s 41.4 s 41.3 s 41.4 s 2 s 1.7 s 2.4 s Πηγές: EUROSTAT, NEW CRONOS DATABASE από ΕΕ Η Ελλάδα αντιµετωπίζει πρόβληµα που επικεντρώνεται στις γυναίκες. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτό δεν µεταφράζεται σε ιδιαίτερα αυξηµένο κίνδυνο εισοδηµατικής επισφάλειας στους µακροχρόνια ανέργους (Πίνακας 1.5). Μνηµόνιο L.6: Μακροχρόνια άνεργοι (ποσοστό και µερίδιο), Ελλάδα, 1995-2002 (β Τρίµηνο έτους) Ποσοστό µακροχρόνιας Μερίδιο µακροχρόνιας Έτος ανεργίας ανεργίας 1995 4.7 51.2 1996 5.3 56.7 1997 5.3 55.7 1998 5.9 53.6 1999 6.5 54.4 2000 6.1 54.7 2001 5.4 51.7 2002 4.7 51.2 Πηγή: ΕΣΥΕ, ΕΕ Συνεχής και σταθερή βελτίωση µετά το 1999. 15

είκτης 7: Άτοµα σε νοικοκυριά χωρίς πρόσβαση στην απασχόληση (αποκλεισµένοι από την απασχόληση) Πίνακας L.7: Ατοµα σε Νοικοκυριά χωρίς πρόσβαση στην απασχόληση στις χώρες τις ΕΕ, 2002 Α* Β** Ελλάδα 7.2 10.1 Ιταλία 8.5 11.5 Ισπανία 6.2 8.1 Πορτογαλία 3.7 5.4 Ιρλανδία 8.5 9.9 Βέλγιο 12.9 16.3 ανία : : Γερµανία 8.9 s 13.8 s Γαλλία 9.8 13.1 Λουξεµβούργο 5.6 s 8.9 s Ολλανδία 6.3 9.5 Αυστρία 6.3 10 Φιλανδία : : Σουηδία : : Ηνωµένο Βασίλειο 12 14.3 ΕΕ-15 8.9 s 12.1 s Πηγές: EUROSTAT, NEW CRONOS DATABASE από ΕΕ *Α= άτοµα ηλικίας 0-60 σε νοικοκυριά χωρίς πρόσβαση στην απασχόληση **Β= άτοµα ηλικίας 0-65 σε νοικοκυριά χωρίς πρόσβαση στην απασχόληση Μνηµόνιο L.7α: ιαχρονική εξέλιξη του δείκτη 7 στην Ελλάδα 1995-2002 Έτος Α* Β** 1995 8.1 11.2 1996 7.5 10.8 1997 7.6 10.9 1998 7.6 10.6 1999 7.7 10.7 2000 7.5 10.5 2001 7.2 10.5 2002 7.2 10.1 Πηγές: EUROSTAT, NEW CRONOS DATABASE από ΕΕ *Α= άτοµα ηλικίας 0-60 που ζουν σε νοικοκυριά χωρίς πρόσβαση στην απασχόληση **Β= άτοµα ηλικίας 0-65 που ζουν σε νοικοκυριά χωρίς πρόσβαση στην απασχόληση ΟΡΙΣΜΟΣ : Άτοµα σε Νοικοκυριά χωρίς πρόσβαση στην απασχόληση ορίζονται ως τα άτοµα που ζουν σε νοικοκυριά όπου κανείς δεν δουλεύει ως ποσοστό του συνόλου των ατόµων που θα µπορούσαν να είχαν πρόσβαση. Οι δύο ορισµοί διαφέρουν στο κατά πόσον τα άτοµα κρίνονται ως διαθέσιµα για εργασία άτοµα µεταξύ 60 και 65 ετών. Συνεπώς µετρώνται τα άτοµα που δεν συµµετέχουν άµεσα ή έµµεσα στην παραγωγή και των οποίων η οικονοµική κατάσταση δεν θα βελτιωθεί αν αυξηθεί η παραγωγικότητα (και οι αποδοχές) όλων των εργαζοµένων. ηλαδή άτοµα που έχουν «µερίδιο στην ευηµερία». Σχόλια Η Ελλάδα βρίσκεται σε σχετικά καλή σχέση και βελτιώνεται διαχρονικά. 16

είκτης 8: Πρόωρη αποχώρηση από το σχολείο Πίνακας L.8: Πρόωρη αποχώρηση από το σχολείο στις χώρες τις ΕΕ, 2002 Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Ελλάδα 16.1 20.1 12.3 Ιταλία 24.3 27.9 20.7 Ισπανία 29 35.4 22.3 Πορτογαλία 45.5 52.9 38.1 Ιρλανδία 27.1 35.2 19.3 Βέλγιο 12.4 14.9 9.9 ανία 15.4 13.8 17 Γερµανία 12.5 s 12.2 s 12.8 s Γαλλία 13.4 14.9 11.9 Λουξεµβούργο 18.1 s 19.0 s 17.2 s Ολλανδία 15 15.7 14.3 Αυστρία 9.5 8.8 10.3 Φιλανδία 9.9 12.6 7.3 Σουηδία 10.4 11.4 9.3 Ηνωµένο Βασίλειο : : : ΕΕ-15 18.9 s 21.5 s 16.4 s Πηγές: EUROSTAT, NEW CRONOS DATABASE από ΕΕ Ιδιαίτερα καλή θέση µεταξύ των χωρών συνοχής, ιδίως µεταξύ των γυναικών. Σηµαντικός δείκτης αφού σηµατοδοτεί τις µελλοντικές προοπτικές. 17

είκτης 9: Προσδόκιµο επιβίωσης στη γέννηση Πίνακας L.9: Προσδόκιµο επιβίωσης στις χώρες τις ΕΕ,2001 Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Ελλάδα 78.1 s 75.4 80.7 Ιταλία 79.9 s 76.7 82.9 Ισπανία 79.3 s 75.6 82.9 Πορτογαλία 77 s 73.5 80.3 Ιρλανδία 75.8 s 73.0 78.5 Βέλγιο : : : ανία 76.7 s 74.3 79.0 Γερµανία : : : Γαλλία 79.3 s 75.5 83.0 Λουξεµβούργο : : : Ολλανδία 78.2 s 75.7 80.6 Αυστρία : : : Φιλανδία 78.1 s 74.6 81.5 Σουηδία 79.9 s 77.5 82.1 Ηνωµένο Βασίλειο 78.1 s 75.7 80.4 ΕΕ-15 78.6 s 75.5 s 81.6 s Πηγές: EUROSTAT, Σχόλια Η Ελλάδα παραµένει από τις καλύτερες χώρες της ΕΕ. Παρά ταύτα, η «παραδοσιακή» υψηλή της θέση σε σχέση µε άλλες χώρες, φαίνεται να υποχωρεί. Ηδη και τα δύο φύλα υπολείπονται του µέσου όρου της ΕΕ, ιδιαίτερα δε µε τις άλλες Μεσογειακές χώρες. Ιδιαίτερα υπολείπονται οι γυναίκες. Μερίδιο ευθύνης σε αυτό πρέπει να έχει η εξάντληση της αυξητικής ώθησης της περιστολής της βρεφικής και παιδικής θνησιµότητας (δεκαετία 80), η εµφάνιση προβληµάτων που οφείλονται σε συνήθειες (διατροφή, κάπνισµα) και ο υψηλός δείκτης τροχαίων ατυχηµάτων. 18

είκτης 11: Εναλλακτικές γραµµές επισφάλειας ιασπορά γύρω από την κεντρική γραµµή επισφάλειας Πίνακας L.11: Επισφάλεια στο σύνολο του πληθυσµού στην ΕΕ στο 40%, το 50% και το 70% της διαµέσου, 1995, 1999 και 2000 40% 50% 70% 1995 1999 2000 1995 1999 2000 1995 1999 2000 Ελλάδα 10 9 9 16 14 14 29 28 27 Ιταλία 8 7 7 14 12 12 28 26 27 Ισπανία 8 7 6 12 13 12 27 26 25 Πορτογαλία 10 7 7 16 13 14 29 28 28 Ιρλανδία 2 4 5 7 11 13 28 28 28 Βέλγιο 4 3 3 9 7 7 24 22 21 ανία 2 2 2 4 6 5 17 18 18 Γερµανία 7 3 3 10 6 6 22 17 17 Γαλλία 4 4 4 9 8 8 24 24 24 Λουξεµβούργο 3 2 1 7 6 6 21 22 20 Ολλανδία 5 3 3 7 6 5 20 18 18 Αυστρία 5 4 3 7 6 5 21 20 20 Φιλανδία** 2 2 2 4 5 5 16 19 20 Σουηδία*** 3 3 4 5 5 7 17 17 18 Ηνωµένο Βασίλειο 6 7 7 12 11 11 29 25 27 ΕΕ-15 6 5 5 11 9 9 27 23 23 2001 2002 2001 2002 2001 2002 Ελλάδα* 8 9 14 14 28 27 Πηγή: EUROSTAT. * Πηγή: EUROSTAT 2001 (προσωρινά στοιχεία) και ΕΣΥΕ 2002 (ίδια επεξεργασία) **Τα µεγέθη της Φιλανδίας αφορούν στο 1996 και όχι στο 1995 ***Τα µεγέθη της Σουηδίας αφορούν στο 1997 και όχι στο 1995 Σχόλια: Η σχετική θέση της Ελλάδας και οι διαχρονικές τάσεις παραµένουν µε όλους τους ορισµούς της διαχωριστικής γραµµής. Η απόσταση που υπάρχει µεταξύ Ελλάδας και ΕΕ-15 είναι σταθερή σε απόλυτους όρους, πράγµα που σηµαίνει ότι είναι σταθεροί οι παράγοντες διαφοράς (ιδιοκατοίκηση;) Μνηµόνιο L.11: Ύψος διαµέσου και εναλλακτικών γραµµών επισφάλειας, Ελλάδα 2002 σε τιµές Μαΐου 2003, για ισοδύναµο εισόδηµα 1 ατόµου. Μηνιαίο εισόδηµα σε ευρώ ιάµεσος 618,4 40% 247,4 50% 309,2 60% 371,0 70% 432,9 19

είκτης 12: Επισφάλεια µε γραµµή σταθερής αγοραστικής αξίας Πίνακας L.12: Επισφάλεια µε γραµµή 60% σε σταθερές τιµές - έτος βάσης το 1996 ποσοστό µεταβολής 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2000/1995 Ελλάδα 22 21 21 19 18 16,2-26,4 Ιταλία 20 20 20 17 16 14-30,0 Ισπανία 19 18 20 16 15 11-42,1 Πορτογαλία 23 21 21 19 16 17-26,1 Ιρλανδία 19 19 15 12 10 : -47,4** Βέλγιο 16 15 14 13 12 12-25,0 ανία 10 9 8 10 9 10 0,0 Γερµανία 15 14 11 11 10 9-40,0 Γαλλία 15 15 15 14 14 : -6,7** Λουξεµβούργο 12 11 11 12 11 10-16,7 Ολλανδία 11 12 9 9 8 8-27,3 Αυστρία 13 14 14 14 13 11-15,4 Φιλανδία* : 8 8 8 8 7-12,5 Σουηδία : : : : : : Ηνωµένο Βασίλειο 20 20 15 15 17 14-30,0 ΕΕ-15 17 16 15 14 14 12-29,4 ποσοστό µεταβολής 2001 2002 1996/20021999/2002 Ελλάδα*** 15,7 14,8-29,5-17,8 Πηγή: EUROSTAT *Τα µεγέθη της Φιλανδίας αφορούν στη µεταβολή από το 1996 και όχι το 1995 **Τα µεγέθη της Ιρλανδίας και της Γαλλίας αφορούν στη µεταβολή του 1999 και όχι του 2000 ***Πηγή: EUROSTAT 2000-2001 (προσωρινά στοιχεία) και ΕΣΥΕ 2002 (ίδια επεξεργασία) Μνηµόνιο L.12α: Επισφάλεια (µηνιαίο εισόδηµα) µε γραµµή 50% σε σταθερές τιµές - έτος βάσης το 1996 (έτος εισοδήµατος το 1995) στην Ελλάδα, 2000-2002 Γραµµή επισφάλειας στο 50% Μεταβολή 1996 2000 2001 2002 1996/2002 Ελλάδα 14 11,3 10,1 9,9-29,3% Πηγή: EUROSTAT 2000-2001 (προσωρινά στοιχεία) και ΕΣΥΕ 2002 (ίδια επεξεργασία) ΟΡΙΣΜΟΣ ιατηρείται η διαχωριστική γραµµή του 1996 σε σταθερές τιµές. Καθώς αυξάνεται το εισόδηµα των ατόµων σε επισφάλεια, περισσότεροι περνούν την (σταθερή) διαχωριστική γραµµή. Ο ορισµός αυτός παρακολουθεί στενότερα την βελτίωση στο βιοτικό επίπεδο των επισφαλών ατόµων. Σταθερή µείωση στην Ελλάδα, η οποία επιταχύνεται καθώς βελτιώνεται ο ρυθµός οικονοµικής µεγέθυνσης της οικονοµίας. Σωρευτικά, ένα στα τρία άτοµα που ήταν σε επισφάλεια το 1996 δεν θα κατατασσόταν έτσι µε τα σηµερινά του εισοδήµατα. Εχει δηλαδή ξεπεράσει τον κίνδυνο επισφάλειας που αντιµετώπιζε τότε. Η ποσοστιαία µείωση των ατόµων σε επισφάλεια ως το 2000 είναι σχετικά µεγάλη στην Ελλάδα είναι µέσα στις καλύτερες χώρες της ΕΕ. Η επιτάχυνση µετά το 2000 αναµένεται να βελτιώσει την θέση της περαιτέρω. Η στατιστική αυτή αναµένεται να βελτιωθεί πολύ περισσότερο τα επόµενα χρόνια καθώς επιταχύνεται ο ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ. 20

είκτης 13: Επισφάλεια προ κοινωνικών µεταβιβάσεων Πίνακας L.13: Επισφάλεια προ µεταβιβάσεων και επίπτωση που οφείλεται στις µεταβιβάσεις στην ΕΕ 1995 και 2000 Εισόδηµα προ µεταβιβάσεων Μείωση οφειλόµενη σε συντάξεις 1995 2000 Μείωση Μείωση Συνολική Εισόδηµα προ λόγω λοιπών οφειλόµενη µείωση µεταβιβάσεων µεταβιβάσεων σε συντάξεις Μείωση λόγω λοιπών µεταβιβάσεων Ελλάδα 38 15 1 16 39 17 2 19 Συνολική µείωση Ιταλία 40 17 3 20 42 21 3 24 Ισπανία 41 14 8 22 37 15 4 19 Πορτογαλία 37 10 4 14 38 11 6 17 Ιρλανδία 42 8 15 23 37 6 11 17 Βέλγιο 42 15 11 26 40 16 11 27 ανία 38 9 19 28 32 9 12 21 Γερµανία 38 16 7 23 39 19 9 28 Γαλλία 42 16 11 27 41 17 8 25 Λουξεµβούργο 40 15 13 28 39 16 11 27 Ολλανδία 38 14 13 27 36 15 11 26 Αυστρία 41 17 11 28 37 15 10 25 Φιλανδία** 36 13 15 28 32 13 8 21 Σουηδία*** 45 17 19 36 43 16 16 32 Ηνωµένο Βασίλειο 41 9 12 21 41 12 10 22 ΕΕ-15 40 14 9 23 40 s 17 s 8 s 25 s 2002 Ελλάδα* 39 17 2 19 Πηγή: EUROSTAT * Πηγή: EUROSTAT 2000 (προσωρινά στοιχεία) και ΕΣΥΕ 2002 (ίδια επεξεργασία) **Τα µεγέθη της Φιλανδίας αφορούν στο 1996 και όχι στο 1995 ***Τα µεγέθη της Σουηδίας αφορούν στο 1997 και όχι στο 1995 ΟΡΙΣΜΟΙ. Υπολογίζεται το ποσοστό σε επισφάλεια µε βάση το εισόδηµα προ κοινωνικών µεταβιβάσεων. Οι µεταβιβάσεις αυτές διακρίνονται σε συντάξεις και σε λοιπές µεταβιβάσεις. Η µείωση που οφείλεται στις συντάξεις είναι η διαφορά στο ποσοστό σε κίνδυνο επισφάλειας της κατανοµής όπου στο εισόδηµα περιλαµβάνονται οι συντάξεις µε αυτό προ µεταβιβάσεων. Αντίστοιχα για τις λοιπές µεταβιβάσεις. Η µείωση επισφάλειας είναι το ποσοστό ατόµων που λαµβάνουν ποσά ικανά να τους µετακινήσουν κατηγορία (από επισφαλείς σε µη επισφαλείς). ιοχέτευση ποσών σε άτοµα µακράν της διαχωριστικής γραµµής έχουν µηδενικό αποτέλεσµα αν δεν επαρκούν για να διαβούν τα άτοµα αυτά την γραµµή επισφάλειας. Σχόλια 1. Η Ελλάδα έχει σχετικά µικρό ποσοστό επισφάλειας προ όλων των µεταβιβάσεων, δηλαδή στο εισόδηµα που προκύπτει από την αγορά. Αυτό οφείλεται στην διάρθρωση της οικονοµίας (ΜΜΕ, αγροτικά νοικοκυριά), αλλά και στην απόδοση µέτρων που τονώνουν την παραγωγικότητα και εποµένως τις αµοιβές. 21

2. Η επίπτωση της µείωσης των συντάξεων είναι κοντά στον µέσο όρο της ΕΕ και διευρύνεται διαχρονικά. Η επικέντρωση σε συντάξεις δικαιολογείται από την ιδιαίτερη επιβάρυνση των ατόµων µεγάλης ηλικίας. Η συγκατοίκηση ηλικιωµένων µε τα παιδιά τους µειώνει την (αριθµητική) εµβέλεια των συντάξεων, αφού επιµερίζονται και σε µη ηλικιωµένα άτοµα. Ορισµένα βοηθήµατα που στις Μεσογειακές χώρες κατατάσσονται ως συντάξεις, αλλού εµφανίζονται ως λοιπές µεταβιβάσεις. Κυρίως αφορά στις αναπηρικές συντάξεις. 3. Η περαιτέρω µείωση λόγω των υπολοίπων µεταβιβάσεων (επιδοµάτων) είναι µικρή, αν και διευρύνεται. Γιατί υπηρεσίες σε είδος (π.χ. φάρµακα, Βοήθεια στο Σπίτι) δεν περιλαµβάνονται, αλλά ούτε και επιστροφές φορολογίας. Ορισµένες µεταβιβάσεις στην Ελλάδα είναι καθολικού χαρακτήρα π.χ. αναπηρικά επιδόµατα άνευ ορίων εισοδήµατος. Ορισµένα προνοιακά βοηθήµατα κατατάσσονται λανθασµένα ως συντάξεις (π.χ. «σύνταξη» πολύτεκνης µητέρας). Στις µεταβιβάσεις δεν συµπεριλαµβάνονται οι εξισωτικές µεταβιβάσεις προς αγρότες. 4. Η µέτρηση της «αποτελεσµατικότητας» ανάλογα µε το πόσοι περνούν την γραµµή επισφάλεια είναι ιδιαίτερα περιοριστική. Π.χ. αν διοχετευτεί βοήθεια στο φτωχότερο άτοµο η οποία όµως δεν είναι αρκετή να το κάνει να περάσει την γραµµή, τότε η «αποτελεσµατικότητα» εκτιµάται ως µηδέν, ενώ όµως η κοινωνική χρησιµότητα είναι η µεγαλύτερη δυνατή. Το µνηµόνιο 1 δείχνει ότι το 56% του εισοδήµατος των επισφαλών ατόµων προέρχεται από κοινωνικές µεταβιβάσεις. Το ποσοστό αυτό έχει ανέβει κατά 8 µονάδες από το 1995. Το ποσοστό αυτό είναι διπλάσιο από αυτό προς µη επισφαλείς (3πλάσιο για λοιπές µεταβιβάσεις) ΟΙ συντάξεις προς επισφαλείς είναι κατά µεγαλύτερο ποσοστό «προνοιακές» ή συντάξεις που χρηµατοδοτούνται από το κοινωνικό σύνολο. (ΕΚΑΣ, ΟΓΑ, Κατ. Όρια) Μνηµόνιο 13.1: ιάρθρωση εισοδήµατος ατόµων σε επισφάλεια και µη επισφάλεια Επισφαλείς Μη επισφαλείς Συντάξεις Κοινωνικές Μεταβιβάσεις Σύνολο Μεταβιβάσεων Λοιπά Εισοδήµατα Μεταβιβάσεις σε δρχ. Συντάξεις Κοινωνικές Μεταβιβάσεις Σύνολο Μεταβιβάσεων Λοιπά Εισοδήµατα 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 41,8% 40,5% 43,9% 48,0% 49,1% 47,6% 50,4% 6,4% 6,3% 6,1% 6,1% 6,2% 6,6% 5,3% 48,1% 46,8% 50,1% 54,0% 55,3% 54,2% 55,7% 51,9% 53,2% 49,9% 46,0% 44,7% 45,8% 44,3% 272.273 297.218 345.142 409.263 456.717 486.810 541.154 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 20,8% 23,7% 21,8% 21,6% 23,9% 25,5% 25,2% 1,4% 1,8% 1,4% 1,6% 2,2% 2,0% 2,1% 22,3% 25,5% 23,1% 23,2% 26,1% 27,5% 27,3% 77,7% 74,5% 76,9% 76,8% 73,9% 72,5% 72,7% 22

Μεταβιβάσεις σε δρχ. 469.325 582.452 577.977 640.415 741.991 824.447 855.889 Πηγή:ECHP είκτης 14: Ανισοκατανοµή εισοδήµατος Συντελεστής Gini Πίνακας L.14: Ανισοκατανοµή εισοδήµατος στην ΕΕ - Συντελεστής Gini 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Ελλάδα 35 34 35 35 34 33 Ιταλία 33 32 31 30 30 29 Ισπανία 34 34 35 34 33 32 Πορτογαλία 37 36 36 37 36 36 Ιρλανδία 33 33 33 34 32 30 Βέλγιο 29 28 28 27 29 29 ανία 22 22 20 22 23 22 Γερµανία 29 27 25 25 25 25 Γαλλία 29 29 29 28 29 28 Λουξεµβούργο 29 28 25 26 27 26 Ολλανδία 29 29 26 25 26 25 Αυστρία 27 26 25 24 26 24 Φιλανδία : 23 23 23 25 24 Σουηδία : : 22 24 23 24 Ηνωµένο Βασίλειο 32 32 30 32 32 32 ΕΕ-15 31 30 29 29 29 29 2001 2002 Ελλάδα* 33 34 Πηγή: EUROSTAT * Πηγή: EUROSTAT 2000, 2001 (προσωρινά στοιχεία) και ΕΣΥΕ 2002 (ίδια επεξεργασία) : µη διαθέσιµες πληροφορίες Ορισµός: O συντελεστής Gini ερµηνεύεται ως η στατιστικά αναµενόµενη διαφορά του αποτελέσµατος της σύγκρισης δύο τυχαίων εισοδηµάτων, ως ποσοστό του µέσου όρου. ηλαδή µε Gini 0,3 αν πάρουµε δύο τυχαία άτοµα στην κοινωνία, θα αναµένουµε το εισόδηµά τους να διαφέρει κατά ένα ποσό ίσο µε 30% του µέσου όρου. Επίσης µπορεί να ερµηνευτεί ως η απόσταση της κατανοµής εισοδήµατος από την πλήρη ισότητα (Gini=0). ιαφορά µεταξύ Ν.Ευρώπης και υτικής Ευρώπης Μικρή τάση βελτίωσης. 23

είκτης 18: Άτοµα µε χαµηλό εκπαιδευτικό επίπεδο Πίνακας L.18: Άτοµα µε χαµηλό εκπαιδευτικό επίπεδο στις χώρες τις ΕΕ, 2001 25-34 35-44 45-54 55-64 Ελλάδα 27.3 39.6 56.8 72.3 Ιταλία 42.6 50.7 61.5 78.2 Ισπανία 42.8 55.0 71.4 82.7 Πορτογαλία 67.6 80.4 86.3 91.2 Ιρλανδία Βέλγιο 24.9 37.6 46.3 60.3 ανία 13.7 19.6 19.6 28.1 Γερµανία 14.8 14.6 17.1 24.3 Γαλλία 22.3 33.4 42.4 54.9 Λουξεµβούργο 34.0 37.4 45.4 52.1 Ολλανδία 23.1 29.0 37.8 47.8 Αυστρία 14.6 18.2 26.5 36.1 Φιλανδία 13.2 16.0 30.8 49.3 Σουηδία 9.3 13.8 21.8 35.1 Ηνωµένο Βασίλειο ΕΕ-15 26.1 s 31.4 s 40.2 s 51.6 s Πηγές: EUROSTAT, NEW CRONOS DATABASE από ΕΕ Σχόλια: Ιδιαίτερα µεγάλη διαφορά µεταξύ ηλικιών στην Ελλάδα. Οι νέοι στην Ελλάδα διαφοροποιούνται από την λοιπή Ν.Ευρώπη και έχουν ποσοστά αντίστοιχα µε το Βέλγιο ή την Ολλανδία. Με δεδοµένη την στενή σχέση µεταξύ εκπαίδευσης και επισφάλειας, ο δείκτης αυτός προοιωνίζεται ευνοϊκές εξελίξεις στο µέλλον. Συµπληρωµατικοί είκτες Εργαζόµενοι σε επισφάλεια Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η κατάσταση επισφάλειας ατόµων που εργάζονται. εδοµένου ότι η επισφάλεια κρίνεται από το συνολικό οικογενειακό εισόδηµα, και όχι από το ατοµικό, ένας εργαζόµενος µπορεί να είναι σε επισφάλεια για τρείς λόγους: 1. Ατοµα στο νοικοκυριά σε σχέση µε τα άτοµα που εργάζονται. Ανεπάρκεια στον αριθµό εργαζοµένων. 2. Μήνες ή ώρες εργασίας λιγότερες από ό,τι απαιτείται. Ανεπάρκεια στην Ενταση εργασίας. 3. Αποδοχές αυτών που εργάζονται Χαµηλοί µισθοί. Ένα άτοµο µπορεί να είναι σε επισφάλεια για οποιοδήποτε από τους τρείς αυτούς λόγους. Στην πράξη, παρά την πεποίθηση πολλών µη ειδικών για αυτό είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις για τις οποίες ευθύνονται οι χαµηλοί µισθοί (δηλαδή που δουλεύουν όλα τα µέλη σε εργάσιµη ηλικία όλες τις ώρες που θέλουν και βρίσκονται σε επισφάλεια επειδή δεν πληρώνονται αρκετά). Ο παρακάτω Πίνακας και το διάγραµµα εξετάζουν τις περιπτώσεις όλων αυτών που είναι σε επισφάλεια και εργάζονται, στην Ελλάδα και στην ΕΕ. 24

Πίνακας 2: Ποσοστό επισφάλειας σε εργαζόµενους στην Ελλάδα και την ΕΕ-15 Ελλάδα ΕΕ-15 Τύπος εργασιακής σχέσης Μισθωτοί 5 6 Αυτοαπασχολούµενοι 25 15 Επίπεδο µισθών Χαµηλόµισθοι 16 18 Λοιποί 3 4 Ώρες εργασίας <= 30 ώρες 18 10 >30 ώρες 13 6 Τύπος εργασιακής σύµβασης Μόνιµη εργασία 3 4 Προσωρινή εργασία 11 13 Εργάσιµοι µήνες < πλήρες έτος εργασίας 14 15 πλήρες έτος εργασίας 14 7 Επίπεδο εκπαίδευσης χαµηλό 24 12 µέσο 9 5 υψηλό 2 3 Ηλικία 16 µε 24 19 11 25 µε 54 12 7 55 µε 59 20 7 60+ 25 10 Φύλο Άνδρες 14 8 Γυναίκες 13 7 Σχόλια: Ιδιαίτερα µεγάλη επιβάρυνση στην Ελλάδα στους αυτοαπασχολούµενους, προφανώς λόγω των αγροτών. Ιδιαίτερα έντονη σχέση µε επίπεδο εκπαίδευσης. Μηδαµινή επιβάρυνση λόγω εποχιακής εργασίας. Μικρότερη επιβάρυνση λόγω µη µόνιµης εργασίας. Μικρότερη επιβάρυνση χαµηλοµίσθων. 25

30 25 20 15 10 5 0 30 25 20 15 10 5 0 Μισθωτοί Μισθωτοί Αυτοαπασχ ολούµεν οι Χαµηλόµισθοι Λοιπ οί <= 30 ώρες >30 ώρες Μόν ιµη εργασία Προσωρινή εργασία πλήρες έτος εργασίας πλήρες έτος εργασίας χαµηλό µέσο υψηλό ΕΕ-15 ιάγραµµα 1β: Εργαζόµενοι σε επισφάλεια στην ΕΕ15 Αυτοαπασχολούµεν οι Χαµηλόµισθοι Λοιπ οί <= 30 ώρες >30 ώρες Μόν ιµη εργασία Προσωρινή εργασία < πλήρες έτος εργασίας πλήρες έτος εργασίας χαµηλό µέσο υψηλό Ελλάδα ιάγραµµα 1α: Εργαζόµενοι σε επισφάλεια στην Ελλάδα 16 µε 24 16 µε 24 25 µε 54 25 µε 54 55 µε 59 55 µε 59 60+ 60+ 26 Άν δρες Άν δρες Γυν αίκες Γυν αίκες