ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΓΝΠ: ΜΗΧΑΝΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΦΑΚΕΛΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Ι. ΖΕΡΙΚΙΩΤΗΣ Διπλ. ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΑ 2007

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΓΝΠ: ΜΗΧΑΝΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΦΑΚΕΛΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 1. Παλληκαράκης Νικόλαος, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής ΠΠ (επιβλέπων) 2. Παναγιωτόπουλος Ηλίας, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής ΠΠ (συνεπιβλέπων) 3. Κουτσούρης Δημήτριος, Καθηγητής ΕΜΠ ΠΑΤΡΑ 2007 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 5 2. ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 6 3. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ... 7 3.1 Επισκόπηση της παρούσας καθημερινότητας στους φορείς υγείας: Ανάγκη για χρήση τεχνολογιών μηχανοργάνωσης... 7 3.2 Υπάρχουσα κατάσταση στην Ελλάδα σε σχέση με την συλλογή και ψηφιακή καταγραφή ιατρικών δεδομένων..... 8 3.2.1 Μελλοντικές εξελίξεις...13 3.3 Δυσκολίες εφαρμογής πληροφοριακών συστημάτων τρόποι επίλυσης των προβλημάτων...16 4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ...18 4.1 Ταυτότητα εφαρμογής ΙCS (integrated care solutions)...18 4.2 Δομή φόρμες...21 4.3 Κωδικοποιήσεις...23 4.4 Διαδικασίες κλινικής που καλύπτονται από το ICS...26 4.4.1 Εξωτερικά Ιατρεία...27 4.4.2 Επείγοντα περιστατικά...28 4.4.3 Απογευματινά ιατρεία...30 4.4.4 Νοσηλεία εσωτερικού ασθενή...32 4.5 Τοπογραφία εγκαταστάσεων...36 5. ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΤΟΥ ΠΓΝΠ...38 5.1 Οργάνωση κλινικής παροχή υπηρεσιών υγείας...38 5.1.1 Στατιστικά στοιχεία...40 5.2 Τυπικό περιβάλλον δημόσιου Νοσοκομείου Ιδιάζουσες συνθήκες πραγματικότητας (δύσκολο περιβάλλον, αλλαγή συνηθειών)...48 5.3 Στόχοι κλινικής...51 5.4 Οργάνωση κλινικής τμήμα τήρησης ηλεκτρονικού αρχείου...52 5.4.1 Καθήκοντα αρμοδιότητες...54 5.4.2 Υλικοτεχνική υποδομή...56 6. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ...58 3

6.1 Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Υγείας...58 7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...61 8. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...62 8.1 Τεχνικό παράρτημα 1...62 8.2 Τεχνικό παράρτημα 2...65 8.3 Τεχνικό παράρτημα 3:...67 9. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ...73 4

1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα διπλωματική εργασία αποτελεί μέρος των υποχρεώσεων μου για τη λήψη διπλώματος στο πρόγ3ραμμα μεταπτυχιακών σπουδών στη Βιοϊατρική Τεχνολογία που συνδιοργανώνουν το τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών με τα τμήματα Μηχανολόγων Μηχανικών και Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου. Στο διάστημα που παρακολουθούσα τις διαλέξεις, συνεργαζόμουν παράλληλα με την Ορθοπαιδική κλινική του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Πατρών. Την περίοδο εκείνη η κλινική είχε συνάψει συμφωνία με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας για την εγκατάσταση συστήματος μηχανογράφησης των διαδικασιών της, με έμφαση στα ιατρικά δεδομένα και το φάκελο υγείας του ασθενή. Η έναρξη της συνεργασίας ταυτίστηκε με τη φάση της ανάλυσης των απαιτήσεων των χρηστών, ενώ ακολούθησε η εγκατάσταση του συστήματος, οι βελτιώσεις, η εκπαίδευση των χρηστών και η δημιουργία και οργάνωση ενός εσωτερικού τμήματος στην κλινική που θα αναλάμβανε να είσαγει τον μεγαλύτερο όγκο της πληροφορίας που παράγεται καθημερινά. Ο σκοπός για τον οποίο γράφτηκε ήταν η αποτύπωση όλων των ενεργειών. Δοθήσης της ευκαιρίας επιθυμώ να εκφράσω τις θερμότερες των ευχαριστιών μου στον πνευματικό μου πατέρα, Καθηγητή Ηλία Χ. Παναγιωτόπουλο, καθηγητή της Ορθοπαιδικής κλινικής του ΠΓΝΠ για την στήριξη, την καθοδήγηση, τη συμπαράσταση και τα εφόδια που μου έχει πρσφέρει όχι μόνο σε εκπαιδευτικά θέματα, αλλά και σε αποφάσεις ζωής. Να σημειώσω ότι ο καθηγητής Παναγιωτόπουλος είναι ο εμπνευστής της πρωτοποριακής προσπάθειας που έγινε στην κλινική για τη μηχανοργάνωση της, κόντρα στην παραδοσιακή αδράνεια των δημοσίων οργανισμών και των διοικήσεων τους. Ευχαριστώ ακόμα τον καθηγητή Παλληκαράκη Νικόλαο για την άψογη συνεργασία και καθοδήγηση καθ όλη το διάστημα που παρακολούθησα το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Βιοϊατρική Τεχνολογία. 5

2. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η μηχανοργάνωση των φορέων υγείας αποτελεί προαπαιτούμενο για τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών τους ως προς τους πολίτες. Αν και η διεργασία έχει καθυστερήσει σημαντικά, φαίνεται πως οι εμπλεκόμενοι έχουν αντιληφθεί τη σπουδαιότητα της και πλέον ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη προγράμματα προς αυτή την κατεύθυνση. Η ορθοπαιδική κλινική του ΠΓΝΠ, αποτελεί υπόδειγμα στο συγκεκριμένο τομέα καθώς ήδη από δεκαετίας έχει ηλεκτρονικό αρχείο με βασικά στοιχεία των ασθενών που νοσηλεύτηκαν, ενώ το 2005 πήγε ένα βήμα παραπέρα και επέκτεινε τη μηχανοργάνωση της με ηλεκτρονικό φάκελο υγείας ασθενή, εντάσοντας και τις απεικονιστικές εξετάσεις. Στο παρόν κείμενο στην εισαγωγή γίνεται μια ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης και μια λεπτομερής περιγραφή των προγραμμάτων που βρίσκονται σε εξέλιξη σχετικά με το θέμα. Δίνεται μια εξήγηση για την υστέρηση που έχει παρουσιαστεί και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν ανάλογα εγχειρήματα. Στην ενότητα 4 περιγράφεται σε γενικές γραμμές η εφαρμογή (λογισμικό) που εγκαταστάθηκε στην ορθοπαιδική κλινική και πως αυτή μηχανογραφεί της λειτουργικές διαδικασίες που ακολουθούνται στην καθημερινότητα του τμήματος. Στην επόμενη ενότητα η αναφορά εστιάζει περισσότερο στο μικρόκοσμο της κλινικής. Μιλάει με στατιστικά στοιχεία για το προσφερόμενο έργο της και ουσιαστικά αναλύει τον τρόπο με τον οποίο έγνε η εφαρμογή της μηχανοργάνωσης. Πώς ξεπεράστηκαν προβλήματα, τι χειρισμοί έγιναν με το προσωπικό, τι διαρθωτικές αλλαγές έγιναν ώστε να δημιουργηθεί ένα νέο τμήμα που ανέλαβε να κάνει το data entry. Η συνέχεια είναι με τις προοπτικές εξέλιξες οι οποίες χάρη σε μια θετική συγκυρία φαντάζουν εξαιρετικά ευοίωνες και στο τέλος παραθέτονται κάποια τεχνικά παραρτήματα που αφορούν περισσότερο το προσωπικό της κλινικής κι έχουν στόχο τη μετάδοση γνώσεων που θα βοηθήσουν στην εύρυθμη λειτουργία. 6

3. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ 3.1 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΥΓΕΙΑΣ: ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΜΗΧΑΝΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Ανά την ελληνική επικράτεια οι φορείς υγείας είναι δύο ταχυτήτων. Από τη μία πλευρά τα μεγάλα νοσοκομεία και από την άλλη τα νοσοκομεία μικρών περιφερειακών πόλεων, τα κέντρα υγείας και τα περιφερειακά ιατρεία. Τα πρώτα κινούνται σε ταχείς ρυθμούς. Μεγάλο πλήθος πολιτών προστρέχει για να εξυπηρετηθεί με κατώτερα του αναμενόμενου αποτελέσματα. Η παρατήρηση δεν αφορά αυτή καθ αυτή τη θεραπεία καθώς και αξιόλογο επιστημονικό προσωπικό στελεχώνει τα νοσοκομεία και εκπτώσεις από το ασφαλιστικό σύστημα δεν γίνονται στη χρήση υγειονομικών υλικών και φαρμάκων. Το πρόβλημα είναι στη γραφειοκρατία, στους χρόνους αναμονής, στην αδυναμία εξυπηρέτησης. Στο προσωπικό δεν παρέχονται τα κατάλληλα εργαλεία δουλειάς με αποτέλεσμα μεγάλος χρόνος να χάνεται για αναζήτηση δεδομένων, ενημέρωση και προσπάθεια συντονισμού. Επιπλέον δεδομένες θεωρούνται και οι ελλείψεις σε ανθρώπινους και υλικοτεχνικούς πόρους. Τελικό αποτέλεσμα, η δυσαρέσκεια και ο εκνευρισμός για το «σύστημα» από πολίτες και το προσωπικό στελέχωσης. Από την άλλη πλευρά οι περιφερειακοί φορείς υγείας. Χαρακτηριστική είναι η αδυναμία τους να εξυπηρετήσουν μεγάλο ποσοστό των περιστατικών τους, ώστε να αναγκάζονται να τα προωθούν προς τα μεγαλύτερα νοσοκομεία εντείνοντας τα ήδη μεγάλα προβλήματα των τελευταίων λόγω του συνωστισμού. Το βασικό πρόβλημα κι εδώ είναι η έλλειψη πόρων όχι μόνο ποσοτική (όπως στην πρώτη περίπτωση) αλλά κυρίως ποιοτική αφού σε πολλές περιπτώσεις απουσιάζουν συγκεκριμένες ειδικότητες προσωπικού και βασική υλικοτεχνική υποδομή. Κοινός παρονομαστής των δύο περιπτώσεων είναι οι ελλείψεις, έμμεσα εντεινόμενες από το χαμηλό επίπεδο οργάνωσης που προκαλεί τη σπατάλη ανθρώπινων και υλικών πόρων. Αιτίες μεταξύ άλλων είναι οι ασυνέχειες στο διαχειριστικό κομμάτι (οι διοικήσεις εναλλάσσονται σε χρονικά διαστήματα 7

που δεν επιτρέπουν την χάραξη σταθερής πολιτικής και την ολοκλήρωσής της), η ραγδαία ανάπτυξη του χώρου της υγείας και των αναγκών του, η έλλειψη οικονομικών πόρων η οποία ανατροφοδοτείται από την ανεπαρκή οργάνωση, που οδηγεί σε άλογη χρήση πόρων κι έτσι σχηματίζεται ένας φαύλος κύκλος. Σε αυτό το τελευταίο έρχεται να προστεθεί και η προβληματική αποπληρωμή χρεών προς τους φορείς υγείας από ασφαλιστικούς φορείς οι οποίοι μέσα από τις δικές τους αδυναμίες (δημογραφικό πρόβλημα, διοικητική ανεπάρκεια) αδυνατούν να φανούν συνεπείς απέναντι στις υποχρεώσεις τους. Το προσωπικό κάθε τύπου (ιατρονοσηλευτικό, διοικητικό, τεχνικό, κλπ) και βαθμίδας που στελεχώνει τους φορείς παίζει κι αυτό σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της όλης κατάστασης. Κάποιοι ασκούν τα καθήκοντα τους πιστά και πολλές φορές μάλιστα υπερβάλλουν εαυτό σε ένα αντικειμενικά δύσκολο κι επικίνδυνο εργασιακό περιβάλλον (ίσως εδώ βρίσκεται η απάντηση για το πως συνεχίζει να αποδίδει το οικοδόμημα της υγείας) και των υπολοίπων που ακολουθούν πιο τυπική συμπεριφορά. 3.2 ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ. Η εξέλιξη των υπολογιστικών συστημάτων στον χώρο της υγείας υπήρξε αρκετά αργή σε σχέση με την διείσδυση των συστημάτων αυτών στις επιχειρήσεις και στη βιομηχανία. Υπάρχουν πολλές αιτίες για αυτήν την καθυστέρηση, ανάμεσα στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η έλλειψη επενδύσεων, πολιτικής θέλησης, η αδυναμία της αγοράς να καλύψει τις απαιτήσεις των ιδρυμάτων, καθώς και η έλλειψη ή η πολύ αργή υιοθέτηση προτύπων. Επιπλέον υπάρχουν προβλήματα που σχετίζονται ειδικά με τον χώρο της υγείας, όπως η πολυπλοκότητα των ιατρικών δεδομένων, προβλήματα με την είσοδο των δεδομένων, θέματα ασφάλειας και 8

εμπιστευτικότητας σε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, η έλλειψη σε πολλές χώρες ενός κωδικού που να αντιστοιχεί με τρόπο μοναδικό σε κάθε έναν ασθενή (unique patient identifier), και η γενικότερη έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τα πλεονεκτήματα αλλά και τους κινδύνους των πληροφοριακών συστημάτων στην υγεία. Στις μέρες μας, όμως, γίνεται ολοένα και περισσότερο κοινή η πεποίθηση ότι το επίπεδο ανάπτυξης των συστημάτων πληροφορικής που χρησιμοποιούνται σε ένα νοσοκομειακό ίδρυμα, δεν αποτελεί απλώς μία τεχνολογική πολυτέλεια η μία απλή διευκόλυνση, αλλά ότι συνδέεται άμεσα με το επίπεδο της παρερχομένης περίθαλψης. Σαν αποτέλεσμα αυτής της συνειδητοποίησης, η ανάπτυξη και η εφαρμογή τέτοιων συστημάτων προωθείται πλέον από όλους τους παράγοντες που σχετίζονται με την λειτουργία των νοσοκομείων και υπάρχει έντονη ερευνητική δραστηριότητα που σχετίζεται με το θέμα αυτό. Ακολουθεί επισκόπηση της κατάστασης όσο αφορά την εισαγωγή πληροφοριακών συστημάτων στην υγεία στην Ελλάδα. Αν και η εξέλιξη των συστημάτων έχει καθυστερήσει σημαντικά στην χώρα μας ελάχιστα υπάρχουν που να λειτουργούν αποδοτικά τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει μία εντατική προσπάθεια εκσυγχρονισμού του συστήματος της δημόσιας υγείας στην οποία θεμελιώδη ρόλο κατέχει η ανάπτυξη πληροφοριακών συστημάτων που αποσκοπούν στην διασύνδεση των ιδρυμάτων και την υποστήριξη των διοικητικόοικονομικών λειτουργιών. Η προσπάθεια ανάπτυξης της χρήσης εφαρμογών Τεχνολογίας Πληροφορικής και Επικοινωνίας (Τ.Π.Ε.) στη χώρα μας στον χώρο των Νοσοκομείων άρχισε με την έγκριση, το 1985, των Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων (Μ.Ο.Π.) και συνεχίστηκε με τα έργα του Β Κ.Π.Σ.. Κεντρικό σημείο αναφοράς των μέχρι σήμερα δράσεων, αποτέλεσε η προσπάθεια για εισαγωγή πληροφοριακών συστημάτων στα Νοσοκομεία της χώρας. Στα πλαίσια του Β Κ.Π.Σ οι σχετικές παρεμβάσεις ήταν μικρής κλίμακας και περιορίστηκαν στο επίπεδο του σχεδιασμού(«διαλειτουργικότητα Πληροφοριακών Συστημάτων στην Υγεία, Πρόνοια και Κοινωνική Ασφάλιση: προοπτικές και ανάγκες τελικών χρηστών.» Φεβρουάριος 2005, E business Forum, Ομάδα Εργασίας Ζ3) 2. Πιο συγκεκριμένα εκπονήθηκαν («Συμπλήρωμα Προγραμματισμού: Τεχνικό Δελτίο Μέτρου 2.7», Κοινωνία της Πληροφορίας, 3η Επιτροπή Παρακολούθησης του Ε.Π. ΚτΠ, 8/12/2003) 3 : 9

Ένα σύνολο μελετών για την κωδικοποίηση ταξινόμηση ιατρικών δεδομένων. Οι κωδικοποιήσεις αυτές, πέρασαν από μια συστηματική διαδικασία ελέγχων από ιατρικές εταιρίες και επιστημονικούς συλλόγους και δοκιμάζεται η χρήση τους στο πληροφοριακό σύστημα που έχει εγκατασταθεί στο πιλοτικό Νοσοκομείο «Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ». Ένα σύνολο προδιαγραφών για τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και τη λειτουργία πληροφοριακών συστημάτων στο χώρο της υγείας. Οι προδιαγραφές αυτές χρησιμοποιήθηκαν κατά βάση στα έργα του Β' Κ.Π.Σ., αλλά μπορούν να αξιοποιηθούν, μετά από κατάλληλη επικαιροποίηση και στο Γ' Κ.Π.Σ. Επιχειρησιακό σχέδιο για την εφαρμογή τηλεϊατρικών υπηρεσιών σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας ή περιοχές µε ανεπαρκή νοσοκομειακή υποστήριξη. Το σχέδιο ανέδειξε τα αναγκαία θεσμικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν, ώστε να δημιουργηθεί μια πρώτη κρίσιμη μάζα χρηστών και να διευκολυνθεί η παραγωγική χρήση συστημάτων τηλεϊατρικής. Για την εκπαίδευση του προσωπικού στην πληροφορική, ενέργεια περιορισμένης κλίμακας, που αφορούσε µόνο βασική εκπαίδευση στη χρήση των υπολογιστών και γενική εισαγωγή στη θεωρία των πληροφοριακών συστημάτων Νοσοκομείων. Συγκεκριμένα, εκπαιδεύθηκαν συνολικά 740 άτομα, εκ των οποίων το 50% ήταν νοσηλευτικό προσωπικό, 30% ιατρικό, 10% διοικητικό και το υπόλοιπο 10% βοηθητικό προσωπικό (ο αριθμός των εκπαιδευομένων αντιστοιχεί σε ποσοστό < 1% του συνόλου των εργαζομένων στον τομέα της υγείας). Ορισμένα δημόσια νοσοκομεία διαθέτουν αποσπασματικές εφαρμογές (συνήθως υλοποιημένες από περισσότερες από 1 εταιρείες) με αποτέλεσμα η έννοια της μηχανοργάνωσης στις περισσότερες των περιπτώσεων να αφορά την ηλεκτρονική έκδοση έγγραφων ή στην καλύτερη περίπτωση η μηχανογραφική κάλυψη του λογιστηρίου και των αποθηκών. Τα ιδιωτικά νοσοκομεία που λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια έχουν προχωρήσει σε κάποιες επενδύσεις κυρίως όμως στο διαχειριστικοοικονομικό κομμάτι και σε μικρότερο βαθμό στο ιατρονοσηλευτικό. 10

Οι νέες υπηρεσίες που προσφέρονται καλύπτουν ανάγκες διαχείρισης τόσο διαχειριστικών και οικονομικών όσο και ιατρικών δεδομένων. Τα πληροφοριακά αυτά συστήματα δίνουν την δυνατότητα αυτοματοποίησης μεγάλου αριθμού διαδικασιών (π.χ. χρεώσεων, παραγγελιοδοσίας / αποτελέσματα, κλπ. ) ενώ ταυτόχρονα επιτρέπουν την μηχανογραφική διαχείριση του φακέλου του ασθενούς (Electronic Patient Record EPR). Το τελευταίο επιτυγχάνεται μέσω των λεγόμενων Κλινικών Πληροφοριακών Συστημάτων (Clinical Information Systems) που δίνουν την δυνατότητα μηχανογραφικής παρακολούθησης του συνόλου της ιατρικής πληροφορίας ενός ασθενή συμπεριλαμβανομένων του ιστορικού, στοιχείων κλινικής εξέτασης, αποτελεσμάτων παρακλινικών εξετάσεων, στοιχεία απεικονιστικών εξετάσεων, πορίσματα και διαγνώσεις, κλπ. Σημαντική προϋπόθεση στην διαχείριση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, όπως είναι τα ιατρικά δεδομένα, αποτελεί η διασφάλιση του ιατρικού απορρήτου και η προστασία των προσωπικών δεδομένων που επιτυγχάνεται μέσω συστημάτων και τεχνικών ιεραρχικής πρόσβασης στα δεδομένα σύμφωνα με το "ρόλο" κάθε χρήστη στην ροής εργασίας εντός του νοσοκομείου. Το 2001 πραγματοποιήθηκε μία έρευνα σχετικά με την διείσδυση των πληροφοριακών συστημάτων στα δημόσια νοσοκομεία της Ελλάδας (Βαγγελάτος 2002) 3. Η έρευνα αυτή έδειξε ότι Όσον αφορά τον εξοπλισμό η αναλογία σταθμών εργασίας ανά κλίνη, είναι 1 ανά 10. Δηλαδή περίπου 27 σταθμοί εργασίας ανά νοσοκομείο. Τα περισσότερα νοσοκομεία έχουν υλοποιήσει εφαρμογές διοικητικού χαρακτήρα, οι οποίες καλύπτουν επαρκώς τις λειτουργίες των διοικητικών τμημάτων (βλ πίνακα 1). Σχεδόν τα μισά νοσοκομεία έχουν υλοποιήσει εφαρμογές κλινικού χαρακτήρα, ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις οι εφαρμογές είναι αυτόνομες, και δεν υπάρχει ολοκλήρωση με τις διοικητικές και εργαστηριακές εφαρμογές. Επιπλέον η κάλυψη των αναγκών είναι σχετικά χαμηλή. Λιγότερο από το ένα τρίτο των νοσοκομείων έχει υλοποιήσει εργαστηριακές εφαρμογές. Ωστόσο στα νοσοκομεία που υπάρχουν αυτές, το ποσοστό κάλυψης των διαδικασιών είναι αρκετά υψηλό. Στις 11

περισσότερες περιπτώσεις καλύπτονται οι ανάγκες των τριών κεντρικών εργαστηρίων (Βιοχημικό, Μικροβιολογικό, Αιματολογικό) Η στελέχωση των τμημάτων πληροφορικής των νοσοκομείων είναι ανεπαρκής. Η έρευνα έδειξε πως σε σύνολο 112 νοσοκομείων, υπήρχαν μόλις 48 υπάλληλοι, με πτυχίο ανώτατης σχολής, 37 εργαζόμενοι με πτυχίο τεχνικής σχολής, και 141 με τεχνικό δίπλωμα. Εφαρμογές Πληροφοριακών Αριθμός Νοσοκομείων Συστημάτων (επι συνόλου 112) Ποσοστό % Διοικητικές (AS) 92 82% Κλινικές (CIS) 49 44% Εργαστηριακές (LIS) 32 29% Ραδιολογίας (RIS) 2 2% Πίνακας1 : Εφαρμογές πληροφοριακών συστημάτων στα ελληνικά νοσοκομεία (πηγή Βαγγελάτος 2002) 3 Τα στοιχεία που δίνει η Κοινωνία της Πληροφορίας 4, συμβαδίζουν με τα αποτελέσματα της προαναφερθείσας έρευνας. Το 80% των Νοσοκομείων διαθέτει Τμήμα Πληροφορικής & Οργάνωσης. Τα τμήματα όμως αυτά σε πολύ μικρό ποσοστό είναι επαρκώς στελεχωμένα και εν δυνάμει αποτελούν το βασικό κέντρο ανάπτυξης της πληροφορικής στα Νοσοκομεία. Η αναλογία σταθμών εργασίας ανά Νοσοκομείο είναι κατά μέσο όρο 25:1. Η αναλογία αυτή αυξάνεται κατά πολύ στην περίπτωση των Νοσοκομείων άνω των 300 κλινών (80:1), ενώ μειώνεται εντυπωσιακά για μικρά Νοσοκομεία κάτω των 100 κλινών (6:1) Από το σύνολο των εφαρμογών που έχουν εγκατασταθεί στα Νοσοκομεία, περίπου το 80% αφορούν κάλυψη καθαρά διοικητικών λειτουργιών. 4. Η Κοινωνία της Πληροφορίας Α.Ε. είναι εταιρία που λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος, κατά τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας και δεν έχει βιομηχανικό ή εμπορικό χαρακτήρα. Βασικός σκοπός της εταιρίας είναι η υποστήριξη των τελικών δικαιούχων του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας". Συγκεκριμένα, η εταιρία υποστηρίζει την υλοποίηση των δράσεων που χρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα με ποικίλους τρόπους. 12

Το 40% των Νοσοκομείων διαθέτει πλήρη διοικητικό οικονομικά συστήματα που αξιοποιούνται παραγωγικά. Ελάχιστα Νοσοκομεία (κάτω του 5%) έχουν εγκατεστημένο πλήρες κύκλωμα διοικητικών και ιατρικών εφαρμογών. Κανένα νοσοκομείο δεν έχει ολοκληρώσει τις απαραίτητες υποδομές ώστε να προσφέρει ολοκληρωμένες υπηρεσίες email και πρόσβασης στο Διαδίκτυο στο σύνολο του προσωπικού του. Το 15% των Νοσοκομείων διαθέτει επίσημη παρουσία (ιστοσελίδα) στο διαδίκτυο, είτε συνολικά είτε σε επίπεδο κλινικής. Το περιεχόμενο των ιστοσελίδων αυτών είναι στις περισσότερες περιπτώσεις πληροφοριακό. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε, πως παρατηρείται μία μεγάλη ανομοιομορφία, στο επίπεδο των πληροφοριακών συστημάτων στα νοσοκομεία της χώρας μας. Το επίπεδο αυτό φαίνεται πως είναι ευθέως ανάλογο της ύπαρξης ενός σωστά στελεχωμένου τμήματος πληροφορικής. Τα νοσοκομεία που έχουν το κατάλληλο προσωπικό, υπήρξαν πιο αποτελεσματικά στις συνεργασίες τους με το Υπουργείο Υγείας, και παρουσίασαν γενικότερα υψηλότερο επίπεδο στην χρήση και υλοποίηση των τεχνολογιών της πληροφορικής. (Βαγγελάτος 2002) 3 3.2.1 ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Στο πλαίσιο του Γ Κ.Π.Σ. συνεχίζεται το έργο του εκσυγχρονισμού στον τομέα της Υγείας. Οι σχετικές δραστηριότητες περιλαμβάνονται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υγεία και Πρόνοια 20002006» του υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης 5. Πιο συγκεκριμένα για τις δράσεις που σχετίζονται με την πληροφορική, προβλέπεται πως το σύνολο των μέτρων παρέμβασης του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Υγείας και Πρόνοια», στηρίζεται σε αντίστοιχες δράσεις του τομέα της Κοινωνίας της Πληροφορίας, όπως αυτές περιλαμβάνονται στο αντίστοιχο Επιχειρησιακό Σχέδιο 4. 13

Μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας», προβλέπονται δράσεις συνολικού προϋπολογισμού 110 εκατ. (πίνακας 2) για την υποστήριξη της ανάπτυξης των πληροφοριακών συστημάτων υγείας. Οι βασικές δράσεις αυτές εντάσσονται στον άξονα προτεραιότητας 2, «Εξυπηρέτηση του Πολίτη και Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής» 6 και ομαδοποιούνται σε δύο μέτρα. Μέτρο 2.6: «Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας στην Υγεία και Πρόνοια». Μέτρο 2.7: «Κατάρτιση και Θεσμικά μέτρα στην Υγεία και Πρόνοια». ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Εκατ Πληροφοριακά συστήματα για την υποστήριξη των Πε.Σ.Υ.Π. Ολοκλήρωση εισαγωγής τεχνολογιών πληροφορικής σε Μονάδες Υγείας Ανάπτυξη ασφαλούς δικτύου δεδομένων Οριζόντια κεντρικά έργα (τυποποίηση πληροφορικής όπως πλάισιο εισαγωγής κωδικοποιήσεων, πολιτικές ασφάλειας, Χάρτης Υγείας και Πρόνοιας, ειδικά μητρώα, portals. Πανελλήνια δίκτυα υγείας (Αιμοδοσία Μεταμοσχεύσεις) 72.1 7.6 Ανάπτυξη Τ.Π.Ε. στα Στρατιωτικά Νοσοκομεία «Φίλιππος» 8.5 Συστήματα Πληροφορικής στην Πρόνοια και Ψυχική Υγεία 4.5 ehealth forum 3.2 Πιλοτικά έργα εφαρμογές τεχνολογιών αιχμής όπως smart cards, 8.4 τηλεϊατρική και με έντονη περιφερειακή διάσταση υλοποίησης Δράσεις Δημοσιότητας, κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού στα Πληροφοριακά συστήματα 5.5 ΣΥΝΟΛΟ 109.8 Πίνακας 2 : Δράσεις του Ε.Π. Κοινωνία της Πληροφορίας στον τομέα της Υγείας και Πρόνοιας 4 14

Οι χρηματοδοτούμενες δράσεις αφορούν τόσο σε νέα πληροφοριακά συστήματα όσο και σε υποστηρικτικές δράσεις για τη βελτίωση της αποδοχής και υποδοχής των πληροφοριακών συστημάτων. Καταρχήν θα αξιοποιηθεί η υπάρχουσα τεχνογνωσία σε πληροφοριακά συστήματα που υπάρχουν και χρησιμοποιούνται παραγωγικά σε φορείς του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, στρατιωτικά νοσοκομεία ή του τρίτου τομέα. Οι νέες υποδομές που θα χρηματοδοτηθούν μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας», θα δρουν συμπληρωματικά σε υπάρχουσες και θα καλύπτουν κενά ή νέες και εξειδικευμένες ανάγκες. Ταυτόχρονα θα γίνουν οι απαιτούμενες αλλαγές οργανωτικού χαρακτήρα στο ΕΣΥ με επίκεντρο τον ασθενή και χρήστη υπηρεσιών. (Καλογήρου 2003) 4 Ενδιαφέρον παρουσιάζει η προσπάθεια ποσοτικοποίησης των στόχων των μέτρων του επιχειρησιακού προγράμματος της ΚτΠ. Τα τεχνικά δελτία των μέτρων 2.6 και 2.7, περιλαμβάνουν μία σειρά δεικτών, που στοχεύουν στο να αποτυπωθούν τα κυριότερα μετρήσιμα χαρακτηριστικά των πληροφοριακών συστημάτων υγείας, όπως ο αριθμός των σταθμών εργασίας που υπάρχουν στα δημόσια νοσοκομεία και τα κέντρα υγείας, ο αριθμός των μονάδων υγείας που διασυνδέονται, το ποσοστό των εργαζομένων που διαθέτουν βασικές δεξιότητες στην τεχνολογίες της πληροφορίας, κ.α. Τα μεγέθη που αναφέρονται είναι ιδιαίτερα αισιόδοξα, καθώς στόχος ήταν μέχρι το 2006 ο αριθμός των ΠΕΣΥ που διαθέτουν πληροφοριακά συστήματα να έχουν αυξηθεί από 0 σε 17, ο αριθμός των Μονάδων Υγείας που διασυνδέονται στο σύστημα να φτάνει τους 320, ενώ το ποσοστό του επιστημονικού και διοικητικού προσωπικού που αξιοποιεί τηλεματικές υποδομές υγείας για πρόβλεψη, διάγνωση και θεραπεία, να έχει ανέβει από 0 σε 100%. Αν και μία αλλαγή τόσο μεγάλης κλίμακας είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί στην πράξη, Τα μεγέθη αυτά αποτελούν ένδειξη ότι τα διοικητικά στρώματα της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα, αναγνωρίζουν σταδιακά, ολοένα και περισσότερο, την σπουδαιότητα των πληροφοριακών συστημάτων υγείας, και ότι μορφοποιείται η απαραίτητη πολιτική βούληση πάνω στην οποία θα θεμελιωθεί η ανάπτυξη και εφαρμογή των συστημάτων αυτών. Σήμερα αρχές του 2007 οι στόχοι που έχουν τεθεί δεν έχουν επιτευχθεί. Τα έργα βρίσκονται σε διάφορες φάσεις αλλά καμία ΔΥΠε δεν βρίσκεται 15

ακόμα σε πλήρη παραγωγική λειτουργία όσο αναφορά τη μηχανοργάνωση των φορέων υγείας της. Οι ενδείξεις ωστόσο επιτρέπουν σχετική αισιοδοξία. 3.3 ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΡΟΠΟΙ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Η ανάπτυξη και εφαρμογή ενός πληροφοριακού συστήματος σε πραγματικό περιβάλλον περνάει διάφορα στάδια καθένα από τα οποία εμπεριέχει ιδιομορφίες. Κάποιες από αυτές αναφέρθηκαν πρωτύτερα και έχουν να κάνουν με το σχεδιασμό και τη χρηματοδότηση (δυσκολία ανάπτυξης λογισμικού λόγω πολυπλοκότητας δεδομένων, πολιτική βούληση, εξεύρεση οικονομικών πόρων κ.α.). Η ανάπτυξη του λογισμικού είναι μια διεργασία που ουσιαστικά δε σταματάει ποτέ. Δεν υπάρχει πληροφοριακό σύστημα παγκοσμίως που να μην υπόκειται σε συνεχείς βελτιώσεις και αναβαθμίσεις, διορθώνοντας ατέλειες και δυσλειτουργίες, προσθέτοντας νέα χαρακτηριστικά. Ακόμα λοιπόν και όταν ξεπεραστούν επιτυχώς αυτά τα ζητήματα και υπάρξει ένα σύστημα που οι κατασκευαστές του διατείνονται ότι μπορεί να αντεπεξέλθει στις ανάγκες που θα κληθεί να καλύψει φτάνουμε στη φάση της εγκατάστασης και παραγωγικής λειτουργίας. Το πέρασμα από τη μία στην άλλη είναι το πιο κρίσιμο σημείο όπου κρίνονται πολλά για την επιτυχή έκβαση της εφαρμογής. Είναι το χρονικό σημείο που το προϊόν έρχεται σε επαφή με τον άμεσα ενδιαφερόμενο, τον μεγαλύτερο κριτή, τον τελικό χρήστη. Ο χρήστης ενός πληροφοριακού συστήματος νοσοκομείου είναι υπό την ευρεία έννοια του όρου δημόσιος υπάλληλος και το γεγονός προσθέτει ιδιομορφίες στην εκτέλεση του εγχειρήματος. Συνήθως έχει χαμηλού επιπέδου έως και ανύπαρκτες γνώσεις στη χρήση υπολογιστικών συστημάτων, ενώ δεν ενδιαφέρεται κιόλας να τις εμπλουτίσει. Ευχέρεια στο συγκεκριμένο τομέα υπάρχει σε λίγες μόνο περιπτώσεις και θα πρέπει να περιμένουμε την επόμενη γενιά χρηστών προκειμένου να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα. Αυτόματα λοιπόν υποβάλλεται σε μία διαδικασία βελτίωσης των δεξιοτήτων 16

του. Αυτό στο κοινό νου μπορεί να φαντάζει αυτονόητο (κάθε πολίτης στον 21ο αιώνα πρέπει να έχει γνώσεις χειρισμού υπολογιστικών συστημάτων) όμως για τον χρήστη μας, είναι ένας επιπλέον φόρτος εργασίας τον οποίο δε νιώθει υποχρεωμένος να επωμιστεί. Το αίσθημα αυτό εντείνεται εάν συμπεριληφθεί το δεδομένο ότι η επιλογή για εγκατάσταση του συστήματος δεν ήταν δική του ούτε κλήθηκε να δώσει τη συγκατάθεση του, πράγμα που φυσικά δεν είναι εφικτό. Οι αποφάσεις για αλλαγές (σε όλους τους τομείς) πάντα λαμβάνονται κεντρικά, από άτομα που κατέχουν ηγετικές θέσεις και χρειάζονται τόλμη και ριζοσπαστισμό. Σε αντίθετη περίπτωση τα βήματα προόδου θα ήταν μηδαμινά. Οι καθημερινές του συνήθειες και ο τρόπος με τον οποίο εργάζεται αλλάζουν. Απαιτεί χρόνο προσαρμογής και παρουσιάζει αντιστάσεις πράγμα απόλυτα φυσιολογικό. Επιπλέον στο χώρο του δημοσίου ένας εργαζόμενος έχει χαλαρό το αίσθημα της πειθαρχίας απέναντι στον προϊστάμενο του. Δεν δέχεται επιβολή νέων ρόλων και συνηθειών καθώς οι συνέπειες σε περίπτωση ανυπακοής είναι μικρές. Τέλος άλλη μια τροχοπέδη μπορεί να αποτελέσει η νοοτροπία. Ένα σύστημα μηχανοργάνωσης έχει πλεονεκτήματα, για να γίνουν όμως αυτά εμφανή χρειάζεται πρώτα δουλειά. Άρα ο χρήστης καλείται να δουλέψει για κάτι που δεν αντιλαμβάνεται άμεσα την ωφέλεια του. Στην ελληνική πραγματικότητα, που κυριαρχεί το στοιχείο της αμφισβήτησης, της επίγνωσης των πάντων και της ανυπομονησίας, αυτή η ακολουθία είναι αντίθετη. Παρά τις δυσκολίες υπάρχουν κάποια «κρυφά χαρτιά» και για την αντίθετη πλευρά που εάν χρησιμοποιηθούν σωστά αποτελούν σημαντικά πλεονεκτήματα. Η καλή οργάνωση και μεθοδολογία στον τρόπο εφαρμογής πριν την εφαρμογή μειώνουν τα προβλήματα στην πορεία. Απαραίτητο στοιχείο, το ίδιο το πληροφοριακό σύστημα να έχει δοκιμαστεί προηγουμένως και να έχει πιστοποιηθεί ότι καλύπτει επαρκώς τις ανάγκες των χρηστών. Όσο περισσότερο ενημερωμένοι είναι οι χρήστες για τα οφέλη που θα αποκομίσουν στη συνέχεια τόσο πιο δεκτικοί είναι. Ένα καλό πρόγραμμα εκπαίδευσης επικεντρωμένο στις ανάγκες τους που θα κινεί το ενδιαφέρον και δεν θα είναι τυπική διαδικασία κρίνεται επίσης απαραίτητο. Τέλος η διείσδυση θα πρέπει να ξεκινήσει πρώτα από τους χρήστες που είναι πιο δεκτικοί στην αλλαγή και όχι στο σύνολο. Στη συνέχεια αυτοί μπορούν να αποτελέσουν παράδειγμα υποδειγματικής λειτουργίας της εφαρμογής για τους υπολοίπους. 17

4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 4.1 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΙCS (INTEGRATED CARE SOLUTIONS) Η εφαρμογή ICS έχει αναπτυχθεί από το Εργαστήριο Βιοϊατρικής Πληροφορικής, του Ινστιτούτου Πληροφορικής, του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας 7 Βασισμένο σ' ένα επεκτάσιμο "πλαίσιο εργασίας" (framework) για κλινικά πληροφοριακά συστήματα, το ICS προσφέρει με κατάλληλο και φιλικό προς τον χρήστη τρόπο την απαραίτητη και χρήσιμη λειτουργικότητα για το ιατρονοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό ενός νοσοκομείου, όπως χρειάζεται στην διεκπεραίωση των διάφορων νοσοκομειακών διαδικασιών. Αυτό περιλαμβάνει τη διαχείριση εσωτερικών και εξωτερικών ασθενών, τη δημιουργία και ανταλλαγή παραπεμπτικών και παραγγελιών, την ιατρική τεκμηρίωση, την υποστήριξη ιατρικών εντολών με την αντίστοιχη λογοδοσία, και την ενημέρωση του φακέλου υγείας για κάθε ασθενή. Ο ενσωματωμένος "Εξερευνητής Κωδικοποιήσεων", ο έλεγχος πρόσβασης στο σύστημα με βάση τον ρόλο (RBAC), η αυτόματη καταγραφή στοιχείων κόστους, και η υποστήριξη τιμολόγησης ασθενών αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά του συστήματος, το οποίο έχει επίσης πλήρως ολοκληρωθεί με τις βασισμένες σε πρότυπα Πληροφοριακές Υποδομές στην Υγεία. 8 Περιγραφή Τεχνολογίας Το σύστημα ακολουθεί κυρίως μία ασθενοκεντρική προσέγγιση, ενώ συγχρόνως υποστηρίζει και εναλλακτικές προβολές, π.χ. ανά τμήμα. Η διαισθητική διεπαφή χρήσης βασίζεται σε έναν "πάγκο εργασίας" (workbench) με διαφορετικές βασικές προβολές όπως είναι η "Κάτοψη Ορόφου" και ο "Εξερευνητής", οι οποίες επιτρέπουν με εύκολο τρόπο την πρόσβαση στα δεδομένα και στις λειτουργίες του συστήματος. Το ICS, που υποστηρίζει ένα μηχανισμό ενιαίας πρόσβασης (single signin) σε πολλαπλά συστήματα με την προαιρετική χρήση έξυπνης κάρτας (SmartCard) για την ταυτοποίηση 18

χρηστών, βασίζεται στα σχετικά πρότυπα ασφάλειας, ανταλλαγής μηνυμάτων (π.χ. HL7, DICOM), κωδικοποίησης της πληροφορίας (ICD, SNOP, ATC, κ.α.) και ηλεκτρονικής συνεργασίας (π.χ. PIDS, CORBA, COAS). Υποστηρίζεται επίσης η πολυγλωσσικότητα όσον αφορά την διεπαφή χρήσης και την δομή της βάσης δεδομένων. Τυπικές οθόνες του περιβάλλοντος αλληλεπίδρασης: Εικόνα 1: τυπική όψη της εφαρμογής στο πλάνο ορόφου. Διακρίνεται η κάτοψη ορόφου μιας κλινικής και στα αριστερά η κονσόλα από την οποία ο χρήστης διαχειρίζεται τις κινήσεις των ασθενών 7 19

Εικόνα 2: τυπική οθόνη στο μενού «ασθενής». Διακρίνονται τα δημογραφικά στοιχεία ενός εικονικού ασθενή. Στα αριστερά το δενδροδιάγραμμα μπορεί να εμφανίσει περισσότερες πληροφορίες που αφορούν τον ασθενή και τον ιατρικό του φάκελο. 7 Εικόνα 3: τυπική εικόνα εξερευνητή κωδικοποιήσεων. Εμφανίζεται η κωδικοποίηση φαρμάκων από τον ΕΟΦ σε δενδρική μορφή. 7 20

4.2 ΔΟΜΗ ΦΟΡΜΕΣ Στην ορθοπαιδική κλινική έχει εγκατασταθεί και λειτουργεί παραγωγικά μέρος των συστημάτων που έχει αναπτύξει το Εργαστήριο Βιοϊατρικής Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας και περιγράφησαν στην προηγούμενη ενότητα. Η επιλογή του μέρους έγινε βάσει των αναγκών της κλινικής για μηχανοργάνωση, σύμφωνα με το βαθμό που καλύπτουν τις υφιστάμενες ανάγκες. Αυτό δε σημαίνει ότι η μηχανοργάνωση καλύπτει όλες τις διαδικασίες και δεν υπάρχει η ανάγκη και η δυνατότητα για επιπλέον επεκτάσεις και καλύτερη κάλυψη των. Τέτοιες αποφάσεις όμως ξεφεύγουν από το όριο αποφάσεων της διοίκησης της κλινικής αφού εμπλέκουν και άλλα τμήματα του φορέα υγείας στον οποίο υπάγεται αλλά ακόμα και έξω από αυτόν. Στην παρούσα ενότητα θα δοθεί μια γενική περιγραφή του μοντέλου της εφαρμογής ICS και των φορμών που είναι διαθέσιμες προς το χρήστη. Η διεπαφή χρήστη συστήματος γίνεται με δύο διαφορετικά περιβάλλοντα που δίνουν τη δυνατότητα πρόσβασης στα αποθηκευμένα δεδομένα και τις υπόλοιπες λειτουργικότητες που υποστηρίζονται. Το περιβάλλον του «εξερευνητή» και της «κάτοψης ορόφου». Σημειώνεται ότι υπάρχει επικάλυψη μεταξύ των δύο σε ότι σχετίζεται με την προσβάσιμη πληροφορία. Τα δύο περιβάλλοντα περιλαμβάνουν κονσόλες μέσω των οποίων ο χρήστης επικεντρώνεται σε συγκεκριμένη πληροφορία που άπτεται του ενδιαφέροντος του. Εξερευνητής. Το περιβάλλον του εξερευνητή αποτελείται από την κονσόλα του ασθενή και των τμημάτων. Η κονσόλα του ασθενή παρέχει μια σειρά από προβολές με στοιχεία, στις οποίες δίνεται πρόσβαση μέσω δενδροειδούς διάταξης. Δημογραφικά στοιχεία, διεύθυνση, ασφαλιστικός φορέας. Εισαγωγές ασθενή Ιατρικά δεδομένα Διαγνώσεις (εισόδου, εξόδου, υπό διερεύνηση) 21

Εξετάσεις, οι εξετάσεις που έχουν διεξαχθεί στη διάρκεια της εισαγωγής Εγχειρήσεις, οι εγχειρήσεις που έχουν διεξαχθεί κατά τη διάρκεια της νοσηλείας Θεραπευτικές πράξεις, οι λοιπές πράξεις κατά τη διάρκεια της νοσηλείας πλην των χειρουργικών επεμβάσεων Ιατρικές αναφορές, γνωματεύσεις, εκθέσεις, πιστοποιητικά, ιατρικό εξιτήριο και οιαδήποτε αναφορά αφορά τον ασθενή. Ιστορικό, πληροφορίες για το ιατρικό ιστορικό του ασθενή Πορεία νόσου, πληροφορίες για την εξέλιξη της νόσου του ασθενή κατά τη διάρκεια της νοσηλείας Κάθε μια από αυτές τις υποκατηγορίες υποστηρίζει μια σειρά προτυποποιημένων καρτελών για την εισαγωγή δεδομένων από το χρήστη. Η καρτέλες αυτές έχουν παραμετροποιηθεί κατά τρόπον ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες τις ορθοπαιδικής ειδικότητας. Να σημειωθεί ότι η προσπέλαση σε αυτά τα δεδομένα γίνεται και από το περιβάλλον του ερευνητή και από αυτό της κάτοψης ορόφου. Η κονσόλα τμήματα δεν αφορά τους χρήστες της ορθοπαιδικής κλινικής καθώς παρέχει λειτουργικότητες που εντάσσονται σε σύστημα εγκατεστημένο σε ολόκληρο το φορέα υγείας. Η γραμμή μενού στο περιβάλλον του εξερευνητή παρέχει επιλογές για τον τερματισμό της εφαρμογής, την εναλλαγή μεταξύ οθονών κάτοψης ορόφου και εξερευνητή και δυνατότητες αλλαγής της εμφάνισης σύμφωνα με τις προτιμήσεις του εκάστοτε χρήστη. Πλάνο ορόφου Το περιβάλλον πλάνο ορόφου παρέχει πληροφορίες για τις πτέρυγες του τμήματος. Το βασικό του χαρακτηριστικό είναι η γραφική απεικόνιση των αντικειμένων κάτι που κάνει φιλική την διεπαφή χρήστη συστήματος και δίνει άμεσα, εύκολη πρόσβαση σε σειρά πληροφοριών. Επιπλέον το πλάνο ορόφου διαθέτει έναν αριθμό από γραμμές εργαλείων στα αριστερά της οθόνης που η κάθε μια αφορά συγκεκριμένη κατηγορία ένδο νοσοκομειακών διαδικασιών υποθέσεων. Στην ορθοπαιδική είναι διαθέσιμη κονσόλα μέσω της οποία γίνεται αλληλεπίδραση με τις κινήσεις που καταγράφονται από το 22

γραφείο κίνησης και αφορούν την κλινική. Για τον ασθενή που παρουσιάζεται γραφικά στο πλάνο ορόφου ο χρήστης μπορεί να προσπελάσει στα ιατρικά δεδομένα του με δυνατότητες επεξεργασίας και προβολής και να λάβει μια σειρά από έντυπες εκθέσεις. Η γραμμή μενού στο περιβάλλον του εξερευνητή παρέχει επιλογές για τον τερματισμό της εφαρμογής, την εναλλαγή μεταξύ οθονών κάτοψης ορόφου και εξερευνητή και δυνατότητες εκτύπωσης εκθέσεων που αφορούν συνολικά την κλινική, όπως η δύναμη της κλινικής (σύνολο ασθενών που νοσηλεύονται), χειρουργικής επεμβάσεις ανά ιατρό και ανά διάγνωση κα. Φυσικά πρόσβαση σε δεδομένα ασθενών γίνεται ακόμα και όταν ο ασθενής δε νοσηλεύεται δεν εμφανίζεται στο πλάνο ορόφου. Εν τοιαύτη περιπτώσει όμως παρέχεται στο χρήστη μόνο το δικαίωμα της προβολής χωρίς δυνατότητα επεξεργασίας. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη δομή και τις όψεις την εφαρμογής μπορεί οιοσδήποτε να ανατρέξει στο εγχειρίδιο χρήσης ή και να δει από κοντά την εφαρμογή ώστε να σχηματίσει πληρέστερη εικόνα. Σκοπός της εργασίας δεν είναι επ ουδενεί να λειτουργήσει ως υποκατάστατο του εγχειριδίου που παρέχεται από τον κατασκευαστή. 4.3 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ Αναφερόμενοι στο θέμα των κωδικοποιήσεων ακουμπάμε τον ακρογωνιαίο λίθο οποιαδήποτε μορφής μηχανοργάνωσης. Τα συστήματα μηχανοργάνωσης δίνουν τη δυνατότητα της ηλεκτρονικής καταγραφής πληροφορίας. Όσο τα δεδομένα όμως παραμένουν μη τυποποιημένα περιορίζεται η δυνατότητα ανταλλαγής μεταξύ πληροφοριακών συστημάτων και το σπουδαιότερο ελαχιστοποιούνται τα περιθώρια στατιστικής επεξεργασίας, ώστε συνεπαγόμενα να βελτιωθεί η ποιότητα και η συνέχεια στην παροχή υπηρεσιών φροντίδας υγείας προς τους πολίτες. Κωδικοποίηση είναι η οργάνωση ιεράρχηση της διαθέσιμης πληροφορίας κατά τρόπο τέτοιο ώστε να είναι εύκολα προσπελάσιμη, επεξεργάσιμη και δομημένη με λογική συνέχεια. Το βασικό πλεονέκτημα της 23

κωδικοποιημένης πληροφορίας είναι η διαχειρισιμότητά της. Σε ένα πληροφοριακό σύστημα μπορεί να αποτελέσει την κατάλληλη είσοδο ώστε να προκύψει ωφέλιμη έξοδος. Το κρίσιμο σημείο είναι η πληρότητα της πληροφορίας και η απόλυτα ορθή ιεράρχηση και οργάνωση. Κάθε τι που απέχει από αυτό, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, μπορεί να χαρακτηριστεί μη χρηστικό και ακόμα και να απορριφθεί ως εργαλείο δουλειάς. Η πληρότητα είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί γιατί η πληροφορία στη σύγχρονη εποχή είναι δυναμικό στοιχείο και ως τέτοιο επεκτείνεται συνεχώς. Η οργάνωση εμπεριέχει το στοιχείο της υποκειμενικότητας κάτι που δυσχεραίνει την καθολική αποδοχή. Στον κλάδο της πληροφορικής υγείας πλήθος κατηγοριών πληροφορίας μπορούν να ενταχθούν σε κωδικοποίηση. Ενδεικτικά και μόνο θα αναφέρουμε ορισμένες από αυτές. Κωδικοποίηση ασθενών, με τρόπο ώστε να ταυτοποιείται ο ασθενής μοναδικά στον φορέα υγείας, σε κάθε του επαφή. Φαρμάκων Υγειονομικών υλικών Φορέων υγείας και τμημάτων τους Παρακλινικών εξετάσεων Χειρουργικών επεμβάσεων Κωδικοποιήσεις όσο αφορά τα πρότυπα επικοινωνίας μεταξύ πληροφοριακών συστημάτων HL7, ο οργανισμός Health Level 7 9, έχει αναπτύξει ένα σύνολο από τυποποιημένα μηνύματα για τη μετάδοση πληροφοριών εισαγωγής ασθενών, τιμολογήσεων, παραγγελίας και αποτελεσμάτων εργαστηριακών εξετάσεων DICOM 10, πρότυπο που αφορά τη μετάδοση ιατρικής εικόνας 24

Κωδικοποιήσεις κλινικών δεδομένων ICD, international Classification of Diseases 11 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο παγκοσμίως σύστημα για ταξινόμηση ασθενειών, τραυμάτων και συμπτωμάτων. ACTEOF 12, κωδικοποίηση του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων, των φαρμάκων βάση της δραστικής ουσίας. CPT, κωδικοποίηση θεραπειών. Η εφαρμογή ICS υποστηρίζει το σύνολο των προαναφερθέντων κωδικοποιήσεων εντάσσοντας αυτές είτε στα αντίστοιχα κομμάτια του φακέλου υγείας, είτε χρησιμοποιώντας τες για την επικοινωνία με άλλες εφαρμογές μηχανοργάνωσης σε ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα νοσοκομείου. Στην περίπτωση της ορθοπαιδικής κλινικής έχουν ενταχθεί στο φάκελο υγείας η κωδικοποίηση του ΕΟΦ για τα φάρμακα και χρησιμοποιείται σε καρτέλες που αναφέρονται στη φαρμακευτική αγωγή, το DICOM πρωτόκολλο για την διεπικοινωνία με την εφαρμογή διαχείρισης ιατρικών εικόνων. Τα συγκεκριμένα εργαλεία απεδείχθησαν ολοκληρωμένα και οι χρήστες τα χρησιμοποίησαν χωρίς προβλήματα. Στα πεδία των διαγνώσεων και των θεραπειών χρησιμοποιήθηκαν το ICD 9 (μεταφρασμένο στα Ελληνικά) και το CPT (στα Αγγλικά). Με την πάροδο όμως μικρού χρονικού διαστήματος εμφανίστηκαν σημαντικές αδυναμίες και ελλείψεις στις δυο κωδικοποιήσεις που καταδείκνυαν εμφανώς πως τα δύο συγκεκριμένα εργαλεία δεν είχαν τα στοιχεία που αναφέρθηκαν παραπάνω. Είχαν ελλείψεις σε πληροφορία, ασαφείς και ορισμένες φορές γενικούς ορισμούς. Χαρακτηριστικά που δε συνάδουν με την ακρίβεια που απαιτεί η ιατρική πληροφορία, πόσο μάλλον όταν αυτή είναι καταγεγραμμένη σε επίσημα κρατικά έγγραφα, όπως το ιατρικό εξιτήριο. Το ΙCD 9 (μεταφρασμένο στα ελληνικά) δεν περιείχε την απαραίτητη λεπτομέρεια όπως επίσης και το CPT. Γρήγορα το ιατρικό προσωπικό απέκτησε δυσμενή στάση απέναντι τους με την αιτιολογία ότι μέσα από αυτά δεν μπορούσε να περιγράψει με σαφήνεια αυτό που ήθελε. Ως εκ τούτου αποφασίστηκε η αναστολή της χρήσης. Η εφαρμογή όμως έπρεπε να εξακολουθεί να χρησιμοποιεί κωδικοποίηση και για το λόγο αυτό εντάχθηκαν κωδικοποιήσεις, 25

για τη διάγνωση και τη θεραπεία, που είχαν αναπτυχθεί σε παρελθόν διάστημα από το ιατρικό προσωπικό της κλινικής. Οι κωδικοποιήσεις αυτές είναι εστιασμένες στις ανάγκες της ορθοπαιδικής ειδικότητας, παρέχουν την απαιτούμενη σαφήνεια και έχουν κερδίσει εκ των προτέρων το στοίχημα της αποδοχής. Μειονεκτεί ωστόσο στο ότι είναι αυτόνομη και σε μια πιθανή ένταξη σε ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα νοσοκομείου, θα υπάρχουν ζητήματα συσχέτισης με τις αντίστοιχες κωδικοποιήσεις άλλων τμημάτων. Το προσωπικό που τις συνέταξε είναι αξιόλογο και με εξέχουσα επιστημονική κατάρτιση. Δεν παύει όμως να είναι μια προσπάθεια που έγινε από μικρή ομάδα ανθρώπων και συνεπώς να μην έχει καταγραφεί το σύνολο της παγκόσμιας γνώσης πάνω στο θέμα. Θέτουμε λοιπόν ένα ερωτηματικό για την πληρότητα και την καθολικότητα του εργαλείου. Έχοντας αυτά υπόψιν, τελικά ο βασικότερος λόγος που οδήγησε στην λήψη της απόφασης για την αλλαγή ήταν η βούληση των ιατρών. Αυτοί ήταν η ομάδα στην οποία απευθύνονταν κατά κύριο λόγο η εφαρμογή και εκείνοι έπρεπε να δεχτούν να τη χρησιμοποιήσουν. Η λογική λοιπόν πρόσταζε αυτόν τον «διπλωματικό ελιγμό» 4.4 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ICS Αρχικός στόχος ήταν να υπάρχει πλήρης μηχανοργάνωση όλων των ιατρικών και διοικητικών πράξεων της ορθοπαιδικής κλινικής. Στην πράξη όμως τα πράγματα απέχουν από το ιδανικό και έτσι έγιναν υποχωρήσεις από τις αρχικές θέσεις είτε αναγκαστικά είτε σκόπιμα προκειμένου να επιτευχθεί μια ομαλότερη ένταξη της μηχανοργάνωσης στην καθημερινότητα του προσωπικού. Σχετικά με τις αναγκαστικές, αυτές προέκυψαν ύστερα από την παραδοχή αντικειμενικών προβλημάτων, όπως για παράδειγμα η μη συμβατή / ή και καθόλου μηχανοργάνωση άλλων τμημάτων του νοσοκομείου (βλ. λοιπές κλινικές, εργαστήρια, απεικονιστικά εργαστήρια, γραμματείες). Στη δεύτερη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με διπλωματική απόφαση, όπου 26

προκειμένου να δημιουργηθούν κόντρες και αντιπαραθέσεις λόγω επιβολής μεγαλύτερου όγκου δουλειάς, έγινε ο ελιγμός με προοπτική να επανεξεταστεί το ζήτημα μελλοντικά. Φυσικά στόχος είναι στο μέλλον να υπάρξουν επεκτάσεις και η μηχανοργάνωση να είναι καθολική. Ακολούθως θα παρουσιαστούν οι διαδικασίες που επιτελούνται στην κλινική και πώς αυτές μηχανογραφούνται μέσα από το ICS. 4.4.1 ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΙΑΤΡΕΙΑ Τα ορθοπαιδικά εξωτερικά ιατρεία που λειτουργούν στο ΠΓΝΠ στελεχώνονται από ιατρικό προσωπικό που ανήκει στην ορθοπαιδική κλινική. Εκεί προσέρχονται πολίτες με ή χωρίς ραντεβού, με χρόνια ή η μη επείγουσα πάθηση προκειμένου να εξεταστούν. Αφού περάσουν από τη γραμματεία εξωτερικών ιατρείων, εγγραφούν στο μητρώο και καταχωρηθεί η επίσκεψη τους προσέρχονται στο ιατρείο. Εκεί ο ιατρός τους εξετάζει και εφόσον κρίνει αναγκαίο μπορεί να τους παραπέμψει για παρακλινικές εξετάσεις (ακτινοδιαγνωστικές, εργαστηριακές κα). Στην περίπτωση αυτή οι πολίτες ξαναπερνούν από τη γραμματεία όπου τακτοποιούν τα οικονομικά, συνήθως μέσω του ασφαλιστικού τους φορέα, κάνουν την εξέταση και επιστρέφουν στο ιατρείο. Ο ιατρός κάνει τη διάγνωση και ακολούθως δίνει κάποια θεραπεία ή μπορεί να συστήσει εισαγωγή στην κλινική για χειρουργική επέμβαση. Στη λειτουργία των εξωτερικών ιατρείων ισχύουν τα εξής δεδομένα που σχετίζονται με τη μηχανοργάνωση τους. Η γραμματεία είναι μεν μηχανογραφημένη αλλά με λογισμικό άλλης εταιρίας. Ο φόρτος εργασίας του προσωπικού είναι ιδιαίτερα υψηλός (αξιοσημείωτο ότι τα ραντεβού στη γραμματεία καταχωρούνται ανα 1 ). Κρίθηκε λοιπόν ότι το προσωπικό δεν έχει την ευχέρεια να καταγράφει τα δεδομένα του φακέλου υγείας αυτών των ασθενών στο ICS, τουλάχιστον χωρίς να επιβαρύνει τον χρόνο εξυπηρέτησης των πολιτών. Το μόνο που κρίθηκε εφικτό είναι κάποιες ακτινοδιαγνωστικές εξετάσεις που παρουσιάζουν ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον ή ανήκουν σε επανεξετάσεις χειρουργημένων ασθενών να προωθούνται προς το τμήμα τήρησης ηλεκτρονικού αρχείου της κλινικής ώστε να ψηφιοποιούνται από εκεί. 27

Η διαδικασία εξέτασης πολίτη στα ορθοπαιδικά εξωτερικά ιατρεία του ΠΓΝΠ σε δομικό διάγραμμα.(με μπλε η διαδικασία που μηχανογραφείται) ` Ο πολίτης προσέρχεται στη γραμματεία ΕΙ Καταγράφεται στο μητρώο και καταχωρείται η επίσκεψη Ιατρική εξέταση/πράξη Παραπομπή για παρακλινικές εξετάσεις Αποτελέσματα εξετάσεων` Θεραπεία, συνταγογράφηση, σύσταση εισαγωγής στην κλινική διάγνωση Διάγραμμα 1: Δομικό λειτουργικό διάγραμμα λειτουργίας Εξωτερικών Ιατρείων 4.4.2 ΕΠΕΙΓΟΝΤΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ Το ορθοπαιδικό ιατρείο επειγόντων περιστατικών που λειτουργεί στο ΠΓΝΠ όταν το τελευταίο εφημερεύει, στελεχώνεται από ιατρικό προσωπικό που ανήκει στην ορθοπαιδική κλινική. Εκεί προσέρχονται πολίτες με πάθηση που έχει το χαρακτήρα του επείγοντος προκειμένου να εξεταστούν και να τους προσφερθεί θεραπεία. Ανάλογα με το βαθμό του επείγοντος του περιστατικού ο πολίτης περνάει ή όχι από τη γραμματεία επειγόντων περιστατικών προκειμένου να καταγραφεί η επίσκεψη τους. Στην συνέχεια προσέρχονται 28

στο ιατρείο. Εκεί ο ιατρός τους εξετάζει και εφόσον κρίνει αναγκαίο μπορεί να τους παραπέμψει για παρακλινικές εξετάσεις (ακτινοδιαγνωστικές, εργαστηριακές κα). Λαμβάνοντας τα αποτελέσματα προχωράει είτε σε άμεση θεραπεία, ο ασθενής αποχωρεί και επανέρχεται για επανεξέταση στο μέλλον στα εξωτερικά ιατρεία, είτε ζητά την άμεση εισαγωγή του στο χειρουργείο, είτε δίνει εντολή εισόδου στην κλινική προκειμένου να τύχει μιας πιο συντονισμένης θεραπείας και πιθανόν χειρουργικής επέμβασης τις αμέσως επόμενες μέρες. Για τη μηχανοργάνωση της λειτουργίας του ιατρείου επειγόντων περιστατικών ισχύουν περίπου τα ίδια δεδομένα με τα εξωτερικά ιατρεία. Η γραμματεία είναι μηχανογραφημένη αλλά με λογισμικό άλλης εταιρίας. Το προσωπικό είναι ελλιπές και ο φόρτος εργασίας του ιδιαίτερα υψηλός. Κρίθηκε λοιπόν ότι το προσωπικό δεν έχει την ευχέρεια να καταγράφει τα δεδομένα του φακέλου υγείας αυτών των ασθενών στο ICS, τουλάχιστον χωρίς να επιβαρύνει τον χρόνο εξυπηρέτησης των πολιτών. Το μόνο που κρίθηκε εφικτό είναι τα στοιχεία και οι εξετάσεις εισαγωγής των ασθενών που εισάγονται στην κλινική να προωθούνται προς το τμήμα τήρησης ηλεκτρονικού αρχείου της κλινικής ώστε να ψηφιοποιούνται από εκεί σε δεύτερο χρόνο. Η διαδικασία εξέτασης πολίτη στο ορθοπαιδικό ιατρείο επειγόντων περιστατικών του ΠΓΝΠ σε δομικό διάγραμμα. 29

Ο πολίτης προσέρχεται στο ΤΕΠ Καταχωρείται η επίσκεψη, από τη γραμματεία Ιατρική εξέταση/πράξη Παραπομπή για παρακλινικές εξετάσεις Αποτελέσματα εξετάσεων Άμεση θεραπεία, συνταγογράφηση Άμεσο χειρουργείο διάγνωση εισαγωγή στην κλινική για θεραπεία / παρακολούθηση Ενημέρωση μητρώου ιατρείου Διάγραμμα 2 : Δομικό λειτουργικό διάγραμμα λειτουργίας Ιατρείων τμήματος επειγόντων περιστατικών 4.4.3 ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΑ ΙΑΤΡΕΙΑ Τα απογευματινά ιατρεία έχουν αρκετές ομοιότητες στην πράξη με τα εξωτερικά. Το πλαίσιο λειτουργίας τους καθορίζεται επακριβώς από φύλλο 30

της εφημερίδας της Κυβερνήσεως. Στελεχώνονται από ειδικευμένο προσωπικό της κλινικής και οι πολίτες προσέρχονται με ραντεβού για εξέταση από ιατρό της επιλογής τους, κατόπιν αμοιβής. Η πλειοψηφία των περιστατικών είναι χρόνια. Αφού περάσουν από τη γραμματεία απογευματινών ιατρείων, εγγραφούν στο μητρώο και τακτοποιήσουν τα οικονομικά της επίσκεψης προσέρχονται στο ιατρείο. Εκεί ο ιατρός τους εξετάζει και εφόσον κρίνει αναγκαίο μπορεί να τους παραπέμψει για παρακλινικές εξετάσεις (ακτινοδιαγνωστικές, εργαστηριακές κα). Στην περίπτωση αυτή οι πολίτες ξαναπερνούν από τη γραμματεία όπου τακτοποιούν τα οικονομικά, συνήθως μέσω του ασφαλιστικού τους φορέα, κάνουν την εξέταση και επιστρέφουν στο ιατρείο. Ο ιατρός κάνει τη διάγνωση και ακολούθως δίνει κάποια θεραπεία ή μπορεί να συστήσει εισαγωγή στην κλινική για χειρουργική επέμβαση. Στη λειτουργία των εξωτερικών ιατρείων ισχύουν τα εξής δεδομένα που σχετίζονται με τη μηχανοργάνωση τους. Η γραμματεία είναι μεν μηχανογραφημένη αλλά με λογισμικό άλλης εταιρίας. Ο φόρτος εργασίας του προσωπικού είναι ιδιαίτερα υψηλός, ενώ ιδιαιτερότητα αποτελεί το γεγονός ότι το σύνολο των ιατρών έχουν χαμηλή εξοικείωση με τη χρήση υπολογιστικών συστημάτων. Κρίθηκε λοιπόν ότι το προσωπικό δεν έχει την ευχέρεια να καταγράφει τα δεδομένα του φακέλου υγείας αυτών των ασθενών στο ICS, τουλάχιστον χωρίς να επιβαρύνει τον χρόνο εξυπηρέτησης των πολιτών. Το μόνο που θεωρήθηκε εφικτό είναι κάποιες ακτινοδιαγνωστικές εξετάσεις που παρουσιάζουν ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον ή ανήκουν σε επανεξετάσεις χειρουργημένων ασθενών να προωθούνται προς το τμήμα τήρησης ηλεκτρονικού αρχείου της κλινικής ώστε να ψηφιοποιούνται από εκεί. Η διαδικασία εξέτασης πολίτη στα απογευματινά ορθοπαιδικά εξωτερικά ιατρεία του ΠΓΝΠ σε δομικό διάγραμμα. 31

Ο πολίτης προσέρχεται στη γραμματεία ΑπΙ έχοντας κλείσει ραντεβού Καταγράφεται στο μητρώο και καταχωρείται η επίσκεψη Ιατρική εξέταση/πράξη Παραπομπή για παρακλινι κές εξετάσεις Αποτελέσματα εξετάσεων Θεραπεία, συνταγογράφηση, σύσταση εισαγωγής στην κλινική διάγνωση Διάγραμμα 3: Δομικό λειτουργικό διάγραμμα λειτουργίας Απογευματινών Ιατρείων 4.4.4 ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ Πρόκειται για τον πυρήνα του έργου της κλινικής. Έργο πολύ σημαντικό τόσο σε ποσότητα όσο και σε από πλευράς ποιότητας καθώς το προσωπικό διαθέτει υψηλή επιστημονική κατάρτιση και πραγματοποιεί σύνθετες θεραπείες με θετικά αποτελέσματα. Πάνω από 60 εισαγωγές ασθενών ανά εβδομάδα δείχνουν τα στατιστικά χρήσης του ICS για τον πρώτο χρόνο λειτουργίας κάτι που ανάγεται σε τουλάχιστον 3000 ανά έτος. Τα περιστατικά που εισάγονται για νοσηλεία προέρχονται είτε από τα ΤΕΠ, είτε αποτελούν προγραμματισμένες εισαγωγές από τα εξωτερικά απογευματινά ιατρεία ύστερα από συνεννόηση ασθενούς και θεράποντος ιατρού. Στα ΤΕΠ προσέρχονται πολίτες με πάθηση που έχει το χαρακτήρα 32

του επείγοντος. Για ορισμένους από αυτούς κρίνεται ότι πρέπει να χειρουργηθούν ή να ακολουθήσουν συντηρητική θεραπεία υπό ιατρική παρακολούθηση κι για το σκοπό αυτό εισάγονται στην κλινική. Τα υπόλοιπα περιστατικά προσέρχονται στον προγραμματισμένο χρόνο Στη συνέχεια η πορεία είναι κοινή και για τις δυο ομάδες. Οι ασθενείς ή οι συνοδοί περνούν από το Γραφείο κίνησης ασθενών του νοσοκομείου όπου καταγράφονται δημογραφικά, στοιχεία ασφαλιστικού φορέα και χαρακτηριστικά εισαγωγής. Για τις ανάγκες διασύνδεσης του ICS με τη μηχανοργάνωση του γραφείου κίνησης έχει αναπτυχθεί ειδικό υπολογιστικό εργαλείο από την ομάδα ανάπτυξης του ΙΤΕ σε συνεργασία με στελέχη του ΤΠΟ νοσοκομείου. Το εργαλείο αυτά ελέγχει σε προκαθορισμένα χρονικά διαστήματα τη βάση δεδομένων του ΓΚ. Στην περίπτωση που εντοπίσει εγγραφή εισαγωγής ή διακομιδής στην Ορθοπαιδική κλινική, τότε αυτόματα αντιγράφει όλα τα απαραίτητα δεδομένα και πλέον ο ασθενής αποτελεί εγγραφή του ICS. O υπεύθυνος ιατρός εισαγωγών βλέπει την εγγραφή του ασθενή που θα νοσηλευθεί στην κλινική ταυτόχρονα και στην οθόνη του συστήματος. Λαμβάνει το ιστορικό, την παρούσα νόσο και το ατομικό αναμνηστικό και τα καταγράφει ηλεκτρονικά ενώ διενεργεί και τις εισαγωγικές εξετάσεις (Ηλεκτροκαρδιογράφημα, ορθοπαιδική κλινική εξέταση, εργαστηριακές εξετάσεις αποστέλλοντας δείγμα αίματος στα εργαστήρια). Πολύ σημαντικό δεδομένο που καταγράφεται σε αυτή τη φάση είναι η διάγνωση εισαγωγής. Ο προσδιορισμός «εισαγωγής» έχει την έννοια ότι η διάγνωση αυτή προκύπτει ύστερα από την πρώτη εκτίμηση και ενδέχεται να αλλάξει ή να τροποποιηθεί κατά τη διάρκεια της νοσηλείας. Ο ασθενής κατευθύνεται στην κλινική και τοποθετείται σε κλίνη. Από δω και στο εξής βρίσκεται υπό ιατρική παρακολούθηση. Υποβάλλεται σε εξετάσεις και θεραπεία, συντηρητικά είτε εάν είναι απαραίτητο δια χειρουργικής επέμβασης. Όλα τα δεδομένα της θεραπείας εισάγονται στο ICS: i) από το ιατρικό προσωπικό (εισαγωγικές εξετάσεις, χειρουργική επέμβαση, ιατρικό εξιτήριο) ii) τμήμα τήρησης ηλεκτρονικού αρχείου (αποτελέσματα εργαστηριακών εξετάσεων, απεικονιστικές εξετάσεις, πορεία νόσου, φαρμακευτική αγωγή).. Στο τέλος καταγράφεται η διάγνωση εξόδου (οριστική) δίνεται το ιατρικό εξιτήριο από την κλινική και επιστρέφει στο γραφείο κίνησης για να γίνει η τιμολόγηση της νοσηλείας, να πληρώσει εφόσον δεν έχει ασφαλιστική κάλυψη 33