Η Προστασία των προσωπικών δεδομένων στην επιστημονική έρευνα Ευγενία Αλεξανδροπούλου-Αιγυπτιάδου Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Μακεδονίας ealex@uom.gr
Σύγκρουση Δικαιωμάτων Δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας/Δικαίωμα στην πρόσβαση στην πληροφορία Δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων
Προστασία των προσωπικών δεδομένων στον ευρωπαϊκό χώρο ΝΟΜΟΘΕΤΗΜΑΤΑ «ΠΡΩΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ» ΝΟΜΟΘΕΤΗΜΑΤΑ «ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΓΕΝΙΑΣ» ΝΟΜΟΘΕΤΗΜΑΤΑ «ΤΡΙΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ» Ε. Αλεξανδροπούλου 3
Ελληνική νομική ρύθμιση Σύνταγμα Ειδική νομοθεσία (ν. 2472/1997) Γενική ρύθμιση προστασίας της προσωπικότητας Ε. Αλεξανδροπούλου 4
ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Εννοια Προσωπικό δεδομένο είναι οποιαδήποτε πληροφορία για συγκεκριμένο πρόσωπο Ε. Αλεξανδροπούλου 5
ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Κατηγορίες Απλά Ευαίσθητα Ε. Αλεξανδροπούλου 6
Πρακτική σημασία της διάκρισης των προσωπικών δεδομένων σε απλά και σε ευαίσθητα: Ενισχυμένη νομική προστασία των ευαίσθητων δεδομένων σε σχέση με τα απλά Ε. Αλεξανδροπούλου 7
ΕΥΑΙΣΘΗΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Φυλετική ή εθνική προέλευση Πολιτικά φρονήματα Θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις Συμμετοχή σε συνδικαλιστική οργάνωση Υγεία Κοινωνική πρόνοια Ερωτική ζωή Ποινικές διώξεις ή καταδίκες Συμμετοχή σε ενώσεις προσώπων συναφείς με τα παραπάνω Ε. Αλεξανδροπούλου 8
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ (1) Συλλογή Καταχώρηση Οργάνωση Διατήρηση Αποθήκευση Τροποποίηση Εξαγωγή Χρήση Ε. Αλεξανδροπούλου 9
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ (2) Διαβίβαση Διάδοση Διάθεση Συσχέτιση Διασύνδεση Δέσμευση Διαγραφή Καταστροφή Ε. Αλεξανδροπούλου 10
ΑΛΛΕΣ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Υποκείμενο των προσωπικών δεδομένων Υπεύθυνος επεξεργασίας Αρχείο προσωπικών δεδομένων Αποδέκτης Ε. Αλεξανδροπούλου 11
ΑΡΧΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Νομιμότητας του σκοπού και του τρόπου επεξεργασίας Αναλογικότητας Ακρίβειας Χρονικού περιορισμού τήρησης Ε. Αλεξανδροπούλου 12
Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ Η επεξεργασία πρέπει να εξυπηρετεί : Κάποιον σκοπό Νόμιμο σκοπό Συγκεκριμένο σκοπό Η επεξεργασία δεν πρέπει να υπερβαίνει το σκοπό της Η μέθοδος της επεξεργασίας πρέπει να είναι νόμιμη και προσηλωμένη στο σκοπό της Ε. Αλεξανδροπούλου 13
Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ Ποιοτικό κριτήριο: Η προσφορότητα των δεδομένων για την επίτευξη του σκοπού της επεξεργασίας Ποσοτικό κριτήριο: Η ελάχιστη δυνατή ποσότητα των δεδομένων για την επίτευξη του σκοπού της επεξεργασίας Ε. Αλεξανδροπούλου 14
Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΤΩΝ ΤΗΡΟΥΜΕΝΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Τα τηρούμενα δεδομένα πρέπει Να είναι ακριβή Να είναι επικαιροποιημένα Να μη δημιουργούν συγχύσεις Ε. Αλεξανδροπούλου 15
Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΤΗΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Η διάρκεια τήρησης των δεδομένων ορίζεται από την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων Τα δεδομένα τηρούνται όσο χρόνο απαιτεί η επεξεργασία τους Μετά την πάροδο του παραπάνω χρόνου τα δεδομένα καταστρέφονται με ευθύνη του υπεύθυνου επεξεργασίας Τα δεδομένα τηρούνται και μετά τον παραπάνω χρόνο με απόφαση της Αρχής Ε. Αλεξανδροπούλου 16
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΗ ΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ Καταστροφή του αρχείου με ευθύνη του υπεύθυνου επεξεργασίας Καταστροφή του αρχείου με απόφαση της Αρχής Ε. Αλεξανδροπούλου 17
ΣΥΓΚΑΤΑΘΕΣΗ Ελεύθερη Ρητή Ειδική Σαφής Μετά από ενημέρωση Ε. Αλεξανδροπούλου 18
ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΓΙΑ ΛΗΨΗ ΣΥΓΚΑΤΑΘΕΣΗΣ Σκοπός επεξεργασίας Δεδομένα ή κατηγορίες δεδομένων Αποδέκτες δεδομένων Στοιχεία υπεύθυνου επεξεργασίας Ε. Αλεξανδροπούλου 19
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΛΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΧΩΡΙΣ ΣΥΓΚΑΤΑΘΕΣΗ Αναγκαία για την εκτέλεση σύμβασης Αναγκαία για την εκπλήρωση νόμιμης υποχρέωσης Αναγκαία για διαφύλαξη ζωτικού συμφέροντος του υποκειμένου, σε περίπτωση αδυναμίας συγκατάθεσης Αναγκαία για την εκτέλεση έργου δημόσιου συμφέροντος Αναγκαία για την ικανοποίηση υπέρτερου έννομου συμφέροντος Ε. Αλεξανδροπούλου 20
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΧΩΡΙΣ ΣΥΓΚΑΤΑΘΕΣΗ Αναγκαία για διαφύλαξη ζωτικού συμφέροντος του υποκειμένου, σε περίπτωση αδυναμίας συγκατάθεσης Αφορά δεδομένα που δημοσιοποιεί το υποκείμενο Αναγκαία για την υπεράσπιση δικαιώματος του υποκειμένου Απαραίτητη για ιατρική περίθαλψη Αναγκαία για προστασία δημόσιου συμφέροντος Για επιστημονικούς και ερευνητικούς σκοπούς Αφορά συγκεκριμένα δεδομένα δημοσίων προσώπων για δημοσιογραφικούς σκοπούς Ε. Αλεξανδροπούλου 21
ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Απλή γνωστοποίηση της επεξεργασίας απλών προσωπικών δεδομένων Λήψη άδειας για την επεξεργασία ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων Ε. Αλεξανδροπούλου 22
ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Όταν η επεξεργασία πραγματοποιείται για εκπλήρωση νόμιμης ή συμβατικής υποχρέωσης Όταν η επεξεργασία γίνεται από δικαστικές αρχές ή υπηρεσίες Όταν τα δεδομένα δεν διαβιβάζονται σε τρίτους και η επεξεργασία αφορά πελάτες ή προμηθευτές. Όμως δεν εξαιρούνται οι ασφαλιστικές, οι φαρμακευτικές εταιρίες, οι εταιρίες εμπορίας πληροφοριών και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα γίνεται από σωματεία, εταιρείες και πολιτικά κόμματα και αφορά δεδομένα των μελών ή εταιρειών τους αφορά δεδομένα υγείας και γίνεται από ιατρούς ή άλλα πρόσωπα που παρέχουν υπηρεσίες υγείας. Δεν εξαιρούνται οι οργανισμοί που παρέχουν υπηρεσίες υγείας (κλινικές, νοσοκομεία, κέντρα υγείας, ασφαλιστικά ταμεία και εταιρίες, τηλεϊατρική) γίνεται από δικηγόρους, συμβολαιογράφους, άμισθους υποθηκοφύλακες και δικαστικούς επιμελητές Ε. Αλεξανδροπούλου 23
ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ Ουσιαστική νομιμότητα της επεξεργασίας (Δοκιμασία των τριών σταδίων) Ακολουθούνται οι τέσσερες αρχές επεξεργασίας; Υπάρχει συγκατάθεση του υποκειμένου; Εάν δεν υπάρχει νόμιμη συγκατάθεση, μήπως δεν απαιτείται; Ε. Αλεξανδροπούλου 24
ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ (συνέχεια) Τυπική νομιμότητα Ενημέρωση του υποκειμένου Γνωστοποίηση της επεξεργασίας στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών δεδομένων Ασφάλεια της επεξεργασίας Ε. Αλεξανδροπούλου 25
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ Ενημέρωσης Πρόσβασης Αντίρρησης Προσωρινής δικαστικής προστασίας Ε. Αλεξανδροπούλου 26
ΚΥΡΩΣΕΙΣ Διοικητικές Ποινικές Αστικές Ε. Αλεξανδροπούλου 27
Διοικητικές κυρώσεις Προειδοποίηση, με αποκλειστική προθεσμία για άρση της παράβασης. Πρόστιμα Ανάκληση της άδειας επεξεργασίας (οριστική ή προσωρινή) Καταστροφή αρχείου ή διακοπή επεξεργασίας και καταστροφή, επιστροφή ή κλείδωμα (δέσμευση) των σχετικών δεδομένων Ε. Αλεξανδροπούλου 28
Ποινικές κυρώσεις ΦΥΛΑΚΙΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΟΙΝΕΣ Για παραβάσεις των υποχρεώσεων που προβλέπει η νομοθεσία προστασίας των προσωπικών δεδομένων Για παραβάσεις λόγω μη συμμόρφωσης με αποφάσεις της Αρχής Ε. Αλεξανδροπούλου 29
Αστικές κυρώσεις αποζημίωση χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης Ε. Αλεξανδροπούλου 30
ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Σύνθεση Αρμοδιότητες Μητρώα Ε. Αλεξανδροπούλου 31
Ελληνικό δίκαιο (άρθρο 7 παρ. 2 στ ν. 2472/1997) -Μη λήψη συγκατάθεσης όταν : Η επεξεργασία πραγματοποιείται για ερευνητικούς και επιστημονικούς αποκλειστικά σκοπούς και υπό τον όρο ότι τηρείται η ανωνυμία και λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων των προσώπων στα οποία αναφέρονται (άρθρο 7 παρ. 2 στ ν. 2472/1997) Ε. Αλεξανδροπούλου 32
Κυπριακό δίκαιο - άρθρο 6(η) Νόμου 138(Ι) 2001 Μη λήψη συγκατάθεσης όταν: η επεξεργασία πραγματοποιείται αποκλειστικά για στατιστικούς, ερευνητικούς, επιστημονικούς και ιστορικούς σκοπούς εφόσον, σύμφωνα με απόφαση του Επιτρόπου, κρίνεται ότι συντρέχουν σοβαροί λόγοι δημοσίου συμφέροντος, υπό τον όρο ότι λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία των υποκειμένων των δεδομένων Ε. Αλεξανδροπούλου 33
Χορήγηση άδειας για έρευνα από την Ελληνική Αρχή Προστασίας Προσωπικών δεδομένων (ΑΠ 31/2013) Υπό τον όρο: Η πρόσβαση στα δεδομένα να γίνεται στον χώρο τήρησής τους Να εξάγονται από το αρχείο μόνο τα απαραίτητα στοιχεία Να εξάγονται σε ανώνυμη μορφή, ειδάλλως θα πρέπει ο ερευνητής να αιτηθεί άδεια από την Αρχή ως υπεύθυνος επεξεργασίας Ε. Αλεξανδροπούλου 34
Ευχαριστώ για την προσοχή σας. Ευγενία Αλεξανδροπούλου-Αιγυπτιάδου Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Μακεδονίας- Τμ. Εφ. Πληροφορικής ealex@uom.gr Ε. Αλεξανδροπούλου 35