Προσχολική Παιδαγωγική Ενότητα 4: Παρατήρηση στο νηπιαγωγείο Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία
Σκοποί ενότητας Επεξεργασία ζητημάτων που αφορούν στην αναγκαιότητα, τη διαδικασία και τη δεοντολογία της παρατήρησης στο νηπιαγωγείο Συζήτηση για τις μεθόδους και τα εργαλεία συστηματικής παρατήρησης στο νηπιαγωγείο
Περιεχόμενα ενότητας Αναγκαιότητα, διαδικασία και δεοντολογία της παρατήρησης στο νηπιαγωγείο Περιγραφικές και μη-περιγραφικές μέθοδοι και εργαλεία παρατήρησης: anecdotal records, running records, checklists, rating scales, rubrics
Λέξεις κλειδιά Συστηματική παρατήρηση και καταγραφή, εργαλεία παρατήρησης, δεοντολογία
Η παρατήρηση προσφέρει πολλά στον εκπαιδευτικό(1) Χρήσεις δεδομένων παρατήρησης Για να «μάθουμε» -ανάπτυξη παιδιών [παρατήρηση διαφορετικών μορφών παιχνιδιού, ατομικές διαφορές] Για να αξιολογήσουμε «αυθεντικά» [έργα παιδιών, διαδικασίες που έχουν νόημα για τα παιδιά & αξιοποιούν πραγματικές συνθήκες] Για να σχεδιάσουμε κατάλληλα [πρόγραμμα και μέθοδος ανάλογα με ανάγκες, ενδιαφέροντα, τρόπο μάθησης των παιδιών]
Για να αναστοχαστούμε σχετικά με τις επιλογές και την πρακτική μας [πώς διατυπώνουμε ερωτήσεις] Για να επιλύσουμε συγκεκριμένα προβλήματα [χρόνος, ομάδα, συμπεριφορά ]
Η παρατήρηση προσφέρει πολλά στον εκπαιδευτικό(2) Για να συνεργαστούμε με την οικογένεια π.χ. Σε ερώτηση γονέα «πώς τα πάει ο Γιάννης στην τάξη;» Εκπ/κος «Του αρέσει να παίζει παιχνίδια με αριθμούς και να δουλεύει με την πλαστελίνη. Προσπαθούμε αυτή την περίοδο να μάθουμε στα παιδιά να δουλεύουν σε ομάδες. Ο Γιάννης συχνά θέλει να λέει την άποψή του όμως χρειάζεται καθοδήγηση για να ακούει τους άλλους στην ομάδα». Γονέας «Α, βλέπω προσέξατε ότι συνέχεια έχει κάτι να πει! Στο σπίτι δε σταματάει σχεδόν ποτέ να μιλάει!! Χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας σε αυτό». Marion,2004,σελ. 23
Ζητήματα δεοντολογίας Προστασία του παιδιού - Δε συζητάμε με οποιονδήποτε άλλο αυτά που παρατηρούμε Σεβόμαστε τα παιδιά και την οικογένειά τους Δε βάζουμε «ταμπέλες», αλλά παρατηρούμε συστηματικά [Η Μαρία είναι εγωίστρια & επιθετική: αρπάζει παιχνίδια από τα άλλα παιδιά] Δεν αφήνουμε εκτεθειμένες τις σημειώσεις & τα εργαλεία καταγραφής
Η παρατήρηση είναι μια δυναμική διαδικασία (1) Επικέντρωση [δεν παρατηρούμε τα πάντα] Στόχος παρατήρησης Τεχνικές & εργαλεία
Η παρατήρηση είναι μια δυναμική διαδικασία (2) Ο παρατηρητής εφαρμόζει ερευνητική οπτική: Διατυπώνει ερωτήματα/υποθέσεις για κάποιο πρόβλημα Βλέπει και ακούει, καταγράφει, συλλέγει υλικό από τα παιδιά Επεξεργάζεται τις παρατηρήσεις του και τις αξιοποιεί ως εργαλείο αξιολόγησης [για το παιδί, για τη διαδικασία που ακολουθήθηκε, κ.ά.] Marion, 2004, σελ. 32-35
Η παρατήρηση είναι μια συστηματική διαδικασία (1) Διαφορετικά δεν είναι χρήσιμη [«αυτά τα δυο παιδιά στην τάξη μου είναι πολύ έξυπνα»]. Χρειάζεται ένα πλάνο παρατήρησης Στόχος παρατήρησης [π.χ. διαχείριση θυμού από τα παιδιά]. Ο στόχος επηρεάζει τις υπόλοιπες αποφάσεις σχετικά με την εφαρμογή της παρατήρησης.
Επιλογή συγκεκριμένων στοιχείων παρατήρησης [π.χ. διαχείριση θυμού: συγκεκριμένες λέξεις για τον θυμό-ποια παιδιά εκφράζουν θυμό με λέξεις, ποια με το σώμα] Συγκεκριμένα εργαλεία [περιγραφικά ή μηπεριγραφικά] Πότε, πόσο, πώς [η παρατήρηση μπορεί να γίνεται καθημερινά σε όλες τις φάσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας]
Η παρατήρηση είναι μια συστηματική διαδικασία (2) Ο εκπαιδευτικός παρατηρεί τι λέει & τι κάνει ένα παιδί ή μια μικρή ομάδα αλληλεπίδραση παιδιού/ων μαζί του διαδικασία χειρισμός αντικειμένων Μπορεί να συμμετέχει ή να μη συμμετέχει στη διαδικασία που παρατηρεί.
Διαχωρισμός της περιγραφής των γεγονότων από προσωπικές σκέψεις ή ερμηνείες Προσπαθείτε, όσο μπορείτε, να διαχωρίσετε αυτά που καταγράφετε από: α) προσδοκίες [στόχος δεν είναι να επιβεβαιώσουμε που πιστεύουμε, αλλά να διερευνήσουμε τι πραγματικά συμβαίνει] β) ερμηνείες [η ερμηνεία θα πραγματοποιηθεί με την επεξεργασία όλων των στοιχείων και την εξαγωγή συμπερασμάτων με τη βοήθεια και της θεωρίας] γ) συναισθήματα από τη συμμετοχή στη διαδικασία [άγχος, ενθουσιασμός, έκπληξη ]
Βασικές μεθοδολογικές επιλογές (1) Περιγραφική (narrative): περιγραφή της δράσης που λαμβάνει χώρα στην τάξη με όσο το δυνατό περισσότερα στοιχεία προκειμένου ο παρατηρητής να έχει σαφή εικόνα του τι συνέβη. Εργαλεία: σύντομες περιστασιακές παρατηρήσεις (anecdotal records) αναλυτικές καταγραφές (running records)
Βασικές μεθοδολογικές επιλογές (2) Μη περιγραφική (nonnarrative): προσφέρει «ποσοτική» καταγραφή μιας συμπεριφοράς Ενδεικτικά Εργαλεία: Λίστα ελέγχου (Checklist) (παρουσία ή απουσία ενός χαρακτηριστικού ή μιας συμπεριφοράς) Κλίμακα διαβάθμισης (Rating scale) (π.χ. 1= παρατηρείται σπάνια έως 4= ικανοποιητικός βαθμός ανάπτυξης) Ρουμπρίκα (Rubric) (ποιοτική διαβάθμιση, συγκεκριμένα κριτήρια & σχόλια) Marion, 2004, Wortham, 2008
Συζήτηση Ποια θεωρείτε ότι είναι τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα κάθε εργαλείου που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο εκπαιδευτικός για την παρατήρηση στο νηπιαγωγείο; Σκεφτείτε: Ευκολία χειρισμού από τον εκπαιδευτικό Ποιότητα δεδομένων Πώς μπορεί να αξιοποιηθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία
Βιβλιογραφικές αναφορές Marion, M. (2004). Using Observation in Early Childhood Education. New Jersey: Pearson. Wortham, C., S. (2008). Assessment in Early Childhood Education. New Jersey: Pearson Κακανά Δ-Μ. & Καζέλα, Κ. (2011). Η αξιολόγηση στην προσχολική εκπαίδευση. Στο Κ. Χρυσαφίδης & Ρ. Σιβροπούλου (επιμ.) Αρχές και προοπτικές της Προσχολικής Εκπαίδευσης, (σελ. 45-71). Θεσσαλονίκη: Κυριακίδη.
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Μαρία Καμπεζά, «Προσχολική Παιδαγωγική». Ενότητα 4: Παρατήρηση στο νηπιαγωγείο. Έκδοση: 1.0. Πάτρα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https://eclass.upatras.gr/courses/pn1485/index.php?vis=5783
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.