Επώνυµο Οικογένειας Κοντογιάννης Ισχυρή οικογένεια αρµατολών του Πατρατζικίου (Υπάτη), γενάρχης της οποίας ήταν ο "ένδοξος και µεγαλοπρεπής" Γιάννης (Γερο) Κοντογιάννης (Χαλκιόπουλο, Βάλτου, 1710 - Χαλκιόπουλο, περί το 1790), "Αρβανιτόβλαχος", που ξεκίνησε τη σταδιοδροµία στο σώµα του αρµατολού των Αγράφων Γερο- Μπουκουβάλα, και στη συνέχεια ανέλαβε το αρµατολίκι του Πατρατζικίου, επεκτείνοντας την εξουσία του στις επαρχίες Αταλάντης Δωρίδας και Λοκρίδας, φτάνοντας έτσι τα όριά του µέχρι τα σύνορα των Αγράφων και του Καρπενησίου. Μάλιστα, επέτυχε να επιβληθεί και στην ισχυρή οικογένεια προεστώτων της περιοχής, τους Χατζίσκους, Ο Γιάννης Κοντογιάννης είχε δύο γιους που κληρονόµησαν το αρµατολίκι: τον Κωνσταντή (1765-1804) και τον Νικολάκη- και τον Μήτζο (1770-1841). 1. Μήτζος Κοντογιάννης Υπογραφή Σφραγίδα Υπογραφές Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης, ΙΕΕΕ, Αθήνα 1984 Σφραγίδες Ελευθερίας, ΙΕΕΕ, Αθήνα, 1983 Ιδιότητα Αρµατολός, Φιλικός, στρατιωτικός Τόπος Γέννησης 1770 Χρόνος Γέννησης [;] Τόπος Καταγωγής Βάλτος, Δυτική Στερεά Τόπος Θανάτου Γυφτοχώρι Χρόνος Θανάτου 1841 Βιογραφικά Στοιχεία Διαδέχτηκε τον γερο-κοντογιάννη µετά το θάνατό συνδιοικώντας το αρµατολίκι µε το µεγαλύτερο αδελφό του, Κωνσταντή, µε τη βοήθεια ισχυρού σώµατος χριστιανών και µουσουλµάνων
ενόπλων. Όταν ο Αλή Πασάς Τεπελενής των Ιωαννίνων θέλησε να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο της επικράτειάς του ξεκίνησε εκστρατεία εναντίον όλων όσων (µουσουλµάνων και χριστιανών, Αλβανών και Ελλήνων) αµφισβητούσαν την εξουσία του. Αυτοί ήταν οι ισχυροί µπέηδες του στα βόρεια και τα νότια του πασαλικιού του, οι Σουλιώτες και τέλος οι χριστιανοί αρµατολοί. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής έστειλε το 1804 στη Στερεά ισχυρές δυνάµεις υπό τον οπλαρχηγό του Γιουσούφ Αράπη τον οποίο διόρισε γενικό δερβέναγα στερώντας έτσι µέρος της ισχύος των αρµατολών στην περιοχή που προηγουµένως ασκούσαν το συγκεκριµένο αξίωµα. Ο Μήτζος και ο αδελφός του Κωνσταντής ήταν οι µόνοι αρµατολοί που αρνήθηκαν να υπακούσουν και συγκρούστηκαν µαζί του στο Μαυρίλο της Φθιώτιδας. Αδυνατώντας να αντιµετωπίσουν τις δυνάµεις του Γιουσούφ Αράπη, υποχώρησαν προς το Βάλτο. Ο Κωνσταντής σκοτώθηκε σε επακόλουθη σύγκρουση στη γέφυρα της Τατάρνας (1804) και το κεφάλι του στάλθηκε στα Ιωάννινα. Ο Μήτζος διεφυγε µετα βίας βρίσκοντας καταφύγιο στην υπό ρωσική κατοχή Λευκάδα µαζί µε την οικογένειά του έχοντας αναλάβει και την κηδεµονία των δύο γιων του νεκρού αδελφού του. Στη Λευκάδα εντάσσεται (µαζί µε τον ανεψιό του) στο σώµα (τρεις λόχοι) που είχε συγκροτήσει ο ρώσος στρατηγός Στάτδερ από πρόσφυγες καπετάνιους όπως οι Κατσαντωναίοι, ο Κίτσος Μπότσαρης, ο Φώτος Τζαβέλας, ο Δράκος Γρίβας, ο Μ. Δαγκλής, ο Κ. Στράτος κ.ά.) Λίγα χρόνια αργότερα ο Κοντογιάννης επέτυχε µέσω φίλων του των αλβανών αξιωµατούχων του Αλή, του Σιλιχτάρ Μπόντα και του Ταλχή Φέζου, αντιπάλων του Γιουσούφ Αράπη, να κερδίσε την εύνοια του αλβανού τοπάρχη και να επανακτήσει το αρµατολικι του. Υπήρξε πιστό όργανο του Αλή µέχρι τα τέλη του 1819 ωστόσο, όταν τα σουλτανικά στρατεύµατα εκστράτευσαν εναντίον του Τεπελενλή, ο Κοντογιάννης συντάχθηκε µαζί τους και διατήρησε το αρµατολίκι. Δεν λησµόνησε, όµως, το ρόλο των Χατζίσκων στην καταστροφή της οικογένειάς του το 1804. Οι ανεψιοί του Νικολάκης και Σπύρος κατέσφαξαν στο Μαυρίλο τους τρεις γιους του Χατζίσκου µε την κατηγορία ότι πρόδωσαν τη Φιλική Εταιρεία στους Οθωµανούς. (Συµφωνα µε τον Κασοµούλη, ο Μήτζος Κοντογιάννης είχε µυηθεί τότε από τον Δηµήτριο Αινιάνα στη Φιλική Εταιρεία.) Ο Κοντογιάννης, παραµονές της επανάστασης ήταν ο ισχυρότερος αρµατολός της ανατολικής Στερεάς, εξουσιάζοντας τις επαρχίες Αταλάντης, Λοκρίδας και Δωρίδας. Απέναντι στην προοπτική της Ελληνικής Επανάστασης υπήρξε διστακτικός, επειδή, κατά τον Φιλήµονα, δεν ήθελε να διακινδυνεύσει την απώλεια και τα συνεπακόλουθα προνόµια του αρµατολικού αξιώµατος. Έτσι, δεν συµµετείχε στις µάχες του Γοργοπόταµου και της Αλαµάνας Ωστόσο, πείσθηκε -µε προτροπή κα του ανεψιού Σπύρου, γιου του αδελφού του Κωνσταντή- να συµµετάσχει στη µάχη του Πατρατζικίου µαζί µε τα σώµατα του Γιάννη Ρούκη και
του Κοµνά Τράκα (18 Απριλίου 1821). Στη συνέχεια, παρευρέθηκε στις εργασίας του Αρείου Πάγου (Νοέµβριος 1821) στα Σάλωνα, δίχως όµως να συµµετάσχει στο όργανο. Τον επόµενο χρόνο (4 Απριλίου 1822) µαζι µε τα σώµατα του Πανουργιά και του Ανδρίτζου Σαφάκα, στην επιχείρηση κατά του Πατρατζικίου, ανακουφίζοντας τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και τον Νικηταρά που µάχονταν στην Αγία Μαρίνα Φθιώτιδας (1-15 Απριλίου). Τον επόµενο χρόνο έστειλε στο γιό του Νικολάκη να πολέµησει µε 200 ένοπολους στη µάχη της Καλιακούδας Καρπενησίου. Εκεί τα ελληνικά σώµατα υπό τον Κίτσο Τζαβέλα και τους Γιολντάσηδες, υπέστησαν σοβαρή ήττα και σκοτώθηκε ο γιος του Μήτζου, Νικολάκης Κοντογιάννης. Στη διάρκεια των εµφύλιων συγκρούσεων κατέβηκε στην Πελοπόννησο, στο πλευρό της φατρίας Κουντουριώτη, χωρίς όµως να προβεί σε ακρότητες -µάλιστα µεσολάβησε για την ασφάλεια του Γενναίου Κολοκοτρώνη. Τον επόµενο χρόνο (7 Μαϊου 1825), ήδη στρατηγός, διορίστηκε από το Εκτελεστικό Σώµα, διορίστηκε "αρχηγός των περί τας Παλαιάς Πάτρας Στρατοπέδων" αλλά λίγο αργότερα διατάχθηκε να κατευθυνθεί προς το Μεσολόγγι για να ενισχύσει τη Φρουρά. Στη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου ο εβδοµηντάχρονος αρµατολός ήταν ένας από τους σωµατάρχες της πόλης µε υποσωµατάρχη τον ανεψιό του Σπύρο ο οποίος σκοτώθηκε στη διάρκεια της πολιορκίας (στο σώµα του βρισκόταν και ο άλλος ανεψιός του, Νικολάκης). Παρέµεινε καθόλη τη διάρκεια της πολιορκίας, εκπροσώπησε "µε όλα τα χαρακτηριστικά της πονηρίας", τη Φρουρά στις διαπραγµατεύσεις, αρνήθηκε να εγκαταλείψει την πόλη και πήρε µέρος στην Έξοδο. Έξω από το Μεσολόγγι συναντήθηκε µε το γιο του Ευαγγέλη και µε το σώµα του επέστρεψαν στη Φιώτιδα. Το επόµενο διάστηµα, αποτραβήχτηκε στη Φθιώτιδα και έκανε τα καπάκια -όπως και οι περισσότεροι καπετάνιοι της Ρούµελης- µε τον Μεχµέτ Ρεσίτ Κιουταχή Πασά µέχρι την έλευση του Ιωάννη Καποδίστρια. Κατά τις επιχειρήσεις για την ανακατάληψη της Στερεάς υπό τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, ο Μήτζος δεν έλαβε µέρος -ήταν άλλωστε και άνω των 70 ετών. Οι Κοντογιανναίοι, ωστόσο, συµµετείχαν στις συγκρούσεις της Αττικής µε το σώµα τους υπό τον ανεψιό του Νικολάκη. Επί Ιωάννη Καποδίστρια, στη Ναύπακτο, πίεσε να του δοθεί "οικογειακή" Χιλιαρχία στο γιο του Ευαγγέλη. Ο Αυγουστίνος Καποδίστριας προσπαθησε να προσεταιριστεί τον "γέροντα σεβάσµιον Ρουµελιώτην", αλλά ο Μήτζος αρνήθηκε επειδή δεν του δόθηκε µία από τις τρεις αρχηγίες της Ρούµελης. Ο Μήτζος Κοντογιάννης υπήρξε πρότυπο προεπαναστατικού αρµατολού, ο οποίος προσπάθησε να αντιµετωπίσει την νέα πραγµατικότητα που δηµιουργήθηκε από την εκδήλωση της ελληνικής επανάστασης, µε τέτοιο τρόπο ώστε να µην απωλέσει τα παλαιά προνόµιά του: "ενόµιζεν εαυτόν ευτυχή εάν, εν µέσω των αεννάων περισπασµών της ελληνικής φυλής, εδύνατο διά της διαγωγής
του να σώση το προσφιλές αρµατωλίκιον." Έτσι αρχικά αρνήθηκε να συµµετάσχει "προφασιζόµενος ότι καθήκον είχε να µη εκθέση εις αναπόφευκτον εξόντωσιν επαρχίαν γεωγραφικώς τοποθετηµένην ως εν εµπροσθοφυλακή, πράγµατι δε θεωρών την εθνικήν ανέγερσιν ονειροπόληµα νοσούσης φαντασίας µη παρέχον ουδεµίαν ελπίδα." Ωστόσο, τελικώς, πήρε µέρος και πολέµησε σε σειρά µαχών, παραµένοντας στην πολιορκία του Μεσολογγίου, όταν άλλοι οµόλογοί του, διαπρύσιοι κήρυκες του ένοπλου αγώνα, εγκατέλειψαν την πόλη. Και όταν αργότερα "προσκύνησε", το έκανε γιατί όντως είχε πεισθεί ότι η επανάσταση δεν θα µπορούσε να επιβιώσει. Οι γιοι και οι ανεψιοί του, όσοι επιβίωσαν από τον Αγώνα, εντάχθησαν µε λιγότερες δυσκολίες στο ελληνικό εγχείρηµα. Πρωτότοκος γιος του Μήτζου ήταν ο Νικολάκης-Νικολός Κοντογιάννης (1795-1825) που σκοτώθηκε πολεµώντας στη µάχη της Καλιακούδας Καρπενησίου στις 28 Αυγούστου 1825. Είχε άλλους δύο γιους: τον Ευαγγελή και τον Γιαννάκη. 2. Ευαγγελής Κοντογιάννης Υπογραφή Υπογραφές Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης, ΙΕΕΕ, Αθήνα 1984 Ιδιότητα Καπετάνιος, στρατιωτικός Τόπος Γέννησης Χρόνος Γέννησης 1800 Τόπος Καταγωγής Βάλτος, Δυτική Στερεά Τόπος Θανάτου Αγά Σπερχιάδας Χρόνος Θανάτου 25 Δεκεµβρίου 1875 Βιογραφικά Στοιχεία Δευτερότοκος γιος του Μήτζου ήταν ο που είχε συµµετοχή ως "µπουλουκτσής του πατέρα του, στις µάχες που συµµετείχε η οικογένεια. Κατά τη διάρκεια των Κατά τη διάρκεια των εµφύλιων συγκρούσεων, όντας πολιτικά συνδεδεµένος µε τον Ιωάννη Κωλέττη, πολιτικό εκπρόσωπο των ενόπλων της Ρούµελης, κατέβηκε στην Πελοπόννησο ως στρατιωτικός πελάτης της κυβερνητικής φατρίας "Κουντουριώτη" και θα αντιµετωπίσει µε σκληρότητα τους αντιπάλους του. Γλύτωσε το θάνατο από τους κάτοικους του Αγίου Πέτρου Κυνουρίας, µε παρέµβαση του Γενναιου Κολοκοτρώνη, πράξη την οποία ανταπόδωσε ο πατέρας του Ευαγγέλη, Μήτζος, σώζοντας τον Γενναίο από ανάλογη περίπτωση. Επανήλθε στη Ρούµελη και όταν ο πατέρας του κλείστηκε ως σωµάτάρχης στο πολιορκηµένο Μεσολόγγι, έφτασε στην περιοχή
αλλά παρέµεινε µε το σώµα του και άλλα ελληνικά σώµατα στις γύρω περιοχές. Την εποµενη ηµέρα της Εξόδου (11 Απριλίου 1826) συναντήθηκε µε τον πατέρα του που είχε διασωθεί και τον µετέφερε πίσω στη Φθιώτιδα. Επί Ιωάννη Καποδίστρια, επιχείρησε να ενταχθεί στο νέο στρατιωτικό οργανισµό των Χιλιαρχιών, αλλά όταν δεν του δόθηκε η διοίκηση Χιλιαρχίας αποσύρθηκε. Επί Οθωνα εντάχθηκε στο βασιλικό στρατό. Το 1847 συµµετείχε σε κίνηµα µαζί µε µία οµάδα άλλων στρατιωτικών το οποίο κατεστάλη και ο Κοντογιάννης κατέφυγε στην οθωµανική επίκρατεια. Τον επόµενο χρόνο αµνηστεύτηκε από τον Όθωνα (25 Μαρτίου 1848) αλλά 15 ηµέρες αργότερα στασίασε εκ νέου. Μετά την αποτυχία του κινήµατος διέφυγε και πάλι στο οθωµανικό έδαφος. Πέθανε σε ηλικία 75 στο χωριό Αγά της Σπερχειάδας, έχοντας το βαθµό του υποστράτηγου. 3. Σπύρος Κοντογιάννης Υπογραφή Υπογραφές Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης, ΙΕΕΕ, Αθήνα 1984 Ιδιότητα Τόπος Γέννησης Καπετάνιος, στρατιωτικός Χρόνος Γέννησης 1780 Τόπος Καταγωγής Βάλτος, Δυτική Στερεά Τόπος Θανάτου Μεσολόγγι Χρόνος Θανάτου Αύγουστος 1825 Βιογραφικά Στοιχεία Γιος του αρµατολού του Πατρατζικίου Κωνσταντή Κοντογιάννη, µεγαλύτερου αδελφού του Μήτζου Κοντογιάννη, τον οποίο ανέλαβε υπό την κηδεµονία του ο θείος του µετά το θάνατο του πατέρα του στη Τατάρνα από τα σώµατα του Γιουσούφ Αράπη (1804). Αν και πρωταγωνίστησε στη σφαγή της οικογένειας Χατζίσκου, παντρεύτηκε, µετά από απαγωγή, την ανηψιά του Δηµάκη Χατζή (Χατζίσκου) Αγορούλα την οποία; "Όταν όµως επληροφορήθη, ότι η Αγορούλα εµνηστεύθη, η ζηλοτυπία τον κατέλαβεν επί τοσούτον, ώστε µετέβη εις Μαυρίλον, καθ ην στιγµήν διήρχετο η νυµφική του µέλλοντος γάµου ποµπή, και αποδιώξας τον µελλόνυµφον απήγαγε µετ αυτού την νύµφην και πρώην µνηστήν του, ης τον έρωτα δεν ηδυνήθη να δαµάση, και ενυµφεύθη αυτήν."
Έχοντας εξαρχής του Αγώνα το βαθµό του Πεντακοσίαρχου, ο οποίος του απονεµήθηκε από τον "Άρειο Πάγο" πολέµησε, υπό τις διαταγές του θείου του ή ως ανεξάρτητος καπετανιος, επικεφαλής ισχυρού σώµατος 500 ανδρών, πολέµησε σε σειρά µαχών και διακρίθηκε στις µάχες στο Δερβέν Φούρκα και στην πολιορκία του Μεσολογγίου, όπου σκοτώθηκε, έχοντας το βαθµό του στρατηγού. Σε αντίθεση µε τον θείο του, Μήτζο, υπήρξε εξαρχής διαπρύσιος οπαδός της εξέγερσης και δεν συµµεριζόταν τους δισταγµούς του ως προς τη συµµετοχή της οικογένειας στην επανάσταση. Βιβλιογραφία Δηµοτικό τραγούδι Αρχεια Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Εκτελεστικό Σώµα, έγγραφο αρ. 3801, Ναύπλιο 27 Φεβρουαρίου 1825. Καίτη Αρώνη - Τσίχλη, Αγροτικές εξεγέρσεις στην Παλιά Ελλάδα, 1833-1881, σσ. 237, 238, 254, 255, 256, 259, 261, 272, 356. Νικόλαος Κασοµούλης, Ενθυµήµατα Στρατιωτικά..., επιµέλεια Γιάννης Βλαχογιάννης, Αθήνα χ.χ.έ., τόµος Α' σσ. 12, 13, 17, 32, 36, 99, 126, 250, 371 τόµος Β' σσ. 106, 108, 223, 275, 290, 316, 435, 510, 540, τόµος Γ' σ. 160. Κοντογιάννης Πάτροκλος, Κοντογιανναίοι. Κλέφτες- Αρµατωλοί- Αγωνισταί. Αθήνα 1924. Νικόλαος Σπηλιάδης, Αποµνηµονεύτα..., Αθήνα, 2007, τόµος Α' σσ. 118, 289, 516 τόµος Β' σσ. 58, 76, 121, 125-126, 131, 173, 190 220, 240, 254-255, 267, 269, 272, 403, 414, 419, 439, 440, 537 τόµος Γ' σσ. 31-32, 78, 154, 191, 258, 365, τόµος Δ' σσ. 131, 627 τόµος Ε' σσ. 53, 61, 193, 252, 259 Των Κοντογιανναίων Κοιµάτ' η καπετάνισσα, νύφη του Κοντογιάννη, µες στα χρυσά παπλώµατα, µες στους χρυσούς σελτέδες να την ξυπνήσω σκιάζοµαι, να της το πω φοβούµαι, να µάσω µοσκοκάρυδα, να την πετροβολήσω, ίσως την πάρει η µυρουδιά, ίσως να την ξυπνήσει. Κι από το µόσκο τον πολύ, κι απ' τα πολλά καρύδια, σηκώθη η καπετάνισσα και µε γλυκορωτάει: «Το τι µαντάτα µου 'φερες από τους καπετάνους;» - «Πικρά µαντάτα σου 'φερα από τους καπετάνους, το Νικολάκη πιάσανε, τον Κωσταντή βαρέσαν». - «Πού είσαι, µανούλα, πρόφτασε, πιάσε µου το κεφάλι, και δέσ' το µου σφιχτά σφιχτά, για να µοιριολογήσω και ποιον να κλάψω από τους δυο, ποιον να µοιριολογήσω; Να κλάψω για τον Κωσταντή, το δόλιο Νικολάκη Συντάκτης: Στέφανος Παπαγεωργίου