ΚΕΙΜΕΝΟ IV LECTIO QUARTA ΤΑ ΗΘΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από το Ρωμαίο ιστορικό Γάιο Σαλλούστιο Κρίσπο (86 35 π.χ.). Ο Σαλλούστιος παρουσιάζει εδώ μια εξιδανικευμένη εικόνα των ηθών της αρχαίας Ρώμης μέχρι το 146 π.χ.. Τη χρονολογία αυτή, κατά την οποία οι συμπατριώτες του κατέλαβαν και κατέστρεψαν την Καρχηδόνα, τη θεωρεί σημαδιακή και υποστηρίζει ότι αμέσως μετά άρχισε στη Ρώμη ένα ασταμάτητο κατρακύλημα των ηθών. Η αντίληψη αυτή για το «χαμένο παράδεισο» των πρώτων αιώνων της Ρώμης διαποτίζει τη ρωμαϊκή ιστορική σκέψη. Apud antiques Romanos concordia maxima sed avaritia minima erat. Romani in suppliciis deorum magnifici sed dome parci erant. Iustitia inter se certabant et patriam curabant. In bello pericula audacia propulsabant et beneficiis amicitias parabant. Delecti consultabant patriae. Eis corpus ex annis infirmum sed ingenium propter sapientiam validum erat. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Κοντά στους αρχαίους Ρωμαίους η ομόνοια είναι πάρα πολύ μεγάλη αλλά η πλεονεξία ελάχιστη. Οι Ρωμαίοι στις προσευχές των θεών ήταν γενναιόδωροι αλλά στο σπίτι φειδωλοί. Συναγωνίζονταν μεταξύ τους στη δικαιοσύνη και φρόντιζαν την πατρίδα. Στον πόλεμο απομάκρυναν τους κινδύνους με τόλμη και αποκτούσαν φιλίες με τις ευεργεσίες. Εκλεγμένοι φρόντιζαν για την πατρίδα. Σε αυτούς το σώμα ήταν αδύναμο από τα χρόνια αλλά το πνεύμα εξαιτίας της σοφίας ήταν ρωμαλέο. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ apud (προθ. + αιτ.): σε antiquus a um: αρχαίος Romanus i: o Ρωμαίος in suppliciis: στη λατρεία concordia ae: ομόνοια magnificus a um: maximus a um: ( υπερ. του μεγαλόπρεπος, γενναιόδωρος magnus) πάρα πολύ domi: (επιρ.) στο σπίτι, στην minimus a um (υπερ. του ιδιωτική ζωή parvus): ελάχιστος parcus a um: οικονόμος, avaritia ae: πλεονεξία φειδωλός supplicia orum (πληθ.): ικεσίες, iustitia ae: δικαιοσύνη προσευχές, λατρεία (supplicium inter (προθ. + αιτ.): μεταξύ τιμωρία) inter se: μεταξύ τους [1]
certo 1: (συν)αγωνίζομαι curo 1: φροντίζω bellum i: πόλεμος periculum i: κίνδυνος audacia ae: τόλμη propulso 1: απωθώ, απομακρύνω beneficium ii (i): ευεργεσία amicitia ae: φιλία, συμμαχία paro1 : ετοιμάζω, αποκτώ delectus a um: διαλεγμένος, εκλεγμένος (ενν. οι Συγκλητικοί) consulto 1 (+δοτ.): φροντίζω για is,, id (δεικτι. Αντων): αυτός corpus oris (ουδ. Τριτοκλ.): σώμα ex (προθ. + αφαιρ): από annus i: έτος infirmus a um: αδύναμος ingenium ii (i): πνεύμα propter (προθ. + αιτ.): εξαιτίας, από, χάρη σε sapientia ae: σοφία, φρόνηση validus a um: δυνατός, ρωμαλέος ΠΑΡΑΤΗΣΗΣΕΙΣ 1. Τα ουδέτερα ουσιαστικά της β κλίσης (και το ουδέτερο των δευτερόκλιτων επιθέτων και των κτητικών αντωνυμιών) κλίνονται ως εξής: Ονομ. donum dona doni donorum dono donis donum dona donum dona Αφ. dono donis Σημ. τα ουδέτερα σε ium (beneficium, ingenium κ.τ.λ.) συναιρούν συνήθως το ii της γενικής σε i. 2. Η οριστική του ενεργητικού παρατατικού της α συζυγίας σχηματίζεται ως εξής: Ενεστωτικό θέμα + πρόσφημα ba + βασικές καταλήξεις Amo amabam amabas amabat amabamus amabatis amabant sum eram eras erat eramus eratis erant 3. Στα Λατινικά λείπει η αλληλοπαθής αντωνυμία. Ένας τρόπος για να εκφραστεί η αλληλοπάθεια είναι με τις φράσεις inter nos (inter vos, inter se) και τα τρία πρόσωπα του πληθυντικού του κατάλληλου ρήματος π.χ. αγαπιόμαστε = inter nos amamus, αγαπιέστε = inter vos amatis, αγαπιώνται = inter se amant. [2]
4. Η δεικτική αντωνυμία is id χρησιμοποιείται συνήθως ως επαναληπτική, στη θέση δηλαδή προηγούμενου ουσιαστικού. Κλίνεται ως εξής: Ενικός Πληθυντικός Ον. Αφαιρ. is eius ei eum eo eius ei m id eius ei id eo Ον. Αφαιτ. ii (ei, i) eorum eos e rum s eorum 5. Η αφαιρετική εκφράζει την αναφορά. Η αφαιρετική με την in εκφράζει χρόνο, τόπο και κατάσταση. 6. Η παράλειψη του ρήματος όταν εννοείται είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Στο κείμενο εννοείται το erat μετά το maxima και μετά το infirmum. Το errant μετά το magnifici. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων ( το ρήμα στον παρατατικό). Nos pericula propulsa Vos amicitias para. Ille amicis consulta Tu patriam cura. Illi amicis consulta Ego amicitias para 2. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων: Romani pericul. (ενικό) amabant. In maximo pericul..sumus. Benefic (πληθ.) amicitias parant Romani. Don. (πληθ.) amicis portamus (amicus φίλος). 3. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι τύποι: αλληλοβοηθιόμαστε, αλληλοβοηθιέστε, αλληλοβοηθιούνται (iuvo 1 βοηθώ). 4. Να κλιθεί στον ενικό και στον πληθυντικό η πρόταση: ego magnificus eram (αντωνυμία, επίθετο και ρήμα). 5. Να μεταφερθούν τα ρήματα των στίχων 13 του κειμένου στον ενεστώτα. [3]
6. Να βρείτε τα ουδέτερα ουσιαστικά της β κλίσης του κειμένου και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού. 7. Να βρείτε τα θηλυκά ουσιαστικά της α κλίσης του κειμένου και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού. 8. Να βρείτε τα επίθετα της β κλίσης και να γράψετε την ονομαστική του ενικού και των τριών γενών. 9. Να εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και την πτώση που τη συνοδεύει. 10. Maxima, minima: να γράψετε τα επίθετα στο θετικό βαθμό, στον αριθμό, στο γένος και στην πτώση που βρίσκονται. 11. Ingenium validum: να κλιθούν μαζί στις πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθμού. 12. Antiquοs: να κλίνετε το επίθετο στο θηλυκό γένος και στους δύο αριθμούς. 13. Infirmum: να κλίνετε το επίθετο στο αρσενικό γένος στον ενικό αριθμό. 14. Suppliciis: να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις του ονόματος και στους δύο αριθμούς. 15. Se, eis: να αναγνωρίσετε γραμματικά τους τύπους. 16. Curabant, propulsabant: να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων, να κλίνετε την οριστική του ενεστώτα. 17. Erant, consultabant: να κλίνετε την οριστική του παρατατικού και να γράψετε το απαρέμφατο ενεστώτα των ρημάτων. 18. Ego parcus sum: να κλιθεί η πρόταση στον ενικό αριθμό. 19. Nos consulamus patriae: να κλιθεί η πρόταση στον πληθυντικό αριθμό [4]
20. Να συνδέσετε τους όρους της στήλης Α με αυτούς της στήλης Β. Ένα στοιχείο της στήλης Β περισσεύει. Α 1 apud 2 minima 3 deorum 4 corpus 5 bello 6 maxima 7 amicitias 8 sed 9 se 10 et B 1 υπερθετικός βαθμός του magna 2 ουσιαστικό α κλίσης, θηλυκό 3 ουσιαστικό γ κλίσης ουδέτερο 4 αντιθετικός σύνδεσμος 5 υπερθετικός βαθμός του parva 6 ουσιαστικό β κλίσης, αρσενικό 7 πρόθεση 8 ουσιαστικό β κλίσης, ουδέτερο 9 προσωπική αντωνυμία 10 οριστική αντωνυμία 11 υμπλεκτικός σύνδεσμος 21. Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α με τους αριθμούς της στήλης Β. Ένα στοιχείο της στήλης Β περισσεύει. Α 1 antiquos 2 avaritia 3 deorum 4 domi 5 patriam 6 in bello 7 delecti 8 eis 9 parci 10 ex annis B 1 εμπρόθετος προσδιορισμός του χρόνου 2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου 3 αντικείμενο στο ρήμα curabant 4 υποκείμενο στο ρήμα erat 5 επιθετικός προσδιορισμός 6 εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου 7 γενική αντικειμενική από το suppliciis 8 υποκείμενο στο ρήμα consultabant 9 εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας 10 κατηγορούμενο στο Romani 11 δοτική προσωπική κτητική [5]
22. Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχειό της στήλης β περισσεύει. Α 1 concordia 2 supplicium 3 parcus 4 certo 5 avaritia 6 propulso 7 infirmus 8 curo B α πλεονεξία β φροντίζω γ απομακρύνω δ ομόνοια ε αγωνίζομαι στ αδύναμος ζ τιμωρία η οικονόμος θ λατρεία 23. Να συμπληρωθούν τα κενά των λέξεων με τις σωστές καταλήξεις. Illi patri. consultaba Nos amiciti..para.. Vos pericul.(ενικός) propulsaba. Tu bell (ενικός) paraba.. Ille filios cura Illi inter certa.. 24. Να συμπληρώσετε τους τύπους που λείπουν στους παρακάτω πίνακες. Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο Ονομ. is ei (ii) eius rum ei eis (iis) eum Αφαιρ. eis (iis) Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο Ονομ. ille illa illud illi illae illa Αφαιρ. [6]
Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Ον. ingenium magnifici deorum sapientiam Αφαιρ. 25. Nα τοποθετήσετε δίπλα στα ουσιαστικά το επίθετο antiquus στην κατάλληλη πτώση. annos deorum Romanis bella periculum supplicio [7]