Εξέλιξη της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού

Transcript

1 Εξέλιξη της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού Αλέξανδρος Καρακίτσιος Υποψήφιος Διδάκτωρ - Ερευνητής ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Νοέμβριος 2015

2 Περιεχόμενα παρουσίασης Η κρίση στην Ελλάδα Στόχοι της έρευνας Δεδομένα πριν την κρίση Οι επιδράσεις της κρίσης: φτώχεια, ανισότητα, κοινωνικός αποκλεισμός, υλική στέρηση. Συμπεράσματα

3 Η κρίση στην Ελλάδα Υψηλό δημόσιο χρέος προς ΑΕΠ (129%) και υψηλό δημόσιο έλλειμμα (15,8% του ΑΕΠ). Εμπροσθοβαρής δημοσιονομική προσαρμογή. Περικοπές μισθών, συντάξεων, επιδομάτων κλπ. Κοινωνικός αντίκτυπος των προγραμμάτων λιτότητας.

4 Η κρίση στην Ελλάδα Οι περικοπές μισθών και συντάξεων μείωσαν την ενεργή ζήτηση. Φαύλος κύκλος ύφεσης-ανεργίας. Σωρευτικά, την περίοδο το ΑΕΠ της Ελλάδας μειώθηκε κατά περίπου 25%. Την ίδια περίοδο, η ανεργία σχεδόν τριπλασιάστηκε.

5 Στόχοι Μέτρηση των κοινωνικών αποτελεσμάτων της μέχρι τώρα- περιόδου δημοσιονομικής προσαρμογής. Φτώχεια Διαστάσεις/διάρθρωση της φτώχειας Ανισότητα/κατανομή εισοδήματος Κοινωνικός αποκλεισμός Δεδομένα από Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης (SILC) και Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ).

6 Δεδομένα πριν την κρίση (1) Αύξηση μέσου και καθαρού εισοδήματος. Ποσοστό φτώχειας περίπου στο 20% (σταθερά υψηλότερο από το μέσο όρο της Ε.Ε). Ευάλωτες ομάδες: άτομα ηλικίας ετών, μονογονεϊκές οικογένειες, άτομα χαμηλής εκπαίδευσης, άνεργοι, εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης.

7 Δεδομένα πριν την κρίση (2) Τα ποσοστά φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού έως το 2008 μειώνονταν. Το ίδιο ισχύει για τα ποσοστά υλικής και ακραίας υλικής στέρησης. Επίμονη εισοδηματική ανισότητα παρά τις θετικές οικονομικές συνθήκες. Η εισοδηματική ανισότητα στην Ελλάδα ήταν από τις υψηλότερες στην Ε.Ε.

8 Η φτώχεια στην Ελλάδα μετά την εκδήλωση της κρίσης (1) Μέσο και διάμεσο καθαρό εισόδημα, Ελλάδα (, ) Μέσο Ισοδύναμο Καθαρό Εισόδημα Διάμεσο Ισοδύναμο Καθαρό Εισόδημα

9 Η φτώχεια στην Ελλάδα μετά την εκδήλωση της κρίσης (2) Ποσοστό πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας, Ελλάδα (%, ) 25,00 20,00 15,00 Σύνολο 10,00 Άνδρες 5,00 Γυναίκες 0,00

10 Η φτώχεια στην Ελλάδα μετά την εκδήλωση της κρίσης (3) Ποσοστά φτώχειας με διαφορετικά κατώφλια φτώχειας, Ελλάδα (%, ) 25,00 20,00 Κίνδυνος Φτώχειας (40% Διάμεσου Ισοδύναμου Εισοδήματος) 15,00 10,00 Κίνδυνος Φτώχειας (50% Διάμεσου Ισοδύναμου Εισοδήματος) 5,00 0,00 Κίνδυνος Φτώχειας (60% Διάμεσου Ισοδύναμου Εισοδήματος)

11 Η φτώχεια στην Ελλάδα μετά την εκδήλωση της κρίσης (4) Ποσοστά φτώχειας με τη χρήση σταθερής γραμμής φτώχειας, Ελλάδα (%, ) 45,0% 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% Σύνολο Άνδρες Γυναίκες 10,0% 5,0% 0,0%

12 Η φτώχεια στην Ελλάδα μετά την εκδήλωση της κρίσης (5) Τα ποσοστά φτώχειας στην Ελλάδα παρέμειναν υψηλότερα από τον μέσο όρο της Ε.Ε. και μάλιστα η απόσταση διευρύνθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης. Παρόμοια εικόνα και για το χάσμα φτώχειας. Αύξηση του μέσου χάσματος φτώχειας (περισσότεροι άνθρωποι έχασαν μεγάλο μέρος του εισοδήματός τους και βρέθηκαν σημαντικά κάτω από το κατώφλι της φτώχειας) Οι φτωχοί έγιναν φτωχότεροι.

13 Η φτώχεια στην Ελλάδα μετά την εκδήλωση της κρίσης (6) Ετήσια αλλαγή στην αθροιστική κατανάλωση ανά εισοδηματικό πεμπτημόριο στην Ελλάδα (%, ) ο Πεμπτημόριο 4ο Πεμπτημόριο 3ο Πεμπτημόριο 2ο Πεμπτημόριο 1o Πεμπτημόριο ,0% -12,0% -10,0% -8,0% -6,0% -4,0% -2,0% 0,0% 2,0% 4,0%

14 Η φτώχεια στην Ελλάδα μετά την εκδήλωση της κρίσης (7) Ποιοι επλήγησαν περισσότερο από την κρίση; Νέοι ηλικίας ετών. Άνεργοι Εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης Μονογονεϊκές οικογένειες με ένα παιδί Άτομα χαμηλής εκπαίδευσης

15 Η ανισότητα στην Ελλάδα μετά την εκδήλωση της κρίσης Συντελεστής Gini, Ελλάδα ( ) 0,350 0,345 0,340 0,335 0,330 0,325 0,320

16 Η ανισότητα στην Ελλάδα μετά την εκδήλωση της κρίσης (2) Δείκτης κατανομής εισοδήματος S80/S20, Ελλάδα ( ) 6,80 6,60 6,40 6,20 6,00 5,80 5,60 5,40 5,20 5,00

17 Ο κοινωνικός αποκλεισμός στην Ελλάδα μετά την εκδήλωση της κρίσης Άτομα σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, Ελλάδα (%, ) 40,00 35,00 30,00 25,00 EE-27 20,00 15,00 EE-15 Ελλάδα 10,00 5,00 0,00

18 Η υλική στέρηση στην Ελλάδα μετά την εκδήλωση της κρίσης Υλική στέρηση και ακραία υλική στέρηση, Ελλάδα (%, ) 40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 Υλική στέρηση 15,00 10,00 5,00 Ακραία υλική στέρηση 0,00

19 Συμπεράσματα (1) Το κοινωνικό κράτος στην Ελλάδα ήταν ήδη ανεπαρκές και αναποτελεσματικό και πριν την εκδήλωση της κρίσης. Ανεργία, φτώχεια, δείκτες ανισότητας: από τους χειρότερους στην Ε.Ε. και πριν το Ο μηχανισμός αναδιανομής του εισοδήματος ήταν αναποτελεσματικός.

20 Συμπεράσματα (2) Οι κοινωνικές μεταβιβάσεις οδηγούσαν σε μικρότερη μείωση της φτώχειας σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ε.Ε. Κοινωνικά ευάλωτες ομάδες: γυναίκες, ηλικιωμένοι, νέοι και παιδιά, μονογονεϊκές οικογένειες και οικογένειες με τρία ή περισσότερα παιδιά, άνθρωποι με χαμηλά εκπαιδευτικά προσόντα, άνεργοι και εργαζόμενοι σε μη συμβατικές μορφές εργασίας.

21 Συμπεράσματα (3) Κύριο εργαλείο αντιμετώπισης της φτώχειας: το συνταξιοδοτικό σύστημα (το οποίο όμως χρηματοδοτείται από τους παρόντες εργαζόμενους). Η αύξηση της ανεργίας (λόγω της ύφεσης) οδήγησε σε μείωση της χρηματοδότησης του ασφαλιστικού συστήματος. Η κρίση ανέδειξε τις αδυναμίες του κοινωνικού κράτους στην Ελλάδα και ουσιαστικά διεύρευνε την αναποτελεσματικότητά του.

22 Συμπεράσματα (4) Αποτέλεσμα της κρίσης: μείωση του εισοδήματος, αύξηση της φτώχειας. Οι φτωχοί έγιναν φτωχότεροι. Οι προ κρίσης- κοινωνικά ευάλωτες ομάδες επλήγησαν περισσότερο. Διεύρυνση των ανισοτήτων.

23 Συμπεράσματα (5) Δημιουργία ολοκληρωμένου διχτύου κοινωνικής προστασίας. Επειδή η αύξηση της χρηματοδότησης του συστήματος κοινωνικής προστασίας είναι δύσκολη, απαιτείται καλύτερη στόχευση, άρα μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Πολιτική ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος συνοδευόμενη από τις κατάλληλες πολιτικές επανένταξης στην αγορά εργασίας. (πιλοτική εφαρμογή)