Κεφάλαιο 5 Σύγχρονη Πολιτισμική Καλλιτεχνική Δημιουργία (Cultural-Creative Industries), Τοπική Κοινωνία Και Βιώσιμη Ανάπτυξη Χρήστος Προσύλης Σύνοψη Στο κεφάλαιο αυτό δίνεται μια γενική εισαγωγή και σκιαγραφούνται οι παράμετροι που αφορούν τη σύγχρονη πολιτισμική-καλλιτεχνική δημιουργία και την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης ενός καλλιτεχνικού οργανισμού ή ομάδας, σε σχέση με την τοπική κοινωνία. Το πρώτο μέρος του κεφαλαίου παρουσιάζει ένα γενικότερο θεωρητικό πλαίσιο, με αναφορές στο διεθνές περιβάλλον. Το δεύτερο μέρος εστιάζει στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Λονδίνου. Το συγκεκριμένο φεστιβάλ αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση πολιτιστικής δράσης η οποία, ενώ αναφέρεται αλλά και εδράζεται σε ένα διεθνές πολυπολιτισμικό περιβάλλον, προάγει μια ελληνική πολιτιστική βιομηχανία. Με τον τρόπο αυτόν, εξάγεται μέσα από έναν διεθνή κόμβο στον παγκόσμιο ιστό ένα πολιτιστικό προϊόν το οποίο αποσκοπεί όχι μόνο στην προώθηση της σύγχρονης ελληνικής κινηματογραφικής δημιουργίας αυτής καθαυτής αλλά και στη δημιουργία ενός γενικότερου θετικού προσώπου της Ελλάδας στο εξωτερικό. Λέξεις-κλειδιά Πολιτισμική-καλλιτεχνική δημιουργία, διαχείριση, cultural industries, creative management, Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Λονδίνου 5.1 Εισαγωγή Αναμφίβολα, η σύγχρονη πολιτισμική-καλλιτεχνική δημιουργία έχει πλέον άμεση διασύνδεση με τη βιώσιμη ανάπτυξη ενός καλλιτεχνικού οργανισμού ή ομάδας, στο πλαίσιο της τοπικής κοινωνίας. Αφενός, η παγκοσμιοποίηση και οι ευρύτερες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες και, αφετέρου, η ανάπτυξη της τεχνολογίας και της δικτύωσης, καθώς και το πολυπολιτισμικό περιβάλλον που έχει αναπτυχθεί και εξελίσσεται με έντονους ρυθμούς εγείρουν άλλου είδους απαιτήσεις σε σχέση μ αυτές του παρελθόντος, τόσο από τον καλλιτέχνη όσο και από την κοινωνία. Ειδικά οι λεγόμενες πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες, μεταξύ των οποίων ο κινηματογράφος, το θέατρο, η μουσική, η τηλεόραση, οι εικαστικές και οι παραστατικές τέχνες, συχνά βρίσκονται στο επίκεντρο της κοινωνικής και οικονομικής ζωής τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Μεγάλο μέρος των βιομηχανιών αυτών, όχι μόνο εξυπηρετεί την παραγωγή καλλιτεχνικού έργου ποικίλης μορφής μέσω της δημιουργικής εργασίας των καλλιτεχνών, αλλά ταυτόχρονα απασχολεί εργαζομένους σε πολλά επίπεδα και εκτός καλλιτεχνικής δημιουργίας, όπως π.χ. εργαζομένους σε τεχνικά ή διοικητικά πόστα. Επιπλέον, η παραγωγή του καλλιτεχνικού έργου διαμορφώνει αναμφίβολα και μια ταυτότητα στην κοινωνία που τη φιλοξενεί και την υποστηρίζει. Επομένως, πώς μια πόλη ή μια τοπική κοινωνία αντιλαμβάνεται την πολιτιστική και καλλιτεχνική αυτή δημιουργία, και πώς μπορεί να συνεργαστεί μ αυτήν σε επίπεδο διαχείρισης; Ποιες είναι οι διεθνείς προεκτάσεις μιας τέτοιας κατανόησης και δράσης, και πώς αυτή σχετίζεται με την τοπική κοινωνία; Πώς μπορεί Σκηνοθέτης θεάτρου και κινηματογράφου, συγγραφέας, θεατρολόγος, ηθοποιός/performer, καλλιτέχνης των νέων μέσων Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Λονδίνου
να εργαστεί κανείς εποικοδομητικά και δημιουργικά μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, αλλά και τι είδους δεξιότητες και δυνατότητες απαιτούνται; 5.2 Η πολιτισμική-καλλιτεχνική δημιουργία και η διαχείρισή της Η καλλιτεχνική-πολιτισμική διαχείριση είναι ένα πεδίο που ουσιαστικά αφορά τις επιχειρηματικές δραστηριότητες γύρω από τις τέχνες και τον πολιτισμό. Μπορεί να αφορά μια ατομική δραστηριότητα, π.χ. ένα έργο μουσικής, ζωγραφικής, γλυπτικής ή new media art (Εικόνες 5.1 και 5.2). Μπορεί, επίσης, να σχετίζεται με μια ομάδα καλλιτεχνών που ενδεχομένως να συνεργάζονται για την παραγωγή ενός καλλιτεχνικού ή πολιτισμικού έργου, π.χ. μια επαγγελματική ομάδα χορού ή μια αρχιτεκτονική ομάδα που μελετά τις τοπικές παρεμβάσεις στην πόλη στην οποία ζουν τα μέλη της ομάδας. Αδιαμφισβήτητα, τα κάθε είδους νομικά πρόσωπα και οργανώσεις, κερδοσκοπικού ή μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή και διαχείριση καλλιτεχνικού πολιτισμού έργου, όπως, για παράδειγμα, φεστιβάλ, θέατρα, εταιρείες κινηματογραφικών παραγωγών, σινεμά, πολιτιστικοί σύλλογοι, ιδρύματα και γκαλερί τέχνης, εντάσσονται στα πιο σημαντικά υπό το πρίσμα του εύρους και του νομικού/οικονομικού πλαισίου και, ταυτόχρονα, στα πιο δύσκολα αναφορικά με τη διαχείριση ζητήματα μέσα σε αυτό το πεδίο. Εκείνοι που ασχολούνται με τη διαχείριση είναι υπεύθυνοι για όλες τις διοικητικές και τεχνικές εργασίες των οργανισμών και την εκπλήρωση της αποστολής τους. Στα καθήκοντά τους περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η διαχείριση του προσωπικού, το μάρκετινγκ, η οικονομική διαχείριση, η ανάπτυξη προγραμμάτων και δραστηριοτήτων αλλά και η αξιολόγησή τους, οι δημόσιες σχέσεις, η συγκέντρωση κεφαλαίων και χορηγιών, καθώς και οι σχέσεις του φορέα με την τοπική κοινωνία. Οι φορείς καλλιτεχνικού-πολιτισμικού ενδιαφέροντος λειτουργούν όπως κάθε άλλη επιχείρηση μέσα σε μεταβαλλόμενες εξωτερικές και εσωτερικές συνθήκες και οφείλουν να προσαρμόζονται ανάλογα. Οι εξωτερικές συνθήκες περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τις πολιτιστικές, οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές, δημογραφικές, νομικές, τεχνολογικές, γεωπολιτικές, όπως για παράδειγμα την κοινωνική δικτύωση (Social Networking) μέσω Διαδικτύου ή την αστάθεια μιας περιοχής λόγων πολεμικών συγκρούσεων, καταστροφών ή άλλων δεδομένων αστάθειας, καθώς επίσης και τις ευρύτερες παγκόσμιες συνθήκες και τρόπους ζωής (life style). Οι εσωτερικές συνθήκες που εμφανίζουν αλλαγές μπορεί να σχετίζονται με το κοινό και τη διαχείρισή του, τη διοικητική και καλλιτεχνική Διεύθυνση, το Διοικητικό Συμβούλιο, το προσωπικό, τις εγκαταστάσεις, την οικονομική ανάπτυξη και διαχείριση, καθώς και με τις δυνατότητες χρηματοδοτήσεων και επιδοτήσεων. Οι πολιτιστικές βιομηχανίες έχουν εφαρμόσει τις τελευταίες δεκαετίες ως μοντέλα διαχείρισης εκείνα των νέων μορφών οργάνωσης και διοίκησης επιχειρήσεων δυτικού τύπου. Στην πράξη, ωστόσο, τα μοντέλα αυτά σπάνια έχουν δώσει έμφαση στην ποιοτική λεπτομέρεια. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις πρώτες προτεραιότητες της σύγχρονης πολιτιστικής διαχείρισης συγκαταλέγεται η διασφάλιση της ποιότητας. Η πόλη, το λεγόμενο αστικό περιβάλλον, το οποίο αποτελεί κατά βάση το πεδίο διεξαγωγής της πολιτισμικής δραστηριότητας, δεν είναι πλέον αποκλειστικά και μόνο σε διάδραση με τις πολιτιστικές δραστηριότητες εν γένει, αλλά είναι ταυτόχρονα ανοικτό για εκείνους που δραστηριοποιούνται σε πολύ μικρές ή μικρές επιχειρήσεις εντός του πλαισίου της. Μπορούμε να δούμε με τον τρόπο αυτόν την εμφάνιση δράσεων από νέες δημιουργικές κοινότητες, οι οποίες ήταν κατά μια έννοια κρυμμένες μέχρι σήμερα. Η πόλη, επομένως, και ιδιαιτέρως οι φτωχές συνοικίες ή περιοχές που μέχρι πρόσφατα ήταν στο περιθώριο, αποτελούν το πλέον πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθούν ιδέες, καλλιτεχνικές και πολιτισμικές δραστηριότητες και καινούργιες αγορές. Αυτές ακριβώς, είναι οι αγορές που θα υποστηρίξουν σε μια συνεχή αλληλεπίδραση την ανάπτυξη του πολιτιστικού έργου, καθώς, χάρη στη συλλογική και δημιουργική πρωτοβουλία, αναπτύσσεται όλη η περιοχή. Χαρακτηριστικότατα παραδείγματα για την περίπτωση της Αθήνας είναι το Γκάζι, το Μεταξουργείο και ο Κεραμεικός.
Εικόνα 5.1 Άποψη του χώρου της Γλυπτοθήκης Αθηνών (Άλσος Στρατού, Γουδή) με τμήμα από το έργο «Ζευγάρι» της Μπέλλας Ραφτοπούλου (Πηγή: Γιώργος Κορδονούλης). Εικόνα 5.2 «Το 10 ο Γράμμα»: Έργο από την εικαστική new media art έκθεση του Χρήστου Προσύλη Τα 8 Γράμματα (2015), εμπνευσμένη από την Πυθαγόρεια αριθμολογία. Μικτή τεχνική που περιλαμβάνει video art installation, κείμενα, net art, performance και χρηστικά καθημερινά αντικείμενα (Πηγή: Χρήστος Προσύλης). 5.3 Η πολιτιστική πολιτική Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο έχει πλέον εξελιχθεί η πολιτιστική πολιτική. Η ίδια κατέχει ιδιαίτερη σημασία σε επίπεδο διπλωματίας, γεγονός που επιβεβαιώνει ο διεθνής όρος πολιτιστική διπλωματία (cultural diplomacy αναφέρουμε σχετικά παρακάτω το παράδειγμα του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Λονδίνου). Στις μέρες μας, ο πολιτισμός διαμορφώνει ξεκάθαρα συμπεριφορές και πολιτικές, αλλά και την ταυτότητα των πολιτών ως προς την αίσθηση της εθνικής πολιτιστικής ταυτότητας, καθώς και τη σχέση μ αυτό που ονομάστηκε παγκοσμιοποίηση και σύγχρονη πολυπολιτισμική κοινωνία. Το γεγονός αυτό, μάλιστα, συχνά διαχωρίζει τις πολιτισμικές από τις δημιουργικές εν γένει βιομηχανίες.
Σήμερα, η καινοτομία φέρεται ως το κορυφαίο στοιχείο της οικονομικής ανάπτυξης, αν και οι παραδοσιακές πολιτιστικές βιομηχανίες φαίνεται συχνά να αντιστέκονται στις αλλαγές. Ωστόσο, περιπτώσεις όπως αυτές του πολιτιστικού τουρισμού, της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, της λαϊκής και παραδοσιακής τέχνης, ακόμα και του σύγχρονου πολιτιστικού προϊόντος, συνηθίζεται στις περισσότερες χώρες να προστατεύονται ακόμα και από τα θεσμικά όργανα του κράτους. Σε επίπεδο πολιτισμικής διαχείρισης, αποτελεί από τα πιο σημαντικά βήματα κρατικής παρέμβασης για την προστασία του τοπικού πολιτιστικού προϊόντος, γεγονός που αναδεικνύει και τη σοβαρότητα του πράγματος. Οι καιροί έχουν αλλάξει και η παγκοσμιοποίηση δεν είναι πλέον μια δύναμη που μπορεί να αγνοηθεί. Με άλλα λόγια, οι παραγωγοί και οι διαχειριστές του πολιτιστικού προϊόντος δεν μπορούν πλέον να αποφεύγουν την αλλαγή. Το Διαδίκτυο έχει επιφέρει τεράστια αναστάτωση σε επιχειρηματικά μοντέλα, συμπεριλαμβανομένης της πολιτισμικήςκαλλιτεχνικής δημιουργίας και της διαχείρισής της. Κατά γενική παραδοχή, από την άποψη της διαχείρισης, μια ευρύτερη αξιολόγηση του οικονομικού αντίκτυπου των πολιτιστικών δράσεων και προϊόντων αποτελεί το κλειδί για να αποκτήσουμε μια πληρέστερη εικόνα των πραγματικών επιπτώσεων του πολιτισμού στην τοπική κοινωνία και στο ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό σύστημα στο οποίο η τοπική κοινωνία ανήκει. Αυτό δεν πρέπει να συγχέεται μ αυτήν καθαυτήν τη δημιουργία του πολιτιστικού προϊόντος και τον ευρύτερο σοβαρό πολιτισμικό και κοινωνικό ρόλο του καλλιτέχνη-δημιουργού. Η οικονομική αξία της πολιτιστικής δημιουργίας εκτιμάται επίσης από τον βαθμό στον οποίο οι διάφοροι φορείς της εν λόγω κοινωνίας είναι πρόθυμοι να επενδύσουν στον πολιτισμό, είτε πρόκειται για δημόσιες υπηρεσίες είτε για ιδιωτικές εταιρείες που αναγνωρίζουν τις ουσιαστικές δυνατότητες του πολιτιστικού προϊόντος και της τέχνης με την ευρύτερη έννοια, και, γενικότερα, τα πραγματικά οφέλη τα οποία παρέχει ο πολιτισμός. Τα παραπάνω ζητήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν πλέον μόνο με στενή διεθνή συνεργασία. Διεθνείς οργανισμοί όπως ο Organization for Economic Cooperation and Development (OECD), η European Statistics (Eurostat) και η United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (Unesco), καθώς ακόμη και διάφορες άλλες επαγγελματικές ενώσεις και εθνικές Αρχές, συνεργάζονται πλέον προκειμένου να αξιοποιήσουν πλήρως τον πολιτισμό και να αποδώσουν μ αυτόν τον τρόπο τα μέγιστα για τη δημιουργική πολιτιστική δραστηριότητα στις οικονομίες και τις κοινωνίες μας. 5.4 Οι συνδέσεις Απόπειρες να συνδεθεί η ανάπτυξη των δημιουργικών-πολιτισμικών βιομηχανιών με τις τοπικές κοινότητες ή πόλεις πραγματοποιήθηκαν από διάφορες πλευρές ιδιαίτερα στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Δράσεις διαφορετικής εμβέλειας, από μικρή, όπως για παράδειγμα ένα τοπικό πολιτιστικό φεστιβάλ, μέχρι εξαιρετικά μεγάλη, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες, επιχειρήθηκαν έντονα να συνδεθούν με το τοπικό στοιχείο με ποικίλους τρόπους. Με τον τρόπο αυτόν, και λόγω της ενίσχυσης του παγκόσμιου ανταγωνισμού, η καινοτομία στον σχεδιασμό των υπηρεσιών δεν είναι απλώς επιθυμητή πλέον αλλά μάλλον υποχρεωτική. Ωστόσο, παρατηρείται γενικά μια έλλειψη συστηματικής προσέγγισης, η οποία να καλύπτει τον σχεδιασμό των υπηρεσιών του πολιτιστικού και δημιουργικού καλλιτεχνικού περιβάλλοντος. Η ανάπτυξη της λεγόμενης δημιουργικής-πολιτιστικής βιομηχανίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της τοπικής κοινωνίας, το ευρύτερο σύστημα του κράτους και του Δημοσίου, καθώς και με μια κρίσιμη προοπτική, η οποία αναδεικνύει ή όχι την πολιτιστική ανάπτυξη που μπορεί να υποστηριχθεί μέσω της πολιτιστικής πολιτικής (πολιτιστικής διπλωματίας, αν αναφέρεται ως δράση σε τρίτες χώρες). Η άνοδος της οικονομίας της γνώσης και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ της γνώσης και της δημιουργικότητας εν γένει, αποτελούν πλέον βάση για τη δημιουργική ανάπτυξη. Επιπλέον, η φύση της απασχόλησης στον τομέα των πολιτιστικών υπηρεσιών, αλλά και το μοντέλο οργάνωσης των πολιτιστικών προϊόντων και υπηρεσιών που προσφέρονται και παράγονται είναι καίρια ζητήματα. Το σύστημα το οποίο περιγράφεται διασυνδέεται πλήρως με τη δυναμική μιας νέας οικονομίας, η οποία εδράζεται όλο και περισσότερο σε μια βάση ενημέρωσης και ανταλλαγής πληροφοριών, παγκόσμιας και δικτυωμένης. Σε αντίθεση με το διεθνές εμπόριο, οι λεγόμενες πολιτιστικές βιομηχανίες «χρησιμοποιούν τη δημιουργικότητα, την πολιτιστική γνώση και την πνευματική ιδιοκτησία, για την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών με κοινωνική και πολιτιστική σημασία» (Foord, 2008, σελ. 95 Unesco, 2005). Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, υπήρξε μια προσπάθεια ενημέρωσης σε παγκόσμιο επίπεδο αναφορικά μ αυτήν την πολιτιστική πολιτική. Η πολιτιστική ανάπτυξη, η οποία αναπτύχθηκε ιδιαίτερα, παρά την ασαφή, αλλά υπαρκτή απειλή της παγκοσμιοποίησης, της διαδικτύωσης και του ψηφιακού πολιτισμού εν γένει απέναντι στην τοπική πολιτιστική ταυτότητα και τα πολιτιστικά δικαιώματα, αποτελεί γεγονός.
Στην πράξη, το γεγονός αυτό συνεπάγεται ότι, σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών, Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων (Πανεπιστημίων, Σχολών κ.λπ.) και κυβερνήσεων, η ιδιωτική πρωτοβουλία ταυτόχρονα με την κρατική μέριμνα και υποστήριξη, αναγνωρίζει ότι η νέα πραγματικότητα αποζητά νέες οπτικές και λύσεις, σχετικά με τις λεγόμενες πολιτιστικές βιομηχανίες, με την ευρεία χρήση του όρου. Αυτές οι ιδιωτικές και δημόσιες πολιτιστικές πλατφόρμες εντός της κοινωνίας, παράγουν πολιτισμό, γνώση και υλικό πλούτο, ενώ παράλληλα θεμελιώνουν την πολιτιστική ταυτότητα της κοινότητας μέσα στον παγκόσμιο ιστό. Οι εν λόγω πολιτιστικές μορφές, από τις πιο μικρές μέχρι τις πιο σύνθετες, απαρτίζουν μέρος της τοπικής κοινωνίας και οικονομίας, και δικαιολογημένα συνιστούν ταυτόχρονα αποδέκτες οικονομικών δράσεων, οι οποίες αποζητούν διαχείριση παράλληλα με τη διαχείριση του πολιτιστικού προϊόντος. 5.5 Το παράδειγμα του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Λονδίνου Το παράδειγμα του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Λονδίνου αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα πολιτιστικής δράσης η οποία, ενώ βασίζεται σε ένα διεθνές πολυπολιτισμικό περιβάλλον, προάγει μια ελληνική πολιτιστική βιομηχανία η οποία εδράζεται όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο (Εικόνα 5.3). Το στοιχείο της παγκοσμιοποίησης ζυμώνεται μέσα στην εθνική πολιτιστική ταυτότητα, και εξάγεται ένα πολιτιστικό προϊόν στον παγκόσμιο ιστό μέσα από έναν διεθνή κόμβο, με σκοπό να προωθηθεί όχι μόνο το πολιτιστικό προϊόν αυτό καθαυτό, αλλά και το γενικότερο θετικό πρόσωπο της Ελλάδας στο εξωτερικό, μέσα από τη σύγχρονη ελληνική κινηματογραφική δημιουργία, σε όλες της τις μορφές. Ένα σημαντικό ζήτημα, επομένως, στο παράδειγμα του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Λονδίνου είναι ο τοπικός του χαρακτήρας. Το Φεστιβάλ, με έδρα και πεδίο δράσης το Λονδίνο, έχει να αντιμετωπίσει πρακτικά θέματα που αναπόφευκτα σχετίζονται με τη Μεγάλη Βρετανία και την τοπική νομοθεσία, την τοπική γραφειοκρατία, το δεδομένο οικονομικοπολιτικό περιβάλλον του Λονδίνου και την ανταγωνιστική πολιτιστική δραστηριότητά του. Από την άλλη, ως φορέας με πολιτιστική δραστηριότητα εθνικού χαρακτήρα, έχει να αντιμετωπίσει και πρακτικά θέματα που προκύπτουν από την πολιτιστική δημιουργία στην Ελλάδα, καθώς επίσης και από την πολιτιστική δημιουργία ελληνικού ενδιαφέροντος από ολόκληρο τον κόσμο. Ταινίες και σενάρια έχουν κατατεθεί, άλλωστε, στο Φεστιβάλ από διάφορες χώρες, όπως από τις ΗΠΑ, την Αυστραλία, τη Γερμανία, την Κύπρο, τη Γαλλία, το Μεξικό και τη Νότια Αφρική. Πώς λύθηκαν τα παραπάνω ζητήματα, ώστε να λειτουργήσει αποτελεσματικά ο μηχανισμός του Φεστιβάλ; Η απάντηση δόθηκε σε τρία επίπεδα, μετά από σχετική ερευνητική δουλειά: με ένα τριπλό business plan, ένα για το τοπικό περιβάλλον του Λονδίνου, ένα για την Ελλάδα και ένα παγκόσμιο. Η μεγάλη γραφειοκρατία της Ελλάδας, η έλλειψη οικονομικών πλάνων και υποστήριξης ανάλογων projects από την ελληνική πολιτικοοικονομική πραγματικότητα, καθώς και η έλλειψη εμπειρίας σε ανάλογα projects, αντισταθμίστηκαν με τον τρόπο αυτόν με ένα τριπλό σχέδιο ταυτόχρονης λειτουργίας, που εφάρμοσε ό,τι καλύτερο ήταν διαθέσιμο από τεχνολογική και διαχειριστική άποψη εκείνη την εποχή (2007-2008) και εξελίχθηκε στο έπακρο στη συνέχεια. Δόθηκε από την αρχή ειδικό βάρος στη χρήση του Διαδικτύου και των νέων τεχνολογιών, πέρα από την ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που είχαν αρχίσει να εξελίσσονται πλέον. Στο πλαίσιο αυτό, δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στις νέες τεχνολογίες, όπως για παράδειγμα στις online business management platforms, στη νέα φιλοσοφία ενημέρωσης του κοινού και των επαγγελματιών του χώρου, καθώς και στη διαχειριστική υποστήριξη της όλης δράσης με νέες τεχνολογίες (π.χ. του τρόπου κατάθεσης των ταινιών ή του τρόπου πληρωμής για τις διάφορες συναλλαγές). Είναι από τις περιπτώσεις της απόλυτης σχεδόν προσαρμογής στα νέα δεδομένα, με αξιοποίηση όλων των νέων δυνατοτήτων που προσφέρονται. Για παράδειγμα, επιλέχθηκε το «work from home» business model, που εκμεταλλεύεται πλήρως τις νέες δυνατότητες της τεχνολογίας και δίνει την ευκαιρία σε συνεργάτες από διάφορα μέρη του κόσμου να εμπλακούν στη δημιουργική και διαχειριστική διαδικασία, και μάλιστα σε διαφορετικές ώρες και μέρες. Σε γενικές γραμμές, η επιτυχία του Φεστιβάλ που ξεκίνησε το 2008 και συνεχίζεται σταθερά κάθε χρόνο, παρά τις όποιες ενδεχόμενες αντιξοότητες στο ευρύτερο πλαίσιο της ελληνικής τοπικής κοινωνίας, στηρίζεται στο γεγονός ότι ήταν και παραμένει το «διεθνές σημείο συνάντησης για το ελληνικό φιλμ από όλον τον κόσμο», έχει αυτοδιαχείριση και αυτάρκεια, είναι πλήρως προσαρμοσμένο στις συνθήκες της πόλης του Λονδίνου, και πλήρως εναρμονισμένο, αφενός με τις παγκόσμιες τεχνολογικές και κινηματογραφικές εξελίξεις, και, αφετέρου, με τις τοπικές εξελίξεις στην Ελλάδα, παρακολουθώντας παράλληλα την ανάπτυξη της ελληνικής πολιτιστικής βιομηχανίας. Είναι χαρακτηριστικό το σχόλιο του Γραφείου Τύπου της Πρεσβείας της Ελλάδος στο Λονδίνο για το εν λόγω Φεστιβάλ: «αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα πολιτιστικής διπλωματίας της χώρας, στη Μεγάλη Βρετανία».
Εικόνα 5.3 Αφίσα του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Λονδίνου του 2016 (πηγή: Χρήστος Προσύλης) Ασκήσεις / Ερωτήσεις Κατανόησης Από το 2016, η Διεύθυνση του Φεστιβάλ αποφάσισε να αλλάξει εποχή διενέργειας της πολιτιστικής δράσης. Έτσι από τον Οκτώβριο ή τον Νοέμβριο κάθε έτους, μεταφέρεται τον Μάιο. Περιγράψτε δύο ή τρεις από τις πιο σημαντικές αλλαγές, που κατά τη γνώμη σας, ενδεχομένως θα πρέπει να λάβει υπόψη η Καλλιτεχνική Διεύθυνση του Φεστιβάλ, σε σχέση με την πολιτιστική διαχείριση της δράσης. Οι αλλαγές αυτές, θα πρέπει να εστιάζουν σε θέματα που αφορούν: α) την Ελλάδα, β) το Λονδίνο και γ) τον Παγκόσμιο Ιστό.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία Bennett, T. (1999). Culture: A Reformer s Science. Sydney: Allen and Unwin. Bilton, C. (2007). Management and Creativity: from Creative Industries to Creative Management. Malden MA: Blackwell. Γκαντζιάς, Γ. (2010). Πολιτιστική Πολιτική, Χορηγία και Κοινωνική Εταιρική Ευθύνη. Αθήνα: Παπασωτηρίου. Caves, R. E. (2000). Creative Industries: Contracts between Art and Commerce. Cambridge and London: Harvard University Press. Craik, J. (2007). Re-Visioning Arts and Cultural Policy: Current Impasses and Future Directions. Canberra: ANU Press. Florida, R. (2002). The Rise of the Creative Class. And How It's Transforming Work, Leisure and Everyday Life. New York: Basic Books. Foord, J. (2008). Strategies for creative industries: an international review. Creative Industries Journal Vol. 1, No 2, 91-113. doi: 10.1386/cij.1.2.91/1 Gielen, P. (2013). Creativity and other Fundamentalisms. Amsterdam: Mondriaan Fund. Hesmondhalgh, D. (2007). The Cultural Industries (2 nd ed.). London: SAGE. Howkins, J. (2001). The Creative Economy: How People Make Money From Ideas. London: Penguin. Karaiskou, V. (Υπό εκτύπωση). Uses and Abuses of culture: Greece 1974-2010. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing. Τζανάκης, Δ. (2015). Εξωτερική πολιτική: Η πολιτιστική διάσταση και η περίπτωση της Ελλάδας. Στο Σ. Αντωνιάδου, Ε. Μαυραγάνη & Ι. Πούλιος (Επιμ.), Πολιτισμός και Προοπτική: Η Σημασία της Στρατηγικής σε Τέσσερις Τομείς του Πολιτισμού (σελ. 41-51). Αθήνα: Καστανιώτης. Towse, R. (2002). Review of the book Creative Industries: Contracts between Art and Commerce, by R. E. Caves. Journal of Political Economy, 110, 234-237. Unesco. (2005). Asia-Pacific Creative Communities: a Strategy for the 21st Century. The Jodhpur Initiatives. Bangkok: Unesco Bangkok. Van Heur, B. (2010). Creative Networks and the City: towards a Cultural Political Economy of Aesthetic Production. Bielefeld: Transcript Verlag. Yúdice, G. (2003). The Expediency of Culture: Uses of Culture in the Global Era. Durham and London: Duke University Press. Zukin, S. (2014, 24 Ιανουαρίου). Postcard-perfect: the big business of city branding. The Guardian. Ανακτήθηκε 15 Μαΐου, 2015, από http://www.theguardian.com/cities/2014/may/06/postcard-perfectthe-bigbusiness-of-city-branding.