DEMOCRITUS UNIVERSITY of THRACE the 10th International Conference of Greek Linguistics Edited by Zoe Gavriilidou Angeliki Efthymiou Evangelia Thomadaki Penelope Kambakis-Vougiouklis Komotini 2012
Οργανωτική Επιτροπή Συνεδρίου O r g a n i z i n g C o m m i t t e e Z o e G a v r i i l i d o u A n g e l i k i E f t h y m i o u E v a n g e l i a T h o m a d a k i Penelop e Kambakis -Vougiou klis Γραμματειακή Υποστήριξη S e c r e t a r i a l S u p p o r t Ioannis Anagnostopoulos M a r i a G e o r g a n t a P o l y x e n i I n t z e N i k o s M a t h i o u d a k i s L i d i j a M i t i t s E l e n i P a p a d o p o u l o u A n n a S a r a f i a n o u E l i n a C h a dji p a p a ISBN 978-960-99486-7-8 Τ υ π ο γ ρ α φ ι κ ή ε π ι μ έ λ ε ι α Ν ί κ ο ς Μ α θ ι ο υ δ ά κ η ς Ε λ έ ν η Π α π α δ ο π ο ύ λ ο υ Ε λ ί ν α Χ α τ ζ η π α π ά Σ χ ε δ ι α σ μ ό ς ε ξ ώ φ υ λ λ ο υ Ν ί κ ο ς Μ α θ ι ο υ δ ά κ ης Copyright 2012 Δ η μ ο κ ρ ί τ ε ι ο Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο Θ ρ ά κ η ς D e m o c r i t u s U n i v e r s i t y o f T h r a c e Ε ρ γ α σ τ ή ρ ι ο Σ ύ ν τ α ξ η ς, Μ ο ρ φ ο λ ο γ ί α ς, Φ ω ν η τ ι κή ς, Σ η μ α σ ι ο λ ο γ ί α ς, L a b o ra to r y o f S y n ta x, M o r pho l o g y, P h o n e t i c s, S e m a n t i c s, Δ ι ε θ ν έ ς Σ υ ν έ δ ρ ι ο Ε λ λ η ν ι κ ή ς Γ λ ω σ σ ο λ ο γ ί α ς I n t er n a ti o n a l C o n fe r e n c e o f G r e e k L inguist ic s www.icgl.gr +Μ όρφωση Δ Π Θ +M orp ho SE D U T H
ΤΑ ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΤΟΝΙΚΑ ΥΨΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Χαράλαμπος Θεμιστοκλέους Πανεπιστήμιο Κύπρου themistocleous@gmail.com ABSTRACT This study examines the Cypriot Greek nuclear pitch accents. Specifically, it examines the tonal representation of narrow information focus, broad focus, contrastive focus, and contrastive topic. For this purpose, an experiment has been designed in which four distinct contexts have been devised in order to elicit utterances with different information structure categories. The experiment examined whether the information structure categories are associated with categorically distinct nuclear pitch accents. The results showed no effect of the information structure categories on the realization of the nuclear pitch accents. However, secondary cues from segmental duration distinguish narrow foci from broad focus. These results, which underline a division of labor between phonological structure and meaning interpretation, are difficult to accommodate in models that directly associate meaning to tonal categories. Λέξεις Κλειδιά: πυρηνικά τονικά ύψη, κυπριακή ελληνική, επιτονισμός, εστία, θέμα 1. Εισαγωγή Η παρούσα μελέτη εξετάζει την παραγωγή των πυρηνικών τονικών υψών της Κυπριακής Ελληνικής (στο εξής ΚΕ).Συγκριμένα, εξετάζεται η ευθυγράμμιση και η κλιμάκωση των πυρηνικών τονικών υψών σε περιβάλλοντα στα οποία δηλώνονται διαφορετικές κατηγορίες εστίας, όπως ευρεία εστία, στενή εστία πληροφορίας, στενή αντιθετική εστία και στενό αντιθετικό θέμα. Ο επιτονικός περίγυρος αποτελείται από αφηρημένες κατηγορίες τα τονικά γεγονότα (tonalevents), τα οποία διακρίνονται περαιτέρω στα τονικά ύψη (pitchaccents), στους τόνους φράσης (phraseaccents) και στους τόνους ορίου (boundarytones)(g. Bruce, 1977; J. B. Pierrehumbert & M. E. Beckman, 1988; J. B. Pierrehumbert, 1980; Pierrehumbert & Beckman, 1986). Τα τονικά ύψη συνδέονται με τις προβεβλημένες συλλαβές του εκφωνήματος, οι οποίες δυνάμει μπορούν να λάβουν λεξικό τονισμό χωρίς να προϋποτίθεται ισομορφική σχέση ανάμεσα στα επιτονικά ύψη και στις τονισμένες συλλαβές. Οι τόνοι φράσης (Τ-) δηλώνουν το δεξιό άκρο των ενδιάμεσων φράσεων (εφ) (πβ. Pierrehumbert & Beckman, 1986; Pierrehumbert & Hirschberg, 1990) και οι τόνοι ορίου (Τ%) τα όρια των επιτονικών φράσεων (ΕΦ). Τα πυρηνικά τονικά ύψη της νέας ελληνικής (στο εξής ΚΝΕ) είναι σύμφωνα με την τρέχουσα ανάλυση (βλ. A. Arvaniti & M. Baltazani, 2005) τα ακόλουθα: ένα υψηλό τονικό ύψος (Η*), ένα χαμηλό τονικό ύψος (L*) και δύο δίτονα ύψη (L+H*, H*+L) 1. Το H* χρησιμοποιείται σύμφωνα με τις Amalia Arvaniti και Mary Baltazani (2005) για τη δήλωση ευρείας εστίας σε καταφάσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις το τελευταίο συστατικό του εκφωνήματος είναι το πλέον προβεβλημένο (Avesani & Vayra, 2003 Ball, 2002 Baltazani, 2003 Erteschik-Shir, 1999, 2007 Shattuck-Hufnagel & Turk, 1996). Το L+H*, δηλώνει την παρουσία αντιθετικής εστίας ή εστίας σε μη τερματικές θέσεις στην επιτονική φράση, ενώ το H*+Lυποδηλώνει ότι αυτό που εκφράζει η απάντηση θα έπρεπε να είναι προφανές στον ακροατή (Arvaniti, 2007). Το προπυρηνικό τονικό ύψος αποτελείται από ένα χαμηλό τόνο που ευθυγραμμίζεται με την τονισμένη συλλαβή και ένα υψηλό τόνο(l*+h) (Amalia Arvaniti & Mary Baltazani, 2005 Arvaniti, Ladd, & Mennen, 1998). Η νέα ελληνική διαθέτει τρεις φραστικούς τόνους, που δηλώνουν το όριο της ενδιάμεσης φράσης ένα υψηλό τόνο φράσης (Η-), ένα χαμηλό τόνο φράσης (L-) και ένα υψηλό καταβαίνοντα τόνο φράσης (!Η) για τη δήλωση των ενδιαμέσων μελωδιών (Amalia Arvaniti & Mary Baltazani, 2005). Ανάλογα, για τη δήλωση των ορίων της ΕΦ υπάρχουν τρεις τόνοι ορίου, ένας υψηλός (Η%), ένας χαμηλός (L%) και ένας καταβαίνων τόνος ορίου (!Η%). Ο 1 Το αστεράκι δηλώνει τον τόνο που συνδέεται φωνολογικά με την τονισμένη συλλαβή του εκφωνήματος. In Z. Gavriilidou, A. Efthymiou, E. Thomadaki & P. Kambakis-Vougiouklis (eds), 2012, Selected papers of the 10th ICGL, pp. 796-805. Komotini/Greece: Democritus University of Thrace.
[ ΤΑ ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΤΟΝΙΚΑ ΥΨΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ] συνδυασμός των τόνων φράσης και των τόνων ορίου στο τέλος της ΕΦ, δημιουργεί σύνθετα μελωδικά σχήματα. Tο διάστημα μεταξύ δύο στόχων θεωρείται φωνολογικά ακαθόριστο και πραγματώνεται από μηχανισμούς παρεμβολής (interpolation) (βλ. J. B. Pierrehumbert, 1980). Τα τονικά ύψη ορίζονται τοπικά σύμφωνα με το σχετικό τους ύψος, που καλείται κλιμάκωση (scaling) και την χρονική τους τοποθέτηση ή ευθυγράμμιση (alignment) σε σχέση με το επίπεδο των τεμαχίων (δηλ. τα φωνήεντα και τα σύμφωνα) και με τα όρια των φωνολογικών τομέων(gussenhoven, 2004 Ladd, 2008 Prieto, 1998). Η σημασία της ευθυγράμμισης είχε ήδη επισημανθεί από τον Bruce(1977) στην εξέταση του επιτονισμού στη Σουηδική της Στοκχόλμης. Ο Bruce έδειξε ότι η ακριβής ευθυγράμμιση των τονικών υψών επιτρέπει τη διάκριση ανάμεσα στην οξεία, όπως λ.χ. στη λέξη stégen σκαλοπάτια και στη βαρεία, λ.χ. στη λέξη stègen σκάλα. Οι αναλύσεις αυτές του Bruce(1977) είχαν σημαντική επίδραση σε μελέτες διαφόρων γλωσσών, όπως λ.χ. η αμερικάνικη αγγλική και η ελληνική (Arvaniti et al., 1998 Arvaniti, Ladd, & Mennen, 2006 Botinis, 1989, 1998 Dilley, Ladd, & Schepman, 2005 Pierrehumbert, 1993, 2000 Pierrehumbert & Steele, 1989). Έχει διεξαχθεί σημαντική έρευνα στον επιτονισμό της ΚΝΕ, ωστόσο ελάχιστη έρευνα έχει διεξαχθεί στις διαλεκτικές ποικιλίες της ελληνικής(arvaniti, 1998 Grice, Ladd, & Arvaniti, 2000 Themistocleous, 2011 Θεμιστοκλέους & Κυριάκου, 2010). Σε αυτή την μελέτη εξετάζεται η παραγωγή των πυρηνικών τονικών υψών στην κυπριακή ελληνική. Ήδη προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι η ΚΕ συμπεριφέρεται διαφορετικά σε ορισμένες πτυχές του επιτονισμού από την ΚΝΕ. Ειδικότερα, ηarvaniti (1998) καθώς και οι Grice, Ladd και Arvaniti (2000) έδειξαν ότι τα φραστικά τονικά ύψη της ΚΕ διαφοροποιούνται ως προς την ευθυγράμμισή τους από αυτά της ΚΝΕ. Τα κυπριακά φραστικά ύψη ευθυγραμμίζονται με τη λήγουσα, όπως και τα ουγγρικά φραστικά ύψη. Αντίθετα, τα φραστικά ύψη της ΚΝΕ εξαρτώνται από την θέση της τονισμένης συλλαβής. Εκτός από τον επιτονισμό, η ΚΕ διαφοροποιείται από την ΚΝΕ και στην έκφραση της πληροφοριακής δομής. Η ΚΕ αξιοποιεί συντακτικά την απόσχιση (clefting) για την δήλωση της εστίας, όχι όμως η ΚΝΕ (Grohmann, Panagiotidis, & Tsiplakou, 2006 Tsiplakou, Panagiotidis, & Grohmann, 2007). Μάλιστα είναι δυνατόν η ΚΕ να παρουσιάζει διαφοροποιήσεις από την ΚΝΕ και ως προς την δήλωση των θεμάτων (Themistocleous, 2012).Σύμφωνα με τα προηγούμενα, τίθενται τα ακόλουθα ερωτήματα: (α) Σε ποιο βαθμό διαφοροποιείται η ευθυγράμμιση και η κλιμάκωση των πυρηνικών τονικών υψών της ΚΕ όταν εκφράζουν ευρεία εστία, στενή εστία πληροφορίας, στενή αντιθετική εστία και αντιθετικό θέμα; (β) Σε ποιο βαθμό διαφοροποιείται η διάρκεια της τονισμένης συλλαβής των συστατικών ανάλογα με την εστιακή κατηγορία που εκφράζουν: ευρεία εστία, στενή εστία πληροφορίας και στενή αντιθετική εστία; 2. Μεθοδολογία 2.1 Μετέχοντες Πέντε γυναίκες ομιλήτριες, πέντε άντρες ομιλητές της ΚΕ από την Λευκωσία είχαν λάβει μέρος στην ηχογράφηση. Όλοι οι ομιλητές ήταν φοιτητές στο Πανεπιστήμιο Κύπρο είχαν περίπου την ίδια ηλικία δηλ. 18 και 22 χρονών και δεν είχαν κανένα πρόβλημα στην ακοή ή στην άρθρωση. 2.2 Ακουστικό υλικό Σύμφωναμεταπειραματικάερωτήματαπαρήχθητονικήκορύφωσησετέσσεραδιαφορετικάπεριβάλλονταστ αοποίαεκφράζοντανδιαφορετικέςκατηγορίεςεστίας: ευρεία εστία, στενή εστία πληροφορίας και στενή αντιθετική εστία όπως παρουσιάζεται στο (1) (1) α. Ευρεία εστία: - Τι συμβαίνει; - [διαλέγει βελόνια]ε. β. Στενή αντιθετική εστία: -Μου είπανε ότι η Μελίνα διαλέγει νήματα. -Όχι, διαλέγει [βελόνια]ε. [ 797 ]
[ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ] γ. Στενή εστία πληροφορίας -Τι διαλέγει η Μελίνα; -Διαλέγει[βελόνια]Ε. δ. Αντιθετικό θέμα -Τι διαλέγει η Μελίνα βελόνια ή νήματα; -Διαλέγει [βελόνια]ε. Σχετικά περιβάλλοντα διατυπώθηκαν για τις σαράντα διαφορετικές λέξεις κλειδιά που παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. Βελόνι Βολίδα Γαλόνι δαμάλι καλάμι Καμίνι Κανάλια Κανέλλα κανόνι κοιλάδα κουνέλι Κυδώνι Λαδάκι Λαλιώτη μονάρι λιβάδι Μανώλη Μαρίνα μελάνι Μελίνα Λιμάνι Μπαλόνι Ντομάτα παλάμη Πολίνα Μονάδα Μονάδα Σαλάτα Σαλώμη Σελίνη Σαλάμι Φανέλα Σελίδα καλύβα πανάκι Σαλόνι Καλύβια Κονάκια λεμόνι μολύβι Πίνακας 1 Τρισύλλαβες λέξεις-κλειδιά αποτελούμενες από ακολουθίες ΣΦ, με δυναμικό τονισμό στην παραλήγουσα Επιλέχθηκαν λέξεις που είχαν στην τονισμένη συλλαβή ένα ηχηρό φθόγγο κατά προτίμηση έρρινο ή πλευρικό προσεγγιστικό, καθώς αυτό επιτρέπει την καλύτερη διάκριση της επιτονικής κίνησης. Τέλος, σχηματίστηκαν προτάσεις με τη χρήση των ακόλουθων ρημάτων: διανέμει και διαλέγει όπως τα ακόλουθα στο (2). (2) 1. διανέμει βελόνια 2. διαλέγει καμίνια 3. διαλέγει κουνέλια Ο συνολικός αριθμός εκφωνημάτων που παρήχθησαν για τους σκοπούς του πειράματος ήταν 4800 εκφωνήματα (10 ομιλητές 40 λέξεις κλειδιά 4 κατηγορίες πληρ. δομής 3 επαναλήψεις). Δεν αφαιρέθηκαν εκφωνήματα με βάση κριτήρια ορθής η λανθασμένης παραγωγής. 2.3 Διαδικασία Οι ηχογραφήσεις έγιναν σε άηχο δωμάτιο στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Για την εκμαίευση κατά το δυνατόν φυσικών παραγωγών, φτιάχτηκαν σύντομες ιστορίες που αποτέλεσαν το περικείμενο της εκφώνησης. Οι ιστορίες ήταν προσαρμοσμένες στην ΚΕ. Συγκεκριμένα, οι ιστορίες συνοδεύονταν από σχετικές εικόνες, έτσι για το (1) το περιβάλλον είχε την ακόλουθη μορφή (βλ. (3)): (3) Η Μελίνα ε σπίτι της και θκιαλέει βελόνια για να σάσει ένα σχ ισμένο φόρεμα. Το (3) αποδίδεται στην ΚΝΕ ως εξής «Η Μελίνα είναι στο σπίτι της και διαλέγει βελόνια για να φτιάξει ένα σκισμένο φόρεμα». Μια συνεργάτιδα, φυσική ομιλήτρια της ΚΕ διατύπωσε τις ερωτήσεις (βλ. (1)). Αφούολοκληρώνοντανδέκαπεριβάλλονταεκφωνήσεωνακολουθούσεπαύσητριώνλεπτών. Αν οι ομιλητές έκαναν κάποιο λάθος ή υπήρχε κάποιος θόρυβος στο περιβάλλον, η συνεργάτιδα ζητούσε από τον ομιλητή να επαναλάβει το εκφώνημα. Το ακουστικό υλικό τεμαχιοποιήθηκε σε φθόγγους και σε συλλαβές από τον συγγραφέα, στη συνέχεια εντοπίστηκαν οι τονικοί στόχοι. Η τεμαχιοποίηση ακολούθησε τα καθιερωμένα κριτήρια ανάλυσης που προτείνονται από τους Peterson και Lehiste (1960) καθώς επίσης και από τις οδηγίες που προτείνουν οι Turk, Nakai και Sugahara (2006). [ 798 ]
[ ΤΑ ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΤΟΝΙΚΑ ΥΨΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ] Οι μετρήσεις, που ακολούθησαν την τεμαχιοποίηση, έγιναν σε σχέση με το τοπικό ελάχιστο (localminimum) της επιτονικής καμπύλης και το τοπικό μέγιστο (localmaximum), τα οποία αποτελούν σημεία σημαντικής αλλαγής της επιτονικής καμπύλης από την έμβαση της συλλαβής, τον αρχή και το τέλος του πυρήνα της τονισμένης συλλαβής. Επίσης, υπολογίστηκαν οι τιμές διάρκειας στην τονισμένη συλλαβή. 3. Αποτελέσματα Τα αποτελέσματα της ανάλυσης παρουσιάζονται στην συνέχεια. Αρχικά παρουσιάζεται ο επιτονικός περίγυρος στα εκφωνήματα στα οποία εκφράζεται ευρεία εστία, στενή αντιθετική εστία, στενή εστία πληροφορίας και αντιθετικό θέμα. Ακολούθως παρουσιάζονται περιγραφικά στατιστικά για κάθε εστιακή κατηγορία. Η μελωδική παραγωγή για το εκφώνημα «διαλέγει βελόνια» με ευρεία εστία παρουσιάζεται στην Εικόνα 1. Εικόνα 1 Παραγωγή της ευρείας εστίας στο εκφώνημα «διαλέγει βελόνια» από άντρα ομιλητή της ΚΕ Υπάρχουν δύο επιτονικά ύψη στο εκφώνημα, ένα τονικό ύψος στην λέξη «διαλέγει» [θcaˈlei]και ένα πυρηνικό τονικό ύψος στη λέξη «βελόνια» [veˈloɲa]. Ειδικότερα, το προπυρηνικό τονικό ύψος αποτελείται από ένα τοπικό ελάχιστο (localminimum) το οποίο ευθυγραμμίζεται με την αρχή της τονισμένης συλλαβής και ένα τοπικό μέγιστο που ευθυγραμμίζεται με την αρχή του πρώτου φωνήεντος της λέξης «βελόνια». Από αυτό το σημείο, ο μελωδικός περίγυρος χαμηλώνει σε ένα τοπικό ελάχιστο στo τέλος του πρώτου φωνήεντος της λέξης «βελόνια». Στην συνέχεια, ο μελωδικός περίγυρος ανεβαίνει και κορυφώνεται στoτέλος της τονισμένης συλλαβής. Τέλος, η θεμελιώδης συχνότητα ολοκληρώνει την κίνησή της σε ένα τοπικό χαμηλό ελάχιστο, που συνιστά το πιο χαμηλό σημείο της παραγωγής. Στην Εικόνα 2. παρουσιάζεται η παραγωγή με αντιθετική εστία για το εκφώνημα «διαλέγει βελόνια»: Εικόνα 2 Δήλωση αντιθετικής εστίας στο εκφώνημα «όχι, διαλέγει βελόνια»από άντρα ομιλητή της ΚΕ [ 799 ]
[ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ] Αυτή παραγωγή, σε αντίθεση με το προηγούμενο εκφώνημα, αρχίζει με μια πρώτη ενδιάμεση φράση «όχι» [oi], που αποτελείται από ένα υψηλό τονικό ύψος στο πρώτο μέρος της διφθόγγου. Στη συνέχεια, ακολουθεί μια πτώση και μια άνοδος της θεμελιώδους συχνότητας. Από το σημείο κορύφωσης της ανόδου αρχίζει και πάλι μια πτώση της συχνότητας σε ένα τοπικό ελάχιστο που αποτελεί και τον πρώτο στόχο του προπυρηνικού τονικού ύψους. Συγκεκριμένα, το προπυρηνικό τονικό ύψος αρχίζει με ένα τοπικό ελάχιστο (local minimum) το οποίο ευθυγραμμίζεται με την αρχή της τονισμένης συλλαβής της λέξης «διαλέγει» και ολοκληρώνεται σε ένα τοπικό μέγιστο στο δεύτερο μισό του τελευταίου φωνήεντος της λέξης. Η θεμελιώδης συχνότητα κινείται από αυτό το σημείο καθοδικά σε ένα τοπικό χαμηλό ελάχιστο, που συνιστά τον πρώτο στόχο του πυρηνικού τονικού ύψους. Ακολούθως, η θεμελιώδης συχνότητας ανεβαίνει σε ένα τοπικό μέγιστο στην αρχή του τονισμένου φωνήεντος και διατηρεί μια επίπεδη κορυφή σε όλη τη διάρκεια του τονισμένου φωνήεντος. Στη συνέχεια, από το τέλος του φωνήεντος αρχίζει μια καθοδική κίνηση σε ένα τοπικό ελάχιστο. Στην Εικόνα 3 παρουσιάζεται η παραγωγή της στενής εστίας πληροφορίας. Εικόνα 3 Παραγωγή στενής εστίας πληροφορίας στο εκφώνημα «διαλέγει βελόνια» από άντρα ομιλητή της ΚΕ H παραγωγή στενής εστίας πληροφορίας είναι όμοια με την παραγωγή αντιθετικής εστίας. Το προπυρηνικό τονικό ύψος αρχίζει με ένα τοπικό ελάχιστο (local minimum) το οποίο ευθυγραμμίζεται με την αρχή της τονισμένης συλλαβής της λέξης «διαλέγει» και ολοκληρώνεται σε ένα τοπικό μέγιστο στο δεύτερο μισό του τελευταίου φωνήεντος της λέξης. Η θεμελιώδης συχνότητα κινείται από αυτό το σημείο καθοδικά σε ένα τοπικό ελάχιστο, που συνιστά τον πρώτο στόχο του πυρηνικού τονικού ύψους. Ακολούθως, η θεμελιώδης συχνότητας ανεβαίνει σε ένα τοπικό μέγιστο στην αρχή του τονισμένου φωνήεντος και διατηρεί μια επίπεδη κορυφή σε όλη τη διάρκεια του τονισμένου φωνήεντος. Από το τέλος του φωνήεντος αρχίζει μια καθοδική κίνηση μέχρι και το τέλος του εκφωνήματος. Στην Εικόνα 4 παρουσιάζεται παραγωγή του στενού αντιθετικού στο εκφώνημα «διαλέγει βελόνια». Εικόνα 4 Παραγωγή στενού αντιθετικού θέματος στο εκφώνημα «διαλέγει βελόνια» από άντρα ομιλητή της ΚΕ [ 800 ]
[ ΤΑ ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΤΟΝΙΚΑ ΥΨΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ] Tο προπυρηνικό τονικό ύψος στο εκφώνημα «διαλέγει βελόνια» για τη δήλωση αντιθετικού θέματος αρχίζει με ένα τοπικό ελάχιστο το οποίο ευθυγραμμίζεται με την αρχή της τονισμένης συλλαβής και κορυφώνεται σε ένα τοπικό μέγιστο στο τέλος της λέξης «διαλέγει». Στη συνέχεια, ο μελωδικός περίγυρος χαμηλώνει σε ένα τοπικό ελάχιστο στο τέλος της πρώτης συλλαβής της λέξης «βελόνια». Στην συνέχεια, ο μελωδικός περίγυρος ανεβαίνει και κορυφώνεται στo τέλος της τονισμένης συλλαβής. Τέλος, η θεμελιώδης συχνότητα ολοκληρώνει την κίνησή της σε ένα τοπικό χαμηλό ελάχιστο, που συνιστά το πιο χαμηλό σημείο της παραγωγής. Στα τέσσερα εκφωνήματα η πρώτη άνοδος συσχετίζεται με το λιγότερο προβεβλημένο συστατικό του εκφωνήματος «διαλέγει» και συνιστά ένα προπυρηνικό τονικό ύψος. Η δεύτερη άνοδος στο συστατικό «βελόνια», που κλιμακώνεται συγκριτικά πολύ χαμηλότερα σε σχέση με την πρώτη άνοδο, αποτελεί το πυρηνικό τονικό ύψος με αυτό το τονικό ύψος δηλώνεται η μεγαλύτερη τονική κορύφωση των εκφωνημάτων. Η Εικόνα 5 παρουσιάζει τις μελωδικές παραγωγές των εκφωνημάτων και τις αντίστοιχες μέσες τιμές διάρκειας των φθόγγων για κάθε κατηγορία εστίας. Εικόνα 5 Παρουσίαση τιμών διάρκειας ως προς της κατηγορίες της ευρείας εστίας (BroadFocus), αντιθ. εστίας (Contr. Focus), αντιθ. θέματος (Contr. Topic) και εστίας πληροφ. (Inf. Focus) για το τονισμένο σύμφωνο (πάνω αριστερά) και το τονισμένο φωνήεν (πάνω δεξιά) και για την τονισμένη συλλαβή (κάτω) Σύμφωνα με την Εικόνα 5, η μέση τιμή διάρκειας της τονισμένης συλλαβής με την οποία συσχετίζεται το πυρηνικό τονικό ύψος διαφοροποιείται στην περίπτωση της ευρείας εστίας από την μέση τιμή διάρκειας της αντιθετικής εστίας, του αντιθετικού θέματος και της εστίας πληροφορίας. Συγκεκριμένα, η μέση τιμή για την ευρεία εστία είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την μέση τιμή στις υπόλοιπες πληροφοριακές κατηγορίες. Οι δύο κατηγορίες στενής εστίας καθώς και το αντιθετικό θέμα έχουν περίπου αντίστοιχες τιμές διάρκειας. Όσον αφορά στις μέσες τιμές των τονισμένων συμφώνων της συλλαβικής έμβασης, παρατηρείται ότι στην περίπτωση της ευρείας εστίας η μέση τιμή υπερβαίνει τις μέσες τιμές των άλλων κατηγοριών πληροφοριακής δομής. Η αντιθετική εστία και η εστία πληροφορίας έχουν αντίστοιχες μέσες τιμές διάρκειας του συμφώνου και διαφοροποιούνται ελαφρώς από την μέση τιμή του αντιθετικού θέματος. Αυτές οι διαφοροποιήσεις επαναλαμβάνονται και στην περίπτωση του τονισμένου φωνήεντος, όπου πάλι η ευρεία εστία διακρίνεται από την στενή εστία πληροφορίας, το αντιθετικό θέμα και την [ 801 ]
[ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ] αντιθετική εστία. Παρόλο που και σε αυτή την περίπτωση η μέση τιμή διάρκειας του τονισμένου φωνήεντος στο αντιθετικό είναι μικρότερη από την αντιθετική εστία και την στενή εστία πληροφορίας. 4. Συζήτηση Η μελέτη του επιτονισμού αποτέλεσε αντικείμενο ενδελεχούς έρευνας ιδιαίτερα τα τελευταία τριάντα χρόνια (M. E. Beckman & J. Pierrehumbert, 1986 M. Beckman & J. Pierrehumbert, 1986 Bolinger, 1958, 1965, 1972, 1986 G. Bruce, 1977 Ladd, 2008 J. Pierrehumbert & M. Beckman, 1988 t'hart, Collier, & Cohen, 1990 Wells, 1945).Οι κύριες διαπιστώσεις της έρευνας είναι οι ακόλουθες: (α) οι βασικές μονάδες του επιτονισμού είναι τα (επι)τονικά ύψη, οι τόνοι φράσεως και οι τόνοι ορίου, (β) τα επιτονικά ύψη και οι τόνοι ορίου αποτελούνται από ένα ή δύο τονικούς στόχους, (γ) η ευθυγράμμιση των τονικών στόχων με την τεμαχιακή αλυσίδα και η κλιμάκωσή τους καθορίζει τη μορφή τους, (ε) δύο διαδοχικά επιτονικά ύψη συνδέονται με γραμμική παρεμβολή που δεν έχει φωνολογικές λειτουργίες, αλλά προκύπτει με τρόπο αυτόματο μη αβίαστο (Gussenhoven, 2004, 2007 Ladd, 2008 J. Pierrehumbert, 1980 J. Pierrehumbert & M. Beckman, 1988). Σε αυτή τη μελέτη εξετάστηκε η παραγωγή των πυρηνικών τονικών υψών στην ΚΕ, δηλαδή των τονικών υψών που εκφράζουν την μεγαλύτερη τονική κορύφωση. Η παρουσία πυρηνικών τονικών υψών σε κάθε εκφώνημα είναι υποχρεωτική. Αντίθετα, προαιρετική είναι η παρουσία των προπυρηνικών τονικών υψών που εκφράζουν χαμηλότερου βαθμού τονική κορύφωση σε ένα εκφώνημα από τα πυρηνικά τονικά ύψη(arvaniti et al., 1998 Silverman & Pierrehumbert, 1990). Η ανάδειξη των συστατικών μέσα σε ένα εκφώνημα με την χρήση του επιτονισμού αποτελεί αναμφίβολα μια από τις κύριες του λειτουργίες. Το προβεβλημένο συστατικό επιδέχεται διαφορετικές ερμηνείες, για παράδειγμα μπορεί να ερμηνευθεί ωςευρεία εστία, εστία πληροφορίας, αντιθετική εστία ή αντιθετικό θέμα(avesani & Vayra, 2003 Baltazani, 2006 Baltazani & Jun, 1999 Beaver, Clark, Flemming, Jaeger, & Wolters, 2007 Birch & Clifton, 1995 Botinis, Bannert, & Tatham, 2000 Büring, 1997 Erteschik-Shir, 1999 Georgiafentis, 2005 Gussenhoven Rooth, 1992 Skopeteas, Féry, & Asatiani, 2009 Truckenbrodt, 1995 Xu & Xu, 2005). Ωστόσο, γενικά υπάρχει ασυμφωνία ανάμεσα στους ερευνητές κατά πόσον αυτές οι διαφορετικές ερμηνείες προκύπτουν από τα ίδια τα τονικά ύψη ή από άλλους παράγοντες(baltazani, 2006 Büring, 1997 Gussenhoven, 1999, 2002 Pierrehumbert & Hirschberg, 1990 Shattuck-Hufnagel & Turk, 1996 Themistocleous, 2012). Με άλλα λόγια, υπάρχει ένα άλυτο ζήτημα κατά πόσον τα ίδια τα τονικά ύψη έχουν σημασία που συνεισφέρει στην συνολική σημασία του εκφωνήματος(ladd, 2008 Pierrehumbert & Hirschberg, 1990) ή ότι τα τονικά ύψη αξιοποιούνται για τον χαρακτηρισμό και την ανάδειξη συστατικών, χωρίς ωστόσο τα ίδια να είναι σημαίνοντα(bolinger, 1983, 1986). Ο έλεγχος της υπόθεσης αυτής μπορεί να επιτευχθεί μέσω της αντιδιαστολήςίδιων ως προς όλα τα χαρακτηριστικά εκφωνημάτων. Το συγκειμενικό περιβάλλον που πλαισιώνει τα υπό εξέταση εκφωνήματα αναγκαστικά πρέπει να ποικίλει για την έκφραση των διαφορετικών κατηγοριών της πληροφοριακής δομής. Σε αυτή την περίπτωση, θα αναμενόταν ότι διαφορετικές κατηγορίες της πληροφοριακής δομής θα συσχετίζονται με κατηγορικά διαφορετικά τονικά ύψη. Ωστόσο, τα αποτελέσματα της μελέτης έχουν δείξει ότι το τονικό ύψος είναι το ίδιο σε όλες τις κατηγορίες πληροφοριακής δομής δηλ. στα συστατικά με ευρεία εστία, στενή αντιθετική εστία, στενή εστία πληροφορίας και στενό αντιθετικό θέμα(georgakopoulos & Skopeteas, 2010 Themistocleous, 2011). Συγκεκριμένα, το τονικό ύψος αποτελείται από ένα χαμηλό τονικό στόχο στην αρχή της τονισμένης συλλαβής και ένα υψηλό τονικό στόχο στο τονισμένο φωνήεν. Από το τονισμένο φωνήεν και εξής η θεμελιώδης συχνότητα χαμηλώνει, ολοκληρώνοντας την πορεία της σε ένα τοπικό ελάχιστο. Η παρουσία αυτού του μελωδικού σχήματος στην συγκεκριμένη πειραματική μελέτη θέτει υπό αμφισβήτηση την άποψη ότι τα μελωδικά σχήματα στα πυρηνικά τονικά ύψη διαφοροποιούνται ανάλογα με την σημασία του εκφωνήματος(pierrehumbert & Hirschberg, 1990) και μάλλον ότι οι διαφοροποιήσεις αφορούν στην ανάδειξη συστατικών με σκοπό την ερμηνεία σε ένα άλλο επίπεδο (Bolinger, 1951, 1958, 1965, 1972, 1982, 1983, 1986). Αυτό ερμηνεύει τηνδιακριτή διαφοροποίηση των πυρηνικών τονικών υψών από τα προπυρηνικά τονικά ύψη. Συγκεκριμένα, το προπυρηνικό τονικό ύψος αποτελείται από δύο διακριτούς τονικούς στόχους: ένα χαμηλό τονικό στόχο που ευθυγραμμίζεται με την αρχή της τονισμένης συλλαβής και ένα υψηλό τονικό στόχο που ευθυγραμμίζεται στο τέλος της ακόλουθης μη τονισμένης συλλαβής. Αντίθετα, το πυρηνικό τονικό ύψος, εκφράζει μια ανοδική κίνηση από την αρχή ή μέση του συμφώνου της τονισμένης συλλαβής, αλλά κορυφώνεται στο τονισμένο φωνήεν. Έτσι, αντίθετα με το προπυρηνικό τονικό ύψος, η κορύφωση συμβαίνει στην τονισμένη συλλαβή και όχι μετά από αυτήν. Η ευθυγράμμιση του τονικού μεγίστου του πυρηνικού τονικού ύψους με την τονισμένη συλλαβή υποστηρίζεται από δεδομένα προηγούμενων μελετών στην Ελληνική και σε άλλες γλώσσες (A. [ 802 ]
[ ΤΑ ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΤΟΝΙΚΑ ΥΨΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ] Arvaniti, Ladd, & Mennen, 2000, 2006 Botinis, Bannert, & Tatham, 2000 Gussenhoven, Bel, Marlien, & Parole, 2002 Ladd, 2008). Ο Gussenhoven (2004)αποδίδει την ακριβή ευθυγράμμιση της κορυφής των πυρηνικών τονικών υψών στην αρθρωτική προσπάθεια που καταβάλλει ο ομιλητής, η οποία ερμηνεύεται ως έμφαση από τον ακροατή. Αντίθετα, υποστηρίζει ο Gussenhoven η απουσία ευθυγράμμισης της κορυφής με την τονισμένη συλλαβή ερμηνεύεται ως απουσία έμφασης. Τα προπυρηνικά συσχετίζονται με το αχαρακτήριστο συστατικό αντίθετα τα πυρηνικά με το χαρακτηρισμένο συστατικό το οποίο χρήζει ερμηνείας από τον ακροατή. Τα πυρηνικά τονικά ύψη φάνηκε ότι δεν διαφοροποιούνται μεταξύ τους ως προς την κλιμάκωση τους σύμφωνα με την σημασία της εστίας που εκφράζουν. Γενικά, το πυρηνικό τονικό ύψος κλιμακώνεται χαμηλότερα στις υπό εξέταση παραγωγές από το προπυρηνικό τονικό ύψος: τόσο ο χαμηλός τονικός στόχος όσο και ο υψηλός τονικός στόχος του πυρηνικού τονικού ύψους έχουν μικρότερη θεμελιώδη συχνότητα από τις αντίστοιχες τιμές που παρουσιάζονται στο προπυρηνικό τονικό ύψος. Τα πυρηνικά τονικά ύψη της ΚΕ παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες με αντίστοιχες παραγωγές της ΚΝΕ. Σύμφωνα με τις Arvaniti και Baltazani (2005) στις καταφατικές προτάσεις ΚΝΕ το πυρηνικό τονικό ύψος πραγματώνεται με δύο πυρηνικά τονικά ύψη ένα Η* και ένα L+Η*. Το H* αποτελεί το κανονικό τονικό ύψος για δήλωση της ευρείας εστίας, αντίθετα το H*+L υποδηλώνει ότι η απάντηση θα έπρεπε να είναι γνωστή ή προφανής στον ακροατή. Τα δεδομένα αυτής της έρευνας δεν μπορούν να στηρίξουν τέτοιες διακρίσεις στα πυρηνικά τονικά ύψη καθώς απαιτείται η ύπαρξη δεδομένων από συνομιλία και ελεύθερο λόγο και όχι ελεγχόμενα πειραματικά δεδομένα. Στα δικά μας δεδομένα οι παρατηρήσεις από την ευθυγράμμιση δεν συνηγορούν στην ύπαρξη δύο διακριτών κατηγορικών πυρηνικών τονικών υψών. Επιπλέον, διαφοροποιήσεις στην κλιμάκωση δεν αποτελούν ασφαλές κριτήριο διάκρισης ξεχωριστών κατηγοριών πυρηνικών τονικών υψών. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται περισσότερη συγκριτική έρευνα ανάμεσα στα πυρηνικά τονικά ύψη της ΚΝΕ και της ΚΕ για εξαγωγή καταληκτικών συμπερασμάτων (Themistocleous, 2011, 2012). Βεβαίως, οι ακροατές διακρίνουν προσωδιακές διαφοροποιήσεις στις διαφορετικές παραγωγές, οι οποίες σε περίπτωση που δεν εκφράζονται κατηγορικά από τα τονικά ύψη θα πρέπει να δηλώνονται με κάποιον άλλο τρόπο. Στην έρευνα αυτή φάνηκε μια δυνάμει διαφοροποίηση στη διάρκεια της συλλαβής ανάμεσα στην ευρεία εστία και στις κατηγορίες στενής εστίας, συμπεριλαμβανομένου και του στενού αντιθετικού θέματος. Αναμφίβολα, απαιτείται περαιτέρω έρευνα για τον έλεγχο της συνεισφοράς της διάρκειας αλλά και άλλων ακουστικών παραμέτρων, όπως η ένταση, στην ανάδειξη συστατικών(breen, Fedorenko, Wagner, & Gibson, 2010 Calhoun, 2006, 2007 Themistocleous, 2011, 2012), καθώς και του τρόπου που οι ακουστικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Βιβλιογραφία Arvaniti, Amalia. (1998). Phrase accents revisited: comparative evidence from Standard and Cypriot Greek, Sydney, Australia. Arvaniti, Amalia. (2007). Greek Phonetics: The State of the Art. Journal of Greek Lingusitics, 8, 97-208. Arvaniti, Amalia, & Baltazani, Mary. (2005). Intonational Analysis and Prosodic Annotation of Greek Spoken Corpora. Στο S.-A. Jun (Επιμ.), Prosodic Typology. The phonology of intonation and phrasing(σ. 84-117). Oxford: Oxford University Press. Arvaniti, Amalia, Ladd, D. Robert, & Mennen, Ineke. (1998). Stability of tonal alignment: the case of Greek prenuclear accents. Journal of Phonetics, 26(1), 3-25. Arvaniti, Amalia, Ladd, D. Robert, & Mennen, Ineke. (2006). Tonal association and tonal alignment: Evidence from Greek polar questions and contrastive statements. Language and Speech, 49, 421-450. Avesani, Cinzia, & Vayra, Mario. (2003). Broad, narrow and contrastive focus in Florentine Italian. Ball, Rodney. (2002). Introduction to phonetics for students of english, french, german and spanish. Baltazani, Mary. (2003). Broad Focus across sentence types in Greek. Proceedings of 8th European Conference on Speech Communication and Technology, September 1-4, 2003, Geneva, Switzerland, Eurospeech 2003. Geneva: University of Geneva. Baltazani, Mary. (2006). Intonation and pragmatic interpretation of negation in Greek. Journal of Pragmatics. Baltazani, Mary, & Jun, Sun-Ah. (1999). Focus and topic intonation in Greek. Proceedings of the 14th International Congress of Phonetic Sciences, 2, 1305-1308. Beaver, David, Clark, Brady, Flemming, Edward, Jaeger, Florian, & Wolters, Maria. (2007). When semantics meets phonetics: acoustical studies of Second Occurrence Focus. Language, 83, 245-276. Beckman, Mary, & Pierrehumbert, Janet. (1986). Intonational Structure in Japanese and English. Phonology Yearbook, 3, 255-309. Birch, Stacy, & Clifton, Charles. (1995). Focus, accent, and argument structure: Effects on language comprehension. Language and Speech, 38, 365-391. Bolinger, Dwight. (1951). Intonation: levels versus configurations. Word, 7, 199-210. [ 803 ]
[ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ] Bolinger, Dwight. (1958). A theory of pitch accent in English. Word, 14, 109-149. Bolinger, Dwight. (1965). The Atomization of Meaning. Language, 41, 555-573. Bolinger, Dwight. (1972). Accent is predictable (if you are a Mind-Reader). Language, 48(3), 633-644. Bolinger, Dwight. (1982). Intonation and its Parts. Language, 58, 505-533. Bolinger, Dwight. (1983). Intonation and Gesture. American Speech, 58(2), 156-174. Bolinger, Dwight. (1986). Intonation and its Parts: Melody in spoken English. Stanford, Ca: Stanford University Press. Botinis, Antonis. (1989). Stress and prosodic structure in Greek: a phonological, acoustic, physiological and perceptual study. Lund: Lund University Press ; Bromley : Chartwell-Bratt. Botinis, Antonis. (1998). Intonation in Greek. Στο D. Hirst & A. Di Cristo (Επιμ.), Intonation Systems: A survey of twenty languages. Cambridge: Cambridge University Press. Botinis, Antonis, Bannert, Robert, & Tatham, Mark. (2000). Contrastive Tonal Analysis of Focus Perception in Greek and Swedish. Στο A. Botinis (Επιμ.), Intonation. Analysis, Modelling and Technology(σ. 97-118). Dordrecht, Boston, London: Kluver Academic Publishers. Breen, Mara, Fedorenko, Evelina, Wagner, Michael, & Gibson, Edward. (2010). Acoustic correlates of information structure. Language & Cognitive Processes, 25, 1044-1098. Bruce, Gösta. (1977). Swedish word accents in sentence perspective. Lund: Gleerup. Büring, Daniel. (1997). The meaning of topic and focus : the 59th Street Bridge accent. London: Routledge. Calhoun, Sasha. (2006). Information Structure and the Prosodic Structure of English: a Probabilistic Relationship. University of Edinburgh, Edinburgh. Calhoun, Sasha. (2007). Predicting focus through prominence structure Proceedings of the 8th Annual Conference of the International Speech Communication Association, Interspeech 2007. Dilley, L. C., Ladd, D. R., & Schepman, Astrid. (2005). Alignment of L and H in bitonal pitch accents: testing two hypotheses. Journal of Phonetics, 33(1), 115-119. Erteschik-Shir, Nomi. (1999). Focus Structure, Theory and Intonation. Language and Speech, 42(2-3), 209-227. Erteschik-Shir, Nomi. (2007). Information structure : the syntax-discourse interface. Oxford: Oxford University Press. Georgakopoulos, Thanasis, & Skopeteas, Stavros. (2010). Projective vs. interpretational properties of nuclear accents and the phonology of contrastive focus in Greek. Linguistic Review, 27(3), 319-346. Georgiafentis, Michalis. (2005). Focus: The interplay of phonology, syntax, semantics, and pragmatics. Trends in linguistics studies and monographs, 161, 163. Grice, Martine, Ladd, D. Robert, & Arvaniti, Amalia. (2000). On the place of phrase accents in intonational phonology. Phonology, 17, 143-185. Grohmann, Kleanthes, Panagiotidis, Phoevos, & Tsiplakou, Stavroula. (2006). Properties of Wh-Question Formation in Cypriot Greek. Paper presented at the SecondInternational Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory, Patra. Gussenhoven, Carlos. Types of focus in English The expression of focus by means of pitch accents in English. 1-23. Gussenhoven, Carlos. (1999). Discreteness and gradience in intonational contrasts. Language and Speech, 42(2-3), 283-305. Gussenhoven, Carlos. (2002). Intonation and interpretation: Phonetics and Phonology. Speech Prosody 2002: Proceedings of the First International Conference on Speech Prosody. Aix-en-Provence, France: Laboratoire Parole et Langage. Gussenhoven, Carlos. (2004). The phonology of tone and intonation. Cambridge ; New York: Cambridge University Press. Gussenhoven, Carlos. (2007). Intonation. Στο P. de Lacy (Επιμ.), The Cambridge Handbook of Phonology(σ. 253-280). Cambridge: Cambridge University Press. Ladd, D. Robert. (2008). Intonational phonology (2 εκδ.). Cambridge, UK ; New York: Cambridge University Press. Peterson, Gordon, & Lehiste, Ilse. (1960). Duration of Syllable Nuclei in English. The Journal of the Acoustical Society of America, 32(6), 693-703. Pierrehumbert, Janet. (1980). Phonology and Phonetics of English intonation. (Διδακτ. Διατριβή), Massachusetts Institute of Technology. Pierrehumbert, Janet. (1993). The alignment of prosodic heads. Pierrehumbert, Janet. (2000). Tonal elements and their alignment. Στο M. Horne (Επιμ.), Prosody: Theory and Experiment. Studies Presented to Gösta Bruce(σ. 11-26). Dordrecht: Kluwer. Pierrehumbert, Janet B. (1980). Phonology and Phonetics of English intonation: Massachusetts Institute of Technology. Pierrehumbert, Janet, & Beckman, Mary. (1986). Intonational Structure in Japanese and English. Phonology Yearbook, III, 15-70. Pierrehumbert, Janet, & Beckman, Mary. (1988). Japanese tone structure. Cambridge, Mass.: MIT Press. Pierrehumbert, Janet, & Hirschberg, Julia. (1990). The Meaning of Intonation in the Interpretation of Discourse. Στο P. Cohen, J. Morgan & M. Pollack (Επιμ.), Intentions in Communication(σ. 271-311). Cambridge MA: MIT Press. Pierrehumbert, Janet, & Silverman, Kim. (1990). The timing of prenuclear high accents in English. Στο J. Kingston & M. Beckman (Επιμ.), Papers in Laboratory Phonology(σ. 72-106). Cambridge: Cambridge University Press. [ 804 ]
[ ΤΑ ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΤΟΝΙΚΑ ΥΨΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ] Pierrehumbert, Janet, & Steele, Shirley.(1989). Categories of tonal alignment in English. Phonetica, 46(4), 181-196. Prieto, Pilar. (1998). The scaling of the L values in Spanish downstepping contours. Journal of Phonetics, 26(3), 261-282. Rooth, Mats. (1992). A Theory of focus interpretation. Natural Language Semantics, 1, 76-116. Shattuck-Hufnagel, Stefanie, & Turk, Alice. (1996). A Prosody Tutorial for Investigators of Auditory Sentence Processing. Journal of Psycholinguistic Research, 25(2), 193-247. Skopeteas, Stavros, Féry, Caroline, & Asatiani, Rusudan. (2009). Word order and intonation in Georgian. Lingua, 119(1), 102-127. t'hart, Johan, Collier, Rene, & Cohen, Antonie. (1990). A perceptual study of intonation : an experimentalphonetic approach to speech melody. Cambridge: Cambridge University Press. Themistocleous, Charalambos. (2011). Prosodia kai plirophoriaki domi stin Atheniaki kai kypriaki Ellinici (Prosody and Information Structure in Athenian and Cypriot Greek). National and Kapodistrian University of Cyprus, Athens. Themistocleous, Charalambos. (2012). Meaning and Form in the Tonal Representation. Στο G. Fragaki, A. Georgakopoulos & C. Themistocleous (Επιμ.), Current Trends in Greek Linguistics(σ. 271-289). Cambridge: Cambridge Scholars Publishing. Truckenbrodt, Hubert. (1995). Phonological Phrases: Their Relation to Syntax, Focus and Prominence. (PhD Thesis), MIT. Tsiplakou, Stavroula, Panagiotidis, Phoevos, & Grohmann, Kleanthes. (2007). Properties of Cypriot Greek Wh- Question Formation. Proceedings of the 7th International Conference on Greek Linguistics. Turk, Alice, Nakai, Satsuki, & Sugahara, Mariko (2006). Acoustic segment durations in prosodic research: a practical guide. Στο S. Sudhoff, D. Lenertov, R. Meyer, S. Pappert, P. Augurzky, I. Mleinek, N. Richter& J. Schließer (Επιμ.), Methods in Empirical Prosody Research(σ. 1-26). Berlin, New York: De Gruyter. Wells, Rulon. (1945). The pitch phonemes of English. Language, 21, 27-39. Xu, Yi, & Xu, Ching. (2005). Phonetic realization of focus in English declarative intonation. Journal of Phonetics, 33, 159-197. Θεμιστοκλέους, Xαράλαμπος, &Κυριάκου, Στέλιος. (2010). Επιδράσεις της κατανομής λεξικού τονισμού στην ευθυγράμμιση του τόνου ορίου στην Κυπριακή Ελληνική. Paper presented at the 5th Athens Postgraduate Conference of the Faculty of Philology National and Kapodistrian University of Athens 29-31 May 2009, Athens. [ 805 ]