ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Προσφορά των Αγαθών Καμπύλη Προσφοράς Υποθέσεις 1. Η επιχείρηση είναι αποδέκτης τιμών (price taker) και όχι διαμορφωτής τιμών (price maker). 2. H επιχείρηση στοχεύει στην μεγιστοποίηση του κέρδους. Συνοπτικά, υποθέτουμε: 1. Σταθερή τιμή, P. 2. Μεγιστοποίηση του κέρδους, π. Πρόσοδος Συνολική Πρόσοδος: TR = Συνολικά Έσοδα = P Οριακή Πρόσοδος: H αλλαγή στα συνολικά έσοδα που προέρχεται από την αλλαγή της παραγόμενης ποσότητας κατά μια μονάδα. TR MR Κέρδος ά Έ ό ό TR TC TR FC VC Το κέρδος επηρεάζεται από την παραγόμενη ποσότητα, και το κόστος. Στη βραχυχρόνια περίοδο, το σταθερό κόστος δεν μεταβάλλεται, οπότε το κέρδος είναι συνάρτηση της παραγόμενης ποσότητας και των τιμών των μεταβλητών συντελεστών. 1 / 14
Μεγιστοποίηση του κέρδους Το κέρδος της επιχείρησης μεγιστοποιείται όταν το οριακό κόστος είναι ίσο με την τιμή: P MC Η επιχείρηση θα παράγει την ποσότητα εκείνη,, που θα φέρει το οριακό κόστος, MC, σε ισότητα με την τιμή. Λογική εξήγηση Όσο η τιμή μονάδος είναι μεγαλύτερη από το οριακό κόστος της τελευταίας μονάδας, η επιχείρηση έχει πρόσθετο κέρδος: Επί πλέον έσοδο = Οριακή Πρόσοδος = Τιμή Επί πλέον κόστος= Οριακό κόστος. Εξαίρεση Σημείο διακοπής εργασιών Η τιμή είναι τόσο χαμηλή, ώστε δεν συμφέρει στην επιχείρηση η συνέχιση της παραγωγής. Βραχυχρόνια, η επιχείρηση διακόπτει τις εργασίες της όταν η τιμή μονάδας δεν μπορεί να καλύψει το μεταβλητό της κόστος, ή P MC AVC Εξήγηση Αυτό συμβαίνει γιατί όσο P AVC απομένει ένα υπόλοιπο για να καλύψει (μέρος) του αναπόφευκτου σταθερού κόστους. Τελικό συμπέρασμα Καμπύλη προσφοράς Η επιχείρηση παράγει τις ποσότητες που ορίζονται από την καμπύλη του οριακού κόστους, εφ όσον το οριακό κόστος υπερβαίνει το μέσο μεταβλητό κόστος. Η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης είναι το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους που βρίσκεται πάνω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους. 2 / 14
Παράδειγμα L FC VC TC AFC AVC ATC MC=P 0 0 4,000 0 4,000 1 8 4,000 1,800 5,800 500.0 225.0 725.0 225.0 2 22 4,000 4,200 8,200 181.8 190.9 372.7 171.4 3 41 4,000 7,100 11,100 97.6 173.2 270.7 152.6 4 57 4,000 9,700 13,700 70.2 170.2 240.4 162.5 5 69 4,000 11,900 15,900 58.0 172.5 230.4 183.3 6 74 4,000 13,400 17,400 54.1 181.1 235.1 300.0 7 76 4,000 14,600 18,600 52.6 192.1 244.7 600.0 8 76 4,000 15,600 19,600 52.6 205.3 257.9 Πίνακας προσφοράς Για τιμές P = 183,3, 300, 600, η επιχείρηση θα παράξει (προσφέρει) = 69, 74 και 76 μονάδες αντίστοιχα. Ο πίνακας προσφοράς της επιχείρησης: Τιμή P Ποσότητα 183,3 69 300 74 600 76 Απ όπου προκύπτει και η καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης: 3 / 14
Καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης Νόμος της Προσφοράς Όταν αυξάνεται η τιμή (ceteris paribus), αυξάνεται η προσφερόμενη ποσότητα και αντιστρόφως. Συνέπεια Αγοραία καμπύλη προσφοράς Η καμπύλη προσφοράς έχει θετική κλίση. Το άθροισμα των προσφερομένων ποσοτήτων όλων των επιχειρήσεων για κάθε τιμή. Προκύπτει από το οριζόντιο άθροισμα των ατομικών καμπύλών προσφοράς. Παράδειγμα P 1 2 3 m 20 100 20 10 130 40 150 40 20 210 60 200 60 30 290 80 250 80 40 370 100 300 100 50 450 4 / 14
Γράφημα Συνάρτηση Προσφοράς Προσφερόμενη ποσότητα Προσφορά ά ά s ό, : ό ό s f ( P, F, T, c, n) P : ή ύ F : έ ώ ώ T : ί c : έ ή ( ά ϊό ) n : ό ή Εξετάζουμε την περίπτωση s =f(p) θεωρώντας ότι η τιμή, P, επηρεάζει την προσφερόμενη ποσότητα s, με τους υπόλοιπους παράγοντες να παραμένουν σταθεροί (ceteris paribus). Παρατηρείται μετακίνηση επί της καμπύλης προσφοράς Οι παράγοντες πλην της τιμής προσδιορίζουν την θέση της καμπύλης προσφοράς και επηρεάζουν την προσφορά. Παρατηρείται μετακίνηση της ίδιας της καμπύλης προσφοράς Γραμμική συνάρτηση προσφοράς P, όπου, 0, P 0 s 5 / 14
Κατασκευή γραφικής παράστασης Υπενθύμιση Παράδειγμα Το σημείο τομής της ευθείας με τον κάθετο άξονα δεν θα είναι γ, αλλά γ/δ. Η ευθεία που φαίνεται στο γράφημα είναι 1 P, εξ αιτίας της γνωστής αλλαγής της θέσης των αξόνων. Η πραγματική συνάρτηση εξακολουθεί να είναι η P,με εξαρτημένη μεταβλητή την και ανεξάρτητη την P. Έστω γραμμική συνάρτηση προσφοράς της μορφής s =γ+δp: s =-8+4P. Παίρνουμε δύο τυχαίες τιμές της P: Για P=4, s =8 και για P=6, s =16. Kάνουμε τη γραφική παράσταση. Θα μπορούσαμε επίσης να θέσουμε s =0, οπότε 4P=8 και P=2 βρίσκοντας αμέσως το σημείο τομής με τον κάθετο άξονα των P. Tαυτοχρόνως, βρίσκουμε πως η συνάρτηση δεν ορίζεται για P<2, αφού απαιτούμε s >0 (και πρέπει να το βρούμε). Αντίστοιχα, όμως, για P=0, s =-8, που μας αναγκάζει να ανατρέξουμε σε αρνητικές τιμές της, για τις οποίες δεν ορίζεται. Αυτό μπορεί να δυσκολέψει το σχήμα. 6 / 14
Γραφική παράσταση Παρατηρούμε επίσης πως γ/δ=2, όπως και περιμέναμε. Εύρεση εξίσωσης ευθείας από δύο γνωστά σημεία Όπως και στη ζήτηση, μπορούμε να βρούμε την εξίσωση της καμπύλης προσφοράς χρησιμοποιώντας την ιδιότητα 1 2 1 P P P P 1 2 1 Μεταβολή της τιμής Όταν μεταβάλλεται η τιμή P, μεταβάλλεται προς την ίδια κατεύθυνση και η προσφερόμενη ποσότητα (νόμος της προσφοράς). Παρατηρείται μετατόπιση επί της ίδιας καμπύλης προσφοράς. Δεν αλλάζει η μορφή της συνάρτησης. Η αύξηση της τιμής από P1 σε P2 οδηγεί σε αύξηση της προσφερόμενης ποσότητας από 1 σε 2. Παρατηρείται μετατόπιση από το σημείο Α στο σημείο Β πάνω της καμπύλης προσφοράς. Για τη νέα μεγαλύτερη τιμή, οι παραγωγοί είναι 7 / 14
διατεθειμένοι να προσφέρουν περισσότερο προϊόν στην αγορά. Το αντίθετο ακριβώς θα συμβεί στην μείωση της τιμής. Μεταβολή λοιπών προσδιοριστικών παραγόντων Όταν μεταβάλλεται κάποιος από τους λοιπούς προσδιοριστικούς παράγοντες της προσφοράς, παρατηρείται μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα δεξιά ή αριστερά. Για την ίδια τιμή, οι παραγωγοί είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν μεγαλύτερη ή μικρότερη ποσότητα προϊόντος στην αγορά. Σ αυτή την περίπτωση μιλάμε για αλλαγή στην προσφορά (και όχι στην προσφερόμενη ποσότητα). Επίσης, αλλάζει η μορφή της συνάρτησης προσφοράς, τουλάχιστον ως προς τον σταθερό όρο. Η τιμή είναι P 1, για την οποία οι παραγωγοί διαθέτουν ποσότητα 1 στην αγορά. Βρισκόμαστε στο σημείο Α της καμπύλης προσφοράς 1. Ας υποθέσουμε μια ευνοϊκή αλλαγή για τους παραγωγούς. Για την ίδια τιμή, P 1, τώρα προσφέρουν μεγαλύτερη ποσότητα: 2 > 1. Έχουμε μετατόπιση της αρχικής καμπύλης προσφοράς 1 στην 2, κατά ΑΒ και βρισκόμαστε στο σημείο Β της 2. Ανάλογα, σε μια δυσμενή αλλαγή για τους παραγωγούς, για την ίδια τιμή P 1, θα προσφέρουν μικρότερη ποσότητα 3 < 1. Η νέα καμπύλη προσφοράς θα είναι η 3 μετά από μετατόπιση της 2 αριστερά κατά ΑΓ. Προσοχή: Μετατόπιση σημαίνει νέα προσφερόμενη ποσότητα για κάθε τιμή της P για την οποία ορίζεται η s. Η χρήση της μιας τιμής (της P 1 ) γίνεται για αναλυτικούς λόγους. 8 / 14
Τιμές παραγωγικών συντελεστών Για την ίδια τιμή, P, αν F, s ά F ά, s Η αύξηση της τιμής του (μεταβλητού) παραγωγικού συντελεστή προκαλεί αύξηση του μεταβλητού (και του συνολικού) κόστους. Για τον ίδιο αριθμό μονάδων παραγωγής, 0, το MC και το AVC αυξάνονται και οι καμπύλες τους μετατοπίζονται προς τα πάνω. Το νέο σημείο τομής της καμπύλης MC με αυτήν του AVC (σημείο διακοπής εργασιών) μετακινείται επάνω και αριστερά. Η καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης μετατοπίζεται αριστερά. Τα αντίθετα συμβαίνουν σε περίπτωση μείωσης της τιμής του παραγωγικού συντελεστή. Τεχνολογία παραγωγής Για την ίδια τιμή, P, αν, s ά ά, s Αν βελτιωθεί η τεχνολογία παραγωγής, με την ίδια ποσότητα συντελεστών παραγωγής και την ίδια τιμή, αυξάνεται η παραγόμενη ποσότητα,. Συνεπώς το ανά μονάδα κόστος μειώνεται με αποτέλεσμα την μετατόπιση των καμπυλών AVC και MC προς τα κάτω. Το νέο σημείο τομής της καμπύλης MC με αυτήν του AVC (σημείο διακοπής εργασιών) μετακινείται κάτω και δεξιά. Η καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης μετατοπίζεται δεξιά. Τα αντίθετα συμβαίνουν σε περίπτωση υποβάθμισης της τεχνολογίας. 9 / 14
Καιρικές συνθήκες Αριθμός επιχειρήσεων Ταυτόχρονες μεταβολές Στα αγροτικά προϊόντα: Οι ευνοϊκές καιρικές συνθήκες αυξάνουν την προσφορά: Μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς δεξιά. Αντιθέτως, οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες μειώνουν την προσφορά: Μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς αριστερά. Όταν αυξάνεται ο αριθμός των επιχειρήσεων που προσφέρουν το ίδιο προϊόν, αυξάνεται και η αγοραία προσφορά και το αντίθετο. Η αγοραία καμπύλη προσφοράς μετατοπίζεται δεξιά. Δεν μετατοπίζεται η ατομική καμπύλη προσφοράς της κάθε επιχείρησης. Μπορούμε να έχουμε και μεταβολή της τιμής και μεταβολή κάποιου από τους λοιπούς προσδιοριστικούς παράγοντες. Η τελική επίδραση στη συνάρτηση προσφοράς κρίνεται από το σχετικό μέγεθος των μεταβολών και από τη μαθηματική μορφή της καμπύλης προσφοράς. Βρισκόμαστε αρχικά στο Α( 0,P 0 ). H πτώση της τιμής σε P 1 οδηγεί στην μείωση της προσφερόμενης ποσότητας σε 1. Mετακίνηση επί της καμπύλης προσφοράς από Α σε Β. Η ευνοϊκή αλλαγή σε κάποιον προσδιοριστικό παράγοντα εκτός της τιμής, μετατοπίζει την καμπύλη προσφοράς δεξιά στην 2 κατά ΒΓ. Η νέα (τελική) ποσότητα είναι 2 > 0. 10 / 14
Ελαστικότητα Προσφοράς Έννοια Ορισμός Μετρά την αντίδραση της προσφοράς στις μεταβολές της τιμής. Η ποσοστιαία αλλαγή στην προσφερόμενη ποσότητα που προκαλείται απο μια ποσοστιαία αλλαγή στην τιμή: ί ή ό ό ί ή ή Προσοχή: Ε s 0 (νόμος της προσφοράς) ή, σαν μνημονικός κανόνας: % % P Σημειακή ελαστικότητα Παράδειγμα Κατ ανάλογο τρόπο με την ελαστικότητα της ζήτησης: *100 1 P 1 2 1 P 1 E E E P *100 P 1 P2 P1 1 P 1 Όταν η τιμή ενός αγαθού ήταν 10, η προσφερόμενη ποσότητα ήταν 100 μονάδες προϊόντος. Η τιμή ανεβαίνει στα 12 και η προσφερόμενη ποσότητα στις 110 μονάδες. Η ελαστικότητα της προσφοράς είναι: P1 2 1 P1 E P1 P2 P1 1 110 100 10 * 0.5 12 10 100 Προσοχή στον λόγο P 1 1, που δημιουργεί παρανοήσεις όπως και στη ζήτηση: Αν είχαμε μείωση τιμής από 12 σε 10 με αντίστοιχη μείωση της προσφερόμενης ποσότητας από 110 μονάδες σε 100, τότε: P1 2 1 P1 E P1 P2 P1 1 100 110 12 * 0.55 12 10 110 Θα έχουμε διαφορετική ελαστικότητα προσφοράς για κάθε σημείο της καμπύλης προσφοράς. Aνάλογα με το μέγεθος και 11 / 14
την διεύθυνση της αλλαγής της τιμής, επειδή ενώ ο λόγος Δ/ΔP παραμένει σταθερός (ως το αντίστροφο της κλίσης) αλλάζει ο λόγος P 1 / 1. Τοξοειδής ελαστικότητα Ελαστικότητα της προσφοράς Όπως και στη ζήτηση, προσεγγίζουμε την ελαστικότητα μεταξύ δύο σημείων Α και Β χρησιμοποιώντας την ελαστικότητα τόξου: PA PB EAB P A B Προσφορά Ελαστικότητα Έννοια Ελαστική E 1 Ανελαστική E 1 Μοναδιαία E 1 Τελείως ελαστική Τελείως ανελαστική E Ποσοστιαία μεταβολή της ποσότητας μεγαλύτερη από την ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή. Ποσοστιαία μεταβολή της ποσότητας μικρότερη από την ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή. Ποσοστιαία μεταβολή της ποσότητας ίση με την ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή. Καμμία ποσότητα δεν προσφέρεται κάτω από την τιμή P 0, ενώ απροσδιόριστα μεγάλη ποσότητα προσφέρεται στην P 0. E 0 Οποιαδήποτε κι αν είναι η τιμή, προσφέρεται η ίδια ποσότητα. 12 / 14
Βασικές περιπτώσεις Παρατήρηση Μέσα στο πεδίο ορισμού της συνάρτησης προσφοράς, s,p 0: Η ελαστική προσφορά τέμνει τον άξονα των τιμών. Η ανελαστική προσφορά τέμνει τον αξονα των ποσοτήτων. Η προσφορά με σταθερή ελαστικότητα τη μονάδα διασχίζει το κέντρο των αξόνων. Ακραίες περιπτώσεις 13 / 14
Απόδειξη Προσδιοριστικοί παράγοντες της ελαστικότητας της προσφοράς P P E E, ό ί ί P P Ά, P E P ό, P E 0 1 E 1 0 1 E 1 0 1 E 1 E 1. Χρόνος. Το μέγεθος της ανταπόκρισης της προσφερόμενης ποσότητας στις αλλαγές της τιμής εξαρτάται εν μέρει από το πόσο εύκολα μπορούν να διοχετευθούν οι συντελεστές παραγωγής από ή προς άλλα προϊόντα προς ή από αυτό του οποίου άλλαξε η τιμή. Η διαδικασία αυτή απαιτεί χρόνο. 2. Κόστος. Η ελαστικότητα της προσφοράς επηρεάζεται έντονα από τον τρόπο ανταπόκρισης των διαφόρων ειδών κόστους σε αλλαγές της παραγόμενης ποσότητας. 14 / 14