ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΝΤΟΜΟΠΑΝΙΔΑΣ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ

ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΝΤΟΜΟΠΑΝΙΔΑΣ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ Μαρούλης Χρήστος 1, Ξανθάκης Μιχαήλ 2 1 Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού Ασπροπύργου, Ειδικό Τεχνικό Προσωπικό, Παραλία Ασπροπύργου, 19300, Αθήνα, maroulischristos@gmail.com 2 Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου, Περιβαλλοντικό Κέντρο Κουτάβου, Αργοστόλι, 28100, Κεφαλονιά, mxanthakis@yahoo.com Περίληψη Η παρούσα έρευνα στόχο έχει να συμβάλει στην καταγραφή της εντομοπανίδας της Κεφαλονιάς και πιο συγκεκριμένα αφορά καταγραφές τριών τάξεων εντόμων: Λεπιδόπτερα, Οδοντόγναθα και Κολεόπτερα. Η μεθοδολογία περιλαμβάνει: (i) βιβλιογραφική έρευνα, (ii) εργασία πεδίου για δειγματοληψία, φωτογράφηση και (iii) αναγνώριση και ταξινόμηση των εντόμων. Η εργασία πεδίου πραγματοποιήθηκε σταδιακά κατά τη διάρκεια των ετών 2008-2015 τις εποχές άνοιξη και καλοκαίρι στις περιοχές της Παλικής και του Εθνικού Δρυμού Αίνου στην Κεφαλονιά. Από τα Λεπιδόπτερα καταγράφηκαν 33 νέα taxa από τα οποία 6 είναι ημερόβια και 27 νυχτόβια. Από τα Οδοντόγναθα καταγράφηκαν 4 νέα taxa και από τα Κολεόπτερα 11 νέα taxa. Τα συμπεράσματα της έρευνας καταδεικνύουν τον πλούτο της εντομοπανίδας της Κεφαλονιάς και επιτάσσουν την προστασία των ιδιαίτερων οικοσυστημάτων του νησιού που θα συμβάλει στην διατήρηση και προστασία τους. Λέξεις κλειδιά:: Κολεόπτερα, Λεπιδόπτερα, Οδοντόγναθα, Εντομοπανίδα, Κεφαλονιά Εισαγωγή Η Ελλάδα είναι μία χώρα πλούσια σε ενδημικά είδη χλωρίδας, πανίδας και εντομοπανίδας. Η γεωγραφική της θέση και η τοπογραφία της, την καθιστούν ως μία χώρα ποικιλόμορφη (Sfendoulakis και Legakis, 2001) με χλωρίδα, πανίδα και εντομοπανίδα, οι οποίες έχουν ευρωπαϊκές, αφρικανικές και ασιατικές επιρροές. Επίσης, τα Βαλκάνια προσφέρθηκαν ως καταφύγιο θερμόφιλων ειδών κατά τη διάρκεια του Παγετώνα στο Πλειστόκαινο (π.χ. για Λεπιδόπτερα, Dennis et. al. 1995). Αυτές οι περιοχές, όπως και το νησί της Κεφαλονιάς, είναι πλούσιες σε βιοποικιλότητα. Με βάση τα παραπάνω, η Ελλάδα έχει έναν μεγάλο αριθμό ασπόνδυλων που είναι ενδημικά της Ευρώπης ή ακόμη και κάποιων συγκεκριμένων περιοχών και ορεινών όγκων. Ωστόσο, τα ασπόνδυλα είναι μία κατηγορία ζωικών οργανισμών από τις πιο ανεξερεύνητες στην Ευρώπη (Balleto & Casale, 1991, Munguira 1995) και η γνώση των ελληνικών ασπόνδυλων ειδών είναι περιορισμένη και αδημοσίευτη (Sfendoulakis και Legakis, 2001). Αυτός είναι ο λόγος που στην Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την Φύση, όπως για παράδειγμα το Παράρτημα ΙΙ την Σύμβασης της Βέρνης ή άλλες λίστες απειλούμενων εντόμων, περιλαμβάνουν είδη τα οποία είναι κοινά για την Ελλάδα, ενώ πολλά ενδημικά, σπάνια και απειλούμενα είναι απόντα από τις παραπάνω λίστες (Council of Europe 1979, Legakis 1990, Council of European communities 1992, IUCN 1994). Η παρούσα εργασία επικεντρώνεται στο νησί της Κεφαλονιάς, στο οποίο οι τάξεις των εντόμων: Λεπιδόπτερα, Οδοντόγναθα και Κολεόπτερα έχουν μελετηθεί σε μικρό βαθμό μέχρι σήμερα. Για παράδειγμα, ο Παμπέρης (προσωπική επικοινωνία) αναφέρει ότι στο νησί ενδημούν 63 είδη Λεπιδόπτερων. Η πιο εμπεριστατωμένη μελέτη για την εντομοπανίδα της Κεφαλονιάς έχει γίνει από την Ευθυμιάτου-Κατσούνη (2006), η οποία στην έρευνα της έχει καταγράψει 35 είδη Λεπιδόπτερων, 12 είδη Οδοντόγναθων και 14 είδη Κολεόπτερων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην Κεφαλονιά δεν έχει ιδρυθεί κάποια προστατευόμενη περιοχή, η οποία να έχει ως στόχο την προστασία κάποιου σπάνιου ή απειλούμενου είδους εντόμου. Οι προστατευόμενες περιοχές της Κεφαλονιάς είναι κυρίως σημαντικές για την διατήρηση των τύπων οικοτόπων και κάποιων σπάνιων ειδών της ορνιθοπανίδας. Ο Kerr (1997) αναφέρει ότι η επιλογή προστατευόμενων περιοχών λόγω σπάνιων ειδών σπονδυλόζωων αφήνει μεγάλο κενό στην προστασία της βιοποικιλότητας, γιατί εξαιρούνται σημαντικά είδη ασπόνδυλων οργανισμών. Το πρόβλημα αυτό έχει αναφερθεί και από άλλους επιστήμονες (Haslett 1997, Wettstein και Schmid 1999), αλλά δεν έχει υλοποιηθεί στην πράξη. Ο κύριος σκοπός της εργασίας αυτής ήταν: (i) η συμπλήρωση των καταγραφών ειδών εντομοπανίδας των τριών τάξεων (Λεπιδόπτερων, Οδοντόγναθων και Κολεόπτερων) στον νησί της Κεφαλονιάς, (ii) η καταγραφή ειδών εντομοπανίδας των τριών τάξεων, ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, σπανίων και απειλούμενων και (iii) η διατύπωση κάποιων προτάσεων προστασίας τους στο νησί της Κεφαλονιάς. 1

Υλικά και Μέθοδοι Για την διερεύνηση του παραπάνω προβληματισμού αναζητήθηκε βιβλιογραφικά πληροφορία για καταγραφές εντομοπανίδας στην Κεφαλονιά, κυρίως σε Λεπιδόπτερα, Οδοντόγναθα και Κολεόπτερα. Επίσης, έγιναν καταγραφές των τριών αυτών τάξεων με σκοπό την συμπλήρωση και επιβεβαίωση των παρατηρήσεων των ειδών των τριών παραπάνω τάξεων. Αρχικά, αναζητήθηκε η σχετική βιβλιογραφία και μελετήθηκαν τα δεδομένα προηγουμένων ερευνών. Οι ομάδες εντόμων που επιλέχθηκαν, έχουν μελετηθεί τόσο στον Ελλαδικό χώρο, οπότε υπάρχει ένα πλαίσιο αναφοράς βάσει του οποίου πολλά ήδη της παρούσας μελέτης μπορούσαν να αναγνωριστούν ακόμη και στο επίπεδο του είδους, όσο και στην Κεφαλονιά και στην Ιθάκη, οπότε σκοπός ήταν η συμπλήρωση των παρατηρήσεων και η πρόσθεση νέων ειδών στην παρούσα γνώση του νησιού, όπως π.χ. οι νυχτοπεταλούδες. Για την καταγραφή των ειδών πραγματοποιήθηκε έρευνα πεδίου. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσω δειγματοληψιών και φωτογραφήσεων που διενεργήθηκαν από Απρίλιο μέχρι Αύγουστο, στην διάρκεια των ετών 2008-2015 μεταξύ 10 ης και 13 ης ώρας και 15 ης μέχρι και 21 ης βραδινής. Γενικά, οι δειγματοληψίες διενεργήθηκαν κυρίως στην Χερσόνησο της Παλικής και στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου καλύπτοντας μία υψομετρική απόσταση από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι και τα 1628 m. Στην συνέχεια, ακολούθησε η ταυτοποίηση και ταξινόμηση των δειγμάτων και η καταγραφή νέων ειδών για την Κεφαλονιά χρησιμοποιώντας τις παρακάτω πηγές: The Dragonflies of Europe (Askew, 1988) Longhorn beetles. Illustrated key to Cerambycidae and Vesperidae of Europe, Magraf. (Bense, 1995) Οι πεταλούδες της Ελλάδας (Παμπέρης, 2009) Butterflies of Europe. Species and habitat. Lepibase CD Rom (Roine, 2000) Systematic list of Longhorn Beetles (Coleoptera Cerambycoidea) of Europe (Denilevksky, 2003) Συμβολή στην έρευνα της βιοποικιλότητας Κεφαλονιάς-Ιθάκης (Ιόνιοι Νήσοι) (Κατσούνη, 2006) Αποτελέσματα Πεταλούδες Εικόνα 1. Το είδος Hipparchia fatua (αριστερά) και η ενδημική πεταλούδα της Ευρώπης Hipparchia volgensis delattini (δεξιά). Figure 1. Hipparchia fatua (left) and the European endemic butterfly Hipparchia volgensis delattini (right). Από τις επισκέψεις στο πεδίο καταγράφηκαν τριάντα ένα διαφορετικά είδη πεταλούδων που ανήκουν σε πέντε διαφορετικές οικογένειες, τις εξής (Πίνακας Ι): Papilionidae, Lycaenidae, Pieridae, Nymphalidae και Hesperiidae. Τα περισσότερα είδη αυτής της έρευνας καταγράφηκαν είτε σε γεωργικές καλλιέργειες, είτε σε ελαιώνες, είτε σε κηπευτικά, είτε στον Εθνικό Δρυμό Αίνου. Το είδος Hipparchia volgensis delattini (Εικόνα 1) είναι ενδημικό της ευρωπαϊκής ηπείρου, αν θεωρηθεί ότι η Τουρκία είναι μέρος της Ευρώπης (Kudrna, 1986). Κάνοντας μία σύγκριση με τις καταγραφές της Ευθυμιάτου-Κατσούνη (2006), η εργασία αυτή μπορεί να συμπληρώσει τον κατάλογο των Λεπιδόπτερων της Κεφαλονιάς με ακόμα έξι νέα taxa τα: Polyommatus thersites, Gegenes pumilio, Spialia orbifer, Thymelicus sylvestris, Nymphalis polychloros, και Hipparchia fatua (Εικόνα 1). Πίνακας Ι. Καταγραφές ημερόβιων Λεπιδόπτερων στο νησί της Κεφαλονιάς Table Ι. A catalogue of diurnal Lepidoptera of Cephalonia island Καταγραφές ημερόβιων Λεπιδοπτέρων στην Κεφαλονιά Α/Α Είδος Βιότοπος Περιοχή Ημερομηνία PAPILIONIDAE 2

1 Iphiclides podalirius (Linnaeus, 1758) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 15.4.2015 2 Papilio machaon (Linnaeus, 1758) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 2.5.2013 PIERIDAE 3 Colias crocea (Geoffroy, 1785) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 14.7.2013 4 Gonepteryx cleopatra (Linnaeus, 1767) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 20.7.2015 5 Gonepteryx farinosa (Zeller, 1847) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 23.6.2015 6 Pieris brassicae (Linnaeus, 1758) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 2.5.2013 LYCAENIDAE 7 Aricia agestis (Denis & Schiffermuller, 1775) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 6.5.2013 8 Celastrina argiolus (Linnaeus, 1758) Ελαιώνας Παλική 3.8.2014 9 Lampides boeticus (Linnaeus, 1767) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 17.7.2012 10 Lycaena flaeas (Linnaeus, 1761) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 14.10.2014 11 Neozephyrus quercus (Linnaeus, 1758) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 23.6.2015 12 Polyommatus icarus (Rottemburg, 1775) Φρυγανώδης βλάστηση Παλική 14.4.2015 13 Polyommatus thersites (Cantener, 1835) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 29.4.2013 14 Satyrium ilicis (Esper, 1779) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 23.6.2015 NYMPHALIDAE 15 Argynnis paphia (Linnaeus, 1758) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 23.6.2015 16 Hipparchia fatua (Freyer, 1844) Ελαιώνας Παλική 16.7.2012 17 Hipparchia syriaca (Staudinger, 1871) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 10.7.2012 18 Hipparchia volgensis delattini (Mazochin-Porshnjakov, 1952) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 29.8.2014 19 Issoria lathonia (Linnaeus, 1758) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 1.8.2014 20 Lasiommata megera (Linnaeus, 1767) Θαμνώνας Παλική 14.4.2015 21 Lasiommata maera (Linnaeus, 1758) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 23.6.2015 22 Limenitis reducta (Staudinger, 1901) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 10.7.2012 23 Maniola jurtina (Linnaeus, 1758) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 29.8.2009 24 Nymphalis polychloros (Linnaeus, 1758) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 23.6.2015 25 Pararge aegeria (Linnaeus, 1758) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 6.6.2015 26 Polygonia egea (Cramer, 1775) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 6.8.2015 27 Vanessa atalanta (Linnaeus, 1758) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 25.8.2013 28 Vanessa cardui (Linnaeus, 1758) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 30.8.2009 HESPERIIDAE 29 Gegenes pumilio (Hoffmannsegg, 1804) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 8.5.2013 30 Spialia orbifer (Hübner, 1823) Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης Αίνος 6.6.2015 31 Thymelicus sylvestris (Poda, 1761) Φρυγανώδης βλάστηση Παλική 1.5.2013 Νυχτοπεταλούδες Στην παρούσα έρευνα καταγράφηκαν είκοσι επτά είδη νυχτοπεταλούδων, οι οποίες ανήκουν σε έντεκα διαφορετικές οικογένειες και συγκεκριμένα στις Sphingidae, Crambidae, Arctiidae, Erebidae, Pyralidae, Noctuidae, Geometridae, Gelechiidae, Euteliidae, Plutellidae και Cossidae. Είναι η πρώτη φορά που καταγράφονται σε κατάλογο νυχτοπεταλούδες στο νησί της Κεφαλονιάς και ο οποίος παρουσιάζεται στον Πίνακα ΙΙ. 3

Εικόνα 2. Το είδος Agrius convolvuli, ώριμο άτομο (αριστερά) και προνύμφη (δεξιά). Figure 2. Agrius convolvuli in maturity (left) and same species in caterpillar form (right). Στην Εικόνα 2 παρουσιάζεται το είδος Agrius convolvuli ως ώριμο άτομο και προνύμφη. Πίνακας ΙI. Καταγραφές νυκτόβιων Λεπιδόπτερων στο νησί της Κεφαλονιάς Table ΙΙ. A catalogue of nocturnal Lepidoptera of Cephalonia island Καταγραφές νυχτόβιων Λεπιδόπτερων στην Κεφαλονιά Α/Α Είδος Περιοχή Ημερομηνία SPHINGIDAE 1 Agrius convolvuli (Linnaeus, 1758) Παλική 28.8.2010 CRAMBIDAE 2 Anania crocealis (Hübner, 1796) Παλική 12.7.2013 3 Antigastra catalaunalis (Duponchel, 1833) Παλική 25.8.2014 4 Aporodes floralis (Hübner, 1809) Παλική 16.7.2013 5 Dolicharthria punctalis (Denis & Schiffermüller, 1775) Παλική 25.8.2014 6 Dysauxes famula (Freyer, 1836) Παλική 27.8.2014 7 Palpita vitrealis (Rossi, 1794) Παλική 31.7.2013 8 Pyrausta aurata (Scopoli, 1763) Παλική 31.7.2014 ARCTIIDAE 9 Arctia festiva (Hufnagel, 1766) Αίνος 25.4.2015 10 Amata phegea (Linnaeus, 1758) Αίνος 5.6.2015 11 Dysauxes famula (Freyer, 1836) Παλική 27.8.2014 12 Epicallia villica (Linnaeus, 1758) Παλική 2.4.2010 NOCTUIDAE 13 Dysgonia algira (Linnaeus, 1767) Παλική 12.8.2015 14 Heliothis peltigera (Denis & Schiffermüller, 1775) Παλική 17.7.2013 15 Emmelia trabealis (Scopoli, 1763) Παλική 18.8.2015 16 Mythimna ferrago (Fabricius, 1787) Παλική 30.8.2013 17 Tyta luctuosa (Denis & Schiffermüller, 1775) Παλική 6.5.2013 EREBIDAE 18 Eilema complana (Linnaeus, 1758) Παλική 31.7.2014 PYRALIDAE 19 Pyralis farinalis (Linnaeus, 1758) Παλική 26.8.2014 20 Pyralis regalis (Denis & Schiffermüller, 1775) Παλική 25.8.2014 GEOMETRIDAE 21 Eilicrinia trinotata (Metzner, 1845) Παλική 6.8.2015 22 Proteuchloris neriaria (Herrich-Schäffer, 1852) Παλική 1.8.2014 4

23 Rhodometra sacraria (Linnaeus, 1767) Παλική 15.8.2015 GELECHIIDAE 24 Mirificarma eburnella (Denis & Schiffermüller, 1775) Παλική 4.8.2013 COSSIDAE 25 Zeuzera pyrina (Linnaeus, 1761) Παλική 26.7.2010 EUTELIIDAE 26 Eutelia adulatrix (Hübner, 1813) Παλική 6.8.2015 PLUTELLIDAE 27 Plutella xylostella (Linnaeus, 1758) Παλική 16.8.2015 Οδοντόγναθα Εικόνα 3. Τα είδη Libellula depressa (αριστερά) και Orthetrum cancellatum (δεξιά). Figure 3. Libellula depressa (left) and Orthetrum cancellatum (right) species. Κατά τη διάρκεια της έρευνας έγινε καταγραφή οχτώ ειδών Οδοντόγναθων. Τα είδη των Οδοντόγναθων που εντοπίστηκαν ανήκουν σε τρεις οικογένειες: Lestidae, Coenagrionidae και Libellulidae. Συγκρίνοντας τις καταγραφές του Πίνακα ΙΙΙ με αυτές της Ευθυμιάτου-Κατσούνη (2006) παρατηρούμε ότι η παρούσα έρευνα συμβάλει στο κατάλογοτων Οδοντόγναθων της Κεφαλονιάς με τέσσερα ακόμη νέα taxa τα: Chalcolestes (Lestes) parvidens, Libellula depressa, Orthetrum brunneum και Orthetrum cancellatum (Εικόνα 3). Πίνακας ΙΙΙ. Καταγραφές Οδοντόγναθων στο νησί της Κεφαλονιάς Table ΙΙΙ. A catalogue of Odonata of Cephalonia island Καταγραφές Οδοντόγναθων στην Κεφαλονιά Α/Α Είδος Βιότοπος Περιοχή Ημερομηνία LESTIDAE 1 Chalcolestes (Lestes) parvidens (Artobolevskii 1929) Ρέμα Παλική 1.8.2014 CΟΕΝΑGRIONIDAE 2 Ischnura elegans (Rambur 1842) Παραλία Παλική 29.7.2011 LIBELLULIDAE 3 Crocothemis erythraea (Brullé, 1842) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 1.8.2014 4 Libellula depressa (Linnaeus 1758) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 6.5.2013 5 Orthetrum brunneum (Fonscolombre 1837) Παραλία Παλική 19.8.2014 6 Orthetrum cancellatum (Linnaeus 1758) Ρέμα Παλική 1.8.2014 7 Orthetrum coerulescens (Fabricius 1798) Γεωργικές καλλιέργειες Παλική 7.8.2013 8 Sympetrum fonscolombii (Selys 1840) Παραλία Παλική 27.8.2010 5

Κολεόπτερα Εικόνα 4. Τα είδη Capnodis tenebricosa (αριστερά) και Herophila tristis (δεξιά). Figure 4. Capnodis tenebricosa (left) and Herophila tristis (right) species. Τα είδη των Κολεοπτέρων που εντοπίστηκαν ήταν δεκατρία, που ανήκουν σε εννέα οικογένειες: Chrysomelidae, Buprestidae, Carabidae, Cerambycidae, Coccinelidae, Curculionidae, Geotrupidae, Tenebrionidae και Silphidae και παρουσιάζονται στο Πίνακα ΙV. Συγκρίνοντας τις καταγραφές του Πίνακα ΙV με αυτές της Ευθυμιάτου- Κατσούνη (2006) παρατηρούμε ότι η παρούσα έρευνα συμβάλει στο κατάλογο των Κολεοπτέρων της Κεφαλονιάς με έντεκα ακόμη νέα taxa εκτός από τα Morimus asper asper (Εικόνα 5) και Chlorophorus varius. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της έρευνας εντοπίστηκαν Κολεόπτερα που ανήκουν στα εξής γένη: Agapanthia sp., Asida sp., Carabus sp., Chrysolina sp., Lixus sp. (Εικόνα 4), Oxythyrea sp., Protaetia sp., Phylothrix sp. Pygopleurus sp., Bupestris sp. και Tropinota sp., τα οποία δεν ήταν δυνατό να αναγνωριστούν με ακρίβεια σε επίπεδο είδους. Πίνακας ΙV. Καταγραφές Κολεοπτέρων στο νησί της Κεφαλονιάς Table ΙV. A catalogue of Coleoptera of Cephalonia island Καταγραφές Κολεόπτερων στην Κεφαλονιά Α/Α Είδος Περιοχή Ημερομηνία CHRYSOMELIDAE 1 Aulacophora foveicollis (Lucas, 1849) Παλική 30.7.2010 BUPRESTIDAE 2 Capnodis tenebricosa (Olivier 1790) Παλική 1.5.2013 CARABIDAE 3 Calomera (Cicindela) littoralis nemoralis (Fabricius 1787) Παλική 4.8.2012 CERAMBYCIDAE 4 Chlorophorus varius (O.F. Müller, 1766) Παλική 17.7.2013 5 Herophila tristis (Linnaeus 1758) Παλική 10.7.2012 6 Morimus asper asper (Sulzer 1776) Αίνος 6.7.2012 COCCINELLIDAE 7 Harmonia axyridis (Pallas 1773) Παλική 30.8.2013 8 Harmonia quandripuctata (Pontoppidan 1763) Παλική 30.8.2013 CURCULIONIDAE 9 Pachytychius hordei (Brullé, 1832) Παλική 10.4.2012 GEOTRUPIDAE 10 Jekelius (Jekelius) brullei brullei (Jekel 1866) Αίνος 24.10.2012 TENEBRIONIDAE 11 Opatrum sabulosum (Linnaeus 1761) Αίνος 1.5.2008 6

12 Raiboscelis azureus (Brullé, 1832) Παλική 8.5.2013 SILPHIDAE 13 Silpha olivieri (Bedel, 1887) Παλική 29.4.2013 Συζήτηση Συμπεράσματα Η παρούσα εργασία συνέβαλλε στην καταγραφή νέων taxa στην εντομοπανίδα της Κεφαλονιάς. Πιο συγκεκριμένα, από τα Λεπιδόπτερα καταγράφηκαν τριάντα τρία νέα taxa, από τα οποία έξι είναι ημερόβια και είκοσι επτά νυχτόβια. Από τα Οδοντόγναθα καταγράφηκαν τέσσερα νέα taxa και από τα Κολεόπτερα έντεκα νέα taxa. Αξίζει να σημειωθεί ότι καταγράφηκε για πρώτη φορά το γεγονός ότι άτομα του είδους Vanessa cardui (Λεπιδόπτερο) παραμένουν στο νησί κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και αναπαράγονται στην Κεφαλονιά (Εικόνα 5). Αυτό σημαίνει ότι το είδος αυτό αφήνει πιθανόν αυγά και στην Ελλάδα και ότι μερικά άτομα που παρατηρούνται νωρίς (π.χ. τον Ιανουάριο) του επόμενου χρόνου δεν προέρχονται από την ετήσια μετανάστευση της (από την Αφρική), αλλά από άτομα που έχουν περάσει (ως αυγά, κάμπιες, χρυσαλίδες) τον χειμώνα στην Ελλάδα (Παμπέρης, 2009). Επίσης, χρειάζεται η διεξαγωγή περαιτέρω έρευνας για την καταγραφή ξυλοφάγων και φλοιοφάγων εντόμων στον Εθνικό Δρυμό Αίνου, ώστε να εξετασθεί η πιθανότητα ξεσπάσματος μιας επιδημίας στο δάσος της κεφαλληνιακής Ελάτης, στο μέλλον, από κάποιο είδος εντόμου. Η έρευνα κατέδειξε επίσης, ότι η πλειοψηφία των Λεπιδόπτερων ενδημεί σε χαμηλούς θαμνώνες και καλλιεργήσιμες εκτάσεις που διακόπτονται από πλούσια δενδρώδη βλάστηση (τυπικό μεσογειακό τοπίο). Επίσης, ο πυρήνας του Εθνικού Δρυμού Αίνου είναι πολύ σημαντική περιοχή για την προστασία των Λεπιδόπτερων, αφού κατά τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες καταγράφονται πολλά είδη, συμπεριλαμβανομένου και του ευρωπαϊκού ενδημικού είδους Hipparchia volgensis delattini. Τα Οδοντόγναθα ενδημούν σε περιοχές με άφθονα νερά και υγροτόπους, όπου και επιβάλλεται η προστασία τους για την διατήρηση των ειδών αυτών. Τα Κολεόπτερα εξαρτώνται τόσο από ανοιχτά ενδιαιτήματα, όσο και από το δάσος της κεφαλληνιακής Ελάτης, όπου εμφανίζουν υψηλή ποικιλότητα. Εικόνα 5. Αναπαραγωγή του είδους Vanessa cardui στην Κεφαλονιά το μήνα Αύγουστο (αριστερά) και το ξυλοφάγο έντομο Morimus asper asper στον Εθνικό Δρυμό Αίνου (δεξιά). Figure 5. Reproduction of Vanessa cardui in August in Cephalonia isl. (left) and xylophagous insect Morimus asper asper in Mt. Ainos National Park (right). Συμπερασματικά, στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου, αλλά και σε γεωργικές εκτάσεις με έντονη την παρουσία της φυσικής βλάστησης, συναντάμε σχεδόν αποκλειστικά την πλειοψηφία των εντόμων που καταγράφηκαν στην παρούσα έρευνα. Η διατήρηση λιβαδικών εκτάσεων και παραδοσιακών καλλιεργειών, που γειτνιάζουν με φυσική βλάστηση θεωρούνται ιδανικά οικοσυστήματα για τη διατήρηση των ασπόνδυλων ειδών της Κεφαλονιάς. Επίσης, η προστασία του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Αίνου, η θέσπιση της περιφερειακής ζώνης με την ποικιλομορφία του τοπίου που διαθέτει σε συνδυασμό με την ορθολογική άσκηση της βόσκησης, καθώς και η ίδρυση μικρών περιοχών προστασίας σημαντικών ειδών εντόμων, θα βοηθούσε στην προστασία της εντομοπανίδας της Κεφαλονιάς. 7

Ευχαριστίες Θα θέλαμε να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας στο προσωπικό Επόπτευσης/Φύλαξης του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου, στην Δρ. Νίκη Ευθυμιάτου-Κατσούνη για τις πολύτιμες συμβουλές της σχετικά με την εντομοπανίδα της Κεφαλονιάς, στους κ. Λάζαρο Παμπέρη, Συγγραφέα του Βιβλίου Οι Πεταλούδες της Ελλάδας, στον κ. Άγη Παλιούρα και κ. Παναγιώτη Ζέρβα, Δασοπόνο, για τη βοήθεια στην αναγνώριση των Λεπιδόπτερων, τον κ. Απόστολο Τριχά, Δρ. Εντομολόγο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης για την βοήθειά του στην αναγνώριση των Κολεόπτερων και την κ. Ελένη Μαρία Βάϊνα για την βοήθειά της στην αναγνώριση των Οδοντόγναθων. Βιβλιογραφία Ξενόγλωσση Askew, R., R., 1988. The Dragonflies of Europe. Colchester, England: Harley Books (B. H. & A. Harley Ltd.) 291 pp. Balletto, E. and Casale, A. 1991. Mediterranean insect conservation. In: Collins, N. M. and Thomas, J. A. (eds). The Conservation of Insects and their Habitats. Academic Press, London, pp. 121-142. Bense U., 1995 - Longhorn beetles. Illustrated key to the Cerambycidae and Vesperidae of Europe - Margraf Verlag, Weikersheim, 512 pp. Council of Europe. 1979. Convention on the Conservation of European Wildlife and Natural Habitats. Bern. Council of European Communities 1992. Directive 92/43/EEC on the conservation of natural habitats and of wild fauna and flora. European Commission of the European Union, Brussels. Danilevsky M. L. 2003. Systematic list of Longhorn Beetles (Cerambycoidea) in Europe (Version March 2003). In: Hoskovec, M., M. Rejzek. Longhorn Beetles (Cerambycidae) of the Western Palaearctic Region. Dennis, R.L.H., Shreeve, T.G., Olivier, A. and Williams W. R. 1995. Taxonomic differentiation in species richness gradients among European butterflies (Papilionoidea, Hesperioidea): contribution of macroevolutionary dynamics. Ecography 18: 27-40. Haslett, J. R. 1997. Suggested additions to the invertebrate species listed in Appendix II of the Bern Convention. Secretariat memorandum T-PVS (98) 9, Council of Europe, Strasbourg. IUCN 1994. IUCN Red List of Threatened Animals. IUCN, Gland, Switzerland/Cambridge, UK. Kerr, J. T. 1997. Species richness, endemism and the choice of areas for conservation. Conservation Biology 11: 1094-1100. Legakis A. 1990. The status of the Bern invertebrates in Greece. In: Colloquy on the Bern Convention invertebrates and their conservation, 10. Council of Europe, Environmental Encounters Series, Strasbourg, pp. 17-19. Kudrna, O. 1986. Butterflies in Europe: Aspects of the Conservation of Butterflies in Europe Aula, Wiesbaden, Germany. Munguira, M. L. 1995. Conservation of butterfly habitats and diversity in Mediterranean countries. In: Pullin A. S. (ed.) Ecology and Conservation of Butterflies. Chapman & Hall, London, pp. 277-287. Roine A. 2000. LepiBase 2.0 Butterflies of Europe Species and Habitat. Vanha-Ulvila. Sfenthourakis, S. and Legakis, A. 2001. Hotspots of endemic terrestrial invertebrates in Southern Greece. Biodiversity Conservation 10: 1387-1417. Wettstein, W. and Schmid, B. 1999. Conservation of arthropod diversity in montane wetlands: effects of altitude, habitat quality and habitat fragmentation on butterflies and orthoptera. Journal of Applied Ecology 36:363-373. Ελληνική Ευθυμιάτου-Κατσούνη Ε. Ν. 2006. Συμβολή στην έρευνα της βιοποικιλότητας Κεφαλονιάς-Ιθάκης (Ιόνιοι Νήσοι). Μεταπτυχιακή Διατριβή. Τμήμα Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων. Αγρίνιο. σελ.323. Παμπέρης Λ. Ν. 2009. Οι πεταλούδες της Ελλάδας. ΚΟΑΝ, Αθήνα. 8

CONTRIBUTION TO INSECT BIODIVERSITY OF CEPHALONIA ISLAND, GREECE Maroulis Christos 1, Xanthakis Michael 2 1 Merchant Marine Academy of Aspropyrgos, Special and Technical staff, Athens, Aspropyrgos Coast, maroulischristos@gmail.com 2 Management Body of Mt. Ainos National Park, Argostoli, Cephalonia isl., Greece, Koutavos Environmental Center, mxanthakis@yahoo.com Abstract The aim of this study is to contribute to the recording of three groups of insect species in Cephalonia island Greece: (a) Lepidoptera (b) Odonata and (c) Coleoptera. The applied methodology is briefly described as follows: (i) bibliographical research (ii) fieldwork for specimen collection and photography (iii) identification and classification of insect specimens through bibliography and experts opinion. 33 new taxa of Lepidoptera were recorded. 6 were butterflies and 27 were moths. It was the first time that moth species were recorded in Cephalonia island. A total of 4 new taxa of Odonata were recorded. 11 new taxa of Coleoptera species were recorded for Cephalonia island. The recorded species reveal the biodiversity richness of the three insect communities in Cephalonia. Key-words: Coleoptera, Lepidoptera, Odonata, Invertebrate, Cephalonia 9