ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ ΧΡΗΣΤΟΥ ΣΤΑΪΚΟΥΡΑ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ 16 th Roundtable with the Government of Greece Transforming uncertainty into stability, wisdom and growth ΤΡΙΤΗ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ 2012
ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ ΧΡΗΣΤΟΥ ΣΤΑΪΚΟΥΡΑ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ 16 th Roundtable with the Government of Greece Transforming uncertainty into stability, wisdom and growth ΤΡΙΤΗ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ 2012 TURNING ECONOMIC UNCERTAINTY INTO STABILITY AND GROWTH Κυρίες και κύριοι, θα ήθελα να ευχαριστήσω το Economist και τους εκπρόσωπους του στην Ελλάδα για την πρόσκληση που µου απηύθυναν να συµµετάσχω στη 16 η συζήτηση στρογγυλής τραπέζης. Είναι γνωστό εδώ και χρόνια σε παγκόσµιο επίπεδο ότι διερχόµαστε µια κρίσιµη καµπή της ιστορίας. Βασικά χαρακτηριστικά της είναι οι ταχύτατες τεχνολογικές εξελίξεις, οι αλλαγές οι οικονοµικές, κοινωνικές και πολιτικές αναδιατάξεις, οι νέοι καταµερισµοί. Αυτές οι δυναµικές εξελίξεις προκάλεσαν και προκαλούν στην παγκόσµια κοινότητα αλλά και στην ευρωπαϊκή οικογένεια, έντονη ρευστότητα υψηλή αβεβαιότητα. Ιδιαίτερα τα πέντε τελευταία χρόνια, που µπορούµε να µιλάµε για τη βίαιη διαµόρφωση συνθηκών αστάθειας οικονοµικής, κοινωνικής, πολιτικής για τη διαµόρφωση συνθηκών βαθιάς και παρατεταµένης ύφεσης.
Η Ελλάδα, χώρα µε µακροχρόνιες υποβόσκουσες παθογένειες στο αξιακό, στο θεσµικό, στο πολιτικό και στο οικονοµικό πεδίο σε αυτό το περιβάλλον κλυδωνίζεται. Είναι γεγονός ότι η παρατεταµένη διεθνής κρίση διαλύει χρόνιες ψευδαισθήσεις για τις πραγµατικές αντοχές και της χώρας και της οικονοµίας και κονιορτοποιεί υποκριτικές συµπεριφορές. Στη δεκαετία του 80 αναπτύχθηκαν έντονες δηµοσιονοµικές ανισορροπίες και ακολουθήθηκε µια επεκτατική πολιτική, µε αποτέλεσµα την εκρηκτική διόγκωση του δηµοσίου χρέους. Έκτοτε η ελληνική οικονοµία συσσώρευσε δοµικές αδυναµίες, υψηλό έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, ανταγωνιστικότητα σε συνεχή πτώση, υψηλό και µε αυξητική δυναµική δηµόσιο χρέος, πρόβληµα σύγχρονου αλλά και βιώσιµου αναπτυξιακού προτύπου, µε υπερβάλλουσα ζήτηση από τη µια πλευρά και κακή διαχείριση των διαθέσιµων πόρων από την άλλη πλευρά. Οι παράγοντες που καθόρισαν τη στρεβλή δυναµική του συστήµατος είναι πρωτίστως ενδογενείς. Με αποτέλεσµα, η διεθνής κρίση που ακολούθησε να βρει την Ελλάδα, χωρίς συστοιχίες αντιστάθµισης. Πέρα όµως από τις µακροχρόνιες παθογένειες η ηγεσία της χώρας δεν αντέδρασε γρήγορα και στη συνέχεια δεν αντέδρασε µε επάρκεια. Το αποτέλεσµα; Η οικονοµία, η κοινωνία, η πολιτική και συνολικά το ελληνικό σύστηµα να πέσει σε µεγάλη, σε µακρά, σε έντονη περιδίνηση. Στη νέα φάση που µπήκαµε µετά τις πρόσφατες εκλογές και το σχηµατισµό κυβέρνησης εθνικής ευθύνης, η κατάσταση εξακολουθεί να είναι πολυπαραµετρική και πολυσύνθετη. Παραµένει κρίσιµη. Η πολιτική δροµολόγησε λύση στο πιεστικό πολιτικό πρόβληµα. Αν και δυνάµεις αρνήθηκαν τη συµβολή στην πανεθνική προσπάθεια που απαιτείται. Ελπίζω ότι αυτήν την παθητική στάση δεν θα τη συνοδεύσουν µε πρακτικές πετροβολητή από την κερκίδα. Στη φάση που διανύουµε οι πολίτες βρίσκονται σε αµηχανία και αναζητούν κλαδί για να πιαστούν. Η οικονοµία είναι σε αφασία. Η κατάσταση έχει φτάσει στο µη παρέκει. Η ύφεση διαµορφώθηκε στο 6,5% το 1 ο τρίµηνο του 12. Το 3 ο τρίµηνο εκτιµάται σύµφωνα µε το ΚΕΠΕ- ότι θα διαµορφωθεί σε επίπεδα του 9,1% και θα ανέλθει συνολικά για το έτος στο 6,7% σχεδόν 2
διπλάσιο από τις αρχικές προβλέψεις πριν από 4 µήνες. Η ανεργία πλησίασε το 22% το Μάρτιο, η ανεργία των νέων διαµορφώνεται στο 53%. Τα στοιχεία και οι εκτιµήσεις είναι αποκαρδιωτικές. Οι αποκλίσεις σηµαντικές και η κατάσταση ιδιαίτερα δύσκολη. Κυρίες και κύριοι, έχω υποστηρίξει πολλές φορές και το επαναλαµβάνω και σήµερα, ότι δεν υπάρχει βασιλική οδός για την εθνική αξιοπρέπεια και την ευηµερία µας, στο σύγχρονο ανταγωνιστικό κόσµο. Υπάρχει µόνο µια οδός: η οδός που προσδιορίζεται από την επαναδιατύπωση και την εµπέδωση ενός σύγχρονου αξιακού Κώδικα, από την καλλιέργεια κουλτούρας κοινωνικής και πολιτικής συνεννόησης, από την επεξεργασία αλλά και υλοποίηση µεγάλη λέξη για την Ελλάδα!- σύγχρονων πολιτικών, συµβατών µε το εθνικό και ευρωπαϊκό σχέδιο, από την έντιµη, σκληρή, αποτελεσµατική και ποιοτική εργασία από όλους µας, από τη διαχρονική εφαρµογή ενός εθνικού στρατηγικού σχεδίου. Αποτέλεσµα αυτής της προσπάθειας; Πρώτον, ένα νέο κράτος που θα ανταποκρίνεται σε αυτή την αλλαγή. Ένα κράτος, που θα πρέπει να παρεµβαίνει και να µεριµνά για τη βέλτιστη λειτουργία του µηχανισµού της αγοράς και την εξασφάλιση της µέγιστης δυνατής οικονοµικής αποτελεσµατικότητας, την κοινωνικά δικαιότερη κατανοµή του εισοδήµατος και του παραγόµενου πλούτου και τη σταθεροποίηση της οικονοµίας. Να αντανακλά δηλαδή τα αιτήµατα της σύγχρονης και ελεύθερης κοινωνίας για οικονοµική αποτελεσµατικότητα και κοινωνική δικαιοσύνη, ο συνδυασµός των οποίων καταλήγει στην κοινωνική οικονοµία της αγοράς η οποία καλύπτεται από την φιλοσοφία του κοινωνικού φιλελευθερισµού. Βέβαια το µίγµα αγοράς και κράτους, µπορεί να ποικίλλει ανάλογα µε τις περιστάσεις, τις ανάγκες και τις προτιµήσεις της κοινωνίας. Αλλά ορίζεται στον ενδιάµεσο χώρο ανάµεσα στις απόψεις περί ελάχιστου και µέγιστου κράτους. Και αυτή η σχέση µεταξύ κράτους και αγοράς καθορίζεται και από την ασκούµενη δηµοσιονοµική πολιτική. εύτερον, η εφαρµογή ενός εθνικού στρατηγικού σχεδίου που θα αλλάξει την πορεία της χώρας. Στρατηγικό σχέδιο που στοχεύει στην έξοδο από την κρίση µε το ελάχιστο οικονοµικό και κοινωνικό κόστος, στην ανασυγκρότηση του οικονοµικού και κοινωνικού προτύπου της χώρας και 3
στην εµπέδωση ενός νέου αξιακού συστήµατος, καθώς και κουλτούρα εθνικής συνεννόησης. Βασικοί στόχοι του είναι η µακροοικονοµική προσαρµογή της οικονοµίας σε µικρότερα και αν είναι δυνατό µηδενικά δίδυµα ελλείµµατα, η µείωση του χρέους, ώστε αυτό να καταστεί βιώσιµο µεσοµακροπρόθεσµα και σταδιακά η επαναφορά της χώρας σε θετικούς και διατηρήσιµους ρυθµούς οικονοµικής µεγέθυνσης, ανάπτυξης προς όφελος όλων των πολιτών. Τα απαραίτητα στοιχεία για την εφαρµογή, προώθηση και ευόδωση του στρατηγικού σχεδίου είναι: Η µείωση του διαρθρωτικού ελλείµµατος κυρίως µέσω της περιστολής των δαπανών, εξαιρουµένων των δηµοσίων επενδύσεων που έχουν υψηλό δηµοσιονοµικό πολλαπλασιαστή. Η ενίσχυση των φορολογικών εσόδων µε τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης και την καταπολέµηση της φοροδιαφυγής. Η αύξηση των φορολογικών συντελεστών είχε ως συνέπεια το πρώτο πεντάµηνο του 2012 τα φορολογικά έσοδα να υστερούν κατά 9% σε σχέση µε το πρώτο πεντάµηνο του 2010. Η ανάληψη των αναγκαίων µέτρων τόνωσης της οικονοµίας, µέσα από την αξιοποίηση των πόρων του ΕΣΠΑ και τη µόχλευση από τα Ταµεία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Η πληρωµή, ει δυνατόν και στο σύνολό τους φέτος, άµεσα, των ανεξόφλητων υποχρεώσεων του κράτους προς τον ιδιωτικό τοµέα, ύψους περίπου 6,5 δις ευρώ. Η πρόβλεψη είναι για την αποπληρωµή περίπου 4 δις φέτος, η προσπάθεια θα είναι άµεσα αυτά να πέσουν στην αγορά ώστε να βελτιωθεί η ρευστότητα της οικονοµίας. Η πραγµατοποίηση αποκρατικοποιήσεων και στις προγραµµατικές δηλώσεις θα είµαστε πιο συγκεκριµένοι- και αναπτυξιακή και διαφανής αξιοποίηση της περιουσίας του ηµοσίου. Η επιτάχυνση των διαρθρωτικών αλλαγών ώστε να αξιοποιηθούν αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας. Η επένδυση στη γνώση, στην έρευνα και στην καινοτοµία, στις νέες ενδογενείς πηγές ανάπτυξης. 4
Η ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας µε τη διαµόρφωση απλών και σταθερών κανόνων, τη βελτίωση του ρυθµιστικού πλαισίου των αγορών, τη µείωση του µη µισθολογικού κόστους. Η δηµιουργία ενός σύγχρονου κοινωνικού κράτους µε τη βελτίωση της ποιότητας των θεσµών, τον περιορισµό της γραφειοκρατίας, τη µείωση της διαφθοράς. Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας µε την τόνωση της εξωστρέφειας και την ανάδειξη των ανταγωνιστικών πλεονεκτηµάτων της χώρας. Κυρίες και κύριοι, σ αυτή τη δύσκολη συγκυρία, ο στόχος του Υπουργείου Οικονοµικών είναι ο σχεδιασµός και η εφαρµογή µίγµατος πολιτικών πληρέστερου από το µέχρι σήµερα εφαρµοζόµενο και φυσικά, συµβατό µε το εθνικό στρατηγικό σχέδιο. Σχέδιο το οποίο θα ενσωµατώνει και τις συµφωνίες µε τους εταίρους µας. Επιδίωξή µας είναι η επίτευξη της δηµοσιονοµικής προσαρµογής και πειθαρχίας σε συνδυασµό µε την ανάκαµψη και ανάπτυξη της οικονοµίας. µε µεγαλύτερη οικονοµική αποτελεσµατικότητα και κοινωνική δικαιοσύνη, στο πλαίσιο της Ευρωζώνης. Προς την κατεύθυνση αυτή, θα προωθηθούν µέτρα και πολιτικές που µεταξύ άλλων θα αφορούν: Την περιστολή της σπατάλης στο δηµόσιο τοµέα. Τη µία εβδοµάδα που είµαι Υπουργείο Οικονοµικών έχω διαπιστώσει ότι µπορούν να γίνουν βήµατα προς αυτή την κατεύθυνση. Τη βελτίωση της ποιότητας των δηµόσιων οικονοµικών µε την αποτελεσµατική αξιοποίηση των δηµόσιων πόρων. Γιατί υπάρχουν τοµείς στους οποίους αξίζει να δαπανάς και είναι οι νέες πηγές ανάπτυξης, σας είπα προηγουµένως, µε υψηλό πολλαπλασιαστή. Την καλύτερη στόχευση των κοινωνικών δαπανών, διατηρώντας όµως το ουσιαστικό επίπεδο κοινωνικής προστασίας. ε µπορεί να δίνουµε για κοινωνικά επιδόµατα ό,τι δίνει η Ευρώπη κατά µέσο όρο και να µειώνουµε το επίπεδο της φτώχιας στην Ελλάδα κατά το 1/4 της Ευρώπης. 5
Την υλοποίηση του κανόνα προσλήψεων αποχωρήσεων στο δηµόσιο τοµέα. Ακόµα αυστηρότερο, ακόµα και στην αναλογία 1 προς 10 φέτος από 1 προς 5. Την αναδιάρθρωση των δοµών της Κεντρικής ιοίκησης και των φορέων της γενικής κυβέρνησης. Κι εδώ θα υπάρχουν σύντοµα συγκεκριµένες ανακοινώσεις από τα αντίστοιχα Υπουργεία. Τον εξορθολογισµό των αµυντικών δαπανών, χωρίς να πλήττονται οι αµυντικές δυνατότητες της χώρας. Τη µείωση του αριθµού και του µεγέθους των φορέων της γενικής κυβέρνησης. Ολοκληρώνεται µελέτη στη βάση φορέων που είχαµε παραδώσει από το Μάρτιο του 2009 προς την κατεύθυνση αυτή. Την εξυγίανση των ΕΚΟ µε στόχο τη βιωσιµότητά τους και τη µεγιστοποίηση της αξίας για την κοινωνία. Την υλοποίηση των αποκρατικοποιήσεων και την αξιοποίηση της περιουσίας του ηµοσίου. Για την υλοποίηση του στόχου της δηµοσιονοµικής προσαρµογής και πειθαρχίας, θα εργαστούµε υπεύθυνα και σκληρά. Όλοι οι εµπλεκόµενοι. Σε κλίµα αρµονικής και δηµιουργικής συνεργασίας. Ώστε να πετύχουµε το βέλτιστο αποτέλεσµα. Έχουµε πλήρη συνείδηση των δυσκολιών που έχει η πατρίδα, οι πολίτες και ειδικότερα οι οικονοµικά ασθενέστεροι. Έχουµε όµως πλήρη συναίσθηση και συνείδηση και των πραγµατικών αναγκών τους και για το παρόν και για το µέλλον. Προσωπικά δεσµεύοµαι ότι θα εργαστώ µε προσήλωση και ευθύνη για την επίτευξη αυτού του στόχου. Προτεραιότητα είναι να εµπεδώσουµε στο ανθρώπινο δυναµικό τη συλλογικότητα. Αλλά και την ατοµική ευθύνη. Να πιστέψουν όλοι ότι η πρόοδος της πατρίδας είναι υπόθεση όλων µας, ότι δεν έχει σηµασία οι ιδεολογικές αφετηρίες και οι κοµµατικές προτιµήσεις. Σε ό,τι αφορά τις συγκεκριµένες πολιτικές και τα µέτρα µε τα οποία θα προωθήσουµε τη δηµοσιονοµική προσαρµογή και πειθαρχία, την ανάσχεση της ύφεσης, την ανάκαµψη και ανάπτυξη της οικονοµίας, την προώθηση της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής, θα µου επιτρέψετε 6
ν αναφερθώ πρώτα στη Βουλή κατά την ανάγνωση των προγραµµατικών δηλώσεων στο τέλος αυτής της εβδοµάδος. Ενδεικτικά όµως θα ας πω µόνο ότι θα γίνουν δοµικές και λειτουργικές, βελτιωτικές παρεµβάσεις στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, το οποίο και αποτελεί το δηµοσιονοµικό κεντρικό στρατηγείο της χώρας. Με βελτίωση της αποτελεσµατικότητας και της ποιότητας της συνεργασίας του λογιστηρίου µε τα Υπουργεία σε θέµατα δηµοσιονοµικά. Με εντατικοποίηση των προσπαθειών στον τοµέα της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας, η οποία θα αφορά όλους τους φορείς. Όχι µόνο της κεντρικής κι εδώ είναι το κρίσιµο στοίχηµα της κυβέρνησης- αλλά κυρίως της γενικής κυβέρνησης. Οργανισµούς Κοινωνικής Ασφάλισης, νοσοκοµεία, ΟΤΑ. Με εξορθολογισµό των διαδικασιών στον τοµέα χορήγησης των συντάξεων των δηµοσίων υπαλλήλων και των ένστολων υπαλλήλων. Κυρίες και κύριοι, είναι ξεκάθαρο ότι δοµική προϋπόθεση για την πλήρη εφαρµογή και επιτυχία του εθνικού σχεδίου είναι η συµπλήρωση του ακολουθούµενου προγράµµατος οικονοµικής πολιτικής. Από την προηγούµενη εβδοµάδα, αρχίσαµε ως νέα κυβέρνηση να καθιστούµε ξεκάθαρο στους εταίρους µας, ότι αποτελεί σταθερή δέσµευσή µας η επίτευξη των δηµοσιονοµικών και ευρύτερα των οικονοµικών στόχων καθώς και η άµεση υλοποίηση βασικών διαρθρωτικών αλλαγών στα πλαίσια αλλά κι ένα βήµα πέρα από τα πλαίσια του προγράµµατος οικονοµικής πολιτικής. Υπογραµµίσαµε όµως ότι είναι αναγκαία η εφαρµογή πρόσθετων πολιτικών µε στόχο την ανάσχεση της ύφεσης, την ανάκαµψη της οικονοµίας και την αντιστροφή της ανοδικής πορείας της ανεργίας. Ήδη τα στοιχεία για την ύφεση και την ανεργία όπως σας προανέφερα, απέχουν παρασάγγας από κάθε σχετική εκτίµηση του προγράµµατος οικονοµικής πολιτικής. Τα στοιχεία αυτά καθιστούν αναγκαίο όσο ποτέ τον επαναπροσανατολισµό όχι σήµερα, αλλά χτες της ακολουθούµενης οικονοµικής πολιτικής προς την κατεύθυνση ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας. Αποτελεί εκπεφρασµένη πεποίθησή µου, την οποία κι επαναλαµβάνω, ότι η τροποποίηση πολιτικών που έχουν αποδειχθεί 7
οικονοµικά αναποτελεσµατικά και κοινωνικά άδικες, δύναται να θεωρείται ανοιχτή. Άλλωστε το ίδιο το πρόγραµµα οικονοµικής πολιτικής, προβλέπει ότι αυτό αναµφίβολα θα πρέπει ν αναπροσαρµοστεί στην πορεία του στην περίπτωση βαθύτερης από τις εκτιµήσεις ύφεσης. Ενώ σύµφωνα µε δηλώσεις Ευρωπαίων αξιωµατούχων µπορεί η κυβέρνηση να προβεί σε κάποιες αλλαγές στην οικονοµική πολιτική αρκεί αυτές να είναι ευθυγραµµισµένες µε τους στόχους του προγράµµατος. Και το κλίµα, ειδικά µε τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής, γίνεται πιο ευνοϊκό για αλλαγές και τροποποιήσεις. Αρκεί εµείς να φανούµε συνεπείς µε τις υποχρεώσεις µας και να εργαστούµε για την υλοποίηση των στόχων του προγράµµατος. Αποφάσεις που ήταν απόρροια της προσπάθειας που ξεκίνησαν κράτη µέλη της Ευρωζώνης και φυσικά πολιτικές δυνάµεις από την Ελλάδα για τη συµπλήρωση της δέσµευσης των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης µε πολιτικές για την ενίσχυση της αναπτυξιακής δυναµικής και της απασχόλησης. Τα θετικά αποτελέσµατα της προσπάθειας αυτής ήταν το σύµφωνο για την ανάπτυξη και την απασχόληση και η δήλωση για τη θεσµοθέτηση βραχυπρόθεσµων µέτρων που θ αξιοποιήσουν τους υφιστάµενους µηχανισµούς προκειµένου να σταθεροποιηθούν οι αγορές κρατών µελών της Ευρωζώνης. Μεταξύ άλλων, η απόφαση αυτή παρέχει τη δυνατότητα µελλοντικά αφαίρεσης από το δηµόσιο χρέος αντίστοιχων κεφαλαίων που τα κράτη µέλη δανείζονται για την ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών, εφόσον προχωρήσει ικανοποιητικά η εκτέλεση του προγράµµατος οικονοµικής πολιτικής. Οι αποφάσεις αυτές υποδηλώνουν µια σαφή τάση αλλαγής της κυρίαρχης αντίληψης σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την αντιµετώπιση των σηµαντικών προβληµάτων της ευρωπαϊκής οικονοµίας. Σκοπός της Ελλάδος είναι ν αξιοποιήσει στο έπακρο τη διαµορφούµενη τάση για τη δηµιουργική υπέρβαση της κρίσης. Το ζητούµενο συνεπώς είναι διττό. Αφενός η Ελλάδα να προχωρήσει άµεσα στις λιµνάζουσες διαρθρωτικές αλλαγές, στις απαραίτητες 8
αποκρατικοποιήσεις και στις αναγκαίες προσαρµογές. Και αφετέρου να επιτευχθεί συµφωνία σε συνεννόηση µε τους εταίρους, το συντοµότερο δυνατό για µια δέσµη νέων πολιτικών, ώστε το πρόγραµµα να καταστεί περισσότερο αποτελεσµατικό, λειτουργικό, δίκαιο, βιώσιµο, ούτως ώστε το ξεπέρασµα της κρίσης να γίνει µε κοινωνική συνοχή και µε ενωµένο τον ελληνικό λαό. Όµως αισθάνοµαι υποχρεωµένος να σηµειώσω ότι προς την κατεύθυνση αυτή έχει χαθεί πολύτιµος χρόνος. Τα θέµατα είναι δύσκολα, ο δρόµος ανηφορικός αλλά µε αισιοδοξία και σχέδιο, θα τον περπατήσουµε. Και θα τον περπατήσουµε µε την αρωγή και την εποικοδοµητική συνεισφορά όλων των Ελληνίδων και όλων των Ελλήνων. Σας ευχαριστώ πολύ. 9