Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΘΗΝΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΘΗΝΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ Ακαδημαϊκό έτος: 2010/2011 ΑΙΓΑΛΕΩ, ΑΤΤΙΚΗ Ημερομηνία : 15/07/2011 Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 1

Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Σύνταξη της έκθεσης εσωτερικής αξιολόγησης.5 2. Παρουσίαση του Τμήματος.6 2.1. Γεωγραφική θέση του Τμήματος 2.2. Ιστορικό της εξέλιξης του Τμήματος 2.3. Σκοπός και στόχοι του Τμήματος 2.4. Διοίκηση του Τμήματος 2.5. Υποδομές Τμήματος 3. Προγράμματα Σπουδών 41 3.1. Πρόγραμμα Προπτυχιακών Σπουδών 3.2. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών 3.3. Πρόγραμμα Διδακτορικών Σπουδών 4. Διδακτικό έργο.57 4.1. Αποτελεσματικότητα του διδακτικού προσωπικού 4.2. Ποιότητα και αποτελεσματικότητα της διδακτικής διαδικασίας 4.3. Οργάνωση και εφαρμογή του διδακτικού έργου 4.4. Εκπαιδευτικά βοηθήματα 4.5. Μέσα και υποδομές 4.6. Αξιοποίηση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) 4.7. Αναλογία διδασκόντων/διδασκομένων και η μεταξύ τους συνεργασία 4.8. Σύνδεση της διδασκαλίας με την έρευνα 4.9. Συνεργασίες με εκπαιδευτικά κέντρα του εσωτερικού και του εξωτερικού και με το κοινωνικό σύνολο 4.10. Κινητικότητα του διδακτικού προσωπικού και των σπουδαστών 4.11. Κριτική ανάλυση του Διδακτικού έργου 5. Ερευνητικό έργο.70 5.3. Ερευνητικές υποδομές 5.4. Επιστημονικές δημοσιεύσεις την τελευταία πενταετία 5.5. Αναγνώριση της έρευνας που γίνεται στο Τμήμα από τρίτους Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 3

5.6. Ερευνητικές συνεργασίες του Τμήματος 5.7. Διακρίσεις και βραβεία ερευνητικού έργου που έχουν απονεμηθεί 5.8. Συμμετοχή των σπουδαστών στην έρευνα 5.9. Κριτική ανάλυση παραμέτρων του επιτελούμενου ερευνητικού έργου 6. Σχέσεις με κοινωνικούς/πολιτιστικούς/παραγωγικούς (ΚΠΠ) φορείς.80 6.1. Πώς κρίνετε τις συνεργασίες του Τμήματος με ΚΠΠ φορείς; 6.2. Δυναμική του Τμήματος για ανάπτυξη συνεργασιών με ΚΠΠ φορείς 6.3. Δραστηριότητες του Τμήματος προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης 7. Στρατηγική ακαδημαϊκής ανάπτυξης..86 7. 1. Περιγραφή στρατηγικής ακαδημαϊκής ανάπτυξης 7. 2. Κριτική ανάλυση στρατηγικής ακαδημαϊκής ανάπτυξης 8. Διοικητικές υπηρεσίες και υποδομές 90 8.1. Αποτελεσματικότητα των διοικητικών και τεχνικών υπηρεσιών 8.2. Υπηρεσίες σπουδαστικής μέριμνας στο Τμήμα 8.3. Υποδομές πάσης φύσεως που χρησιμοποιεί το Τμήμα 8.4. Αξιοποίηση νέων τεχνολογιών από τις διάφορες υπηρεσίες του Τμήματος (πλην του εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου) 8.5. Διαφάνεια και αποτελεσματικότητα στη χρήση υποδομών και εξοπλισμού 9. Συμπεράσματα..96 9.1 Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι τα κυριότερα θετικά και αρνητικά σημεία όπως προκύπτουν από την Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης; 9.2. Διακρίνετε ευκαιρίες αξιοποίησης των θετικών σημείων και ενδεχόμενους κινδύνους από τα αρνητικά σημεία; 10. Σχέδια βελτίωσης.100 10.1. Περιγράψτε το βραχυπρόθεσμο σχέδιο δράσης από το Τμήμα για την άρση των αρνητικών και την ενίσχυση των θετικών σημείων 10.2. Περιγράψτε το μεσοπρόθεσμο σχέδιο δράσης από το Τμήμα για την άρση των αρνητικών και την ενίσχυση των θετικών σημείων 11.Παραρτήματα 103 Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 4

Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών Έκθεση εσωτερικής αξιολόγησης 1. Εισαγωγή στην διαδικασία της εσωτερικής αξιολόγησης Με βάση την απόφαση της ΓΣ του τμήματος της 22/02/2011, συγκροτήθηκε η ομάδα εσωτερικής Αξιολόγησης που ορίστηκε με το υπ αρ. 1 πρακτικό της γενικής συνέλευσης του τμήματος, για την υλοποίηση του έργου της εσωτερικής αξιολόγησης και αποτελείται από τα παρακάτω μέλη Ε.Π. του Τμήματος: Νικόλαος Μηλιώνης, Καθηγητής Κυριάκος Σταθάκης, Καθηγητής Ντιάνα Τσιμή Καθηγήτρια Γεώργιος Βλάχος, Επίκουρος Καθηγητής Κίμων Θεοδωρόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Σπυρίδων Νομικός, Επίκουρος Καθηγητής Αναστάσιος Πολίτης, Επίκουρος Καθηγητής Στην διαδικασία της εκπόνησης της εσωτερικής αξιολόγησης δεν συμμετείχαν εκπρόσωποι των φοιτητών. Ομάδα Εσωτερικής Αξιολόγησης (ΟΜΕΑ) Η ΟΜΕΑ πραγματοποίησε το έργο της διανομής, συγκέντρωσης και καταγραφήςανάλυσης των ερωτηματολογίων που συμπλήρωσαν οι φοιτητές και φοιτήτριες του Τμήματος. Θετικά στοιχεία κατά τη διαδικασία της εσωτερικής αξιολόγησης Η συνεργασία των περισσότερων μελών ΕΠ, παρά το φόρτο εργασίας για την κάλυψη των ανειλημμένων τους υποχρεώσεων (διδακτικά, ερευνητικά και διοικητικά καθήκοντα). Αρνητικά στοιχεία της διαδικασίας Οι δυσκολίες που παρουσιάστηκαν οφείλονται κυρίως στην έλλειψη προηγούμενης εμπειρίας. Πολλά από τα αναφερόμενα στοιχεία υπήρχαν αλλά δεν είχαν καταγραφεί σε πίνακες, ή δεν είχε γίνει η απαραίτητη επεξεργασία. Η διαδικασία άρχισε ουσιαστικά το χειμερινό εξάμηνο του 2010. Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 5

2. Παρουσίαση του Τμήματος 2.1. Γεωγραφική θέση του Τμήματος (π.χ. στην πρωτεύουσα, σε μεγάλη πόλη, σε μικρή πόλη, συγκεντρωμένο, κατανεμημένο σε μια πόλη κλπ). Όλες οι εγκαταστάσεις του Τμήματος βρίσκονται στο Τ.Ε.Ι Αθήνας (Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας) στην περιοχή του Αιγάλεω, Ταχ. Δ/ση: Αγ. Σπυρίδωνος, 12210 Αιγάλεω. 2.2. Ιστορικό της εξέλιξης του Τμήματος Το σημερινό Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών του Τ.Ε.Ι. Αθήνας, έχει προέλθει από την Ανώτερη Σχολή Γραφικών Τεχνών, που λειτούργησε το 1973 με ένα και μοναδικό τμήμα, αυτό της Τεχνολογίας Εκτυπώσεων και Φωτομηχανικής Αναπαραγωγής το οποίο έχει το ίδιο γνωστικό αντικείμενο μεε το σημερινό τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών. Το 1977 η Σχολή μετονομάστηκε σε Ανώτερη Σχολή Γραφικών και Διακοσμητικών Τεχνών (ΑΣΓΔΤ) και συνέχισε τη λειτουργία της ως το 1983 με τρία τμήματα σπουδών (Γραφιστικής, Διακοσμητικής και Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών). Με το Νόμο Πλαίσιο 1404/1983 ιδρύεται η Σχολή Γραφικών Τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών του ΤΕΙ Αθήνας με πέντε τμήματα (Γραφιστική, Διακοσμητική, Συντήρηση Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης, Τεχνολογία Γραφικών Τεχνών και Φωτογραφία). Το Τμήμα Τεχνολογίας Εκτυπώσεων και Φωτομηχανικής Αναπαραγωγής (το πρώτο τμήμα που λειτούργησε το 1974) ξεκίνησε τη λειτουργία του με πολλά προβλήματα, όπως έλλειψη μόνιμου και κατάλληλου εκπαιδευτικού προσωπικού καθώς και έλλειψη σύγχρονων και εξοπλισμένων εργαστηρίων. Παρόλα αυτά, η ίδρυση της σχολής και Ιδιαίτερα του Τμήματος αποτέλεσε κομβικό σημείο στην Τρτοβάθμια Εκπαίδευση των Γραφικών Τεχνών και ουσιαστικό θετικό βήμα για τον κλάδο των Γραφικών Τεχνών, αφού η ανάγκη ύπαρξης πτυχιούχων Τεχνολόγων Γραφικών Τεχνών με ουσιαστικές γνώσεις στο αντικείμενο ήταν και εξακολουθεί να είναι επιτακτική. 2.2.1. Στελέχωση του Τμήματος σε διδακτικό, διοικητικό και εργαστηριακό προσωπικό, από την ίδρυσή του (ποσοτικά στοιχεία). Τα όργανα του Τμήματος είναι η Γενική Συνέλευση, οι δύο τομείς (Προεκτύπωσης και Εκτυπώσεων - Περατώσεων), το Συμβούλιο του Τμήματος και ο Προϊστάμενος του Τμήματος. Επίσης όργανα του Τομέα είναι η γενική συνέλευση του Τομέα και ο Υπεύθυνος του Τομέα. Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 6

Το Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών διαθέτει 15 μόνιμους καθηγητές, 15 επιστημονικούς και εργαστηριακούς συνεργάτες, (Πίνακας 2.2.1) καθώς και 4 μέλη ειδικού τεχνικού προσωπικού. Στόχος του είναι η παροχή υψηλού επιπέδου διδακτικού και ερευνητικού έργου, η συνεχής αναβάθμιση των σπουδών και η βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής του. Προϊστάμενος Τμήματος Προΐσταται της λειτουργίας του τμήματος και προεδρεύει της γενικής συνέλευσης και του Συμβουλίου. Γενική Συνέλευση Τμήματος Απαρτίζεται από το εκπαιδευτικό προσωπικό του τμήματος και εκπροσώπους των σπουδαστών σε ποσοστό 40% του Ε.Π. (Εκπαιδευτικού Προσωπικού) του τμήματος. Έχει όλες τις αρμοδιότητες του τμήματος. Συμβούλιο Τμήματος Απαρτίζεται από τον Προϊστάμενο, τους υπεύθυνους των Τομέων και έναν εκπρόσωπο των σπουδαστών. Έχει αρμοδιότητες του τμήματος μέσα στα πλαίσια που καθορίζει η Γενική Συνέλευση τμήματος. Υπεύθυνος Τομέα Ο Υπεύθυνος συντονίζει γενικά το έργο του Τομέα, συγκαλεί τη Γ.Σ., καταρτίζει την ημερήσια διάταξη, εισηγείται τα θέματα, προεδρεύει στις εργασίες αυτής και μεριμνά για την εκτέλεση των αποφάσεών της. Γενική Συνέλευση Τομέα Απαρτίζεται από το Ε.Π. και δύο εκπροσώπους των σπουδαστών. Η Γ.Σ.: α) Εκλέγει τον Υπεύθυνο του Τομέα και τον Αναπληρωτή του. β) Αναθέτει καθήκοντα Υπεύθυνου Εργαστηρίου που τυχόν έχει ενταχθεί στον Τομέα κατά προτεραιότητα σε Καθηγητές, Αναπληρωτές Καθηγητές, Επίκουρους Καθηγητές ή Καθηγητές εφαρμογών του Τομέα. γ) Κατανέμει το διδακτικό έργο με βάση την ειδίκευση, την καταλληλότητα, την εκπαιδευτική πείρα και τη βαθμίδα του Ε.Π. δ) Υποβάλλει προτάσεις στη Γ.Σ. του Τμήματος σχετικά με το πρόγραμμα σπουδών. Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 7

Γραμματεία του Τμήματος Είναι αρμόδια για τη διοικητική και γραμματειακή υποστήριξη στο εν γένει εκπαιδευτικό έργο του τμήματος. Στις αρμοδιότητες της περιλαμβάνονται ιδίως : Η μέριμνα για τη λειτουργία και τη γραμματειακή υποστήριξη των συλλογικών οργάνων του τμήματος (Γενική Συνέλευση και Συμβούλιο). Η προώθηση των εγγράφων που απαιτούνται για την προκήρυξη θέσεων, την εκλογή και την εξέλιξη του εκπαιδευτικού προσωπικού. Η προώθηση και διεκπεραίωση κάθε θέματος που αφορά στην οργάνωση και τη λειτουργία των προγραμμάτων σπουδών. Η μέριμνα για την κατάρτιση και προώθηση στη διοίκηση του προγράμματος σπουδών, την παρακολούθηση του ωρολογίου προγράμματος και τη διεξαγωγή των εξετάσεων. Η μέριμνα για την αποστολή των στοιχείων έκδοσης του οδηγού σπουδών. Η μέριμνα για τη διάθεση των συγγραμμάτων στους σπουδαστές. Η διεκπεραίωση όλων των θεμάτων των σχετικών με τις εγγραφές, μετεγγραφές και κατατακτήριες εξετάσεις. Η κατάρτιση των καταλόγων συμμετοχής στις εξετάσεις, η ενημέρωση των σπουδαστικών μητρώων και η επιμέλεια ανακοίνωσης της βαθμολογίας. Η προώθηση των διαδικασιών για την ορκωμοσία των σπουδαστών. Η χορήγηση των τίτλων σπουδών και των κάθε είδους πιστοποιητικών και βεβαιώσεων. Η τήρηση του πρωτοκόλλου και του αρχείου του τμήματος, η διακίνηση της αλληλογραφίας και η αναπαραγωγή εγγράφων και εντύπων. Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 8

Διοικητική Διάρθρωση Οργανόγραμμα Τμήματος Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών 2.2.2. Αριθμός και κατανομή των σπουδαστών ανά επίπεδο σπουδών (προπτυχιακοί, μεταπτυχιακοί, διδακτορικοί). Ο αριθμός των εισακτέων σπουδαστών στο τμήμα Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών καθορίζεται με σχετική υπουργική απόφαση σε 85 σπουδαστές ανά ακαδημαϊκό έτος. Επίσης 10% των εισακτέων μπορεί να είναι πτυχιούχοι άλλων σχολών που εισάγονται με κατατακτήριες εξετάσεις. Στους πίνακες που παρατίθενται στπο παραρτημα αναφέρονται ο αριθμός των εισακτέων σπουδαστών κατά έτος (Πίνακας 2.2.2), αναλυτικά ο αριθμός των εγγεγραμμένων σπουδαστών ανά εξάμηνο και ανά ακαδημαϊκό έτος (Πίνακες 2.2.3, 2.2.4, 2.2.5, 2.2.6 και 2.2.7) και η αναλογία Διδακτικού και Ειδικού Τεχνικού Προσωπικού ανά σπουδαστή (Πίνακες 2.2.8, 2.2.9, 2.2.10 και 2.2.11) που παρατίθενται επίσης στο παράρτημα. 2.3. Σκοπός και στόχοι του Τμήματος 2.3.1. Ποιοι είναι οι στόχοι και οι σκοποί του Τμήματος σύμφωνα με το ΦΕΚ ίδρυσής του; Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 9

Το γνωστικό αντικείμενο του Τμήματος Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών της ΣΓΤ&ΚΣ αναφέρεται στις εφαρμογές της επιστήμης και τεχνολογίας στον σχεδιασμό, την επιμέλεια και διαχείριση της παραγωγής και στις τεχνολογικές, παραγωγικές και διοικητικές εργασίες της επεξεργασίας κάθε είδους εντύπων. Ειδικότερα, το Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών είναι το πρώτο, το οποίο λειτούργησε στη Σχολή Γραφικών Τεχνών του τότε Κ.Α.Τ.Ε. Αθηνών, το 1973 και αποτέλεσε τον πυρήνα της σημερινής Σχολής Γραφικών Τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών του Τ.Ε.Ι. Αθήνας. Στην συνεχή έως και σήμερα λειτουργία του διδάσκεται η ολοκληρωμένη τεχνολογία και παραγωγή του κλάδου των Γραφικών Τεχνών. Οι απόφοιτοι του τμήματος μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους παίρνουν τον τίτλο του Πτυχιούχου Τεχνολόγου Γραφικών Τεχνών. Σημαντικό ποσοστό των πτυχιούχων του τμήματος Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών απασχολούνται ενεργά στην παραγωγική διαδικασία σε εξειδικευμένες θέσεις που αφορούν τον σχεδιασμό και την παραγωγή εντύπων και πλέον σήμερα και ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας. Η απασχόληση περιλαμβάνει εξειδικευμένη κυρίως εργασία στον σχεδιασμό και την επιμέλεια εκδόσεων, στην παραγωγική διαδικασία των γραφικών τεχνών και της συσκευασίας, στις πωλήσεις, το μάνατζμεντ, τον ποιοτικό έλεγχο την οργάνωση και της διαχείριση της παραγωγής, καθώς επίσης σε θέσεις υπευθύνων παραγωγής σε επιχειρήσεις Γραφικών Τεχνών. Επίσης σημαντικό ποσοστό των Τεχνολόγων Γραφικών Τεχνών απασχολείται στην εκπαίδευση. Το Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών στο πλαίσιο του ευρύτερου κοινωνικού του ρόλου βρίσκεται σε άμεση και πολυποίκιλη συνεργασία με τον επιχειρηματικό κόσμο των Γραφικών Τεχνών. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας πραγματοποιείται η πρακτική άσκηση των σπουδαστών, γίνονται επισκέψεις σε επιχειρήσεις και διοργανώνονται σεμινάρια. Τέλος, το Τμήμα έχει ως αποστολή, να προάγει την ανάπτυξη και τη μετάδοση των επιστημονικών και εφαρμοσμένων γνώσεων στην έντυπη και ηλεκτρονική επικοινωνία. Με τη διδασκαλία και την εφαρμοσμένη έρευνα, έχει ως στόχο να παρέχει στους σπουδαστές τα απαραίτητα εφόδια, τα οποία εξασφαλίζουν την άρτια κατάρτισή τους για την επιστημονική και επαγγελματική τους σταδιοδρομία και εξέλιξη. Στα πλαίσια της αποστολής του το Τμήμα: α) Παρακολουθεί τις διεθνείς εξελίξεις στον επιστημονικό και εκπαιδευτικό τομέα. Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 10

β) Αναπτύσσει διεθνείς συνεργασίες με ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας και του εξωτερικού. γ) Συνεργάζεται με φορείς του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα που σχετίζονται με το γνωστικό του αντικείμενο. δ) Χρησιμοποιεί τις σύγχρονες τεχνολογίες στην εκπαίδευση. ε) Διεξάγει τεχνολογική έρευνα. στ) Αναπτύσσει στους σπουδαστές τις ικανότητες και δεξιότητες που θα τους καταστήσουν ικανούς να είναι ανταγωνιστικοί σε εθνικό και διεθνές περιβάλλον. ζ) Είναι ανοιχτό σε αλλαγές, σύμφωνα με τις μεταβαλλόμενες εκπαιδευτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, σε περιφερειακό, εθνικό και διεθνές περιβάλλον. η) Λειτουργεί για τη διασφάλιση και βελτίωση της ποιότητας του επιπέδου σπουδών στο Τμήμα. θ) Οργανώνει το πλαίσιο συνεργασίας με πανεπιστήμια του εσωτερικού και συζητά με πανεπιστήμια του εξωτερικού για τη διοργάνωση Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών. Το Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών του Τ.Ε.Ι. της Αθήνας είναι το μοναδικό στην Ελλάδα στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση είτε σε ΤΕΙ είτε σε ΑΕΙ σε προπτυχιακό επίπεδο. 2.3.1.1 Η μοναδικότητα του Τμήματος στην Ελληνική Ανώτατη Εκπαίδευση Το Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών είναι το μοναδικό τμήμα Γραφικών Τεχνών στην Ελλάδα και καλύπτει πλήρως το γνωστικό αυτό αντικείμενο στο επίπεδο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δηλαδή στην διαδικασία της έκδοσης της έντυπης και ηλεκτρονικής επικοινωνίας, μέσω της οργάνωσηςσχεδίασης, διαχείρισης, παραγωγής και ολοκλήρωσης των εντύπων. Αυτονόητο είναι, ότι τόσο για την διδασκαλία των εξειδικευμένων μαθημάτων Γραφικών Τεχνών, όσο και για τους πτυχιούχους Τεχνολόγους, αντικειμενικά δεν υπάρχει επικάλυψη από οποιαδήποτε άλλη ειδικότητα είτε σε Ελληνικό Πανεπιστήμιο, είτε σε Τ.Ε.Ι. Στο Τμήμα διδάσκονται μαθήματα θεωρητικά και εργαστηριακά, που καλύπτουν όλο το Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 11

φάσμα των διαδικασιών σχεδιασμού, διαχείρισης και παραγωγής ενός εντύπου. Στο αναλυτικό πρόγραμμα, εκτός από τα γενικά και άλλα μαθήματα, διδάσκονται εξειδικευμένα μαθήματα γραφικών τεχνών όπως προεκτύπωση, χρώμα, υλικών γραφικών τεχνών, μεθόδων εκτύπωσης, βιβλιοδεσίας και κυτιοποιίαςσυσκευασίας, σχεδιασμού πολυμέσων και εφαρμογών διαδικτύου. Το Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών, όπως άλλωστε και όλα τα αντίστοιχα τμήματα των ιδρυμάτων της Ανώτατης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, στο πεδίο αυτό στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και στον υπόλοιπο κόσμο, αντιστοιχεί με απόλυτη ακρίβεια στον καθόλα αυτόνομο κλάδο των γραφικών τεχνών, εκτυπώσεων κι εκδόσεων, όπως αυτός υφίσταται στην κοινωνική, παραγωγική και βιομηχανική του δομή και μορφή. 2.3.1.2 Συνοπτική ανάλυση του κλάδου των Γραφικών Τεχνών Για να είναι καλύτερα κατανοητή η σχέση των σχολών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με τον κλάδο των Γραφικών Τεχνών, παρατίθεται μία συνοπτική παρουσίαση του κλάδου. Τι είναι οι Γραφικές Tέχνες; Mε τον όρο «Γραφικές Tέχνες» ονομάζονται όλες οι διαδικασίες σχεδιασμού, επιμέλειας, διαχείρισης, παραγωγής και τελικής περάτωσης κάθε είδους εντύπων. O όρος «Γραφικές Tέχνες» προσδιορίζει κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, την σύνθετη δομή αισθητικών, καλλιτεχνικών, διοικητικών, τεχνολογικών και παραγωγικών χαρακτηριστικών, τα οποία συνδυάζονται αρμονικά μεταξύ τους και ολοκληρώνονται στο τελικό έντυπο προϊόν. Συνεπώς, οτιδήποτε εκτυπώνεται, όπως π.χ. εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, διαφημιστικά και εμπορικά έντυπα, αφίσες, συσκευασίες, μέταλλο, πλαστικά κ.λπ., σχεδιάζεται και παράγεται μέσα από μεθοδολογίες, μεθόδους και τεχνικές τεχνολογίες της έντυπης επικοινωνίας, με τις γραφικές τέχνες. Ορισμοί Γραφικών Τεχνών Άρρηκτα συνδεδεμένες με τον όρο «Γραφικές Tέχνες» είναι οι έννοιες της Tυπογραφίας, των Eκτυπώσεων και των Eκδόσεων, της Γραφικής Bιομηχανίας και επικοινωνίας, οι οποίες χρησιμοποιούνται επίσης για να προσδιορίσουν τον συγκεκριμένο κλάδο. H ονομασία «Γραφικές Tέχνες», κρίνεται ως η πλέον δόκιμη για τον χαρακτηρισμό του κλάδου διότι εκφράζει με ακρίβεια όλες τις επεξεργασίες που λαμβάνουν χώρα έτσι ώστε να μετατραπούν οι ιδέες και τα χειρόγραφα, τα σχέδια Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 12

και εικόνες, σε συγκροτημένη ενιαία μορφή, για το τελικό έντυπο σε βιομηχανική παραγωγή. Eκτός από τον όρο «ΓPAΦIKEΣ TEXNEΣ» χρησιμοποιούνται οι όροι «EKΔOΣEIΣ» και «EKTYΠΩΣEIΣ», για να προσδιορίσουν την διαδικασία έκδοσης και παραγωγής ενός εντύπου. Σε άλλες γλώσσες χρησιμοποιούνται οι όροι Graphic/Media industry, Graphic communication, Printing and Publishing, Print and electronic media, Polygraphic, Polygraphie, Druck und Electronik Medien. Γενικά Χαρακτηριστικά του κλάδου των Γραφικών Τεχνών Oι Γραφικές Tέχνες αποτελούν έναν καθόλα αυτόνομο τομέα στο πλαίσιο της οπτικής επικοινωνίας και των βιομηχανιών και της έρευνας της επεξεργασίας, διακίνησης και διαχείρισης πληροφορίας και περιεχομένου. Οι Γραφικές Τέχνες, αποτελούν επίσης έναν από τους βασικούς τομείς των εφαρμοσμένων τεχνών, στις οποίες η τεχνολογική εξέλιξη (με τη χρήση υπολογιστών και συστημάτων διαχείρισης δικτύων και συστημάτων) συνεχώς διευρύνεται, διευκολύνοντας έτσι, τόσο τον δημιουργικό σχεδιασμό, όσο και την ανάπτυξη νέων καλλιτεχνικών εφαρμογών. Συγχρόνως, οι εφαρμοσμένες τέχνες συνδυάζονται όλο και περισσότερο με τους τομείς του πολιτισμού και της επικοινωνίας. Έτσι, και οι γραφικές τέχνες διαμορφώνονται με δύο προσεγγίσεις. Η πρώτη αφορά την παραδοσιακή εικαστική θεώρηση των γραφικών τεχνών και περιλαμβάνει τη χαρακτική, τη ξυλογραφία και τη λιθογραφία. Η δεύτερη προσέγγιση, η οποία και αφορά το Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών τεχνών του ΤΕΙ Αθήνας, αναφέρεται στις γραφικές τέχνες ως ένα σημαντικό τομέα στην εκδοτική και παραγωγική μεταποιητική διαδικασία. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί ξανά ότι ο κλάδος των Γραφικών Τεχνών αποτελεί έναν αυτόνομο κλάδο, με τα μηχανήματα, τα συστήματα, τα υλικά, τους προμηθευτές και τις εξειδικευμένες επιχειρήσεις του, τους ερευνητικούς φορείς, ινστιτούτα και τον διεθνή ερευνητικό του χώρο, ο οποίος εκτείνεται σε πλείστα όσα επιστημονικά γνωστικά αντικείμενα. Αντίστοιχα διαμορφώνεται ο εκπαιδευτικός χώρος των γραφικών τεχνών, με αυτόνομες σχολές και τμήματα με τις ονομασίες «Γραφικές Τέxνες Graphic arts technology, Γραφική επικοινωνία - Graphic communication, Εκτυπώσεις - Printing, Εκτυπωτικά μέσα επικοινωνίας - Print Media - Medien» (Εδώ αναφέρονται ενδεικτικά οι ονομασίες που χρησιμοποιούνται στις διάφορες πανεπιστημιακές σχολές γραφικών τεχνών στην Ευρώπη και Αμερική για Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 13

να περιγράψουν το γνωστικό αντικείμενο που πραγματεύεται το τμήμα). Το Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών τεχνών του ΤΕΙ Αθήνας, ανήκει σε αυτή την ομάδα των Σχολών Γραφικών Τεχνών. Η παραγωγική διαδικασία των Γραφικών τεχνών Επειδή το κεντρικό στάδιο για ένα έντυπο αποτελεί η εκτύπωση, δηλαδή η μετατροπή των επεξεργασμένων πρωτοτύπων σε πολλαπλά αντίτυπα μέσω αυτής, οι επιμέρους τομείς των εργασιών, που διαχειρίζεται ο εργαζόμενος ορίζονται, με βάση τους τομείς και τις φάσεις υλοποίησης και είναι οι εξής: - Σχεδιασμός και διαχείριση εντύπου - Προεκτύπωση - Εκτύπωση - Μετεκτύπωση Περατώσεις Ο κλάδος των Γραφικών Τεχνών, χαρακτηρίζεται από τη δημιουργία των προτύπων των έργων των γραφικών τεχνών (δηλ. επιμέλεια, τυπογραφικό σχεδιασμό, γραφιστική), την Τεχνολογία των Εκτυπώσεων (δηλ. μέθοδοι και τεχνικές παραγωγής αντιτύπων), καθώς και την επεξεργασία και περάτωση των έντυπων προϊόντων / μέσων οπτικής επικοινωνίας (δηλ. βιβλιοδεσία, κυτιοποιία, συσκευασία κ.α.), ώστε να φτάσουν στο τελικό στάδιο λειτουργίας και χρησιμοποίησής τους. Παράλληλα, ο κλάδος των Γραφικών Τεχνών εντάσσεται στους βασικούς κλάδους του δευτερογενούς τομέα και της μεταποίησης, όχι μόνο για το μέγεθός του, αλλά και για τον σπουδαίο ρόλο που διαδραματίζει στο χώρο της επικοινωνίας, της διαφήμισης, της ενημέρωσης και της πληροφόρησης. Ο κλάδος των Γραφικών Τεχνών εντάσσεται στον δευτερογενή τομέα παραγωγής, αφού η παραγωγική του διαδικασία προσδιορίζεται ως μεταποιητική, δηλαδή από τη μεταποίηση των πρώτων υλών και μέσω της επεξεργασίας, προκύπτει το τελικό προϊόν έντυπο. Ωστόσο, η εξέλιξή του τα τελευταία χρόνια, οδηγεί στην προσφορά ολοκληρωμένων υπηρεσιών, οπτικής επικοινωνίας, όπου εμπεριέχονται και οι εκτυπώσεις. Οι Γραφικές Τέχνες, σαν τομέας παραγωγής, έχουν επηρεαστεί σημαντικά από την αλματώδη τεχνολογική εξέλιξη τα τελευταία χρόνια, ακολουθώντας την ανάπτυξη της Τεχνολογίας και ειδικότερα των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών. Στις μέρες μας, οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν διαμορφώσει ένα νέο επίπεδο στον κλάδο (μέσω της επεξεργασίας εντύπων και ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας), ο οποίος Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 14

πλέον ανήκει στον ευρύτερο τομέα της διαχείρισης και επεξεργασίας της πληροφορίας και της επικοινωνίας, (εφαρμογές πολυμέσων και ιστοσελίδες στο διαδίκτυο), προκαλώντας σημαντικές μεταβολές, σε όλα τα στάδια της εκδοτικής διαδικασίας. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του κλάδου ειδικότερα για την Ελλάδα είναι το μεγάλο κόστος των εισαγομένων μηχανημάτων και των υλικών των Γραφικών Τεχνών, που χρησιμοποιούνται, όπου σε συνδυασμό με τις επενδύσεις που πρέπει να κάνει μια επιχείρηση στις Νέες Τεχνολογίες που συνεχώς εμφανίζονται και εντάσσονται στον κλάδο, έχουν σαν αποτέλεσμα να αυξάνεται το κόστος, που απαιτείται για τον εξοπλισμό της. Τέλος, βασικό χαρακτηριστικό, που δεν μπορεί να θεωρηθεί αμελητέο, είναι οι ειδικές συνθήκες και εγκαταστάσεις, που χρειάζονται για τη σωστή λειτουργία όλων των σταδίων επεξεργασίας των προϊόντων των Γραφικών Τεχνών σε τεχνικό περιβάλλον, όπως με συγκεκριμένες τιμές σε υγρασία, θερμοκρασία, φωτισμό, κλιματισμό. Ανάλυση των χαρακτηριστικών του επιστημονικού χώρου Oι βασικές εξειδικεύσεις του κλάδου των Γραφικών Tεχνών χαρακτηρίζονται από την μεθοδολογία των απαιτούμενων στοιχείων τα οποία καθορίζουν το πλαίσιο των φάσεων για την υλοποίηση της ιδέας έκδοσης, με πρακτικά υλικά αποτελέσματα και καταγράφονται παρακάτω: Προεκτύπωση: Aφορά τις εργασίες που πραγματοποιούνται από την ιδέα και τον σχεδιασμό, ως την επεξεργασία των πρωτοτύπων (σε γεωμετρικά κατανεμημένη επιλεγμένη επιφάνεια-στην αντίστοιχη μέθοδο), με σκοπό την δημιουργία μήτρας, για την εφαρμογή της, στην εκτυπωτική μηχανή, για την επόμενη φάση της βιομηχανικής παραγωγής, δηλαδή στην εκτύπωση. Eκτύπωση: H εκτύπωση με διαφορετικές μεθόδους αποτελεί την βασική μεταποιητική διαδικασία των Γραφικών Tεχνών. Mετεκτύπωση - Περατώσεις: Aφορούν τις επεξεργασίες μετά την εκτύπωση, μέσω των οποίων τα τυπωμένα υποστρώματα, καταλήγουν σε τελικά διαμορφωμένα έντυπα. Στις μετεκτυπωτικές εργασίες, περιλαμβάνεται η Βιβλιοδεσία, η Κυτιοποιϊα και η επεξεργασία των υποστρωμάτων εκτύπωσης π.χ. χάρτου, χαρτονιού, πλαστικών υποστρωμάτων, κ.λπ. Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 15

Tομείς του κλάδου των Γραφικών Tεχνών O κλάδος των Γραφικών Tεχνών χαρακτηρίζεται από ένα πλήθος σύνθετων και διαφορετικών επεξεργασιών που ξεκινούν από την αισθητική και την καλλιτεχνική επιμέλεια και τον σχεδιασμό του εντύπου, συνεχίζονται με φωτογραφικές και ηλεκτρονικές διαδικασίες και ολοκληρώνονται με την εκτύπωση και περάτωση του εντύπου, όπου καλύπτουν τις απαιτήσεις στον αριθμό αντιτύπων. Eπειδή το κεντρικό στάδιο για ένα έντυπο αποτελεί η εκτύπωση, δηλαδή η μετατροπή των επεξεργασμένων πρωτοτύπων σε πολλαπλά αντίτυπα μέσω αυτής, οι επιμέρους τομείς των επεξεργασιών ορίζονται, με βάση την εκτύπωση, ως εξής: Προεκτύπωση O τομέας της Προεκτύπωσης περιλαμβάνει όλες τις διαδικασίες, οι οποίες πραγματοποιούνται πριν την εκτύπωση και οι οποίες συνοπτικά είναι οι εξής: α. Kαλλιτεχνική επιμέλεια - σχεδιασμός εντύπου. β. Mακέτα - Γραφιστική εντύπου. γ. Στοιχειοθεσία επεξεργασία κειμένων. δ. Φωτοαναπαραγωγή και επεξεργασία εικόνων, σχεδίων, χρώματος και σελίδων. ε. Kατασκευή (μήτρας) εκτυπωτικών πλακών ή κυλίνδρων. Eκτύπωση Tα πρωτότυπα, τα οποία έχουν επεξεργασθεί ως μακέτες και φιλμ και έχουν μεταφερθεί - αποτυπωθεί στις εκτυπωτικές πλάκες ή κυλίνδρους, εκτυπώνονται με τη χρήση των μηχανών και μελάνης στο εκτυπωτικό υπόστρωμα με μια από τις ακόλουθες κύριες μεθόδους βιομηχανικής εκτύπωσης οι οποίες αναφέρονται συνοπτικά κατωτέρω: α. Όφσετ /Ξηρά όφσετ,(επίπεδη-κυλινδρική) β. Tυπογραφία (επίπεδη-κυλινδρική) γ. Bαθυτυπία, (κυλινδρική) δ. Φλεξογραφία (επίπεδη-κυλινδρική) ε. Mεταξοτυπία (επίπεδη-κυλινδρική) στ. Ψηφιακή Εκτύπωση ζ. Tαμπόν - όφσετ Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 16

Mετεκτύπωση-Περάτωση Στο μετεκτυπωτικό στάδιο τα τυπωμένα φύλλα ή ρόλλοι, μετατρέπονται σε διαμορφωμένα-ολοκληρωμένα έντυπα κάθε είδους. Oι μετεκτυπωτικές διαδικασίες είναι συνοπτικά οι εξής: α. Bιβλιοδεσία,(βιομηχανική-καλλιτεχνική) β. Κυτιοποιία γ. Eπεξεργασία μαλακής ή σκληρής συσκευασίας, και επεξεργασίας χάρτου - χαρτονιού και λοιπών εκτυπωτικών υποστρωμάτων. δ. Ειδικές εργασίες γραφικών τεχνών. Στατιστικά στοιχεία στην Ελληνική Βιομηχανία Γραφικών Τεχνών Σύμφωνα με στοιχεία που προέρχοναι από τον ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης) και από την ανάλυση και επεξεργασία μελετών από την Intergraf (www.intergraf.eu), η συμβολή του κλάδου στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν εκτιμάται ότι βρίσκεται περίπου στο 1% για το έτος 2008 (μέσος όρος ΕΕ 15 1.9%). Επιπρόσθετα, η κατά κεφαλήν κατανάλωση εντύπων προϊόντων γραφικών τεχνών είχε υπολογιστεί στα 100 ευρώ για το έτος 2004 (σε πληθυσμό 10 εκατομμυρίων) και η αναγνωσιμότητα εφημερίδων βρισκόταν στις 10 εφημερίδες ανά 1000 άτομα. Με βάση στοιχεία από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, ο μέσος όρος απασχολούμενων στην Ελληνική Βιομηχανία των Γραφικών Τεχνών ήταν 6 εργαζόμενοι, τα έτη 1988, 1994 και 1998 και 4.5 το έτος 2002. Η τάση αυτή συνεχίζεται και σήμερα και παρατηρείται μία μείωση του αριθμού των εργαζομένων ανά επιχείρηση, που προκύπτει από την γενικότερη τάση για μείωση των απασχολούμενων ανά μονάδα. Ωστόσο, η απασχόληση διατηρείται σε σταθερά επίπεδα και ίσως ελαφρά αυξανόμενα, διότι υπάρχει ένας απροσδιόριστος αριθμός αυτοαπασχολούμενων, που είναι αδύνατο να καταμετρηθεί με ακρίβεια. Περαιτέρω, όπως προκύπτει από στοιχεία της ICAP, ο κλάδος των γραφικών τεχνών παρουσιάζει μία σταθερή αύξηση των πωλήσεων και του κύκλου εργασιών στην χρονική περίοδο 1995-2003. Στον πίνακα 1, παρουσιάζονται τα στοιχεία αυτά ανά κατηγορία, παραγόμενων προϊόντων εντύπων, για το χρονικό διάστημα 1995-2003: Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 17

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Εφημερίδες /Περιοδικά Διαφημιστικά / Εμπορικά έντυπα 27.1% 27.6% 26.4% 25.6% 24.9% 27.1% 25.8% 26.6% 26.6% 13.8% 14.6% 14.4% 15.3% 16.1% 16.9% 17.3% 17.6% 18.0% Κουτιά χαρτόνι από 16.1% 15.1% 15.4% 15.3% 15.2% 14.7% 15.0% 15.0% 14.8% Εύκαμπτα υλικά συσκευασίας Μηχανογραφικά έντυπα 13.8% 13.8% 14.6% 14.4% 14.2% 12.8% 13.4% 13.2% 13.2% 8.7% 8.7% 9.1% 9.6% 10.1% 10.5% 10.3% 9.7% 9.6% Ετικέτες 3.1% 2.9% 2.8% 2.7% 2.6% 2.5% 2.7% 2.9% 2.9% Βιβλία 12.7% 12.7% 12.5% 12.4% 12.3% 11.5% 11.3% 11.0% 10.7% Λοιπά έντυπα 4.6% 4.6% 4.8% 4.7% 4.7% 4.1% 4.2% 4.2% 4.2% Σύνολο 509.2 573.6 611.6 652.4 694.5 781.1 805 860.5 860.5 (εκατομμύρια ευρώ) Πίνακας 1: Κατανομή του ετήσιου κύκλου εργασιών των Ελληνικών επιχειρήσεων γραφικών τεχνών στις βασικές κατηγορίες και εξειδικεύσεις των επιχειρήσεων για τα έτη 1995-2003. Πηγή: ICAP ΑΕ Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, οι εφημερίδες καταλαμβάνουν την πρώτη θέση ακολουθούμενοι απο τα εμπορικά και διαφημιστικά έντυπα. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί το υψηλό ποσοστό που συγκεντρώνουν οι τρεις υποτομείς της παραγωγής συσκευασιών (κουτιά, εύκαμπτες συσκευασίες και ετικέτες) το οποίο βρίσκεται στο 30% περίπου. Με βάση αυτή την θεώρηση, η συσκευασία αποτελεί τον πρώτο υποτομέα σε κύκλο εργασιών για τις γραφικές τέχνες στην Ελλάδα. Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 18

Περαιτέρω, σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας (ΕΣΥΕ) με βάση τους κωδικούς ΣΤΑΚΟΔ για τον κλάδο 22 (Εκτυπώσεων- Εκδόσεων και προεγγεγραμμένων μέσων επικοινωνίας), οι επιχειρήσεις γραφικών τεχνών ταξινομήθηκαν με βάση τον αριθμό τους και τον κύκλο εργασιών για το έτος 2003, όπως φαίνεται στον πίνακα 2: Καταχωρισμένες Επιχειρήσεις γραφικών τεχνών ανά ΑΕ υποτομέα Προϊόντων - Υπηρεσιών ΕΠΕ Άλλης Μορφής Σύνολο Μηχανήματα γραφικών τεχνών 216 110 159 485 Υλικά γραφικών τεχνών 101 62 114 277 Χαρτί - Χαρτόνι - Χαρτικά 222 102 199 523 Προεκτυπωτικές εργασίες 171 106 406 683 Εκτυπώσεις 261 101 565 927 Μετεκτυπωτικές εργασίες- Περατώσεις 151 58 332 541 Εκδόσεις 243 97 148 488 Διαφήμιση 223 172 201 596 Φωτογραφικά 10 7 35 52 Μηχανήματα χαρτοποιίας και συσκευασίας 99 62 102 263 Συσκευασίες υλικά - Συσκευαστικά 353 110 345 808 Internet υπηρεσίες 88 35 52 175 Πρακτορεία τύπου 10-1 11 Σχολές - 1 22 23 Σωματεία - Σύλλογοι - - 22 22 Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 19

Πίνακας 2: Κατάταξη επιχειρήσεων κι οργανισμών γραφικών τεχνών και συναφών κλάδων (κλάδος 22) ανά τομέα δραστηριότητας και επιχειρηματική κατηγορία - Αριθμός επιχειρήσεων και κύκλος εργασιών σε εκατομμύρια ευρώ στον κωδικό ΣΤΑΚΟΔ 03:22 Εκδόσεις, εκτυπώσεις και αναπαραγωγή προεγγεγραμμένων μέσων εγγραφής ήχου και εικόνας και μέσων πληροφορικής. Πηγή: ΕΣΥΕ, Απογραφή 2003. Με βάση τα στοιχεία του πίνακα 2, ο μεγαλύτερος αριθμός των επιχειρήσεων (927) δραστηριοποιούνται στο χώρο των εκτυπώσεων. Ακολουθούν οι επιχειρήσεις που ασχολούνται με τα προϊόντα συσκευασίας (808) και τρίτες είναι αυτές που δραστηριοποιούνται στο τομέα των προεκτυπωτικών εργασιών (683). Επιπρόσθετα, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο της χάρτινης συσκευασίας καταλαμβάνουν τη δεύτερη θέση στον πίνακα. Σε αυτό το κλάδο δραστηριοποιούνται επιχειρήσεις που ασχολούνται με την παραγωγή χαρτιού-χαρτονιού και μονάδες παραγωγής τελικών προϊόντων χάρτινης συσκευασίας. Αξιολογώντας τα στοιχεία που παραθέτουν η ICAP και η ΕΣΥΕ προκύπτει ότι η επεξεργασία και οι εκτυπώσεις συσκευασίας απασχολούν σημαντικό και πάντως μεγαλύτερο από τα καταγραφόμενα τμήμα της παραγωγικής δραστηριότητας του κλάδου των γραφικών τεχνών και επομένως αντίστοιχο είναι το ποσοστό των επιχειρήσεων οι οποίες είτε άμεσα, είτε έμμεσα δραστηριοποιούνται στην συσκευασία. Ωστόσο, τα συμπεράσματα, στα οποία οδηγούν τα στοιχεία από τους πίνακες 1 και 2 είναι σχετικά ελλιπή. Η δραστηριοποίηση επιχειρήσεων Γραφικών Τεχνών αποτελείται σε πολύ μεγάλο ποσοστό και από μεγάλο και απροσδιόριστο αριθμό αυτοαπασχολούμενων και πολύ μικρών ατομικών επιχειρήσεων, οι οποίες λειτουργούν σε διάφορους επιμέρους τομείς, συμπληρωματικούς στις βασικές παραγωγικές διαδικασίες των γραφικών τεχνών. Γι αυτό το λόγο είναι αναγκαίο να παρατεθούν στοιχεία από τον πραγματικό αριθμό των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο των γραφικών τεχνών και στους υποτομείς της παραγωγής και των εκτυπώσεων συσκευασίας. Από την επεξεργασία δεδομένων και στοιχείων από το Βιβλίο των γραφικών τεχνών (http://www.graphicarts.gr), προέκυψε μία κατά τεκμήριο πιο ρεαλιστική κατάταξη, τόσο του αριθμού όσο και των εξειδικεύσεων των επιχειρήσεων γραφικών τεχνών. Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζονται στον πίνακα 3 που ακολουθεί: Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 20

Αριθμός Εξειδίκευση, υποτομέας παραγωγής γραφικών τεχνών Επιχειρήσεων /εγκαταστάσεων ανά υποτομέα Προεκτύπωση 501 Εκτυπώσεις όφσετ - μηχανές φύλλων) 1893 Εκτυπώσεις όφσετ - μηχανές ρόλλων (συμπεριλαμβάνονται οι εκτυπώσεις των εφημερίδων Αθήνας και Θεσσαλονίκης) 49 Εκτυπώσεις φλεξογραφίας 231 Εκτυπώσεις βαθυτυπίας 38 Εκτυπώσεις μεταξοτυπίας 738 Εκτυπώσεις Tampon (Pad printing) 60 Μεταλλοτυπίες 11 Εκτυπώσεις ετικετών (με όλες τις εκτυπωτικές μεθόδους λιθογραφία όφσετ, ξηρά όφσετ, φλεξογραφία, ετικετέζες και μηχανές ρόλου λικρού πλάτους (narrow-web printing) Ψηφιακές εκτυπώσεις (περιλαμβάνονται και ψηφιακοί εκτυπωτές που χρησιμοποιούνται από γραφίστες, εκδότες γραφεία DTP κλπ) Εμπορικές ψηφιακές εκτυπώσεις (μηχανές Xerox, HP-Indigo, Xeikon κλπ.) Ψηφιακές εκτυπώσεις μεγάλων διαστάσεων LFDP (large format digital printing) 173 586 100 821 Καλλιτεχνικά τυπογραφεία 196 Βιβλιοδετεία παραγωγής (σύνολο αυτόνομα βιβλιοδετεία και τμήματα βιβλιοδετείων που λειτουργούν σε επιχειρήσεις γραφικών τεχνών) Βιβλιοδετεία παραγωγής (παραγωγή αποκλειστικά βιβλιοδεσιών παραγωγής) 331 191 Καλλιτεχνική βιβλιοδεσία 120 Κυτιοποιίες 323 Κυτιοποιίες (με τμήματα εκτυπώσεων και κυτιοποιίας) 250 Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 21

Πίνακας 3: Κατάταξη των επιχειρήσεων γραφικών τεχνών σύμφωνα με την εξειδίκευση και την μέθοδο εκτύπωσης επεξεργασίας Πηγή: Βιβλίο Γραφικών Τεχνών Επεξεργασία στοιχείων: Δρ Αναστάσιος Ε. Πολίτης, Μάρτιος 2007 Με βάση το σύνολο των στοιχείων και δεδομένων και μετά από την ανάλυσή τους προκύπτει μία πιο σαφής αρχικά εικόνα για την συγκρότηση του ελληνικού κλάδου των γραφικών τεχνών. Οι επιχειρήσεις είναι ατομικές, πολύ μικρές και μικρές στο μεγαλύτερό τους ποσοστό, ενώ υπάρχει μικρότερος αριθμός επιχειρήσεων μεσαίου μεγέθους και ελάχιστες μεγάλες επιχειρήσεις, οι οποίες όμως έχουν μεγάλο αριθμό εργαζομένων. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι η ύπαρξη μεγάλου και απροσδιόριστου αριθμού αυτοαπασχολούμενων ιδιαίτερα στην προεκτύπωση, την γραφιστική, τις εκδόσεις και την επιμέλεια και σχεδιασμό εντύπων, στις εκτυπώσεις μεγάλου φορμάτ και στις εκτυπώσεις μεταξοτυπίας. Γενικότερα, ο πραγματικός αριθμός του συνόλου των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανόμενων και των πολύ μικρών και των αυτοαπασχολουμένων εκτιμάται ότι είναι περίπου 12,500. Περί τις 3,500-4,000 από αυτές τις επιχειρήσεις λειτουργούν, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως στους χώρους της γραφιστικής, των εκδόσεων, του DTP και της διαχείρισης εργασιών γραφικών τεχνών με τον συντριπτικό αριθμό τους να είναι αυτοαπασχολούμενοι. Συνεπώς αν αφαιρεθεί αυτός ο αριθμός, οι πραγματικές επιχειρήσεις ανέρχονται στον αριθμό των 8,500 περίπου. ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Με βάση τα χαρακτηριστικά του κλάδου της έντυπης ηλεκτρονικής επικοινωνίας, διαμορφώνεται και η αποστολή του Τμήματος, η οποία συνίσταται στην ουσιαστική και ολοκληρωμένη εκπαίδευση Τεχνολόγων Γραφικών Τεχνών ικανών: να εφαρμόζουν και αυξάνουν τη γνώση στην τεχνολογία των γραφικών τεχνών, με όρους την ποιότητα και την ασφάλειά τους, να εκτιμούν ποσοτικά την απόδοση του εξοπλισμού επεξεργασίας, να υποδεικνύουν, με βάση τεχνικά και οικονομικά κριτήρια, κατάλληλο εξοπλισμό και διεργασίες Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 22

παραγωγής και να χρησιμοποιούν τεχνικές για την εκτίμηση παραγόντων ασφάλειας, κόστους και ποιότητας. να είναι υπεύθυνοι για την επιλογή, εξειδίκευση, εγκαθίδρυση και το σχεδιασμό της συνολικής διαδικασίας παραγωγής, καθώς και για το λειτουργικό σχεδιασμό των διαδικασιών παραγωγής, με βελτιστοποιήσεις και κοστολογικά κριτήρια των εντύπων, κάθε είδους και μορφής. να αναπτύσσουν και να εκτελούν οργανωτικές, διοικητικές, τεχνολογικές και λοιπές αναλύσεις, για την εκτίμηση της ποιότητας και αρτιότητας παραγωγής των εντύπων και εν γένει των μέσων οπτικής επικοινωνίας. να επιβλέπουν και εφαρμόζουν μεθόδους διασφάλισης ποιότητας στις διαδικασίες παραγωγής των εντύπων κατά την επεξεργασία τους, ώστε να είναι σύμφωνη με αναγνωρισμένα συστήματα ποιότητας (π.χ. ISO 9000, ISO 12647), και τις σχετικές περιβαλλοντικές προδιαγραφές και νομικές απαιτήσεις. να συμμετέχουν στην ανάπτυξη ερευνητικών προγραμμάτων και προγραμμάτων ανάπτυξης νέων διαδικασιών και τεχνολογιών σχεδιασμού και παραγωγής των γραφικών τεχνών και των εντύπων, να συμμετέχουν σε προγράμματα πολλαπλών επιστημονικών αντικειμένων και να συμβάλλουν και λαμβάνουν μέρος στη λειτουργία, τη διοίκηση - διαχείριση και τον έλεγχο των βιομηχανικών διεργασιών παραγωγής των εντύπων. να διαμορφώνουν το κατάλληλο υπόβαθρο για απασχόληση στην εκπαίδευση και την έρευνα των γραφικών τεχνών. να εκτελούν τα ανωτέρω χρησιμοποιώντας κατάλληλες δεξιότητες διαπροσωπικής επαφής, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας να εργάζονται είτε ατομικά είτε ως μέλη μικρών ή μεγάλων ομάδων, να προετοιμάζουν αναφορές και να πραγματοποιούν, κατά τρόπο τελεσφόρο, παρουσιάσεις των αποτελεσμάτων διερευνήσεων μελετών, έρευνας κλπ. να υιοθετούν και να μαθαίνουν νέες τεχνικές, ώστε να ανταποκρίνονται στις μελλοντικές αλλαγές και εξελίξεις της επιστήμης, της τεχνολογίας και της αγοράς. 2.3.2. Πώς αντιλαμβάνεται η ακαδημαϊκή κοινότητα του Τμήματος τους στόχους και τους σκοπούς του Τμήματος; Η ακαδημαϊκή κοινότητα του τμήματος μετέχει ενεργά στη διαμόρφωση και υλοποίηση των σκοπών και στόχων του, στα πλαίσια των αντικειμενικών Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 23

δυνατοτήτων που διαθέτει σε έμψυχο υλικό και υποδομές. Με την ολοκλήρωση των σπουδών τους οι πτυχιούχοι του Τμήματος αναμένεται να διαθέτουν τις απαραίτητες επιστημονικές και τεχνολογικές γνώσεις ώστε να αξιοποιούν τις δυνατότητες που προσφέρει η εφαρμογή προωθημένων τεχνολογιών για την παραγωγή ποιοτικών εντύπων, και να ανταποκρίνονται με επιτυχία στις προκλήσεις που δημιουργούν οι εξελίξεις στους τομείς της Επιστήμης και Τεχνολογίας των Γραφικών τεχνών και της οργάνωσης της παραγωγής και διαχείρισης των εντύπων, μέσα από ενδεδειγμένες μεθοδολογίες. 2.3.3. Υπάρχει απόκλιση των επίσημα διατυπωμένων (στο ΦΕΚ ίδρυσης) στόχων του Τμήματος από εκείνους που σήμερα το Τμήμα θεωρεί ότι πρέπει να επιδιώκει; Δεν υπάρχει απόκλιση των επίσημα διατυπωμένων (στο ΦΕΚ ίδρυσης) στόχων του Τμήματος από εκείνους που σήμερα το Τμήμα θεωρεί ότι πρέπει να επιδιώκει. 2.3.4. Επιτυγχάνονται οι στόχοι που σήμερα το Τμήμα θεωρεί ότι πρέπει να επιδιώκει; Αν όχι, ποιοι παράγοντες δρουν αποτρεπτικά ή ανασταλτικά στην προσπάθεια αυτή; Οι στόχοι του Τμήματος επιτυγχάνονται σε μεγάλο βαθμό ιδιαίτερα σε ότι αφορά τον προσανατολισμό και την εκπαίδευση των φοιτητών/τριών στις τεχνολογίες και τα γνωστικά επιστημονικά πεδία των γραφικών τεχνών. Η παροχή σύγχρονων γνώσεων στους διάφορους τομείς και τα ερευνητικά πεδία της Επιστήμης των Γραφικών τεχνών και η θεμελίωσή τους μέσα από ειδικά διαμορφωμένες εργαστηριακές ασκήσεις ήταν και είναι ο κεντρικός άξονας που κινείται η εκπαιδευτική δραστηριότητα του Τμήματος. Ωστόσο, οι στόχοι του Τμήματος επιτυγχάνονται διαχρονικά κυρίως μέσω των ατομικών πρωτοβουλιών των μελών του Ε.Π. του Τμήματος, στις περισσότερες των περιπτώσεων χωρίς ουσιαστική στήριξη από τις διοικητικές και λοιπές υποδομές και κανονισμούς του ΤΕΙ Αθήνας. Ειδικότερα, αναφέρεται η μεγάλη δυσκολία στην συμμετοχή σε διεθνή συνέδρια και σε ερευνητικές δραστηριότητες όπως επίσης και η σύνδεση με την βιομηχανία και τις επιχειρήσεις του κλάδου των γραφικών τεχνών, η οποία επίσης υλοποιείται με ατομικές πρωτοβουλίες οι οποίες ωστόσο είναι απόλυτα αποτελεσματικές, ως προς την διεξαγωγή ερευνητικών δραστηριοτήτων, την πρακτική άσκηση, την ενημέρωση και την εύρεση θέσεων εργασίας. Κύριοι ανασταλτικοί παράγοντες ήταν και εξακολουθούν να είναι: Η μεγάλη έλλειψη μελών τακτικού εκπαιδευτικού προσωπικού, και ειδικού τεχνικού προσωπικού, η οποία οδηγεί στην μεγάλη επιβάρυνση των μελών Ε.Π. που Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 24

υπηρετούν στο Τμήμα με τις διοικητικές και λοιπές πρόσθετες εργασίες και καθήκοντα. Η έλλειψη επάρκειας εργαστηριακών χώρων και ο φτωχός εξοπλισμός. Η έλλειψη δυνατότητας διοργάνωσης αυτοδύναμων μεταπτυχιακών προγραμμάτων και εκπόνησης διδακτορικών διατριβών. Ως προς τον πρώτο παράγοντα, δεν υφίστανται ανεξάρτητα ερευνητικά εργαστήρια, ενώ οι υφιστάμενοι εργαστηριακοί χώροι κρίνονται ανεπαρκείς για την ανάπτυξη ουσιαστικής ερευνητικής δραστηριότητας, λόγω στενότητας, περιορισμένης διαθεσιμότητας και έλλειψης υποστηρικτικού προσωπικού. Ο εργαστηριακός εξοπλισμός, αν και κατάλληλου επιπέδου για την εκπαίδευση προπτυχιακών σπουδαστών, κρίνεται μέτρια επαρκής, για την πραγματοποίηση προωθημένης έρευνας σε θέματα σύγχρονου ενδιαφέροντος. Ο ρυθμός ανανέωσης είναι ιδιαίτερα βραδύς, ιδίως σε ότι αφορά τις υποδομές υψηλότερου κόστους. Ο υφιστάμενος εξοπλισμός βρίσκεται σε καλή λειτουργική κατάσταση. Ωστόσο, οι ανάγκες εκσυγχρονισμού, προκειμένου να δοθεί διέξοδος στα ερευνητικά ενδιαφέροντα του Ε.Π. είναι μεγάλες και επί του παρόντος δεν υφίσταται πάγια διαδικασία προγραμματισμού και υλοποίησης δράσεων ανανέωσης και εκσυγχρονισμού. Ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η έλλειψη συντονισμού των εργαστηρίων μεταξύ τους διαχρoνικό πρόβλημα λόγω της μεγάλης ανελαστικότητας στην διαμόρφωση σύγχρονων δομών σχεδιασμού των μαθημάτων και με τη μορφή εκπόνησης έργων «projects», τα οποία πρέπει να υπερβαίνουν το στενό πλαίσιο του ενός μαθήματος ή του ενός εξαμήνου. Ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η μεγάλη γραφειοκρατία στην επιλογή και προμήθεια ειδικού εξοπλισμού (για παράδειγμα μία κοπτική μηχανή, ή η προμήθεια σε υπολογιστές Apple Mαcintosh) οπου κατεξοχήν εδώ και δεκαετίες χρησιμοποιούνται σε συντριπτικό ποσοστό από τον κλάδο και την επιστήμη των γραφικών τεχνών. Επίσης, η μεγάλη γραφειοκρατία στην αναβάθμιση υπολογιστών και του ειδικού λογισμικού των γραφικών τεχνών, και η συντήρηση του εξοπλισμού και του λογισμικού. Η έλλειψη της επάρκειας εργαστηριακών χώρων αντιμετωπίστηκε μερικώς, με την αναδιοργάνωση των υπαρχόντων εργαστηρίων και τη μετατροπή αιθουσών διδασκαλίας σε εργαστήρια, το πρόβλημα όμως παραμένει. Επιπρόσθετα, οι εργαστηριακές ασκήσεις πραγματοποιούνται κατά ομάδες σπουδαστών, ενώ η Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 25

έλλειψη εργαστηριακού εξοπλισμού αντιμετωπίζεται με την, κατά το δυνατόν, προσαρμογή των ασκήσεων στα όργανα που είναι διαθέσιμα. Το πρόβλημα με την έλλειψη αιθουσών διδασκαλίας και της συντήρησης ανανέωσης των εργαστηριακών και υποστηρικτικών υποδομών είναι ασφυκτικό δεδομένου ότι το τμήμα διαθέτει δύο χώρους των 65 και 54 ατόμων, ενώ παράλληλα δεν διαθέτει αμφιθέατρο. Επίσης ενώ έχει ζητηθεί η εγκατάσταση προβολέων οροφής για την καλύτερη διεξαγωγή των θεωρητικών μαθημάτων, δεν έχει υλοποιηθεί αυτή η εγκατάσταση. Η έλλειψη και μη αναπλήρωση των μελών του Ε.Π. που έχουν αποχωρήσει και οι καθυστερήσεις στην εξέλιξη μελών Ε.Π. σε ανώτερη βαθμίδα, οδηγούν στην ύπαρξη κενών στην διοίκηση του τμήματος και επιβαρύνουν το τμήμα με επιπλέον απαιτήσεις σε χώρους, υποδομές και εκπαιδευτικό προσωπικό, ενώ παράλληλα οδηγούν σε μερική υποβάθμιση του επιπέδου της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται μερικώς με την πρόσληψη έκτακτου εκπαιδευτικού προσωπικού, ενώ μια από τις πλέον προφανείς παρενέργειες της λύσης αυτής, είναι η σημαντική επιφόρτιση σε διοικητικές και οργανωτικές υποχρεώσεις των μελών ΕΠ, η οποία γίνεται σε βάρος της ερευνητικής τους δραστηριότητας. Η έλλειψη μόνιμου Ε.Π. οδηγεί στην κάλυψη διδακτικών ωρών από το ΕΕΠ και είναι ιδιαίτερα μεγάλη (περίπου 40% του συνολικού αριθμού ωρών διδασκαλίας καλύπτεται από ΕΕΠ), με αποτέλεσμα το επίπεδο της παρεχόμενης εκπαίδευσης να υπολείπεται, λόγω της συχνής εναλλαγής των διδασκόντων, αλλά και των προσόντων που απαιτούνται για την πρόσληψή τους. 2.3.5. Θεωρείτε ότι συντρέχει λόγος αναθεώρησης των επίσημα διατυπωμένων (στο ΦΕΚ ίδρυσης) στόχων του Τμήματος; Όχι, η ακαδημαϊκή κοινότητα του τμήματος θεωρεί ότι οι στόχοι αυτοί καλύπτουν τις απαιτήσεις και τις προσδοκίες του. 2.4 Διοίκηση του Τμήματος 2.4.1 Ποιες επιτροπές είναι θεσμοθετημένες και λειτουργούν στο Τμήμα; Οι επιτροπές που έχουν οριστεί και δραστηριοποιούνται στο Τμήμα, είναι οι ακόλουθες: 1. Ομάδα Εσωτερικής Αξιολόγησης (ΟΜΕΑ) 2. Παραλαβής Εξοπλισμού και Αναλωσίμων Υλικών Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 26

3. Κατατακτηρίων Εξετάσεων 4. Πρακτικής Άσκησης και επιπλέον έχουν οριστεί υπεύθυνοι : 1. Προγραμμάτων Διεθνούς Εκπαιδευτικής Συνεργασίας (Erasmus, Leonardo da Vinci) 2. Διαχείρισης της Ιστοσελίδας του Τμήματος Εκτός από τις ανωτέρω μόνιμες επιτροπές, και υπευθύνους και αναλόγως των θεμάτων που προκύπτουν, ορίζονται από το συμβούλιο επί πλέον επιτροπές όπως επί παράδειγμα Εισηγητικές Επιτροπές για την πρόσληψη Τακτικού και Έκτακτου ΕΠ, κ.λπ. 2.4.2. Ποίοι εσωτερικοί κανονισμοί (π.χ. εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών) υπάρχουν στο Τμήμα; Στο Τμήμα υπάρχουν οι ακόλουθοι εσωτερικοί κανονισμοί: 1. Κανονισμός πτυχιακών εργασιών, στον οποίο περιγράφονται οι προϋποθέσεις και η διαδικασία για την εκπόνηση πτυχιακής εργασίας. 2. Κανονισμός για την εκπόνηση πρακτικής άσκησης 3. Κανονισμός λειτουργίας εργαστηρίου εκτυπώσεων και Κανονισμός Λειτουργίας Εργαστηρίων των εργαστηριακών μαθημάτων «Χημεία», «Μελάνια και επικαλυπτικά», «Επιφάνειες εκτύπωσης» και «Υλικά Γραφικών Τεχνών», οι οποίοι παρατίθενται κατωτέρω: Κανονισμός Λειτουργίας Εργαστηρίων Εκτυπώσεων Α. Γενικά Η εργαστηριακή εξάσκηση των φοιτητών στα εργαστήρια εκτυπώσεων Offset, φλεξογραφίας και νέων τεχνολογιών εκτύπωσης του Τμήματος Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών του ΤΕΙ Αθήνας αποτελεί βασική εκπαιδευτική λειτουργία και είναι απαραίτητο συμπλήρωμα της θεωρητικής διδασκαλίας, ενώ μια προσεγγιστική περιγραφή της είναι: «σειρά από ασκήσεις που έχουν σκοπό: την εξοικείωση του Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 27

φοιτητή με όργανα και μηχανές, την εφαρμογή μεθόδων, την παρακολούθηση και πληρέστερη κατανόηση διαδικασιών εκτυπώσεων σε μικρή έως μεσαία κλίμακα». Η εργαστηριακή εξάσκηση είναι υποχρεωτική για τους φοιτητές και η ιδιαιτερότητα αυτή δημιουργεί αυξημένες υποχρεώσεις σ αυτούς αλλά και στους διδάσκοντες. Η άμεση επικοινωνία με τους φοιτητές στη διάρκεια της παραμονής τους στο Εργαστήριο δίνει τη δυνατότητα αμεσότερης μετάδοσης γνώσεων, γι' αυτό πρέπει η διεξαγωγή της εργαστηριακής άσκησης να γίνει ουσιαστική και αποδοτική, πράγμα που απαιτεί τη συμβολή διαφόρων συντελεστών, όπως αναλύονται στα επόμενα. Β. Οργάνωση των Ασκήσεων Η επιλογή και οργάνωση των ασκήσεων γίνεται από τα μέλη ΕΠ. Οι ασκήσεις πρέπει να είναι σύγχρονες, εναρμονισμένες με τη διδασκαλία της θεωρίας, να καλύπτουν τη διδακτέα ύλη και να οδηγούν το φοιτητή στην κατανόηση των θεμάτων που αναφέρονται. Πρέπει να γίνεται διαρκής προσπάθεια εκσυγχρονισμού των οργάνων και των μηχανών που χρησιμοποιούνται ή των μεθόδων μέτρησης. Ακόμη, η οργάνωση των ασκήσεων θα πρέπει να εξασφαλίζει: την εξοικείωση των φοιτητών με τις εκτυπωτικές μηχανές και τις μετρήσεις των οργάνων ποιοτικού ελέγχου, τον τρόπο επεξεργασίας των εμπειριών που προέκυψαν από τη διεξαγωγή της άσκησης εκτύπωσης, την επισήμανση σφαλμάτων που οδηγούν σε λανθασμένα αποτελέσματα ή εκτυπωτικά προβλήματα και την διερεύνηση των ενεργειών που θα χρειαστεί να γίνουν για να διορθωθούν τα αποτελέσματα και τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια. Γ. Προετοιμασία των ασκήσεων Η καλή λειτουργία των ασκήσεων προϋποθέτει λεπτομερή και προσεκτική προετοιμασία. Τα μέλη ΕΤΠ, σε συνεργασία με τους σπουδαστές που εκτελούν την πρακτική τους άσκηση στα εργαστήρια και τα μέλη ΕΠ, είναι υπεύθυνα για την προετοιμασία των ασκήσεων. Η σωστή προετοιμασία προϋποθέτει, πριν από τη διεξαγωγή της άσκησης: τον έλεγχο πληρότητας όλων των υλικών που χρησιμοποιούνται τον έλεγχο καλής λειτουργίας των οργάνων και μηχανών, Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 28

πλήρεις γραπτές οδηγίες για την προετοιμασία των φοιτητών, που θα περιλαμβάνουν όχι μόνο περιγραφή οργάνων, συσκευών, μηχανών και πειραματικών εκτυπώσεων αλλά και σύνδεση με τη θεωρία. Δ. Διεξαγωγή των ασκήσεων Κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής των ασκήσεων τα μέλη ΕΠ, ΕΤΠ και οι σπουδαστές που εκτελούν την πρακτική τους άσκηση παρίστανται στα Εργαστήρια, επιβλέπουν, καθοδηγούν, κατευθύνουν και διδάσκουν τους σπουδαστές. Συζητούν και επιλύουν απορίες και ελέγχουν την προετοιμασία των σπουδαστών. Βασικό καθήκον των επιβλεπόντων είναι επίσης η προφύλαξη των σπουδαστών από λανθασμένους χειρισμούς που μπορεί να οδηγήσουν σε ατύχημα. Ε. Καθήκοντα σπουδαστών Οι σπουδαστές πρέπει να τηρούν τα ωράρια των Εργαστηρίων, να προσέρχονται προετοιμασμένοι για τη διεξαγωγή των ασκήσεων, να σέβονται τη περιουσία και τους χώρους των Εργαστηρίων, να αποφεύγουν χειρισμούς οργάνων και μηχανών που δεν γνωρίζουν με επάρκεια και να ζητούν τη βοήθεια των παρισταμένων μελών του διδακτικού προσωπικού. Ζ. Ελεγχος απόδοσης των σπουδαστών Για τον έλεγχο της απόδοσης των φοιτητών θα πρέπει: Να τηρείται και ενημερώνεται φύλλο παρουσιών από κάθε σπουδαστή. Να καθορίζεται ελάχιστος αριθμός ασκήσεων που πρέπει να πραγματοποιήσει ο σπουδαστής ώστε να μπορεί να προσέλθει στις εξετάσεις του μαθήματος, αλλιώς θα επαναλαμβάνει το εργαστήριο. Να καθορίζεται ελάχιστος αριθμός γραπτών εργασιών που πρέπει να πραγματοποιήσει ο σπουδαστής ώστε να μπορεί να προσέλθει στις εξετάσεις του μαθήματος, αλλιώς θα επαναλαμβάνει το εργαστήριο. Ο συνολικός βαθμός Εργαστηρίου μετέχει στον τελικό βαθμό του μαθήματος, σε ποσοστό 50%. Ο συνολικός βαθμός Εργαστηρίου προκύπτει από εξέταση στην λειτουργία των μηχανών και οργάνων και αξιολόγηση των γραπτών εργασιών και γενικά την όλη συμμετοχή του σπουδαστή στη διεξαγωγή των εργαστηριακών ασκήσεων εκτύπωσης. Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 29

Η. Ασφάλεια Η ασφάλεια των χώρων των Εργαστηρίων πρέπει να αποτελεί ιδιαίτερη και μόνιμη φροντίδα όλων. Οι κίνδυνοι στα εργαστήρια εκτυπώσεων οφείλονται κυρίως στα εξής: Υγρά επικίνδυνα για πυρκαγιά ή έκρηξη. Δραστικά χημικά μέσα (οξέα, αλκάλια). Μηχανικά συστήματα, ηλεκτρικές μηχανές. Συσκευές εκπομπής UV ακτινοβολιών. Υψηλές πιέσεις (κομπρεσέρ αέρος). Στατικός ηλεκτρισμός Οι βασικοί κανόνες για την ασφάλεια του προσωπικού, των ασκουμένων αλλά και της εργαστηριακής υποδομής είναι: 1. Απομόνωση των επικίνδυνων υλικών ώστε σε περίπτωση ατυχήματος (π.χ. ανάφλεξης) οι ζημιές να περιορίζονται σε μικρή έκταση. 2. Καλή σφράγιση των δοχείων που περιέχουν εύφλεκτα υλικά και αέρια. 3. Καλός εξαερισμός σε σημεία που γίνονται μεταγγίσεις ή εργασίες με εύφλεκτα υγρά ή αέρια ώστε να αποφεύγεται η δημιουργία εκρηκτικών μιγμάτων. 4. Εγκατάσταση των κατάλληλων μέσων πυροπροστασίας, φαρμακείων και άλλων μέσων πρώτων βοηθειών. 5. Εκπαίδευση προσωπικού στα συστήματα της προηγούμενης παραγράφου. Κατανομή υπευθυνότητας για τη χρήση των επικίνδυνων συσκευών. Ορισμός υπευθύνων για επιθεώρηση των εργαστηρίων μετά το πέρας της εργαστηριακής ημέρας. Για την ασφαλή λειτουργία των εργαστηρίων ορίζεται: 1. Μέγιστος αριθμός σπουδαστών ανά εκπαιδευτή τα 8 άτομα 2. Απαραίτητη η παρουσία 2 τουλάχιστον μελών ΕΠ, ΕΤΠ ή σπουδαστών που εκτελούν την πρακτική τους άσκηση στο εργαστήριο 3. Απαγορεύεται ρητά η λειτουργία του εργαστηρίου χωρίς την παρουσία και δεύτερου μέλους του εργαστηρίου στον ίδιο ή σε παρακείμενο χώρο Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών ΤΕΙ Αθήνας 30