Εθελούσιες Επιστροφές: Διαδικασίες και Πρακτικές Εφαρμογές Εκπαιδευτική Ενότητα The Voluntary Return Network is managed by the University of Nicosia and the nongovernmental, non-profit center CARDET. The project Establishment of Multilateral Network of Various Countries for Return Issues, (Action 2, European Return Fund, Annual Program 2013) is co-funded by the European Return Fund (95%) and the Republic of Cyprus (5%) ΜΟΝΑΔΑ ΤΑΜΕΙΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ
Αποσαφήνιση όρων Χώρα Επιστροφής: αναφέρεται σε Τρίτη χώρα (χώρα προέλευσης ή άλλη). Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η χώρα προέλευσης στην οποία θα γίνει η επιστροφή. Επιστρέφων: αναφέρεται σε πολίτη τρίτης χώρας (που δεν είναι μέλος της ΕΕ ή ΕΟΧ) ο οποίος επιστρέφει στη χώρα του είτε εθελοντικά είτε υποχρεωτικά.
Εθελούσιες Επιστροφές: ορισμοί Εθελούσια Επιστροφή: η υποβοηθούμενη ή ανεξάρτητη επιστροφή στη χώρα επιστροφής ή άλλη χώρα στη βάση της ελεύθερης βούλησης του ατόμου. Υποβοηθούμενη Εθελούσια Επιστροφή: παροχή (υλικοτεχνικής ή οικονομικής) βοήθειας στην εθελούσια επιστροφή του ατόμου. Η υποβοηθούμενη εθελούσια επιστροφή αποτελεί ένα πιο σύντομο ορισμό της εθελούσιας επιστροφής. Συχνά προσφέρεται οικονομική στήριξη από τη χώρα-μέλος είτε άμεσα είτε μέσω άλλων φορέων. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επιστροφών αποτελεί ακόμη μια πηγή επιχορήγησης.
Εθελούσιες Επιστροφές: ορισμοί Εθελούσια Αναχώρηση: απορρέει από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2008/115 /ΕC και σημαίνει τη συμμόρφωση με την υποχρέωση για επιστροφή μέσα σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα από τη λήψη της απόφασης για επιστροφή. Υποχρεωτική Επιστροφή: είναι η υποχρεωτική επιστροφή ενός ατόμου στη χώρα προέλευσης ή άλλη χώρα στη βάση διοικητικής ή δικαστικής απόφασης.
Εθελούσιες Επιστροφές: Ερμηνεία Η εθελούσια επιστροφή στη χώρα προέλευσης αφορά εθελούσιο επαναπατρισμό. Αποτελεί μια από τις πιο βιώσιμες λύσεις για τους μετανάστες Είναι οικονομικά συμφέρουσα Η προτιμότερη μακροχρόνια λύση για πολλούς μετανάστες. Η Υπάτη Αρμοστεία για τους πρόσφυγες ενθαρρύνει τον εθελούσιο επαναπατρισμό ως την καλύτερη λύση νοουμένου ότι η επιστροφή θα είναι ασφαλής και στη χώρα προέλευσης επικρατούν συνθήκες που επιτρέπουν την ενσωμάτωση του ατόμου που επιστρέφει.
Κίνητρα για επιστροφή Διάφοροι κοινωνικοί παράγοντες (οικογένεια, κουλτούρα) και οικονομικοί παράγοντες (εργασία, εισόδημα) μπορούν να επηρεάσουν τις προθέσεις μεταναστών για επιστροφή στη χώρα προέλευσης τους: Εμπειρίες και βιώματα τόσο στη χώρα προέλευσης όσο και στη χώρα προορισμού τους. Η βιβλιογραφία παρουσιάζει ένα συνδυασμό οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων που συνεισφέρουν στη λήψη απόφασης για εθελούσια επιστροφή: Η φτωχή ποιότητα του συστήματος ασύλου Η έλλειψη των απαραίτητων προοπτικών ενσωμάτωσης Περιορισμένη πρόσβαση στην αγορά εργασίας Περιορισμένοι οικονομικοί πόροι
Κίνητρα για επιστροφή Τα κίνητρα για εθελούσια επιστροφή περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: Αδυναμία να ενσωματωθούν στην χώρα φιλοξενίας εξαιτίας: του νομικού τους καθεστώτος, κοινωνικών και οικονομικών λόγων. Η ανεργία φαίνεται να αποτελεί κίνητρο για επιστροφή για πολλούς ΥΤΧ. Η συνειδητοποίηση ότι δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να τους παραχωρηθεί νόμιμη διαμονή. Η επανασύνδεση με την οικογένεια.
Βιώσιμες Επιστροφές: Απαραίτητα Στοιχεία Παροχή Υπηρεσιών Πληροφόρησης και Συμβουλευτικής. Παροχή Υποστηρικτικών Υπηρεσιών Δημιουργία Δικτύων συνεργασίας μεταξύ τοπικών φορέων στην χώρα φιλοξενίας και χώρα προορισμού
Υπηρεσίες Παροχής Πληροφόρησης Αφορά τα άτομα που πιθανό να ενδιαφέρονται για προγράμματα επιστροφών και για πληροφορίες σχετικά με εθελούσιες επιστροφές. Γενική ενημέρωση μέσα από ομαδικές ή ακόμη και προσωπικές συναντήσεις: χωρίς καμία υποχρέωση από πλευράς τους να ακολουθήσουν διαδικασίες εθελούσιας επιστροφής
Υπηρεσίες Παροχής Πληροφόρησης Παρέχονται πληροφορίες από τα αρχικά στάδια σχετικά με όλες τις πτυχές των εθελούσιων επιστροφών (Διαδικασίες, Στάδια Επιστροφής, Υλική και γραμματειακή υποστήριξη, ενημέρωση) H παροχή συμβουλευτικής στήριξης: σημαντικός παράγοντας για την προώθηση μιας βιώσιμης επιστροφής Σκοπός είναι η καλύτερη ενημέρωση και προετοιμασία των ενδιαφερόμενων ατόμων. Αποτελεί μία συνεχιζόμενη διαδικασία.
Υπηρεσίες Παροχής Πληροφόρησης Παροχή πληροφοριών σχετικά με την κατάσταση και τις προοπτικές που υπάρχουν στη χώρα καταγωγής. Αντικειμενικός τρόπος πληροφοριών για την κατάσταση στις χώρες προέλευσης αγορά εργασίας, στέγαση, εκπαίδευση, επιδόματα κλπ. Οι πληροφορίες πρέπει να παρέχονται πριν από την αναχώρηση, και μετά την επιστροφή, μέσω της παραπομπής σε συνεργασία με τοπικούς φορείς και οργανώσεις
Υποστηρικτικές Υπηρεσίες Δημιουργία Συμβολαίου μεταξύ του ατόμου και του οργανισμού που λειτουργεί το πρόγραμμα επιστροφών Δεσμευτικό και από τα δύο μέρη. Το Άτομο θα ολοκληρώσει την επιστροφή Ο οργανισμός υποχρεούται να παρέχει υποστήριξη καθ όλη την διάρκεια τις διαδικασίας). Παροχή βοήθειας για τις χερσαίες μετακινήσεις προς και από το αεροδρόμιο Τα άτομα που θα επιστρέψουν τυγχάνουν βοήθειας στο αεροδρόμιο σε σχέση με ταξιδιωτικά έγγραφα, αποσκευές και άλλα σχετικά θέματα. Οι επιστρέφοντες που είναι μέλη ευάλωτων ομάδων λαμβάνουν εξειδικευμένη βοήθεια.
Οικονομικές Συνεισφορές Από χώρα σε χώρα οι οικονομικές Συνεισφορές διαφέρουν. Αποπληρωμή βοήθειας σε χρηματικό ποσό ανά άτομο/μέλη οικογένειας ( 400 εως 1000 ανά άτομο) Καθορισμός βοήθειας σε είδος ανά άτομο/μέλη οικογένειας. Η βοήθεια σε είδος μπορεί να περιλαμβάνει: ρουχισμό, αποσκευές, ηλεκτρονικές συσκευές κλπ. συνολικής αξίας μέχρι 1000 εως 1500 ανά άτομο
Στάδια Επιστροφής: Προ-Αναχώρηση Άτομα που ενδιαφέρονται για προγράμματα επιστροφών ενημερώνονται σχετικά με εθελούσιες επιστροφές. Τα άτομα εντοπίζονται μέσα από εκστρατείες διαφώτισης. Χρήση υλικών όπως: αφίσες διαφωτιστικό, ενημερωτικό υλικό, ραδιόφωνο Website Facebook Social media Γενική ενημέρωση μέσα από σεμινάρια ή ακόμη και προσωπικές συναντήσεις χωρίς καμία υποχρέωση από πλευράς τους να ακολουθήσουν διαδικασίες εθελούσιας επιστροφής
Στάδια Επιστροφής: Αναχώρηση Αναχώρηση από τη χώρα φιλοξενίας προς τον τελικό προορισμό στη χώρα προέλευσης, Υπάρχουν διαφορές στον τρόπο προσέγγισης από τα υλοποιηθέντα προγράμματα. Αρκετά προσφέρουν κάποια οικονομική βοήθεια για κάλυψη των εξόδων ταξιδίου, όπως αεροπορικά εισιτήρια και άλλα έξοδα μέχρι τον τελικό προορισμό.
Στάδια Επιστροφής: Αναχώρηση Τα άτομα που θα επιστρέψουν μπορεί να τύχουν βοήθειας στο αεροδρόμιο σε σχέση με ταξιδιωτικά έγγραφα, αποσκευές και άλλα σχετικά θέματα. Οι επιστρέφοντες που είναι μέλη ευάλωτων ομάδων μπορεί να λάβουν εξειδικευμένη βοήθεια όπως συνοδεία, ιατρική φροντίδα, ή μεταφορά με τροχοκάθισμα.
Στάδια Επιστροφής: Επιστροφή Τα προγράμματα εθελούσιας επιστροφής μπορούν να βοηθήσουν τους επιστρέφοντες: μέχρι και τον τελικό προορισμό μέσα από προσωρινή διαμονή σε διάφορα σημεία, επανασύνδεση με την οικογένεια ή φίλους διευθέτηση ιατρικής φροντίδας εάν χρειάζεται. Ο στόχος είναι η βιώσιμη επιστροφή. Αν το άτομο που επιστρέφει συναντήσει τις ίδιες δυσκολίες που το ώθησαν να μεταναστεύει την πρώτη φορά, τότε είναι απίθανο να παραμείνουν στη χώρα τους,
Στάδια Επιστροφής: Επιστροφή Αρκετά προγράμματα προσφέρουν κάποιας μορφής μακροχρόνιας στήριξης για άτομα που επιστρέφουν Βοήθεια επανένταξης παραγωγικά μέλη στις κοινότητες τους. Αυτό πιθανό να περιλαμβάνει: οικονομικές συνεισφορές, σε χρήματα ή είδη, οργάνωση για εκπαίδευση ή εργοδότηση δημιουργία μικρών επιχειρήσεων, Αρκετά συχνά τα παραπάνω υλοποιούνται σε συνεργασία με τοπικές ή/και μη-κυβερνητικές οργανώσεις.
Στρατηγικές Επανένταξης Δημιουργία Δικτύων συνεργασίας μεταξύ οργανισμών από την χώρα φιλοξενίας και χώρα προορισμού. Συνεργασία εθνικών φορέων από την χώρα φιλοξενίας και χώρα προορισμού για την καλύτερη παρακολούθηση και αξιολόγηση της κατάστασης και πρόοδο του ατόμου Δημιουργία βάσης δεδομένων και δικτύων ενημέρωσης για την αποτελεσματικότερη ανταλλαγή πληροφοριών.
Βιώσιμη Εθελούσια Επιστροφή
Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Πρακτικές Αρκετές χώρες σε όλο τον κόσμο εφαρμόζουν ένα από τα τρία γενικά προγράμματα εθελούσιας επιστροφής τα οποία είναι: Πρόγραμμα Υποβοηθούμενης Επιστροφής και Επανεσωμάτωσης Voluntary Assisted Return and Reintegration programme Πρόγραμμα Υποβοηθούμενης Εθελούσιας Επιστροφής για παράνομους μετανάστες Assisted Voluntary Return for Irregular Migrants Πρόγραμμα Υποβοηθούμενης Εθελούσιας Επιστροφής για οικογένειες και παιδιά Assisted Voluntary Return for Families and Children
Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Πρακτικές Οι αρχές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μπορούν να συνοψιστούν ως ακολούθως: Δίνεται προτεραιότητα εθελούσιας επιστροφής αντί της υποχρεωτικής επιστροφής ή απέλασης, Είναι σημαντική η εφαρμογή από τις χώρες-μέλη κοινών αρχών, κοινών μέτρων και κοινών προτύπων στη βάση των καλύτερων πρακτικών και στη βάση εναρμονισμένων νομικών βάσεων, Η ενίσχυση της συνεργασίας και ο διάλογος με χώρες προέλευσης είναι σημαντικά.
Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Πρακτικές Διεθνείς υποχρεώσεις/συμβάσεις για θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να ακολουθούνται όταν λαμβάνονται μέτρα επιστροφών, Προγράμματα επιστροφών στις διάφορες χώρες θα πρέπει να εφαρμόζονται και αξιολογούνται, Η πολιτική μετανάστευσης θα πρέπει να γίνει αναπόσπαστο μέρος της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ.
Εθελούσιες Επιστροφές: To Παράδειγμα της Κύπρου Οι επιστροφές ρυθμίζονται από τον περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμος (ΚΕΦ.105). Ο προαναφερθείς νόμος ακολουθεί την ευρωπαϊκή οδηγία του 2008/115/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η παρούσα οδηγία ενσωματώθηκε στο Νόμο 153 (Ι) του 2011, ο οποίος με τη σειρά του τροποποίησε τον περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νόμου σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών
Εθελούσιες Επιστροφές: To Παράδειγμα της Κύπρου Στις αρχές του 2015 μέσω της συγχρηματοδότησης από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επιστροφών και της Κυπριακής Δημοκρατίας δημιουργήθηκε Το Κέντρο Πληροφόρησης Και Στήριξης Εθελούσιων Επιστροφών - AVR Cyprus. Στόχος είναι: η παροχή πληροφοριών, η ψυχοκοινωνική στήριξη, η οικονομική στήριξη και η υλική στήριξη
Εθελούσιες Επιστροφές: To Παράδειγμα της Κύπρου Το Κέντρο προσφέρει σε Υπηκόους Τρίτων Χωρών τη δυνατότητα μιας ανθρώπινης, ασφαλούς, νόμιμης και αξιοπρεπούς επιστροφής. Οι δικαιούχοι έχουν την επιλογή είτε να επιστρέψουν στις πατρίδες τους ή να ταξιδέψουν για μόνιμη κατοικία σε χώρα εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι καθαρά με βάση τη δική τους βούληση να επιστρέψουν. Κατάλληλα εκπαιδευμένο και εξειδικευμένο αξιωματικούς, αναλαμβάνοντας προοπτική κέντρο ανθρωποκεντρική προσέγγιση, φροντίζει για γενικές και ειδικές ανάγκες τους.
ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ
Παράδειγμα Συνεργασίας Ισπανία - Βολιβία Συντονιστικός φορέας- ACOBE (Association of Cooperation Bolivia Spain) Πρόγραμμα συνεργασίας μεταξύ της Ισπανίας και της Βολιβίας επέτρεψε την επιστροφή και επανένταξη των Βολιβιανών μεταναστών οι οποίοι μέχρι και σήμερα λειτουργούν διάφορες επιχειρήσεις στην χώρα καταγωγής τους.
Παράδειγμα Συνεργασίας Ισπανία -Βολιβία Η συγκεκριμένη συνεργασία επιδιώκει να εξασφαλίσει τη βιώσιμη εθελούσια επιστροφή Βολιβιανών μεταναστών. Ισπανία - Ανάπτυξη εξατομικευμένων επιχειρηματικών σχεδίων μέσα από την Επιστράτευση επαγγελματικών ομάδων, που ειδικεύεται στην υλοποίηση και λειτουργία επιχειρήσεων. Βολιβία - Παροχή υποστήριξης και παρακολούθησης από τοπικούς οργανισμούς στην χώρα καταγωγή του από το στάδιο της εφαρμογής μέχρι και την λειτουργία της επιχείρησής.
Προγράμματα Εθελούσιων Επιστροφών: το παράδειγμα της Ουγγαρίας Πρόγραμμα Υποβοηθούμενων Εθελούσιων Επιστροφών και Επανένταξης για Μετανάστες Διευκόλυνση εθελούσιας επιστροφής αιτητών ασύλου, δικαιούχων συμπληρωματικής προστασίας, δικαιούχων προσωρινής προστασίας που είναι ΥΤΧ και δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για είσοδο ή παραμονή στην Ουγγαρία μπορούν να αξιοποιήσουν το πρόγραμμα αυτό για βιώσιμη επιστροφή στις χώρες προέλευσης τους.
Προγράμματα Εθελούσιων Επιστροφών: το παράδειγμα της Ουγγαρίας Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει δυο συστατικά: 1.Οι εξυπηρετούμενοι λαμβάνουν βοήθεια σχετικά με την εθελούσια επιστροφή τους (ταξιδιωτικά έγγραφα, εισιτήρια, ασφάλεια ταξιδιού, βοήθεια σε ότι αφορά την αναχώρηση, διαμετακόμιση και άφιξη) 2.Παροχή βοήθειας προς τα άτομα που θα επιστρέψουν σε σχέση με ευκαιρίες επανένταξης με στόχο μια βιώσιμη επιστροφή.