Κεφαλαίο 1. 1621 Οἱ δ' Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Σάμου ὁρμώμενοι τήν βασιλέως κακῶς ἐποίουν, καί ἐπί τήν Χίον καί τήν Ἐφεσον ἐπέπλεον, καί παρεσκευάζοντο πρός ναυμαχίαν, καί στρατηγούς πρός τοῖς ὑπάρχουσι προσείλοντο Μένανδρον, Τυδέα, Κηφισόδοτον. Λύσανδρος δ' ἐκ τῆς Ρόδου παρά τήν Ἴωνιαν ἔκπλει πρός τόν Ἑλλήσποντον πρός τέ τῶν πλοίων τόν ἔκπλουν καί ἐπί τάς ἄφεστηκυιας αὐτῶν πόλεις. Ἀνήγοντο δέ καί οι Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι ἤ γάρ Ἀσία πολέμια αὐτοις ην. Λύσανδρος δ' ἐξ Ἀβύδου παρέπλει εἷς Λαμψακον σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων καί οἵ Ἄβυδηνοι καί οἵ ἄλλοι πάρῆσαν πέζη ἠγει το δέ Θώραξ Λακεδαιμόνιος. Προσβαλόντες δέ τη πόλει αἱρου σι κατά κράτος, καί διήρπασαν οἱ στρατιῶται οὖσαν πλουσίαν καί οἴνου καί σίτου καί τῶν ἄλλων ἐπιτηδείων πλήρη. Τά δέ ἐλεύθερα σώματα πάντα ἄφηκε Λύσανδρος. Οἵ δ' Ἀθηναῖοι κατά πόδας πλέοντες ὠρμίσαντο τῆς Χερρονήσου ἐν Ἔλαιου ντι ναυσίν ὄγδοη κοντά καί ἑκατόν. Ἐνταυ θά δή ἄριστοποιουμενοις αὐτοι ς ἀγγέλλεται τά περί Λάμψακον, καί εὐθύς ἀνήχθησαν εἰς Σηστόν. Ἐκεῖθεν δ' εὐθύς ἐπισιτισάμενοι ἔπλευσαν εἰς Αἰγός ποταμούς ἀντίον τῆς Λαμψάκου διεῖχε δέ ο Ἑλλήσποντος ταύτη σταδίους ὡς πεντεκαίδεκα. Ἐνταῦθά δή ἐδειπνοποιου ντο. Κείμενο Οἱ δ' Ἀθηναῖοι ὁρμώμενοι ἐκ τῆς Σάμου Μετάφραση Οι Αθηναίοι όμως, έχοντας ως ορμητήριο τη Σάμο, κακῶς ἐποίουν τήν (γῆν) βασιλέως, καί ἐπέπλεον ἐπί τήν Χίον καί τήν Ἐφεσον, Και παρεσκευάζοντο πρός ναυμαχίαν, καί πρός τοῖς ὑπάρχουσι προσείλοντο στρατηγούς Μένανδρον, Τυδέα, Κηφισόδοτον. έβλαπταν (: λεηλατούσαν) τη χώρα του βασιλιά (της Περσίας) και έπλεαν εναντίον της Χίου και της Εφέσου και προετοιμάζονταν για ναυμαχία (: για να ναυμαχήσουν) και εκτός από τους υπάρχοντες εξέλεξαν επιπλέον (: επίσης) στρατηγούςτο Μένανδρο, τον Τυδέα 16
και τον Κηφισόδοτο Λύσανδρος δ' ἐκπλει ἐκ τῆς Ρόδου παρά τήν Ἰωνίαν πρός τόν Ἑλλήσποντον πρός τέ τόν ἔκπλουν τῶν πλοίων καί ἐπί τάς πόλεις (τάς) ἀφεστηκυίας αὐτῶν. Εξάλλου ο Λύσανδρος έπλευσε (:πλέει) από τη Ρόδο, παραπλέοντας τα παράλια της Ιωνίας, προς τον Ελλήσποντο και για να εμποδίσει την αναχώρηση των (Αθηναϊκών) πλοίων και για να υποτάξει τις πόλεις που είχαν αποστατήσει απ' αυτούς. Καί οἱ Ἀθηναῖοι δέ ἀνήγοντο ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι ἡ γάρ Ἀσία πολέμια ἦν αὐτοις Λύσανδρος δ' ἐξ Ἀβύδου παρέπλει εἰς Λάμψακον οὖσαν σύμμαχον Ἀθηναίων Ταυτόχρονα και οι Αθηναίοι εξέπλεαν από τη Χίο πλέοντας στο ανοιχτό πέλαγος γιατί η Ασία ήταν χώρα που διέκειτο εχθρικά απέναντι τους και ο Λύσανδρος από την Άβυδο έπλεε κατά μήκος της παραλίας προς τη Λάμψακο, που ήταν σύμμαχος των Αθηναίων Καί οἱ Ἀβυδηνοί καί οἱ ἄλλοι Πάρη σαν πεζῆ ἠγει τό δέ Θώραξ Λακεδαιμόνιος. Προσβαλόντες δέ τή πόλει αἱροῦσί κατά κράτος, και οι Αβυδηνοί και οι άλλοι ακολουθούσαν διά ξηράς αρχηγός τους ήταν ο Θώραξ Λακεδαιμόνιος. Και αφού επιτέθηκαν εναντίον της πόλης, την κυρίεψαν με έφοδο (: με τη βία) 17
καί οἱ στρατιῶται διήρπασαν και οι στρατιώτες τη λεηλάτησαν, οὖσαν πλουσίαν και πλήρη οἴνου και η οποία ήταν πλούσια και γεμάτη σίτου από κρασί και σιτάρι καί τῶν ἄλλων ἐπιτηδείων. και άλλα τρόφιμα Λύσανδρος δέ ἄφηκε πάντα τά ἐλεύθερα σώματα. Οἱ δ' Ἀθηναῖοι πλέοντες κατά πόδας ὡρμίσαντο ἐν Ἐλαιοῦντι τῆς Χερρονήσου ναυσίν ὀγδοήκοντα και ἑκατόν. ο Λύσανδρος όμως απέλυσε όλους τους ελεύθερους πολίτες. Οι Αθηναίοι από την άλλη μεριά, ακολουθώντας από κοντά(με τα πλοία τους), αγκυροβόλησαν, προσορμίστηκαν) στον Ελαιούντα της Χερσονήσου με εκατόν ογδόντα πλοία. Ἐνταύθα δή αὐτοῖς ἀριστοποιουμένοις Εκεί λοιπόν, ενώ αυτοί γευμάτιζαν ἀγγέλλεται τά περί Λάμψακον, ήλθε αγγελία γι' αυτά που συνέβησαν στη Λάμψακο καί εὐθύς ἀνήχθησαν εἰς Σηστόν και αμέσως απέπλευσαν για τη Σηστό. Ἐκεῖθεν δ' εὐθύς ἐπισιτισάμενοι Από εκεί, αφού στα γρήγορα εφοδιάστηκαν με τρόφιμα, ἔπλευσαν εἰς Αἰγός ποταμούς έπλευσαν στους Αιγός ποταμούς, ἀντίον τῆς Λαμψάκου διει χε δέ ο Ἑλλήσποντος ταύτη σταδίους ὡς πεντεκαίδεκα. Ἐνταύθα δή εδειπνοποιου ντο. απέναντι από τη Λάμψακο είχε πλάτος ο Ελλήσποντος στο σημείο αυτό περίπου δεκαπέντε στάδια. Εκεί λοιπόν δειπνούσαν. 18
Ύστερα από τη ναυμαχία στις Αργινούσες (406 π.χ) και τον πνιγμό του ναυάρχου Καλλικρατίδα, οι Σπαρτιάτες διόρισαν τυπικά ναύαρχο τον Άρακο. Στην πραγματικότητα, όμως, αρχηγός του πελοποννησιακού στόλου ήταν και πάλι ο Λύσανδρος, τον οποίο διόρισαν ως επιστολέα, δηλαδή υποναύαρχο, γιατί οι νόμοι της Σπάρτης δεν επέτρεπαν να αναλάβει την αρχηγία του στόλου δύο φορές το ίδιο πρόσωπο. Ο ισχυρός αθηναϊκός στόλος είχε ως ορμητήριό του τη Σάμο και από εκεί λεηλατούσε τη χώρα, του βασιλιά της Περσίας, που ενίσχυε με χρήματα τους Σπαρτιάτες. Οι Αθηναίοι έπλεαν εναντίον της Χίου και της Εφέσου, που ήταν αγκυροβόλια του στόλου των Λακεδαιμονίων, και ετοιμάζονταν να συνάψουν ναυμαχία. Στην Αθήνα μάλιστα εξέλεξαν τρεις νέους στρατηγούς, το Mένανδρo, τον Τυδέα και τον Κηφισόδοτο. Βρισκόμαστε στο έτος 405 π.χ. Ο Λύσανδρος από τη Ρόδο πλέει ολοταχώς προς τον Ελλήσποντο, με σκοπό ν' αποκόψει τον ανεφοδιασμό της Αθήνας με σιτάρι από τις χώρες του Εύξεινου Πόντου, εμποδίζοντας τα εμπορικά πλοία να πλέουν προς τα εκεί, και να υποτάξει τις πόλεις πού είχαν αποστατήσει από τους Σπαρτιάτες. Από την Άβυδο πλέει προς τη Λάμψακο, πόλη πλούσια, πολυάνθρωπη και σύμμαχο των Αθηναίων. Με τη βοήθεια του Θώρακα, που ήταν αρχηγός των πεζικών δυνάμεων, ο Λύσανδρος καταλαμβάνει τη Λάμψακο, χωρίς όμως να πουλήσει ως δούλους τους ελεύθερους κατοίκους της. Οι Αθηναίοι, που ακολουθούσαν το Λύσανδρο από κοντά, έπλεαν στο ανοιχτό πέλαγος, γιατί τα παράλια της Μ. Ασίας δεν έτρεφαν φιλικά προς αυτούς αισθήματα. Από τη Χίο έπλευσαν και αυτοί με 180 πλοία προς τον Ελλήσποντο και αγκυροβόλησαν στην αρχή στον Ελαιούντα. Από εκεί, όταν έμαθαν ότι καταλήφθηκε η Λάμψακος, έπλευσαν προς τη Σηστό και στη συνέχεια στους Αιγός ποταμούς, που βρίσκονταν απέναντι από τη Λάμψακο και ήταν το στενότερο μέρος του Ελλησπόντου. 1. «τήν βασιλέως κακω ς εποίουν» ( 16) 19
Εδώ εννοείται η χώρα του βασιλιά της Περσίας και συγκεκριμένα τα παράλια της δυτικής Μικράς Ασίας, που ανήκαν στο σατράπη της Λυδίας, Κύρο, ο οποίος ήταν με το μέρος των Σπαρτιατών, τους οποίους βοηθούσε με υλικά και οικονομικά μέσα εναντίον των Αθηναίων. Η ανάμειξη, βέβαια, αυτή του Πέρση σατράπη είχε ως έμμεσο στόχο την εμπλοκή του στα ελληνικά πράγματα και στις ελληνικές υποθέσεις, ώστε να μπορέσει να αποκτήσει τον έλεγχο της Ελλάδας, αλλά και την αποδυνάμωση της αθηναϊκής θαλασσοκρατίας, την οποία θεωρούσε επικίνδυνη για τους Πέρσες με την ανάδειξη της σπαρτιατικής δύναμης. 2.«Λύσανδρος δ εκ τη ς Ρόδου πόλεις» ( 17) Ο Λύσανδρος κατευθύνθηκε από τη Ρόδο προς τον Ελλήσποντο με σκοπό εμποδίσει το πέρασμα των αθηναϊκών πλοίων που μετέφεραν σιτάρι από τον Εύξεινο Πόντο προς την Αθήνα, την οποία, τότε, πολιορκούσε ο Άγης από τη Δεκέλεια. Με αυτόν τον τρόπο οι Αθηναίοι θα εξαντλούνταν και θα παραδίνονταν πιο γρήγορα στους Λακεδαιμονίους. Σκόπευε, επίσης, ο Λύσανδρος να τιμωρήσει τις πόλεις στα παράλια του Ελλησπόντου, που είχαν αποστατήσει από τη Σπάρτη. 3. «Προσβαλόντες δέ τη πόλει αι ρου σι κατά κράτος» ( 19) Η απώλεια της Λαμψάκου ήταν σημαντική για τους Αθηναίους, γιατί ήταν μια πόλη της αθηναϊκής συμμαχίας πλούσια σε αγαθά και με αξιόλογη πνευματική δύναμη. Επομένως, ήταν και μια σημαντική κατάκτηση για τους Σπαρτιάτες, οι οποίοι θα μπορούσαν να προμηθεύονται από εκεί όλα τα εφόδια τους και να είναι αυτάρκεις, βρισκόμενοι στα πρόθυρα της μεγάλης ναυμαχίας με τον Αθηναϊκό στόλο. 4. «τά δέ ελεύθερα σώματα πάντα αφῆκε Λύσανδρος» ( 19) Ο Λύσανδρος, όταν κατέλαβε τη Λάμψακο, δεν πούλησε για δούλους τους ελεύθερους κατοίκους της, γιατί ήθελε να δείξει πως ήταν εχθρός των Αθηναίων και όχι των άλλων Ελλήνων, τους οποίους τους θεωρούσε υποδούλους της Αθηναϊκής συμμαχίας. 20
5. «Οἱ δ' Αθηναῖοι πλέοντες κατά πόδας ὡρμίσαντο ἐν Ελαιοῦντι τη ς Χερσονήσου ναυσίν ογδοήκοντα καί εκατόν» ( 20) Οι Αθηναίοι, κατά τη διάρκεια των επιδρομών τους στη χώρα του Πέρση βασιλιά και συγκεκριμένα στις ιωνικές πόλεις, έμαθαν για την κατεύθυνση του Λυσάνδρου προς τον Ελλήσποντο. Τον ακολούθησαν, λοιπόν, από κοντά αντιλαμβανόμενοι τις προθέσεις του να κόψει τον ανεφοδιασμό της Αθήνας με σιτάρι. Παρακολουθώντας, λοιπόν, τις κινήσεις του σπαρτιατικού στόλου αγκυροβόλησαν στον Ελαιούντα της Θρακικής χερσονήσου. Εκεί πληροφορήθηκαν και την κατάληψη της Λαμψάκου. 6.«ἀριστοποιουμένοις, ἐπισιτισάμενοι, ἐδειπνοποιοῦντο» ( 20 21) Οι ενέργειες αυτές των Αθηναίων στρατηγών καταμαρτυρούν την αδράνειά τους, την άγνοια της κρισιμότητας της κατάστασης, καθώς και την πολεμική τους ανωριμότητα, που δεν ταίριαζε με την πολεμική εμπειρία των Αθηναίων, γενικά, σε ξηρά και θάλασσα. Αντί, λοιπόν, να προετοιμάζονται και να εκπονούν ένα σχέδιο δράσης, για την πολεμική αναμέτρησή τους με τους Σπαρτιάτες, που θα έκρινε και το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, όπως και την τύχη της αθηναϊκής ηγεμονίας, αντί να εκμεταλλευτούν τις όποιες αδυναμίες του αντιπάλου, εκείνοι συμπεριφέρονταν σα να ήταν μια οποιαδήποτε καθημερινή τους στιγμή, τρώγοντας ανέμελα τα γεύματά τους και υποτιμώντας, έτσι, τον αντίπαλο, ο οποίος οργανωνόταν βασιζόμενος σε αυτήν, ακριβώς, την ανώριμη συμπεριφορά τους. Η υποτίμηση αυτή του εχθρού θα φέρει και τη συντριπτική ήττα τους, καθώς και την τραγική πτώση της αθηναϊκής κυριαρχίας. Ενικός αριθμός ον. ὁ ἒκπλους ὁ σῖτος τό κράτος 21
γεν. τοῦ ἒκπλου τοῦ σίτου τοῦ κράτους δοτ. τῷ ἒκπλῳ τῷ σίτῳ τῷ κράτει αιτ. τόν ἒκπλουν τον σῖτον τό κράτος κλητ. ἒκπλου σῖτε κράτος Πληθυντικός αριθμός ον. οἱ ἒκπλοι τά σῖτα τά κράτη γεν. τω ν ἒκπλων τω ν σίτων τω ν κρατω ν δοτ. τοῖς ἒκπλοις τοῖς σίτοις τοῖς κράτεσι(ν) αιτ. τούς ἒκπλους τά σῖτα τά κράτη κλητ. ἒκπλοι σῖτα κράτη Ενικός αριθμός ον. ὁ πούς ᾑ ναῦς γεν. τοῦ ποδός τῆς νεώς δοτ. τῷ ποδί τῇ νηί αιτ. τόν πόδα τήν ναῦν Κλητ. πούς ναῦ 22
Πληθυντικός αριθμός ον. οἱ πόδες αἱ νῆες γεν. τω ν ποδω ν τω ν νεω ν δοτ. τοῖς ποσί(ν) ταῖς ναυσί(ν) αιτ. τούς πόδας τάς ναῦς κλητ. πόδες νῆες 23
Κεφαλαίο 1. 2224 Λύσανδρος δὲ τῇ ἐπιούσῃ νυκτί, ἐπεὶ ὄρθρος ἤν, ἐσήμανεν εἰς τάς ναῦς ἀριστοποιησαμένους εἰσβαίνειν, πάντα δὲ παρασκευασάμενος ὡς εἰς ναυμαχίαν καὶ τὰ παραβλήματα παραβάλλων, προεῖπεν ὡς μηδεὶς κινήσοιτο ἐκ τῆς τάξεως μηδὲ ἀνάξοιτο. Οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ἅμα τῷ ἡλίῳ ἀνίσχοντι ἐπὶ τῷ λιμένι παρετάξαντο ἐν μετώπῳ ὡς εἰς ναυμαχίαν. Ἐπεὶ δὲ οὐκ ἀντανήγαγε Λύσανδρος, καὶ τῆς ἡμέρας ὀψὲ ἤν, ἀπέπλευσαν πάλιν εἰς τοὺς Αἰγὸς ποταμούς. Λύσανδρος δὲ τάς ταχίστας τῶν νέων ἐκέλευσεν ἕπεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις, ἐπειδὰν δὲ ἐκβωσι, κατιδόντας ὅ,τι ποιοῦσιν ἀποπλεῖν καὶ αὐτῷ ἐξάγγειλαι. Καὶ οὐ πρότερον ἐξεβίβασεν ἐκ τῶν νέων πρὶν αὐταὶ ἧκον. Ταὐτὰ δ' ἐποίει τέτταρας ἡμέρας, καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπανήγοντο. Λύσανδρος δὲ τῇ ἐπιούσῃ νυκτί, ἐπεὶ ὄρθρος ᾖν, ἐσήμανεν εἰσβαίνειν εἰς τάς ναῦς Ο Λύσανδρος λοιπόν την επόμενη νύχτα κατά τα ξημερώματα (: όταν ήταν χαραυγή). έδωσε το σήμα (στους στρατιώτες) να μπαίνουν στα πλοία (: να επιβιβάζονται στα πλοία) ἀριστοποιησαμένους, παρασκευασάμενος δὲ πάντα ὡς εἰς ναυμαχίαν καί παραβάλλων τά παραβλήματα, προεῖπεν ὡς μηδεὶς κινήσοιτο ἐκ τῆς τάξεως αφού γευματίσουν, και όταν προετοίμασε τα πάντα για ναυμαχία (: σαν να επρόκειτο να συνάψει ναυμαχία) και κρέμασε (: άπλωσε) στα πλευρά των πλοίων τα παραπετάσματα, παρήγγειλε (: προειδοποίησε) κανείς να μην κινηθεί από την παράταξη του (: από τη θέση του) 24
μηδὲ ἀνάξοιτο. Οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ἅμα τῷ ἡλίῳ ἀνίσχοντι παρετάξαντο ἐπὶ τῷ λιμένι ἐν μετώπῳ ὡς εἰς ναυμαχίαν Ἐπεὶ δὲ Λύσανδρος οὐκ ἀντανήγαγε, καὶ ᾖν ὀψὲ τῆς ἡμέρας. ἀπέπλευσαν πάλιν εἰς τοὺς Αἰγὸς ποταμούς. Λύσανδρος δὲ ἐκέλευσε τάς ταχίστας τῶν νεῶν ούτε να εξέλθει στο πέλαγος. Και οι Αθηναίοι, όταν ανέτειλε ο ήλιος, παρατάχθηκαν στο στόμιο του λιμανιού σε μακρά μετωπική γραμμή για ναυμαχία (: σαν σε ναυμαχία). Αλλά επειδή ο Λύσανδρος δεν έπλευσε εναντίον τους και ήταν πλέον αργά (: πλησίαζε να βραδιάσει), επέστρεψαν πάλι στους Αιγός ποταμούς. Ο Λύσανδρος τότε διέταξε τα ταχύτερα από τα πλοία (του) ἕπεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις, ἐπειδὰν δὲ ἐκβωσι, κατιδόντας ὅ,τι ποιοῦσιν ἀποπλεῖν καὶ ἑξαγγείλαι αὐτῷ. Καὶ οὐκ ἐξεβίβασεν (τοὺς στρατιώτας) ἐκ τῶν νεῶν πρότερον πρὶν αὐται ἧκον. να ακολουθούν τους Αθηναίους, και όταν βγουν (οι Αθηναίοι) στη στεριά αφού παρατηρήσουν προσεκτικά τι κάνουν (αυτοί), να επιστρέψουν και να τονπληροφορήσουν (: να του αναγγείλουν τι είδαν). Και δεν επέτρεψε (στους στρατιώτες) να αποβιβαστούν στην ξηρά από τα πλοία πρωτύτερα παρά αφού επέστρεψαν εκείνα. 25
Ἐποίει δὲ ταὐτα τέτταρας ἡμέρας, Και αυτά τα έκανε επί τέσσερις ημέρες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπανήγοντο. και οι Αθηναίοι έπλεαν πάλι εναντίον τους (: εξήλθαν στο πέλαγος εναντίον τους). Οι στόλοι των Αθηναίων και των Σπαρτιατών βρίσκονταν ο ένας απέναντι στον άλλο και σε µικρή απόσταση µεταξύ τους. Οι Αθηναίοι ήταν αγκυροβοληµένοι στους Αιγός ποταµούς, στην ευρωπαϊκή ακτή του Ελλησπόντου, και οι Σπαρτιάτες στη Λάµψακο, που είχαν ήδη καταλάβει. Την επόµενη ηµέρα, κατά τα ξηµερώµατα, ο Λύσανδρος έδωσε εντολή να επιβιβαστούν όλοι οι στρατιώτες στα πλοία και να µην κινηθεί κανένας από τη θέση του. Είχε προετοιμάσει τα πάντα σαν να επρόκειτο να ναυμαχήσουν. Και οι Αθηναίοι πρωί πρωί, µε την ανατολή του ήλιου, παρατάχθηκαν στον όρμο του λιμανιού σε μια γραμμή για ναυμαχία. Ο Λύσανδρος, όμως, απέφευγε να έρθει σε σύγκρουση με τους Αθηναίους, ο στόλος των οποίων ήταν ισχυρότερος από το στόλο των Σπαρτιατών. Οι Αθηναίοι, βλέποντας ότι ο Λύσανδρος δεν έπλεε εναντίον τους, επέστρεψαν στους Αιγός ποταμούς, αφού μάλιστα είχε αρχίσει να βραδιάζει. Ο πονηρός Λύσανδρος είχε άλλα στο νου του. Ήθελε να μάθει τις συνήθειες των Αθηναίων όταν έβγαιναν από τα πλοία τους. Γι αυτό διέταξε τα πιο γρήγορα πλοία να ακολουθήσουν τους Αθηναίους και να παρακολουθήσουν τις συνήθειες τους. Και αυτό γινόταν για τέσσερις συνεχόμενες ημέρες. 26
1.«Ἐπεὶ δὲ οὐκ ἀντανήγαγε Λύσανδρος... ἐπανήγοντο»( 23 24) Στο σημείο αυτό γίνεται φανερή η έξυπνη τακτική του Λυσάνδρου, να αναβάλλει, δηλαδή, συνεχώς επί τέσσερις μέρες να ναυμαχήσει με τους Αθηναίους, ώστε εκείνοι να αρχίσουν να χαλαρώνουν και να τον υποτιμούν, με απώτερο στόχο τον αιφνιδιασμό τους, στον οποίο στόχευε και η επόμενη κίνηση του διέταξε, δηλαδή, τα γρήγορα πλοία του να κατασκοπεύουν τις κινήσεις των Αθηναίων, μόλις αποβιβάζονταν, γνωρίζοντας, προφανώς, πως εκκένωναν τα πλοία τους και διασκορπίζονταν, για την αγορά τροφίμων. Κινήσεις εύστροφες, πονηρές και εύστοχες, όπως θα αποδειχτούν στη συνέχεια, που αναδεικνύουν την εμπειρία και την πολεμική ετοιμότητα του Λυσάνδρου. 2.«Οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ἅμα τῷ ἡλίῳ... εἰς τοὺς Αἰγὸς ποταμοὺς Ταὐτὰ δ ἐποίει τέτταρας ἡμέρας, καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπανήγοντο» ( 23 24) Οι Αθηναίοι επί τέσσερις μέρες έβγαιναν στα ανοιχτά, για να αντιμετωπίσουν το Λύσανδρο, αλλά επειδή εκείνος, βάσει του στρατηγικού του σχεδίου δεν προχωρούσε σε επίθεση, επέστρεφαν στη βάση τους. Δεν είχαν την τόλμη να τον προκαλέσουν, για ναυμαχία, αλλά και μην έχοντας αντιληφθεί την έξυπνη τακτική του Λυσάνδρου άρχισαν να τον υποτιμούν και να τον θεωρούν άτολμο και δειλό ώστε από τη μεγάλη τους αφροσύνη και αυτοπεποίθηση δεν φρόντισαν να λάβουν μέτρα ούτε για την περίπτωση μιας ξαφνικής του επίθεσης, τη στιγμή που η απόσταση που τους χώριζε ήταν πολύ μικρή. Γίνεται, λοιπόν, φανερό πως η στάση τους αυτή προοικονομεί και την τραγική τους ήττα από το σπαρτιατικό στόλο, που αποδείχτηκε ετοιμοπόλεμος και οργανωμένος σε αντίθεση με τους άφρονες, ανώριμους και αλαζόνες Αθηναίους. Ενικός αριθμός Ον. ᾑ νύξ ὁ λιμήν τό στάδιον ᾑ τάξις γεν. δοτ. αιτ. τῆς νυκτός τῇ νυκτί τήν νύκτα τοῦ λιμένος τῷ λιμένι τόν λιμένα τοῦ σταδίου τῷ σταδίῳ τό στάδιον τῆς τάξεως τῇ τάξει τήν τάξιν 27
28 κλητ. νύξ λιμήν στάδιον τάξι Πληθυντικός αριθμός ον. αἱ νύκτες οἱ λιμένες τά στάδια οἱ στάδιοι αἱ τάξεις γεν. τω ν νυκτών τῶν λιμένων τῶν σταδίων τω ν σταδίων τω ν τάξεων δοτ. ταῖς νυξί(ν) τοῖς λιμέσι(ν) τοῖς σταδίοις τοῖς σταδίοις ταῖς τάξεσι(ν) αιτ. τάς νύκτας τούς λιμένας τά στάδια τούς σταδίους τάς τάξεις κλητ. νύκτες λιμένες στάδια στάδιοι τάξεις
Κεφαλαίο 1. 2528 Ἀλκιβιάδης δὲ κατιδὼν ἐκ τῶν τειχῶν τοὺς μὲν Ἀθηναίους ἐν αἰγιαλῷ ὁρμοῦντας καὶ πρὸς οὐδεμία πόλει, τὰ δ' ἐπιτήδεια ἐκ Σηστοὺ μετιόντας πεντεκαίδεκα σταδίους ἀπὸ τῶν νεῶν, τοὺς δὲ πολεμίους ἐν λιμένι καὶ πρὸς πόλει ἔχοντας πάντα, οὐκ ἐν καλῶ ἔφη αὐτοὺς ὁρμεῖν, ἄλλα μεθορμίσαι εἰς Σηστὸν παρῄνει πρός τε λιμένα καὶ πρὸς πόλιν οὐ ὄντες ναυμαχήσετε, ἔφη, ὅταν βούλησθε. Οἱ δὲ στρατηγοῖ, μάλιστα δὲ Τυδεὺς καὶ Μένανδρος, ἀπιέναι αὐτὸν ἐκέλευσαν αὐτοὶ γὰρ νῦν στρατηγεῖν, οὐκ ἐκεῖνον. Καὶ ὁ μὲν ᾤχετο. Λύσανδρος δ', ἐπεὶ ἢν ἡμέρα Πέμπτη ἐπιπλέουσι τοῖς Ἀθηναίοις, εἶπε τοῖς παρ' αὐτοῦ ἑπομένοις, ἐπὰν κατίδωσιν αὐτοὺς ἐκβεβηκότας καὶ ἐσκεδασμένους κατὰ τὴν Χερσόνησον, (ὅπερ ἐποίουν πολὺ μᾶλλον καθ' ἑκάστην ἡμέραν, τά τε σιτία πόρρωθεν ὠνούμενοι καὶ καταφρονοῦντες δὴ τοῦ Λυσάνδρου, ὅτι οὐκ ἀντάνηγεν), ἀποπλέοντας τουμπαλιν παρ' αὐτὸν ἄραι ἀσπίδα κατὰ μέσον τὸν πλοῦν. Οἱ δὲ ταῦτα ἐποίησαν ὡς ἐκέλευσε. Λύσανδρος δ' εὐθὺς ἐσήμανε τὴν ταχίστην πλείν, συμπαρῄει δὲ καὶ Θῶραξ τὸ πεζὸν ἔχων. Κόνων δὲ ἰδὼν τὸν ἐπιπλοῦν, ἐσήμανεν εἰς τάς ναῦς βοηθεῖν κατὰ κράτος. Διεσκεδασμένων δὲ τῶν ἀνθρώπων, αἱ μὲν τῶν νεῶν δίκροτοι ᾖσαν, αἱ δὲ μονόκροτοι, αἱ δὲ παντελῶς κεναί. ἡ δὲ Κόνωνος καὶ ἄλλαι περὶ αὐτὸν ἑπτὰ πλήρεις ἀνήχθησαν ἀθρόαι καὶ ἡ Πάραλος, τάς δ' ἄλλας πάσας Λύσανδρος ἔλαβε πρὸς τῇ γῆ. Τοὺς δὲ πλείστους ἄνδρας ἐν τῇ γῆ συνέλεξεν οἱ δὲ καὶ ἔφυγον εἰς τὰ τειχύδρια. Ἀλκιβιάδης δὲ κατιδὼν ἐκ τῶν τειχῶν τοὺς μὲν Ἀθηναίους ὁρμοῦντας Ο Αλκιβιάδης λοιπόν βλέποντας καθαρά (: όταν αντιλήφθηκε) από τα τείχη (του) ότι οι Αθηναίοι ήτανπροσορμισμένοι. (: είχαν αγκυροβολήσει) ἐν αἰγιαλῷ καὶ πρὸς οὐδεμία πόλει, σε αμμώδη παραλία (: σε αλίμενο μέρος, σε ακρογιαλιά) και όχι κοντά σε κάποια πόλη 29
μετιόντας δὲ τὰ ἐπιτήδεια ἐκ Σηστοὺ πεντεκαίδεκα σταδίους ἀπὸ τῶν νεῶν και ότι πήγαιναν και μετέφεραν τα τρόφιμα από τη Σηστό, που απείχε δεκαπέντε στάδια από τα πλοία, τοὺς δὲ πολεμίους (ὄντας) ἐν λιμένι και ότι οι εχθροί ήταν μέσα σε λιμάνι καὶ ἔχοντας πάντα πρὸς πόλει, ἐφῇ ὁρμεῖν αὐτοὺς οὐκ ἐν καλῶ (χωρίῳ), ἀλλὰ παρῄνει μεθορμίσαι (τάς ναῦς) εἰς Σηστὸν πρός τε λιμένα καὶ πρὸς πόλιν οὗ ὄντες, ἐφῇ, ναυμαχήσετε, ὅταν βούλησθε. Οἱ δὲ στρατηγοί, μάλιστα δε Τυδεύς και Μένανδρος, και ότι είχαν τα πάντα κοντά σε πόλη, τους είπε ότι είναι αγκυροβολημένοι όχι σε κατάλληλο (: σε ακατάλληλο) μέρος και τους συμβούλευε να μετακινήσουν τα πλοία (: να μετακινηθούν) στη Σηστό, κοντά και σε λιμάνι και σε πόλη ευρισκόμενοι εκεί, τους είπε, θα ναυμαχήσετε, όταν θελήσετε. Αλλά οι στρατηγοί, και προπάντων ο Τυδέας και ο Μένανδρος, ἐκέλευσαν αὐτὸν ἀπιέναι τον διέταξαν να φύγει αὐτοὶ γὰρ στρατηγεῖν νῦν, οὐκ ἐκεῖνον. γιατί του έλεγαν ότι αυτοί τώρα είναι στρατηγοί (: αυτοί κυβερνούν) και όχι εκείνος. Καὶ ὁ μὲν ᾤχετο. Λύσανδρος δ', Και αυτός λοιπόν έφυγε (: αναχώρησε). Ο Λύσανδρος λοιπόν, 30
ἐπεὶ ἦν ἡμέρα πέμπτη ἐπιπλέουσι τοῖς Ἀθηναίοις, ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ BOOK όταν ήταν πια η πέμπτη ημέρα αφότου οι Αθηναίοι άρχισαν να πλέουν κατά του Λυσάνδρου, εἶπε τοῖς παρ' αὐτοῦ ἑπομένοις, παρήγγειλε σ' αυτούς που εστάλησαν με δική του εντολή για να παρακολουθούν (τους Αθηναίους), ἐπὰν κατίδωσιν αὐτοὺς ἐκβεβηκότας όταν τους δουν να έχουν αποβιβαστεί στην ξηρά καὶ ἐσκεδασμένους κατὰ τὴν Χερρόνησον, και να είναι διασκορπισμένοι στη Χερσόνησο, (ὅπερ ἐποίουν πολὺ μᾶλλον καθ' ἑκάστην ἡμέραν, ὠνούμενοι τά τε σιτία πόρρωθεν (πράγμα το οποίο έκαναν πολύ συχνότερα από ημέρα σε ημέρα, και επειδή αγόραζαν από μακριά τα τρόφιμα καὶ καταφρονοῦντες δὴ τοῦ Λυσάνδρου, ὅτι οὐκ ἀντάνηγεν), ἀποπλέοντας τοὔμπαλιν παρ' αὐτὸν ἄραι ἀσπίδα κατὰ μέσον τὸν πλοῦν. Οἱ δὲ ἐποίησαν ταῦτα ὡς ἐκέλευσε. και επειδή περιφρονούσαν πλέον [:δήθεν] το Λύσανδρο, διότι δεν έπλεε κι αυτός εναντίον τους), αφού επιστρέψουν πάλι πίσω προς αυτόν, να υψώσουν ασπίδα στο μέσο του πλου Και αυτοί εκτέλεσαν αυτά,όπως παρήγγειλε (:διέταξε) Λύσανδρος δ' ἐσήμανε εὐθὺς Και ο Λύσανδρος αμέσως τότε διέταξε με τη σάλπιγγα πλεὶν τὴν ταχίστην, συμπαρῄει δὲ καὶ Θώραξ ἔχων τὸ πεζόν. να πλέουν ολοταχώς, ενώ συγχρόνως μ' αυτούς πορευόταν διά ξηράς και ο Θώραξ έχοντας το πεζικό (: με το πεζικό). 31
Κόνων δὲ ἰδὼν τὸν ἐπιπλοῦν ἐσήμανε βοηθεῖν εἰς τάς ναῦς κατὰ κράτος. Και ο Κόνων βλέποντας, ότι τα πλοία έρχονται εναντίον τους (: όταν είδε την έφοδο) έδωσε το σήμα με τη σάλπιγγα να τρέξουν αμέσως (: ταχύτατα) στα πλοία (: να σπεύσουν σε βοήθεια των πλοίων μ' όλη τους τη δύναμη). Τῶν ἀνθρώπων δὲ διεσκεδασμένων, Επειδή όμως οι άνθρωποι (:τα πληρώματα) είχαν διασκορπιστεί, αἱ μὲν τῶν νεῶν ᾖσαν δίκροτοι, αἱ δὲ μονόκροτοι, άλλα από τα πλοία βρέθηκαν με κωπηλάτες για δυο σειρές κουπιών, άλλα για μία σειρά κουπιών αἱ δὲ κεναὶ παντελῶς ἡ δὲ Κόνωνος και άλλα τελείως άδεια (: εντελώς κενά) μόνο το πλοίο του Κόνωνα καὶ ἄλλαι ἑπτὰ περὶ αὐτὸν πλήρεις και άλλα επτά, που ήταν πλησίον του με τα πληρώματα στη θέση τους, καὶ ἡ Πάραλος ἀνήχθησαν ἀθρόαι, καθώς και η Πάραλος βγήκαν όλα μαζί στο ανοιχτό πέλαγος Λύσανδρος δὲ ἔλαβε πάσας τάς ἄλλας πρὸς τῇ γῆ. Συνέλεξε δὲ τοὺς πλείστους ἄνδρας ἐν τῇ γῆ οἱ δὲ καὶ ἔφυγον εἰς τὰ τειχύδρια. και ο Λύσανδρος συνέλαβε (: κατέλαβε) όλα τα άλλα (πλοία) πλησίον της παραλίας (: κοντά στην ξηρά). Περιμάζεψε δε τους περισσότερους άντρες στην ξηρά μερικοί όμως κατέφυγαν στα μικρά οχυρά (της Σηστού) (: στα χαμηλά τείχη της Σηστού). 32
Ο Αλκιβιάδης, μετά την ήττα των Αθηναίων στο Νότιο, για την οποία είχε κατηγορηθεί ως ο κύριος υπεύθυνος, και τη δυσμένεια των Αθηναίων που εκδηλώθηκε εναντίον του, διέμενε κοντά στους Αιγός ποταμούς σ' έναν πύργο που είχε αποκτήσει το 410409 π.χ, όταν πολεμούσε με μισθοφόρους κατά των Θρακών. Από τα τείχη της οχυρωμένης θέσης του παρατηρούσε τις κινήσεις των Αθηναίων και αντιλήφθηκε, με τη διορατικότητα που τον διέκρινε, το πρόβλημά τους. Τους συμβούλεψε λοιπόν να μετακινηθούν στη Σηστό, κοντά σε λιμάνι και σε πόλη, και να μην απομακρύνονται από τα πλοία τους πηγαίνοντας μακριά για αναζήτηση και αγορά τροφίμων. Οι Αθηναίοι, όμως, τον απέπεμψαν σκαιώς και δε δέχτηκαν τη λογική συμβουλή του. Οι Αθηναίοι επί πέντε ημέρες προκαλούσαν σε ναυμαχία το Λύσανδρο, αλλά αυτός τους απέφευγε. Είχε δώσει εντολή στους ναύτες των κατασκοπευτικών του πλοίων, μόλις δουν τους Αθηναίους να βγαίνουν στην ξηρά και να διασκορπίζονται προς αναζήτηση τροφίμων, να επιστρέψουν αμέσως πίσω και στο μέσο του πλου να σηκώσουν συνθηματικά μια ασπίδα. Όταν ο Λύσανδρος είδε να υψώνεται η ασπίδα στο μέσο του πλου από τους κατασκόπους που επέστρεφαν, έδωσε σήμα με τη σάλπιγγα να πλεύσουν όλα τα πλοία του κατά των Αθηναίων. Την εχθρική αυτή επίθεση πρώτος την είδε ο στρατηγός Κόνων, που απεγνωσμένα προσπαθούσε να μαζέψει τους διασκορπισμένους Αθηναίους. Μέσα στη σύγχυση που επικράτησε απ' αυτή την αιφνιδιαστική επίθεση των Σπαρτιατών, άλλες από τις αθηναϊκές τριήρεις βρέθηκαν με μια σειρά κωπηλάτες, άλλες με δύο και άλλες τελείως άδειες. Τελικά, από τα εκατόν ογδόντα πλοία των Αθηναίων σώθηκαν και ανοίχθηκαν στο πέλαγος μόνο εννέα, δηλαδή το πλοίο του Κόνωνα και άλλα επτά που ήταν κοντά του, καθώς και η Πάραλος, το ιερό πλοίο των Αθηναίων. Όλα τα άλλα πλοία τα κατέλαβε ο Λύσανδρος, ο οποίος συγκέντρωσε και τους περισσότερους άντρες που είχαν βγει στην ξηρά. Λίγοι μόνο από τους Αθηναίους κατέφυγαν στα μικρά τείχη της Σηστού. 33
1. «οὐκ ἐν καλῷ ἔφη.βούλησθε»( 25) Ο Αλκιβιάδης έσπευσε να προειδοποιήσει τους Αθηναίους στρατηγούς για τη δυσχερή θέση του στρατοπέδου τους. Οι συμβουλές του, σωστές και έξυπνες, υποδείκνυαν την ακαταλληλότητα του σημείου, στο οποίο είχαν αγκυροβολήσει και ετοιμάζονταν να ναυμαχήσουν, δηλαδή σε αµµώδη παραλία και όχι σε λιμάνι και, άρα, κοντά σε κάποια πόλη, από όπου θα µπορούσαν εύκολα να προμηθεύονταν τα τρόφιµά τους και όχι να εγκαταλείπουν τα πλοία τους καθημερινά, προς αναζήτησή τους και αναγκασμένοι να απομακρύνονται τρία χιλιόµετρα από αυτά. Γι' αυτό τους πρότεινε να µεταφερθούν στη Σηστό, από όπου θα προµηθεύονταν εύκολα τα εφόδιά τους και θα είχαν, έτσι, την ευκαιρία να ναυµαχήσουν µε δική τους πρωτοβουλία. 2. «Οἱ δὲ στρατηγοῖ, µάλιστα δὲ Τυδεύς ᾤχετο»( 26) Οι σωστές συμβουλές του Αλκιβιάδη αντικρούστηκαν σφοδρά και αδικαιολόγητα από τους Αθηναίους στρατηγούς, λόγω της αλαζονείας τους, της υπέρµετρης αυτοπεποίθησής τους, της αφροσύνης τους σχετικά µε τα πολεμικά ζητήματα που είχαν να αντιµετωπίσουν, της αποστροφής και της ζήλιας για τον Αλκιβιάδη. Ήταν φανερή, λοιπόν, η απειρία τους και η ανωριµότητά τους, που τους οδήγησαν στο να υπερτιµήσουν τις δυνάμεις τους και να υποτιμήσουν το Λύσανδρο και τ0 στόλο του, ώστε να µην είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν µια τόσο σοβαρή κατάσταση, όπως της επικείμενης ναυμαχίας τους µε τους Σπαρτιάτες. Όντας αγκυροβολημένοι µακριά από λιμάνι και από πόλη, εγκατέλειπαν τα πλοία τους για την αναζήτηση τροφίμων, χωρίς να σκέφτονται πως, έτσι, γίνονται εύκολη λεία για το σπαρτιατικό στόλο, ο οποίος τελικά, εκμεταλλεύτηκε επιτυχώς το µοιραίο αυτό σφάλμα των Αθηναίων. 3. «καταφρονοῦντες δὴ τοῦ Λυσάνδρου» ( 27) 34
Οι Αθηναίοι είχαν υποτιµήσει τις δυνάμεις και τις ικανότητες του αντιπάλου. Ήταν, πράγματι, προβλέψιμοι για το Λύσανδρο, ο οποίος µε τις έξυπνες κινήσεις του κατάφερε να τους ξεγελάσει, ώστε να τον υποτιμήσουν και να τον θεωρήσουν δειλό και άτολμο, πράγμα που βοήθησε στην εφαρμογή της τακτικής του αιφνιδιασμού και στην τελική νίκη του. Η αλαζονεία, η ανωριμότητα, η υπερβολική εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους και η υποτίμηση του αντιπάλου, λειτούργησαν ανασταλτικά για τους Αθηναίους, οδηγώντας τους στην τραγική ήττα τους. 4. «Διεσκεδασµένων δὲ τῶν ἀνθρώπων... πρὸς τῇ γῆ»( 28) Η τραγική στιγμή, όπου το βασικό σφάλμα των Αθηναίων θα οδηγούσε στη συντριπτική τους ήττα, έφτασε. Η απερίσκεπτη και ανώριμη απόφασή τους, να αγκυροβολήσουν µακριά από λιμάνι και από πόλη, να αφήνουν τα πλοία τους ελλιπώς επανδρωμένα και να διασκορπίζονται, προκειμένου να προμηθεύονται τα τρόφιμα τους από τη Σηστό, που απείχε αρκετά χιλιόμετρα από αυτούς, τους οδήγησε στην τραγική τους πτώση. Ο Λύσανδρος, έξυπνα και τολμηρά εκμεταλλεύτηκε την αδυναμία τους αυτή, ώστε να τους συντρίψει, χωρίς να χρειαστεί να ναυμαχήσει. Απλώς, κατέλαβε όλα τα πλοία που βρίσκονταν, χωρίς τα πληρώματα τους, στη στεριά. Μόνο ο Κόνωνας αποδείχτηκε συνετός µε στρατηγική ικανότητα, έτοιμος µε το πλοίο του και άλλα εφτά, πλήρως επανδρωμένα, να αντιμετωπίσει µια ξαφνική επίθεση. Όπως κι έγινε. Μόνο που δεν αρκούσαν τα εννέα πλοία, για να αντεπιτεθούν στους Σπαρτιάτες και έτσι απλώς κατάφεραν να σωθούν και να καταφύγουν στην Κύπρο. Μόνο στην Πάραλο έδωσε ο Κόνωνας διαταγή να µεταφέρει τα δυσάρεστα νέα της ολοκληρωτικής καταστροφής του αθηναϊκού στόλου στην Αθήνα. 35
Οι στρατηγοί του αθηναϊκού στόλου, σε µια τόσο κρίσιμη στιγμή, αποδείχτηκαν άφρονες, επιπόλαιοι, εγωιστές και άπειροι. Από εγωισμό και κακεντρέχεια δεν έδωσαν βάση στις λογικές συμβουλές του Αλκιβιάδη, ενώ έπρεπε να προέχει η σωτηρία του αθηναϊκού στόλου και η νίκη της Αθήνας. Από υπερβολική αυτοπεποίθηση και αλαζονεία υποτίμησαν τις δυνάμεις και τις στρατηγικές ικανότητες των Λυσάνδρου, γι' αυτό και δεν αντιλαμβάνονταν τις τραγικές συνέπειες της καθημερινής εγκατάλειψης των πλοίων τους, προς αναζήτηση των αναγκαίων από τη Σηστό. Έτσι, ήταν η αδυναμία τους να αντεπεξέλθουν σε µια ξαφνική επίθεση του αντιπάλου, που καραδοκούσε και που βρισκόταν σε πλεονεκτική θέση. Ενικός αριθμός ον. τό τεῖχος ὁ ἐπίπλους ἡ ἀσπίς γεν. δοτ. τοῦ τείχους τῷ τείχει αιτ. τό τεῖχος κλητ. τεῖχος τοῦ ἐπίπλου τῷ ἐπίπλῳ τόν ἐπίπλουν ἐπίπλου τῆς ἀσπίδος τῇ ἀσπίδι τήν ἀσπίς ἀσπίδα Πληθυντικός αριθμός ον. τά τείχη οἱ ἐπίπλοι αἱ ἀσπίδες γεν. τῶν τειχῶν τῶν ἐπίπλων τω ν ἀσπίδων δοτ. τοῖς τείχεσι(ν) τοῖς ἐπίπλοις ταῖς ἀσπίσι(ν) 36
αιτ. κλητ. τά τείχη τείχη τούς ἐπίπλους ἐπίπλοι τάς ἀσπίδας ἀσπίδες ον. γεν. δοτ. αιτ. κλητ. ὁ μετιών τοῦ μετιόντος τῷ μετιόντι τόν μετιόντα μετιών ἒχων ἐκβεβηκώς καταφρονῶν ἐκβεβηκότος καταφρονοῦντος ἒχοντος ἒχοντι ἐκβεβηκότι καταφρονοῦντι ἒχοντα ἐκβεβηκότα καταφρονοῦντα ἒχων ἐκβεβηκώς καταφρονῶν Πληθυντικός αριθμός ον. γεν. δοτ. αιτ. κλητ. οἱ μετιόντες τῶν μετιόντων τοῖς μετιοῦσι τούς μετιόντας μετιόντες ἒχοντες ἐκβεβηκότες καταφρονοῦντες ἐχόντων ἐκβεβηκότων καταφρονούντω ν ἒχουσι ἐκβεβηκόσι καταφρονοῦσι ἒχοντας ἐκβεβηκότας καταφρονοῦντας ἒχοντες ἐκβεβηκότες καταφρονοῦντες 37
Κεφαλαίο 1. 2932 Κόνων δὲ ταῖς ἐννέα ναυσὶ φεύγων, ἐπεὶ ἔγνω τῶν Ἀθηναίων τὰ πράγματα διεφθαρμένα, κατασχὼν ἐπὶ τὴν Ἀβαρνίδα τὴν Λαμψάκου ἄκραν ἔλαβεν αὐτόθεν τὰ μεγάλα τῶν Λυσάνδρου νεῶν ἱστία, καὶ αὐτὸς μὲν ὀκτὼ ναυσὶν ἀπέπλευσε παρ' Εὐαγόραν εἰς Κύπρον, ἡ δὲ Πάραλος εἰς τάς Ἀθήνας ἀπαγγελοῦσα τὰ γεγονότα. Λύσανδρος δὲ τάς τε ναῦς καὶ τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τἆλλα πάντα εἰς Λάμψακον ἀπήγαγεν, ἔλαβε δὲ καὶ τῶν στρατηγῶν ἄλλους τε καὶ Φιλοκλέα καὶ Ἀδείμαντον. Ἡ δ' ἡμέρα ταὐτὰ κατειργάσατο, ἔπεμψε Θεόπομπον τὸν Μιλήσιον λῃστὴν εἰς Λακεδαίμονα, ἀπαγγελοῦντα τὰ γεγονότα, ὃς ἀφικόμενος τριταῖος ἀπήγγειλε. Μετὰ δὲ ταὐτὰ Λύσανδρος ἀθροίσας τοὺς συμμάχους ἐκέλευσε βουλεύεσθαι περὶ τῶν αἰχμαλώτων. Ἐνταύθα δὴ κατηγορίαι ἐγίγνοντο πολλαὶ τῶν Ἀθηναίων, ἅ τε ἤδη παρενενομήκεσαν καὶ ἃ ἐψηφισμένοι ᾖσαν ποιεῖν, εἰ κρατήσειαν τῇ ναυμαχίᾳ, τὴν δεξιὰν χεῖρα ἀποκόπτειν τῶν ζωγρηθέντων πάντων, καὶ ὅτι λαβόντες δύο τριήρεις, Κορινθίαν καὶ Ἀνδρίαν, τοὺς ἄνδρας ἐξ αὐτῶν πάντας κατακρημνισειαν. Φιλοκλὴς δ' ἢν στρατηγὸς τῶν Ἀθηναίων, ὃς τούτους διέφθειρεν. Ἐλέγετο δὲ καὶ ἄλλα πολλά, καὶ ἔδοξεν ἀποκτείναι τῶν αἰχμαλώτων ὅσοι ᾖσαν Ἀθηναῖοι πλὴν Ἀδειμάντου, ὅτι μόνος ἐπελάβετο ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ περὶ τῆς ἀποτομῆς τῶν χείρων ψηφίσματος ᾐτιάθη μέντοι ὑπὸ τίνων προδοῦναι τάς ναῦς. Λύσανδρος δὲ Φιλοκλέα πρῶτον ἐρωτήσας, ὃς τοὺς Ἀνδρίους καὶ Κορινθίους κατεκρήμνισε, τὶ εἴη ἄξιος παθεῖν ἀρξάμενος εἰς Ἕλληνας παρανομεῖν, ἀπέσφαξεν. Κείμενο Μετάφραση Κόνων δὲ φεύγων ταῖς ἐννέα ναυσίν, Και ο Κόνων φεύγοντας (: που έφευγε) με τα εννέα πλοία, ἐπεὶ ἔγνω διεφθαρμένα τὰ πράγματα τῶν Ἀθηναίων, όταν διαπίστωσε ότι η (ναυτική) δύναμη των Αθηναίων είχε καταστραφεί, 38
κατασχὼν ἐπὶ τὴν Ἀβαρνίδα τὴν ἄκραν Λαμψάκου αφού πλησίασε στην Αβαρνίδα, το ακρωτήριο της Λαμψάκου, ἔλαβεν αὐτόθεν τὰ μεγάλα ἱστία τῶν νεῶν Λυσάνδρου, καὶ αὐτὸς μὲν ἀπέπλευσεν ὀκτὼ ναυσὶ παρ' Εὐαγόραν εἰς Κύπρον, ἡ δὲ Πάραλος εἰς τάς Ἀθήνας ἀπαγγελοῦσα τὰ γεγονότα. Λύσανδρος δὲ ἀπήγαγεν εἰς Λάμψακον τάς τε ναῦς καὶ τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τἆλλα πάντα, ἔλαβε δὲ καὶ τῶν στρατηγῶν ἄλλους τε καὶ Φιλοκλεα καὶ Ἀδείμαντον. Ἠι δ ἡμέρα κατειργάσατο ταῦτα, ἔπεμψεν εἷς Λακεδαίμονα Θεόπομπον τὸν Μιλήσιον λῃστήν, έλαβε από εκεί τα μεγάλα ιστία (: πανιά) των πλοίων του Λυσάνδρου και ο ίδιος μεν με οκτώ πλοία έπλευσε προς τον Ευαγόρα στην Κύπρο, ενώ η Πάραλος στην Αθήνα, για να αναγγείλει τα συμβάντα. Και ο Λύσανδρος μετέφερε στη Λάμψακο και τα πλοία και τους αιχμαλώτους και όλα τα άλλα και (ακόμη) συνέλαβε από τους στρατηγούς μεταξύ των άλλων και το Φιλοκλέα και τον Αδείμαντο. Την ημέρα λοιπόν κατά την οποία κατόρθωσε (: επιτέλεσε) αυτά έστειλε στη Σπάρτη το Θεόπομπο, το Μιλήσιο πειρατή, ἀπαγγελοῦντα τὰ γεγονότα. ὃς ἀφικόμενος τριταῖος ἀπήγγειλε. για να αναγγείλει αυτά που είχαν συμβεί, ο οποίος, αφού έφτασε εκεί την τρίτη ημέρα τα ανήγγειλε. (: έφερε την είδηση αυτή). Μετά δε ταῦτα Λύσανδρος ἀθροίσας τούς συμμάχους Ύστερα απ' αυτά λοιπόν ο Λύσανδρος, αφού συγκέντρωσε τους 39
συμμάχους, ἐκέλευσε βουλεύεσθαι περί τῶν αἰχμαλώτων Ἐνταῦθα δή πολλαί κατηγορίαι ἐγίγνοντο τῶν Ἀθηναίων, ἃ τε ἢδη παρενενομήκεσαν και ἃ ἐψηφισμένοι ἦσαν ποιεῖν, τους διέταξε να συσκεφθούν (: να λάβουν αποφάσεις) για τους αιχμαλώτους. Τότε λοιπόν διατυπώνονταν πολλές κατηγορίες εναντίον των Αθηναίων και για εκείνα τα εγκλήματα πολέμου που είχαν ήδη διαπράξει (: και για όσες παρανομίες είχαν διαπράξει μέχρι τότε) και για όσα είχαν αποφασίσει να πράξουν εἰ κρατήσειαν τῇ ναυμαχίᾳ, αν νικούσαν στη ναυμαχία, ἀποκόπτειν τὴν δεξιὰν χεῖρα πάντων τῶν ζωγρηθέντων, καὶ ὅτι λαβόντες δύο τριήρεις, Κορινθίαν καὶ Ἀνδρίαν, κατακρημνίσειαν πάντας τοὺς ἄνδρας ἐξ αὐτῶν. Φιλοκλὴς δ' ἦν στρατηγὸς τῶν Ἀθηναίων, δηλαδή να αποκόψουν το δεξί χέρι όλων εκείνων που θα συλλαμβάνονταν ζωντανοί, και διότι, όταν (άλλοτε) συνέλαβαν (: είχαν συλλάβει) δύο τριήρεις, μία από την Κόρινθο και μία από την Άνδρο, έριξαν (: πέταξαν) στη θάλασσα όλους τους άνδρες τους. Ο Φιλοκλής μάλιστα ήταν ο στρατηγός των Αθηναίων ὃς διέφθειρε τούτους. ο οποίος διέταξε τη θανάτωση τους. 40
Ἐλέγετο δὲ καὶ ἀλλὰ πολλά, Λέγονταν, βέβαια, κι άλλα πολλά καὶ ἔδοξεν ἀποκτεῖναι ὅσοι τῶν αἰχμαλώτων και (τέλος) αποφασίστηκε να φονευτούν όσοι από τους αιχμαλώτους ᾖσαν Ἀθηναῖοι πλὴν Ἀδειμάντου, ὅτι μόνος ἐπελάβετο ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ήταν Αθηναίοι, εκτός από τον Αδείμαντο, γιατί μόνος αυτός ήταν αντίθετος στην εκκλησία του δήμου τοῦ ψηφίσματος περὶ τῆς ἀποτομῆς τῶν χειρῶν ᾐτιάθη μέντοι ὑπὸ τινων προδοῦναι τάς ναῦς. στο ψήφισμα για την αποκοπή των χεριών κατηγορήθηκε, όμως, από μερικούς ότι πρόδωσε τα πλοία. Λύσανδρος δὲ ἐρωτήσας πρῶτον Φιλοκλέα, ὃς κατεκρήμνισε τοὺς Ἀνδρίους καὶ Κορινθίους, τὶ ἄξιος εἴη παθεῖν ἀρξάμενος παρανομεῖν εἰς Ἕλληνας, ἀπέσφαξεν. Ο Λύσανδρος λοιπόν, αφού πρώτα ρώτησε το Φιλοκλή, ο οποίος πέταξε από τα πλοία στη θάλασσα τους Κορινθίους και τους Ανδρίους, τι του άξιζε να πάθει (: ποια τιμωρία θεωρούσε τον εαυτό του άξιο να υποστεί), αφού πρώτος έκανε την αρχή να παρανομεί εις βάρος των Ελλήνων, τον αποκεφάλισε (: τον φόνευσε). 41
Από την καταστροφή των Αθηναίων στους Αιγός ποταµούς σώθηκε µόνο ο Κόνων µε εννέα συνολικά πλοία. Ο ίδιος µε οκτώ πλοία κατέφυγε στην Κύπρο, κοντά στο βασιλιά της Σαλαµίνας και φίλο του Ευαγόρα, ενώ το ιερό πλοίο Πάραλος έπλευσε στην Αθήνα για να αναγγείλει το θλιβερό αυτό γεγονός. Ο Λύσανδρος µετέφερε στη Λάµψακο τα πλοία των Αθηναίων που κατέλαβε, τους αιχµαλώτους και όλα τα λάφυρα. Μεταξύ των αιχµαλώτων ήταν και οι στρατηγοί των Αθηναίων, και µάλιστα ο Φιλοκλής και ο Αδείµαντος. Ταυτόχρονα απέστειλε στη Σπάρτη το Μιλήσιο πειρατή Θεόποµπο, για να αναγγείλει τα ευχάριστα για τους Σπαρτιάτες γεγονότα. Έπειτα απ' αυτά συγκέντρωσε τους αρχηγούς των συµµαχικών πόλεων µε την εντολή να συσκεφθούν για την τύχη των αιχµαλώτων. Οι σύµµαχοι των Σπαρτιατών κατηγορούσαν φανερά τους Αθηναίους για πληθώρα παρανομιών που είχαν διαπράξει κατά τη διάρκεια αυτού του καταστρεπτικού πολέµου. Θυµήθηκαν µάλιστα ότι οι Αθηναίοι είχαν αποφασίσει σ' ένα ψήφισµά τους να αποκόψουν το δεξί χέρι όλων εκείνων που θα συλλαµβάνονταν ζωντανοί, αν νικούσαν στη ναυµαχία. Ανέφεραν ακόµη την περίπτωση ενός πλοίου των Κορινθίων και ενός πλοίου των Ανδρίων που τα πληρώµατα τους ρίχτηκαν στη θάλασσα από τους Αθηναίους. Τόνισαν ιδιαίτερα ότι αυτός που διέταξε την τελευταία αυτή πράξη ήταν ο Φιλοκλής. Τελικά αποφασίστηκε να φονευθούν µόνο οι Αθηναίοι, ενώ οι αιχµάλωτοι σύµµαχοί τους να αφεθούν ελεύθεροι. Εξαίρεση έκαναν µόνο για το στρατηγό Αδείµαντο, ο οποίος είχε αντιταχθεί στην εκκλησία του δήµου στην πρόταση του ακρωτηριασµού των αιχµαλώτων. Η πραγµατική ίσως αιτία που διασώθηκε ήταν το ότι πρόδωσε στους Λακεδαιµονίους τα αθηναϊκά πλοία. Πρώτα ο Λύσανδρος αποκεφάλισε το Φιλοκλή, αφού προηγουµένως του ζήτησε να απαντήσει στην ερώτηση ποια τιµωρία θεωρούσε ότι άξιζε να υποστεί για τις παρανοµίες και τις αδικίες που είχε διαπράξει εις βάρος των Ελλήνων. 1. «Κόνων δέ φεύγων... τά γεγονότα» ( 29) 42
Προκειμένου να μην καταδιώξουν οι Πελοποννήσιοι αυτόν και τα οκτώ πλοία που κατάφεραν να σωθούν, περνώντας από την Αβαρνίδα ο Κόνωνας με μια παράτολμη αλλά και σωτήρια κίνηση, πήρε τα μεγάλα πανιά των πλοίων των Λακεδαιμονίων, οι οποίοι τα είχαν αφήσει στην ξηρά, προκειμένου τα πλοία τους να είναι πιο ευέλικτα, κινούμενα μόνο με τα κουπιά. Έτσι, τα οκτώ πλοία, εκτός από την Πάραλο, που έλαβε την εντολή από τον Κόνωνα να επιστρέψει στην Αθήνα και να αναγγείλει την ολοκληρωτική καταστροφή του αθηναϊκού στόλου, κατέφυγαν στην Κύπρο, στο βασιλιά Ευαγόρα. Ο Ευαγόρας ήταν φίλος του Κόνωνα και σύμμαχος των Αθηναίων και, ίσως, ο Κόνωνας κατέφυγε σε αυτόν, γιατί φοβόταν την οργή των Αθηναίων για την ήττα του αθηναϊκού στόλου, περιμένοντας εκεί την κατάλληλη στιγμή, που θα μπορούσε, με τη βοήθεια του Ευαγόρα, να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην πατρίδα του. 2. ἅ τε ἤδη παρενενομήκεσαν: οι Αθηναίοι είχαν διαπράξει πολλές παρανομίες εναντίον των Μηλίων, των Σκιωναίων, των Τορωναίων, των Αιγινητών κ.ά. Γι' αυτό κατηγορήθηκαν οι Αθηναίοι, και ιδιαίτερα ο Φιλοκλής, ως εγκληματίες πολέμου. 3. ὅσοι ᾖσαν Ἀθηναῖοι: οι Αθηναίοι ήταν τουλάχιστο τρεις χιλιάδες. Μόνο αυτοί καταδικάστηκαν ως εγκληματίες πολέμου και εκτελέστηκαν. Οι άλλοι, που προέρχονταν από συμμαχικές πόλεις ή ήταν μισθοφόροι, αφέθηκαν ελεύθεροι να επιστρέψουν στις πόλεις τους. 4. πλὴν Ἀδειμάντου: εξαίρεση έκαναν μόνο για τον Αδείμαντο, γιατί στην εκκλησία του δήμου είχε αντιταχθεί στην πρόταση του ακρωτηριασμού των αντιπάλων. Η πραγματική, όμως, αιτία για τη διάσωσή του ίσως ήταν η προδοσία. Κατηγορήθηκε δηλαδή από μερικούς ότι πρόδωσε στους Λακεδαιμονίους τον αθηναϊκό στόλο. Η διάδοση αυτή, ότι δηλαδή η ήττα στους Αιγός ποταμούς ήταν αποτέλεσμα προδοσίας, βρήκε μεγάλη απήχηση στην κοινή γνώμη της Αθήνας. 43
Ο στρατηγός του σπαρτιατικού στόλου, αντίθετα από τους Αθηναίους στρατηγούς, αποδείχτηκε ικανότατος, ετοιµοπόλεµος, µε µεγάλες στρατηγικές ικανότητες.οργάνωσε ένα έξυπνο σχέδιο αιφνιδιασμού, βασιζόμενος στα σφάλματα των Αθηναίων, ώστε να κατορθώσει να τους δώσει τη λανθασμένη εντύπωση επί τέσσερις µέρες πως ήταν δειλός και άτολμος και εκείνοι να αδρανήσουν και να τον περιφρονήσουν. Εκείνος, όµως, µε έναν έξυπνο και εύστροφο τρόπο γνώριζε όλες τις κινήσεις τους και µε µια αιφνιδιαστική επίθεση κατάφερε να γίνει ο τελικός κριτής της επικείµενης ναυµαχίας. Ενικός αριθμός ον. ὁ μέγας ἡ μεγάλη τό μέγα γεν. δοτ. τοῦ μεγάλου τῷ μεγάλῳ τῆς μεγάλης τῇ μεγάλῃ αιτ. τόν μεγάν την μεγάλην κλητ. μέγα μεγάλη τοῦ μεγάλου τῷ μεγάλῳ τό μέγα μέγα Πληθυντικός αριθμός ον. οἱ μεγάλοι αἱ μεγάλαι τά μεγάλα γεν. τῶν μεγάλων τω ν μεγάλων τῶν μεγάλων 44
δοτ. αιτ. κλητ. τοῖς μεγάλοις τούς μεγάλους μεγάλοι ταῖς μεγάλαις τάς μεγάλας μεγάλαι τοῖς μεγάλοις τά μεγάλα μεγάλα Ενικός αριθμός ον. ὁ ἡ πλήρης γεν. τοῦ τῆς πλήρους δοτ. τῷ τῇ πλήρει αιτ. τόν τήν πλήρη κλητ. πλῆρες Πληθυντικός αριθμός τό πλῆρες τοῦ πλήρους τῷ πλήρει τό πλῆρες πλῆρες ον. οἱ αἱ πλήρεις γεν. τῶν πλήρων δοτ. τοῖς ταῖς πλήρεσι αιτ. τούς τάς πλήρεις κλητ. πλήρεις τά πλήρη τῶν πλήρων τοῖς πλήρεσι τά πλήρη πλήρη 45
ον. ον. γεν. γεν. δοτ. αιτ. κλητ. ὁ ἀπαγγελῶν τοῦ ἀπαγγελοῦντος τῷ ἀπαγγελοῦντι τόν ἀπαγγελοῦντα ἀπαγγελῶν οἱ ἀπαγγελοῦντες τῶν ἀπαγγελούντων Ενικός αριθμός ἡ ἀπαγγελοῦσα τῆς ἀπαγγελούσης τῇ ἀπαγγελούσῃ τήν ἀπαγγελοῦσαν ἀπαγγελοῦσα Πληθυντικός αριθμός αἱ ὁ λαβών τοῦ λαβόντος τῷ λαβόντι τόν λαβόντα λαβών ἀπαγγελοῦσαι οἱ λαβόντες τω ν ἀπαγγελουσῶν τῶν λαβόντων δοτ. τοῖς ἀπαγγελοῦσι ταῖς ἀπαγγελούσαις τοῖς λαβοῦσι αιτ. κλητ. τούς ἀπαγγελοῦντας ἀπαγγελοῦντες τάς ἀπαγγελούσας τούς λαβόντας ἀπαγγελοῦσαι λαβόντες 46
Ενικός αριθμός ον. ὁ ἀνήρ ἡ χείρ ἡ τριήρης γεν. τοῦ ἀνδρός τῆς χειρός τῆς τριήρους δοτ. τῷ ἀνδρί τῇ χειρί τῇ τριήρει αιτ. τόν ἂνδρα τήν χεῖρα τήν τριήρη κλητ. ἂνερ χείρ τριῆρες Πληθυντικός αριθμός ον. οἱ ἂνδρες αἱ χεῖρες αἱ τριήρεις γεν. τῶν ἀνδρῶν τω ν χειρῶν τω ν τριήρων δοτ. τοῖς ἀνδράσι(ν) ταῖς χερσί(ν) ταῖς τριήρεσι(ν) αιτ. τούς ἂνδρας τάς χεῖρας τάς τριήρεις κλητ. ἂνδρες χεῖρες τριήρεις Απαντήσεις στις Ερωτήσεις Ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Αφού ξαναδιαβάσετε το κείµενo των παραγράφων 25 27 και 30 32 να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις: 47
α) Τι συμβούλευσε ο Αλκιβιάδης τους Αθηναίους και ποια ήταν η αντίδραση των Αθηναίων στρατηγών; β) Τ ι συμβούλευσε ο Λύσανδρος τους κατασκόπους του; γ) Πώς µεταχειρίστηκε ο Λύσανδρος τους αιχμαλώτους; α) Ο Αλκιβιάδης διαπίστωσε πως οι Αθηναίοι είχαν αγκυροβολήσει µακριά από λιμάνι και από πόλη, ώστε, προκειμένου να προμηθεύονται τα εφόδιά τους αναγκάζονται να αφήνουν τα πλοία τους αφύλακτα και να πηγαίνουν µέχρι τη Σηστό. Έτσι, συμβούλευσε τους στρατηγούς να µεταφέρουν το στόλο τους και να αγκυροβολήσουν στη Σηστό ( 25). Οι Αθηναίοι στρατηγοί, όμως, δε δέχτηκαν τις συμβουλές του και τον έδιωξαν λέγοντας πως αυτοί πια ήταν στρατηγοί και όχι εκείνος ( 26). β) Ο Λύσανδρος έδωσε εντολή στους κατασκόπους του, που παρακολουθούσαν τους Αθηναίους επί τέσσερις µέρες, µόλις τους δουν να βγαίνουν από τα πλοία τους και διασκορπιστούν στη Χερσόνησο, για να προμηθευτούν τα εφόδιά τους όπως έκαναν κάθε µέρα, καθώς θα επιστρέφουν σε αυτόν να υψώσουν µία ασπίδα στο µέσο της διαδρομής ( 27). γ) Οι συλληφθέντες από το Λύσανδρο Αθηναίοι καταδικάστηκαν ως εγκληματίες πολέμου και εκτελέστηκαν. Οι άλλοι, που προέρχονταν από συμμαχικές πόλεις ή ήταν μισθοφόροι, αφέθηκαν ελεύθεροι να επιστρέψουν στις πόλεις τους. Από τους συλληφθέντες στρατηγούς εξαίρεσαν μόνο τον Αδείμαντο και δεν τον σκότωσαν, γιατί στην εκκλησία του δήμου είχε αντιταχθεί στην πρόταση ακρωτηριασμού των αιχμαλώτων. 2. Υπογραµµίστε τη σωστή σημασία: η λέξη ἐπιπλέω( 16) σημαίνει: α)πλέω στο πέλαγος β)αποπλέω γ)πλέω εναντίον δ)πλέω στην επιφάνεια 3. Υπογραµµίστε την ορθή απάντηση ως προς το συντακτικό ρόλο της λέξης αυτῶν: ( 17) είναι: 48
α) γενική κτητική του πόλεις β) αντικείμενο του ἀφεστηκυίας γ) γενική αντικειμενική του ἒκπλουν δ) κατηγορηματικός προσδιορισμός του πλοίων ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ BOOK 4.Να καταγραφούν οι εμπρόθετοι επιρρηματικοί προσδιορισμοί των 1617 κατά το είδος της επιρρηματικής σχέσης, π.χ. του τόπου: ὁρμώμενοι ἐκ τῆς Σάμου. Του τόπου: ἐκ τῆς Σάμου (κίνηση από τόπο) ἐπί τήν Χίον (εχθρική κατεύθυνση προς τόπο) ἐπί την Ἑφεσον (εχθρική κατεύθυνση προς τόπο) ἐκ τῆς Ρόδου( κίνηση από τόπο) παρά την Ἰωνίαν( κίνηση πλησίον και παράλληλα προς τόπο) πρός τόν Ἑλλήσποντο( κίνηση σε τόπο) ἐπί τάς πόλεις( εχθρική κατεύθυνση προς τόπο) Του σκοπού: πρός ναυμαχίαν,πρός τόν ἒκπλουν Προσθήκης: πρός τοῖς ὑπάρχουσι 5.Υπογραµµίστε τη σωστή απάντηση: Ο ρηματικός τύπος ἀνήχθησαν ( 20) σημαίνει: α) βγήκαν στο πέλαγος. β) ανοίχτηκαν. γ) πορεύθηκαν. δ) επέστρεψαν. 6.Ποιο ήταν το σχέδιο µάχης που διαμόρφωσε ο Λύσανδρος από τη στιγμή που οι Αθηναίοι «ἒπλευσαν εἰς Αἰγός 49
ποταμούς»; Κάτω από ποιες συνθήκες και σκέψεις διαμόρφωσε το σχέδιό του; Οι Αθηναίοι κατά τη χρονική εκείνη περίοδο διέθεταν ισχυρό στόλο και είχαν αναπτερωμένο το ηθικό τους, γιατί λίγο πριν (το 406 π.χ.) είχαν νικήσει τους Σπαρτιάτες στη ναυμαχία των Αργινουσών. Σ' εκείνη µάλιστα τη ναυμαχία είχε πνιγεί και ο ναύαρχος των Σπαρτιατών Καλλικρατίδας. Οι υπερόπτες Αθηναίοι ακολουθούσαν το Λύσανδρο στην πορεία του, προσορμιστήκαν στους Αιγός ποταμούς, µια τελείως ακατάλληλη γι' αυτούς θέση, που βρισκόταν επί της χερσονήσου της Θράκης και απέναντι από τη Λάμψακο. Μάταια ο Αλκιβιάδης προσπάθησε να συμβουλέψει τους Αθηναίους στρατηγούς να µετακινηθούν στη Σηστό κοντά δηλαδή και σε λιμάνι και σε πόλη. Ο έξυπνος και πανούργος Λύσανδρος, που έδινε την εντύπωση στους Αθηναίους ότι φοβόταν να συγκρουσθεί κατά µέτωπο µαζί τους, τους κατασκόπευσε και πληροφορήθηκε όλες τους τις συνήθειες. Έμαθε λοιπόν ότι οι Αθηναίοι για να αγοράσουν τρόφιμα, απομακρύνονταν πολύ από τα πλοία τους, τα οποία έμεναν χωρίς υπερασπιστές. Αυτή την αδυναμία τους εκμεταλλεύτηκε ο Λύσανδρος και επιτέθηκε στον αφύλακτο Αθηναϊκό στόλο και κατόρθωσε συντριπτική νίκη. 7.Ποια συμβουλή έδωσε ο Αλκιβιάδης στους Αθηναίους στρατηγούς και σε ποια δεδομένα τη στήριξε; Ο Αλκιβιάδης συμβούλευσε τους Αθηναίους στρατηγούς να µετακινηθούν στη Σηστό, κοντά δηλαδή και σε λιμάνι και σε πόλη. Έβλεπε ότι οι Αιγός ποταμοί ήταν τελείως ακατάλληλη θέση, αφού οι Αθηναίοι, για να αγοράσουν τρόφιμα, αποµακρύνονταν πολύ από τα πλοία τους, τα οποία έτσι έμεναν χωρίς υπερασπιστές. 8.Ποια εντολή έδωσε ο Λύσανδρος στους άνδρες που κατασκόπευαν τους Αθηναίους και ποια η σκοπιμότητα της; Ο Λύσανδρος είχε δώσει εντολή στους άνδρες που κατασκόπευαν τους Αθηναίους, µόλις τους δουν να βγαίνουν στη στεριά και να διασκορπίζονται προς αναζήτηση τροφίμων, να επιστρέψουν αμέσως πίσω και στο µέσο του 50
πλου να σηκώσουν συνθηματικά µια ασπίδα. Η ύψωση της ασπίδας ήταν ένα είδος συνθήματος που δήλωνε ότι οι Αθηναίοι είχαν διασκορπιστεί στη στεριά, τα πλοία τους είχαν µείνει χωρίς υπερασπιστές και επομένως ήταν η κατάλληλη στιγμή για το Λύσανδρο να δράσει σύμφωνα µε το σχέδιό του. 9.Υπογραµµίστε τη σωστή απάντηση: Η µετοχή διεσκεδασµένων ( 28) συντακτικώς είναι: α) επιθετική. β) αιτιολογική. γ) εναντιωματική. δ) τροπική. 10.Πού οφείλεται η πλήρης επιτυχία του σχεδίου του Λυσάνδρου; Η πλήρης επιτυχία του σχεδίου του Λυσάνδρου οφείλεται: α) στην καλή κατασκοπευτική ομάδα, β) στην πειθαρχία των κατασκόπων του στις εντολές του, γ) στη μυστικότητα του σχεδίου, δ) στον αιφνιδιασμό. 11.Υπογραµµίστε τη σωστή απάντηση: Ο ρηματικός τύπος ἀπήγαγεν ( 30) σημαίνει: α) έκλεψε. β) οδήγησε. γ) τιμώρησε. δ) εξαφάνισε. 12.α)Πώς εξηγείται το γεγονός ότι οι πρώην σύμμαχοι των Αθηναίων και τώρα Λακεδαιμονίων είναι και οι σκληρότεροι κριτές των αιχμαλώτων; β) Να γράψετε στα αρχαία τη φράση: «αν νικήσουμε στη ναυμαχία, θα κόψουμε το δεξί χέρι όλων των αιχμαλώτων». 51
α)οι πρώην σύμμαχοι των Αθηναίων, μετά τη συντριβή του αθηναϊκού στόλου, στάθηκαν οι σκληρότεροι κριτές των αιχμαλώτων, αποφασίζοντας τη θανατική τους καταδίκη. Μια απόφαση που βασιζόταν στην άδικη μεταχείρισή τους από τους Αθηναίους, όσο ήταν σύμμαχοί τους και η Αθήνα ηγεμονική δύναμη, στην οικονομική καταπίεση που δέχονταν, στην απάνθρωπη συμπεριφορά των Αθηναίων στους κατοίκους των πόλεων που αποστατούσαν από την αθηναϊκή συμμαχία, αλλά και στην απάνθρωπη απόφαση που πήραν για την τύχη των αιχμαλώτων σε περίπτωση νίκης τους, δηλαδή της αποκοπής του δεξιού χεριού τους. Με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, ένιωθαν πως εκδικούνταν τους Αθηναίους για όλα τα δεινά που είχαν υποστεί. β) Ἐάν κρατήσωμεν τῇ ναυμαχία, ἀποκόψομεν τήν δεξιάν χεῖρα τῶν ζωγρηθέντων πάντων. 13.Να καταγράψετε τις λέξεις που έχουν στρατιωτική σημασία και εξακολουθούν και σήμερα να έχουν την ίδια ή διαφορετική σημασία. ὁρμῶμαι: ἐπιπλέω: ναυμαχία: στρατηγός: σύμμαχος: ἡγοῦμαι: προσβάλλω: α.ε. έχω ορμητήριο, ορμώ ν.ε. κινούμαι από κάποια αιτία α.ε. πλέω εναντίον κάποιου ν.ε. πλέω στην επιφάνεια α.ε./ν.ε. ναυμαχία α.ε./ν.ε. στρατηγός α.ε./ν.ε. σύμμαχος α.ε. είμαι αρχηγός ν.ε. ηγούμενος/ ηγέτης α.ε. επιτίθεμαι ν.ε. θίγω 52
κατά κράτος: ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ BOOK α.ε. με έφοδο ν.ε. ολοκληρωτικά, εντελώς διαρπάζω: α.ε. λεηλατώ ν.ε. αρπάζω παρατάσσομαι: α.ε./ ν.ε. μπαίνω σε γραμμή μάχης στην παράταξη ἀσπίς: α.ε./ ν.ε. ασπίδα το πεζόν: α.ε./ν.ε. το πεζικό ἡ ἂκρα: α.ε. ακρωτήρι ν.ε. άκρη, τέρμα αἰχμάλωτος: α.ε./ν.ε. αιχμάλωτος προδίδωμι: α.ε./ν.ε. προδίδω 14.Να συμπληρωθούν τα κενά με σύνθετους τύπους του ρήματος πλέω. Ο στόλος των Λακεδαιμονίων με ναύαρχο το Λύσανδρο αποπλέει από τη Ρόδο, παραπλέει τις ακτές της Ιωνίας, εισπλέει στον Ελλήσποντο και καταπλέει στη Λάμψακο. Μετά από πέντε ημέρες διαπλέει με ταχύτητα τον πορθμό από τη Λάμψακο ως τους Αιγός ποταμούς και επιπλέει εναντίον των αθηναϊκών πλοίων. 15.Ποιες από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής έχουν ετυμολογική συγγένεια με τις λέξεις: α) ὁρμή, ὁρμῶ και β) ὅρμος; αφορμή, εξορμώ, ορμητήριο, ορμητικός, ορμίσκος, ορμόνη, παρόρμηση, προσορμίζομαι. 53
α. ὁρμή / ὁρμῶ: αφορμή, εξορμώ, ορμητήριο, ορμητικός, ορμόνη, παρόρμηση β. ὅρμος: ορμίσκος, προσορμίζομαι 16. Συνδέστε τις λέξεις της στήλης Α με τις σημασίες τους στη στήλη Β. 1. εἰσπλέω μπαίνω με το πλοίο 2. ἐκπλέω φεύγω με το πλοίο 3. προσπλέω πλησιάζω με το πλοίο 4. συμπλέω πλεώ μαζί με. 5. ἀναπλέω πλέω πάνω 6. διαπλέω πλέω ανάμεσα 7. καταπλέω φτάνω με το πλοίο στο λιμάνι 8. παραπλέω πλέω παράλληλα 9. ἐπιπλέω πλέω εναντίον 10. περιπλέω πλέω γύρω από 11. ἀποπλέω βγαίνω από το λιμάνι με το πλοίο 1. Γιατί νικήθηκαν οι Αθηναίοι στους Αιγός ποταμούς παρά την παράδοση που είχαν ως έμπειροι ναυτικοί; Η συντριπτική ήττα των Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς οφείλεται στην υπεροψία, στον εγωισμό και την αλαζονεία των στρατηγών, καθώς και στην ανώριμη συμπεριφορά τους την κρίσιμη στιγμή της επικείμενης ναυμαχίας µε τους Σπαρτιάτες. Βασισμένοι, δηλαδή, στις προηγούμενες νίκες τους και στη ναυτική τους εμπειρία και υπεροχή, υπερτίμησαν τις δυνάμεις τους, ενώ, συγχρόνως, υποτίμησαν τον αντίπαλο. Έτσι, εντελώς ανώριμα και χωρίς λογική επεξεργασία και στρατηγική εξυπνάδα, αγκυροβόλησαν σε αµµώδη περιοχή, µακριά από λιμάνι και από πόλη, µε αποτέλεσμα να εγκαταλείπουν τα πλοία τους και να διασκορπίζονται στη Χερρόνησο, προκειμένου να προμηθευτούν τα εφόδιά τους. Ακόμη και στις συμβουλές του Αλκιβιάδη, σχετικά µε την ακαταλληλότητα του σημείου που βρίσκονταν και τη µεταφορά τους στη 54
Σηστό, αντέδρασαν εγωιστικά και αλαζονικά, αρνούµενοι να τον ακούσουν και διώχνοντας τον. Το αποτέλεσμα όλων αυτών των ασύνετων ενεργειών τους ήταν να γίνουν εύκολη λεία για το σπαρτιατικό στόλο, που τους κατατρόπωσε κυριολεκτικά. Η νίκη αυτή έκρινε και το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου που επέφερε την πτώση της αθηναϊκής ηγεμονίας. 2. Ποια προτερήματα είχε ο Λύσανδρος ως στρατηγός; Το Λύσανδρο τον διέκρινε πολεμική ετοιμότητα, εμπειρία και ωριμότητα. Χάρη, λοιπόν, στη στρατηγική του εξυπνάδα και ικανότητα µπόρεσε να εκμεταλλευτεί τα λάθη του αντιπάλου και να πετύχει µια µεγάλη νίκη. Μεθοδικά και υπομονετικά οργάνωσε την τακτική της επίθεσής του έχοντας επίγνωση των δυνάμεων του, αλλά και της µεγάλης ναυτικής υπεροχής των Αθηναίων. 55