ΣΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ

ISSN 1790-6628 ΤΕΥΧΟΣ 44ο, ΕΤΟΣ 11ο ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2016 ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Η Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας διοργανώνει, στις 08 έως 10 Ιουλίου 2016, στο Βόλο στο ξενοδοχείο Domotel Xenia, μετεκπαιδευτική συνάντηση στην οποία ο μαχόμενος γιατρός της πρωτοβάθμιας αλλά και της δευτεροβάθμιας υγείας, θα ενημερωθεί για τις σύγχρονες απόψεις διάγνωσης και αντιμετώπισης των επιμέρους διαταραχών του μεταβολικού συνδρόμου. Τονίζεται, η πρόθεση είναι η ανάλυση των σημερινών επιστημονικών δεδομένων, ώστε ο γιατρός να αποκομίσει τη μεγαλύτερη δυνατή βοήθεια στην καθημερινή του κλινική πράξη σε ζητήματα αιχμής, όπως είναι αυτά του μεταβολικού συνδρόμου. Σας προσκαλούμε λοιπόν να μας τιμήσετε με την παρουσία σας, με δεδομένο το ενδιαφέρον σας για τη συνεχή επιστημονική ενημέρωση. Η συμμετοχή σας θα συμβάλλει σημαντικά τους στόχους της Επιστημονικής Εκδήλωσης προς όφελος του ιατρικού κόσμου και κατ επέκταση των ασθενών, με πρόθεση και διάθεση πάντοτε από την πλευρά της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας, να αποκομίσετε από τη συμμετοχή σας, τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη. Για την Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας, Ευθύμιος Καπάνταης Πρόεδρος ΕΙΕΠ

2 Μεταβολική χειρουργική στη θεραπευτική του διαβήτη τύπου 2 Από τα επιστημονικά δεδομένα στην καθημερινή κλινική πράξη Παρά τις αυξανόμενες ενδείξεις ότι η βαριατρική επέμβαση ή η μεταβολική χειρουργική, όπως ονομάζεται πλέον, βελτιώνει σημαντικά το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ΣΔτ2), οι υπάρχοντες αλγόριθμοι για τη θεραπεία του διαβήτη δεν περιλαμβάνουν τις χειρουργικές επιλογές. Το 2nd Diabetes Surgery Summit, ένα συνέδριο επίτευξης επιστημονικής συμφωνίας, συγκλήθηκε σε συνεργασία με κορυφαίους επιστημονικού οργανισμούς, για να διατυπωθούν παγκόσμιες κατευθυντήριες οδηγίες και να ενημερωθούν οι κλινικοί γιατροί και οι φορείς χάραξης πολιτικής υγείας, σχετικά με τα οφέλη και τους περιορισμούς της μεταβολικής χειρουργικής στο διαβήτη τύπου 2. Η κοινή ανακοίνωση των αποτελεσμάτων δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Diabetes Care (βλ. βιβλιογραφικό πίνακα) και τα βασικά σημεία της αναφέρονται παρακάτω σε συνδυασμό με ένα σχολιασμό της σημερινής υπάρχουσας κλινικής πρακτικής στη χώρα μας. Η εφαρμογή της χειρουργικής ως μεθόδου θεραπευτικής παρέμβασης στο διαβήτη, συνεπάγεται πρακτικές διαφορές από την παραδοσιακή βαριατρική χειρουργική που στοχεύει στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Για παράδειγμα, τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα για την επιλογή υποψηφίων για μεταβολική χειρουργική δεν περιλαμβάνουν πάντοτε εκτίμηση της μεταβολικής σοβαρότητας του διαβήτη, της πρόβλεψης για επιτυχία της θεραπείας, την αξιολόγηση των κινδύνων από την επέμβαση ή τα οφέλη της χειρουργικής επέμβασης, σε αντίθεση με εκείνες των εναλλακτικών επιλογών στη θεραπεία του διαβήτη. Ενδείξεις που υποστηρίζουν τη χειρουργική θεραπεία του διαβήτη τύπου 2 Το γαστρεντερικό σύστημα είναι ένας σημαντικός παράγων ρύθμισης της ομοιοστασίας της γλυκόζης και συνεχώς αυξάνονται οι αποδείξεις για τα οφέλη της μεταβολικής χειρουργικής στην αντιμετώπιση και την πρόληψη του ΣΔτ2. Πέρα από τις σημαντικές μεταβολικές βελτιώσεις που σχετίζονται με τη μεγάλη απώλεια βάρους, ορισμένες χειρουργικές τεχνικές εμπλέκονται σε μηχανισμούς που βελτιώνουν τη γλυκόζη ανεξάρτητα από την απώλεια βάρους, όπως αλλαγές στην έκκριση ορμονών από το έντερο, στο μεταβολισμό των χολικών οξέων, στο εντερικό μικροβίωμα, στην εντερική αντίληψη των μακροστοιχείων και στον εντερικό μεταβολισμό της γλυκόζης. Παρά το γεγονός ότι τα οφέλη της γλυκαιμικής ρύθμισης μετά χειρουργική επέμβαση εξασθενούν με την πάροδο του χρόνου, η σχετική υπεροχή της χειρουργικής αντιμετώπισης σε σχέση με την κλασική αντιμετώπιση (φάρμακα και τρόπος ζωής) σε τυχαιοποιημένες μελέτες είναι δεδομένη για χρονικό διάστημα πενταετίας και πλέον. Η ανάλυσή από αυτές τις μελέτες δείχνει μία διάμεση μείωση της HbA1c της τάξης του 2,0% για τη χειρουργική επέμβαση, έναντι μείωσης 0,5% για τις συμβατικές θεραπείες (p<0.001). (Εικόνα 1)

3 Σε όλες τις μελέτες και στις 11 υπάρχουσες σήμερα, που συγκρίνουν τη χειρουργική έναντι της κλασικής αντιμετώπισης βρέθηκε μεγαλύτερη μείωση της HbA1c μετά από χειρουργική επέμβαση. (Εικόνα 2) μεταξύ 1 και 5 χρόνια, έχουν τεκμηριώσει σταθερή, παρατεταμένη ύφεση του διαβήτη σε ποσοστό 30% - 63% των ασθενών. Όμως, τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν υποτροπή του διαβήτη με την πάροδο του χρόνου. Ποσοστό 35% - 50% των ασθενών που επιτυγχάνουν αρχικά ύφεση του διαβήτη τους, τελικά βιώνουν υποτροπή. Ωστόσο, ο διάμεσος χρόνος ελεύθερου νόσου μεταξύ των ατόμων με γαστρική παράκαμψη είναι 8,3 χρόνια. Πάντως, με ή χωρίς υποτροπή, η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών που υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση, θα διατηρήσει ουσιαστική βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου, για τουλάχιστον 5 έως 15 χρόνια. Η μεγάλη διάρκεια του σακχαρώδη διαβήτη, η χρήση ινσουλίνης στη θεραπεία και ο πτωχός γλυκαιμικός έλεγχος συνδέονται σταθερά με τα χαμηλότερα ποσοστά ύφεσης του διαβήτη και με υψηλότερο κίνδυνο υποτροπής του. Η προεγχειρητική ποσότητα σπλαχνικού λίπους μπορεί επίσης να βοηθήσει στην πρόβλεψη της μετεγχειρητικής έκβασης. Πέρα από τη βελτίωση της γλυκόζης αίματος, η μεταβολική χειρουργική σε σχέση με την κλασική αντιδιαβητική Σε όλες αυτές τις μελέτες, η τελική τιμή της HbA1c στη χειρουργική ομάδα ήταν κοντά στο 6,0%, ανεξάρτητα από τη χειρουργική τεχνική και ανεξάρτητα από το επίπεδο της αρχικής τιμής της HbA1c. (Εικόνα 3) Η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (ADA) το 2009 όρισε τη μερική και την πλήρη ύφεση του ΣΔτ2, ως επίτευξη της HbA1c <6,5% και <6,0% αντίστοιχα, χωρίς τη λήψη οποιουδήποτε αντιδιαβητικού φαρμάκου και τη διατήρηση αυτού του γλυκαιμικού ελέγχου για τουλάχιστον 1 χρόνο. Πολλές τυχαιοποιημένες μελέτες με μετεγχειρητική παρακολούθηση που κυμαίνεται

4 αγωγή έχει αποδειχθεί ότι προσδίδει επιπλέον οφέλη στην υγεία, όπως μεγαλύτερες μειώσεις σε παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου και βελτιώσεις στην ποιότητα ζωής. Βελτιώσεις σε άλλα κρίσιμα θέματα υγείας, όπως μικρο- και μακροαγγειακές επιπλοκές του διαβήτη, καρδιαγγειακά επεισόδια, καρκίνος και θάνατος, έχουν παρατηρηθεί αλλά προς το παρόν μόνο σε μη τυχαιοποιημένες μελέτες. Επιλογή ασθενών Η επιλογή των ασθενών για την επέμβαση της μεταβολικής χειρουργικής θα πρέπει να βασίζεται στην εξισορρόπηση των χειρουργικών κινδύνων και όλων των άλλων μακροπρόθεσμων μετεγχειρητικών κινδύνων με τα πιθανά μακροπρόθεσμα οφέλη στον καθένα ασθενή ξεχωριστά, όπως συμβαίνει και με κάθε επέμβαση. Αυτό το ζύγισμα κόστουςοφέλους θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη παράγοντες όπως ο παρών καρδιαγγειακός κίνδυνος λόγω της μεταβολικής κατάστασης και της υπεργλυκαιμίας, που δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στις μέχρι τώρα εφαρμοζόμενες θεραπείες. Ομοίως πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τυχόν αντενδείξεις για οποιοδήποτε εκλεκτικό χειρουργείο, όπως προηγούμενη μεγάλη χειρουργική επέμβαση στην κοιλιά, κίνδυνος διάνοιξης της αναστόμωσης, ή κίνδυνος εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης ή/και πνευμονικής εμβολής. Επιπλέον, προεγχειρητικοί δείκτες, εκτός από το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), θα πρέπει να καθιερωθούν για να καταστεί η επιλογή των ασθενών για μεταβολική χειρουργική η πλέον κατάλληλη καθώς και η επιλογή της ενδεικνυόμενης τεχνικής της επέμβασης για τον κάθε διαβητικό. Σήμερα, δεν υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι η αρχική τιμή του ΔΜΣ προβλέπει την επιθυμητή μεταβολική επιτυχία με τη χειρουργική επέμβαση. Αντίθετα, ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι ο προεγχειρητικός ΔΜΣ, τουλάχιστον για τους παχύσαρκους δεν καθορίζει τα οφέλη της χειρουργικής επέμβασης, όσον αφορά την πρόληψη του διαβήτη, την υποστροφή του και την υποτροπή του μετά την αρχική ύφεση, αλλά ούτε και το μέγεθος της επίδρασης σε ότι αφορά την εμφάνιση καρδιαγγειακών συμβαμάτων, καρκίνου ή γενικότερα τη θνητότητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι μία πρόσφατη μετα-ανάλυση όλων των μελετών που αναφέρουν τα ποσοστά ύφεσης του διαβήτη μετά από μεταβολική χειρουργική, δείχνει ότι το ποσοστό της ύφεσης δεν διέφερε μεταξύ των ατόμων που προεγχειρητικά είχαν ΔΜΣ 35 kg/m2 και αυτών που είχαν ΔΜΣ<35 kg/m2. Καθορισμός στόχων και επιτυχίας της μεταβολικής χειρουργικής Η απώλεια του 50% του υπερβάλλοντος σωματικού βάρους (ένα κάπως αυθαίρετο μέτρο) απαιτείται για να είναι επιτυχής η έκβαση της παραδοσιακής βαριατρικής επέμβασης. Ο ΣΔτ2 ωστόσο, είναι μια ετερογενής διαταραχή και σχετίζεται με πολύπλοκες μεταβολικές δυσλειτουργίες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου και επίσης σχετίζεται με αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα. Έτσι, είναι απαραίτητο να καθοριστούν με ακρίβεια ο στόχος και ο ορισμός της επιτυχούς θεραπείας, όταν η χειρουργική επέμβαση εφαρμόζεται με πρωταρχικό στόχο τη θεραπευτική αντιμετώπιση του ΣΔτ2. Επειδή η έστω και προσωρινή (μήνες έως χρόνια) φυσιολογικοποίηση της γλυκαιμίας ή ακόμη η μακροπρόθεσμη πολύ μεγάλη βελτίωσή της, παρέχει πιθανότατα σημαντικά οφέλη από πλευράς επιπλοκών για τους ασθενείς με ΣΔτ2, δεν θα πρέπει η μείωση του σακχάρου αίματος να θεωρείται ως ο μοναδικός στόχος της μεταβολικής χειρουργικής ή το μόνο μέτρο της επιτυχίας. Επομένως, η μεταβολική χειρουργική θα πρέπει να θεωρείται ένα εργαλείο για την απώτερη μείωση του κινδύνου μικροαγγειακών επιπλοκών και καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η καθημερινή κλινική πράξη Τα επιστημονικά τεκμηριωμένα οφέλη της μεταβολικής χειρουργικής μπορούν να εντυπωσιάζουν και να θέτουν τη σκέψη ότι κάθε διαβητικό άτομο, ιδιαίτερα εάν είναι παχύσαρκο, θα πρέπει να οδηγείται στο χειρουργείο. Όμως, το χειρουργείο θα πρέπει να συστήνεται όταν το όφελος που αναμένεται από αυτό είναι σημαντικά μεγαλύτερο από τους κινδύνους και τις άμεσες και απώτερες επιπτώσεις του. Η χειρουργική αντιμετώπιση του ΣΔτ2 πρέπει να είναι μια συνιστώμενη επιλογή σε κατάλληλα υποψήφια άτομα με νοσογόνο παχυσαρκία, δηλαδή ΔΜΣ >40 kg/m2, ανεξάρτητα από το επίπεδο του γλυκαιμικού τους ελέγχου ή την πολυπλοκότητα του θεραπευτικού τους σχήματος για μείωση της υπεργλυκαιμίας, όπως επίσης και σε ασθενείς με σοβαρή παχυσαρκία, δηλαδή ΔΜΣ 35,0 kg/ m2 έως 39,9 kg/m2 με ανεπαρκώς ελεγχόμενη υπεργλυκαιμία παρά τη βέλτιστη ιατρική θεραπεία. Επί πλέον οι εγχειρήσεις αυτές πρέπει να γίνονται σε κέντρα

5 υψηλού επιστημονικού κύρους και που διαθέτουν τον κατάλληλο υλικοτεχνικό εξοπλισμό. Οι συνεργαζόμενες διεπιστημονικές ομάδες, πρέπει να έχουν εμπειρία στη διαχείριση παχύσαρκων και διαβητικών ατόμων, καθώς επίσης και την κατάλληλη εκπαίδευση σε προεγχειρητική, διεγχειρητική και κυρίως μετεγχειρητική αντιμετώπιση και υποστήριξη του ασθενούς. Για παράδειγμα, το χειρουργικό κέντρο θα πρέπει να διαθέτει ειδικό νοσηλευτικό κρεβάτι, ειδικό αξονικό τομογράφο που να χωράει το αυξημένο μέγεθος του ασθενούς κλπ. Η τελική επιτυχία τους χειρουργείου εξαρτάται -εκτός των άλλων- και από το είδος της επέμβασης. Αυτή η απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται από την διεπιστημονική ομάδα και όχι μόνο με κριτήριο τη γνώση του χειρουργού για ένα συγκεκριμένο τύπο επεμβάσεως. Ο χειρουργός θα πρέπει να είναι έμπειρος, με πολλά χειρουργεία στην επιλεγείσα τεχνική, με κατάλληλα εκπαιδευμένους συνεργάτες και όπως προαναφέρθηκε με κατάλληλο εξοπλισμό. Μετεγχειρητικά απαιτείται συνεχής και μακροπρόθεσμη παρακολούθηση της κατάστασης των μικροθρεπτικών και μακροθρεπτικών συστατικών και η τακτική λήψη συμπληρωμάτων διατροφής. Η υποστήριξη που πρέπει να παρέχεται στους ασθενείς μετά από χειρουργική επέμβαση, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες από τις εθνικές και διεθνείς επιστημονικές εταιρείες, πρέπει να είναι σφαιρική, δηλαδή να αντιμετωπίζει όλες τις ανάγκες και να επιλύει όλα τα προβλήματα του ατόμου με τη συμμετοχή διεπιστημονικής ομάδας και βέβαια η υποστήριξη αυτή πρέπει να είναι συνεχής δια βίου. Σχόλιο Τα προαναφερθέντα δεδομένα απαιτούν από τις αρμόδιες επιστημονικές ομάδες αυστηρή επιλογή των πασχόντων από ΣΔτ2 που πρόκειται να υποβληθούν σε μεταβολική χειρουργική. Είναι επίσης αυτονόητο ότι ιδιαιτέρως στη χώρα μας απαιτείται βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής ορισμένων -όχι όλων- των μονάδων που παρότι εκτελούν παρόμοιες επεμβάσεις δεν διαθέτουν πάντοτε την απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή. Παράλληλα κρίνεται σκόπιμη η πιστοποίηση των μονάδων, η οποία λαμβάνει υπόψη -εκτός- των άλλων- και την εμπειρία των ασχολουμένων επιστημόνων σε ότι αφορά την εγχειρητική αλλά και την μετεγχειρητική παρακολούθηση. Ευθύμιος Μ. Καπάνταης Πρόεδρος Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας Δ/ντής Τμήματος Διαβήτη- Παχυσαρκίας-Μεταβολισμού, Ιδιωτικό Θεραπευτήριο Metropolitan Νικόλαος Λ. Κατσιλάμπρος Ομότιμος καθηγητής Παθολογίας ΕΚΠΑ, Ερευνητικό Εργαστήριο Ν.Σ.Χρηστέας ΕΚΠΑ Βιβλιογραφικές πηγές Metabolic Surgery in the Treatment Algorithm for Type 2 Diabetes: A Joint Statement by International Diabetes Organizations. Rubino F, Nathan DM, Eckel RH, Schauer PR, Alberti KGMM, Zimmet PZ, Del Prato S, Ji L, Sadikot SM, Herman WH, Amiel SA, Kaplan LM, Taroncher-Oldenburg G and Cummings DE on behalf of the Delegates of the 2nd Diabetes Surgery Summit. Diabetes Care 2016; 39: 861 877. Weight Change-Adjusted Effects of Gastric Bypass Surgery on Glucose Metabolism: 2- and 10-Year Results From the Swedish Obese Subjects (SOS) Study. Sjöholm K, Sjöström E, Carlsson LM, Peltonen M. Diabetes Care 2016; 39: 625-631. Association of bariatric surgery with longterm remission of type 2 diabetes and with microvascular and macrovascular complications. Sjöström L, Peltonen M, Jacobson P, Ahlin S, Andersson-Assarsson J, Anveden Å, Bouchard C, Carlsson B, Karason K, Lönroth H, Näslund I, Sjöström E, Taube M, Wedel H, Svensson PA, Sjöholm K, Carlsson LM. JAMA 2014; 311: 2297-2304. Long-term Metabolic Effects of Laparoscopic Sleeve Gastrectomy. Golomb I, Ben David M, Glass A, Kolitz T, Keidar A. JAMA Surg 2015; 150: 1051-1057. Initial weight loss as a predictor of response to obesity drugs. Dhurandhar NV, Blank RC, Schumacher D and Atkinson RL. International Journal of Obesity 1999; 23: 1333-1336.

6 τα Νέα ΤΗΣ ΕΙΕΠ Μετεκπαιδευτική συνάντηση της ΕΙΕΠ στο Βόλο Σας προσκαλούμε στη μετεκπαιδευτική συνάντηση με τίτλο «Κλινικά ζητήματα αιχμής στην αντιμετώπιση των παραγόντων του μεταβολικού συνδρόμου» που διοργανώνει η ΕΙΕΠ από 08 έως 10 Ιουλίου 2016, στο Βόλο, στο ξενοδοχείο Domotel Xenia. Θα ήταν τιμή και χαρά για εμάς η παρουσία όλων σας στην επιστημονική μας εκδήλωση που απώτερο στόχο έχει την συνεχή εκπαίδευση και επιμόρφωση του ιατρικού κόσμου. Για περισσότερες πληροφορίες, καθώς και για το επιστημονικό πρόγραμμα επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας, www.eiep.gr ή επικοινωνήστε με τη γραμματεία της εκδήλωσης, Triaena Tours and Congress, 210-7499300 ή τη γραμματεία της ΕΙΕΠ, 210-6985988. ΔΙΕΘΝΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ 6th World Congress on Obesity Toronto, Canada 8-10 August, 2016 52nd Annual Meeting of the European Association for the Study of Diabetes Munich, Germany 12-16 September 2016 International Conference onchildhood Obesity Atlanta, USA 29-30 August, 2016

7 ΗΜΕΡΙΔΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ 2016 Για 21η Χρονιά διοργανώθηκαν οι Ημερίδες Μεταβολισμού υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, του Ιατρικού Συλλόγου Πειραιά και με τη συμμετοχή της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας στην Αίγλη Ζαππείου, 20-23 Απριλίου 2016. Στις Ἡμερίδες» συζητήθηκαν νέα θέματα και εξελίξεις στα πεδία του Διαβήτη, της Υπέρτασης, των Λιπιδίων και του Μεταβολισμού γενικότερα. Η ΕΙΕΠ συμμετείχε με στρογγυλό τραπέζι πάνω στα επίκαιρα θέματα αιχμής στην παχυσαρκία Στρογγυλό τραπεζι Επίκαιρα θέματα αιχμής στην παχυσαρκία Συντονιστής: Ε. Καπάνταης Η αμφίδρομη σχέση της κατάθλιψης με την παχυσαρκία Γ. Γεωργαντόπουλος Νεώτερες γνώσεις των μηχανισμών σχέσης μεταξύ παχυσαρκίας και καρκίνου Κ. Μιχαλάκης Τα νέα φάρμακα της παχυσαρκίας:δεδομένα ασφάλειας και αποτελεσματικότητας Γ. Βαλσαμάκης Στην τελετή έναρξης απεύθυνε χαιρετισμό ο κ. Μιχαλάκης, μέλος του ΔΣ της ΕΙΕΠ. 31ο Συνέδριο Κλινικής Καρδιολογίας Το 31ο Συνέδριο Κλινικής Καρδιολογίας, πραγματοποιήθηκε 6 & 7 Μαΐου 2016, στην Αθήνα, στο ξενοδοχείο Caravel. Η ΕΙΕΠ εκπροσωπήθηκε με Προεδρείο τον κ. Καπάνταη στη συνεδρία «Νέα Φάρμακα Νέες Θεραπείες» 5η Συνεδρία:ΝΕΑ ΦΑΡΜΑΚΑ, ΝΕΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Πρόεδροι: Ε. Καπάνταης - Ε. Μιχαλοπούλου Ανδρέας Μελιδώνης: Εμπαγλιφλοζίνη: καρδιολογικό ή αντιδιαβητικό φάρμακο; Γιώργος Γκουμάς: PCSK9: η επόμενη μέρα στα λιπίδια Βασίλειος Βούδρης: Cagrelor: έχει θέση σήμερα στην εποχή των νεώτερων αντιαιμοπεταλιακών Αλέξανδρος Τσελέπης: Φαρμακευτικοί συνδιασμοί στην καρδιολογία Σχολιαστές: Ν. Τεντολούρης, Λ. Ραλλίδης, Ο. Καϊτατζής, Γ. Λάζαρος, Π. Πιέτρη

8 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο του Ε.ΚΟ.ΓΕΝ.ΙΑ. Το 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο του Ε.ΚΟ.ΓΕΝ.ΙΑ., πραγματοποιήθηκε στο Πόρτο Χέλι το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος, από 17 έως 20 Ιουνίου 2016, στο ξενοδοχείο Aks Hinitsa Bay. Στόχος του συνεδρίου ήταν να παρουσιαστεί η νέα γνώση για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων της ιατρικής πράξης που αφορούν τους γιατρούς όλων των ειδικοτήτων. Στο συνέδριο συμμετείχε με Στρογγυλή Τράπεζα με θέμα «Η Παχυσαρκία ως Νόσος» η ΕΙΕΠ. Η σύνθεση της τράπεζας είχε ως εξής: ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ: Η ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΩΣ ΝΟΣΟΣ Παχυσαρκία: η πιό συχνή και η πιό υποτιμημένη νόσος Ε. Καπάνταης Διατροφή και άσκηση: οι θεμέλιοι λίθοι της αντιμετώπισης της παχυσαρκίας, Α. Παπακωσταντίνου Τα οφέλη υγείας από την απώλεια βάρους, Γ. Βαλσαλμάκης 9ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καρδιομεταβολικών Παραγόντων Κινδύνου Tο 9ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καρδιομεταβολικών Παραγόντων Κινδύνου έλαβε χώρα 23-26 Ιουνίου 2016 στην Καλαμάτα, στο ξενοδοχείο Elite City Resort. Στόχος και του συνεδρίου ήταν οι συμμετέχοντες να διαμορφώσουν πληρέστερη εικόνα για τα σύγχρονα δεδομένα που αφορούν την πρόληψη και αντιμετώπιση των καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνου, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην τεκμηριωμένη γνώση και στην ορθή κλινική πρακτική, μέσα από εισηγήσεις ειδικών σε στρογγυλά τραπέζια, κλινικά φροντιστήρια, διαλέξεις και επιστημονικές αντιπαραθέσεις. Στο συνέδριο συμμετείχε η Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας με μια διάλεξη. 11:00-11.30 ΔΙΑΛΕΞΗ Ε.Ι.Ε.Π Προεδρείο: E. Καπάνταης Η δυσμενής επίδραση της παχυσαρκίας στην υγεία του διαβητικού τύπου 2 - Γ. Βαλσαμάκης H Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας είχε παρουσία στην τελετή αναγόρευσης του καθηγητού κ. Μαντζώρου σε Επίτιμο Καθηγητή του τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ. Στην εκδήλωση παρευρέθη, εκπροσωπώντας την ΕΙΕΠ, ο κ. Θεμιστοκλής Τζώτζας, Πρόεδρος του Πειθαρχικού Συμβουλίου της ΕΙΕΠ, στην Αίθουσα Τελετών της Παλαιάς Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ., την Πέμπτη 12 Μαΐου 2016. Τον Απρίλιο στο πλαίσιο της ευαισθητοποίησης του κοινού πάνω στο μείζον πρόβλημα της παχυσαρκίας, το ΔΣ αποφάσισε την προβολή του τηλεοπτικού σποτ σε 10 μεγάλα κανάλια της ελληνικής επικράτειας (Ant1, Alpha, Mega, Extra, Nova, Star, Makedonia, Nerit, Skai και Epsilon) κατόπιν της απαραίτητης έγκρισης από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Η απόφαση της προβολής του τηλεοπτικού σποτ (10/4/2016-10/5/2016) σε 10 κανάλια με την μεγαλύτερη ακροαματικότητα στη χώρα και σε ώρες prime time συνέβαλε στην ενημέρωση του κοινού, ότι η παχυσαρκία ως νόσος πρέπει να έχει την κατάλληλη επιστημονική αντιμετώπιση. Την ΕΙΕΠ εκπροσώπησε ο κ. Καπάνταης στη Συνεδρίαση των Προέδρων των Ιατρικών επιστημονικών Εταιρειών που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 42ου ΕΠΙΣ, την Παρασκευή 13 Μαΐου 2016.

9 Η έρευνα δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο διεθνές περιοδικό Sleep και παρουσιάστηκε στις 12 Ιουνίου στο Ντένβερ στο SLEEP 2016, την 30η Επέτειο Συνάντησης των εταιριών μελέτης του ύπνου (Asεπιλογές ΑΠΟ ΤΗ ΙΕΘΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Επιμέλεια Κωστής Γ. Μιχαλάκης Η όψιμη κατάκλιση συνδέεται με χειρότερη ποιότητα φαγητού και λιγότερη φυσική δραστηριότητα. American Academy of Sleep Medicine. «Late sleep timing linked to poorer diet quality, lower physical activity Αποτελέσματα μελετών δείχνουν ότι η καθυστέρηση του ύπνου συνδέεται με μειωμένο δείκτη μάζας σώματος και δεν σχετίζεται με τη συνολική θερμιδική πρόσληψη. Ωστόσο, εξακολουθεί να συνδέεται με φτωχότερη ποιότητα διατροφής, δηλαδή κυρίως fast food, μειωμένη ποσότητα λαχανικών και γαλακτοκομικών προϊόντων. Τα αποτελέσματά μας μας βοηθούν να κατανοήσουμε πώς επηρεάζει τη ζωή το χρονοδιάγραμμα του ύπνου, που εκτός από τη διάρκεια μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο για παχυσαρκία», δήλωσε ο κύριος ερευνητής Kelly Glazer Baron, PhD, αναπληρωτής καθηγητής νευρολογίας στο Feinberg School of Medicine στο Πανεπιστήμιο Northwestern στο Σικάγο, Ιλλινόις. Είναι πιθανό ότι κακές διατροφικές συμπεριφορές μπορεί να προδιαθέτουν τα άτομα που κοιμούνται αργά, με αυξημένο κίνδυνο αύξησης του βάρους μακροπρόθεσμα.

10 sociated Professional Sleep Societies LLC - APSS). Η ομάδα μελέτης αποτελούνταν από 96 υγιείς ενήλικες ηλικίας μεταξύ 18 και 50 ετών, με διάρκεια ύπνου 6,5 ώρες ή περισσότερο. Στη μελέτη έγινε 7ήμερη καταγραφή ύπνου από την κινησιογραφία του καρπού, μελετήθηκαν ημερολόγια τροφίμων για τη μέτρηση της θερμιδικής πρόσληψης και τις συνήθειες διατροφής, και έγινε παρακολούθηση SenseWear βραχίονα για τη μέτρηση της σωματικής δραστηριότητας. Τα επίπεδα μελατονίνης εκτιμήθηκαν επίσης. Το σωματικό λίπος εκτιμήθηκε με τη χρήση διπλής απορροφησιομετρίας (DΕXA). Συσχέτιση των φαρμακευτικών παραγόντων για την παχυσαρκία με απώλεια βάρους και παρενέργειες. Association of Pharmacological Treatments for Obesity With Weight Loss and Adverse Events. Rohan Khera, Mohammad Hassan Murad, Apoorva K. Chandar, Parambir S. Dulai, Zhen Wang, Larry J. Prokop, Rohit Loomba, Michael Camilleri, Siddharth Singh. JAMA, 2016; 315 (22): 2424 Σε μια ανάλυση που περιελάμβανε σχεδόν 30.000 υπέρβαρους ή παχύσαρκους ενήλικες, σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο, η ορλιστάτη, η λορκασερίνη, η ναλτρεξόνη-βουπροπιόνη, η φαιντερμίνη-τοπιραμάτη και η λιραγλουτίδη, το καθένα ξεχωριστά σχετίζεται με την επίτευξη τουλάχιστον 5% απώλειας βάρους σε 52 εβδομάδες και η φεντερμίνη-τοπιραμάτη και η λιραγλουτίδη συνδέθηκαν με τις ψηλότερες πιθανότητες της επίτευξης τουλάχιστον 5% απώλειας βάρους, σύμφωνα με μια μελέτη που περιλαμβάνεται στο περιοδικό JAMA. Περίπου 1,9 δισεκατομμύρια ενήλικες είναι υπέρβαροι και 600 εκατομμύρια είναι παχύσαρκοι σε όλο τον κόσμο. Η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έχει εγκρίνει 5 φάρμακα απώλειας βάρους (ορλιστάτη, λορκασερίνη, ναλτρεξόνη-βουπροπιόνη, φαιντερμίνη-τοπιραμάτη, και λιραγλουτίδη) για μακροχρόνια χρήση σε παχύσαρκους (δείκτης μάζας σώματος [BMI]>30) ή υπέρβαρους (ΔΜΣ>27) ατόμων με τουλάχιστον 1 παράγοντα κινδύνου (διαβήτης τύπου 2, η υπέρταση, υπερλιπιδαιμία). Τα δεδομένα για την συγκριτική αποτελεσματικότητα των φαρμάκων αυτών είναι περιορισμένα. Ο Siddharth Singh, MD, MS, του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, στο Σαν Ντιέγκο, La Jolla, και οι συνεργάτες του πραγματοποίησαν μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση τυχαιοποιημένων κλινικών μελετών που περιελάμβαναν υπέρβαρους και παχύσαρκους ενήλικες που έλαβαν θεραπεία με εγκεκριμένους από τον FDA

11 παράγοντες για μακροπρόθεσμη απώλεια βάρους για τουλάχιστον 1 έτος σε σύγκριση με έναν άλλο δραστικό παράγοντα ή εικονικό φάρμακο. Συμπεριλήφθηκαν 28 τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές με 29.018 ασθενείς. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το 23% των συμμετεχόντων με εικονικό φάρμακο είχαν τουλάχιστον 5% απώλεια βάρους έναντι 75 % των συμμετεχόντων που έλαβαν φαιντερμίνη-τοπιραμάτη, 63% των συμμετεχόντων που έλαβαν λιραγλουτίδη, 55% αυτών που έλαβαν ναλτρεξόνη-βουπροπιόνη, 49% αυτών που έλαβαν λορκασερίνη και 44% αυτών που έλαβαν ορλιστάτη. Οι παράμετροι ασφάλειας και μακροπρόθεσμων επιπλοκών πρέπει να ερευνηθούν με περισσότερες μελέτες στο μέλλον. Επιγενετική της Παχυσαρκίας Epigenetics of Obesity. Lopomo A, Burgio E, Migliore L. Prog Mol Biol Transl Sci. 2016;140:151-84. Η παχυσαρκία είναι μια μεταβολική ασθένεια, η οποία πρόσφατα ορίστηκε ως παγκόσμια πανδημία. Με τα χρόνια, οι προσεγγίσεις μέσα από την οικογένεια, την κληρονιμικότητα, τις δίδυμες κυήσεις και άλλες παραμέτρους οδήγησε στην ταυτοποίηση ορισμένων γονιδίων υπεύθυνων για μονογονιδιακές μορφές παχυσαρκίας, αλλά η πανδημία της παχυσαρκίας δεν μπορεί να θεωρηθεί οτι ουσιαστικά οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες, επειδή το ανθρώπινο γονιδίωμα δεν είναι πιθανό να αλλάξει μέσα σε λίγα χρόνια. Επιγενετικές μελέτες έχουν προσφέρει τα τελευταία χρόνια πολύτιμα εργαλεία για την κατανόηση της παγκόσμιας εξάπλωσης της πανδημίας της παχυσαρκίας. Η συμμετοχή της επιγενετικής μεθυλίωσης και τροποποιήσεων του DNA και των mirnas στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας είναι όλο και πιο εμφανής. Υπάρχουν ενδείξεις οτι διάφοροι παράγοντες που επιδρούν στο έμβρυο και στην περιγεννητική περίοδο της ανάπτυξης διαδραματίζουν βασικό ρόλο στον προγραμματισμό όλων των ανθρώπινων οργάνων και ιστών. Ως εκ τούτου, οι μοριακοί μηχανισμοί που εμπλέκονται στον επιγενετικό προγραμματισμό απαιτούν ένα νέο παθογενετικό παράδειγμα, το ονομαζόμενο Developmental Origins of Health and Disease theory, για να εξηγηθεί η τρέχουσα επιδημιολογική μετάβαση, δηλαδή, η παγκόσμια αύξηση των χρόνιων, εκφυλιστικών και φλεγμονωδών νόσων όπως η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης, οι καρδιαγγειακές νόσοι, οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες και ο καρκίνος. Η παχυσαρκία και οι σχετικές επιπλοκές της όλο και περισσότερο συνδέονται με περιβαλλοντικούς ρύπους (obesogens), με τροποποιήσεις στη μικροχλωρίδα του εντέρου και με μη ισορροπημένη πρόσληψη τροφής, η οποία μπορεί να προκαλέσει, μέσω επιγενετικών μηχανισμών, αύξηση του σωματικού βάρους και μεταβολικές συνέπειες. Δράσεις της προχιμπιτίνης στον λιπώδη ιστό και στο ανοσιακό σύστημα Prohibitin in Adipose and Immune Functions. Ande SR, Nguyen KH, Nyomba BL, Mishra S. Trends Endocrinol Metab. 2016 Jun 13. Η προχιμπιτίνη (Prohibitin (PHB)) ανακαλύφθηκε σε μια προσπάθεια να βρεθούν γονίδια με αντιπολλαπλασιαστικές δράσεις. Παράλληλα, πρόσφατες μελέτες έχουν περιγράψει την PHB ως μία πλειοτροπική πρωτείνη με δράσεις στον μεταβολισμό, στην ανοσία και στη γήρανση. Η PHB έχει δράσεις σε κυτταρικό επίπεδο, δρώντας σαν μια πρωτείνη σύνδεσης στα μιτοχόνδρια, ένα μόριο προσαρμογής και σύνδεσης στη μεμβράνη και ένας μεταγραφικός συν-ρυθμιστής στον πυρήνα. Ωστόσο, δεν ειναι σίγουρο αν οι διαφορετικές δράσεις της PHB είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, ή διαμορφώνονται ανάλογα με τον ιστό στον οποίο αυτή εκφράζεται. Έχει όμως βρεθεί οτι σχετίζεται με την αλληλεπίδραση του λιπώδους ιστού με το ανοσιακό σύστημα καθώς και οτι εμφανίζει έναν μη αναμενόμενο ρόλο σε διαφορές ανάμεσα στα 2 φύλα.

12 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Πρόεδρος: Καπάνταης Ευθύμιος Αντιπρόεδρος: Λαναράς Λεωνίδας Γεν. Γραμματέας: Παπακωνσταντίνου Αιμιλία Ταμίας: Βαλσαμάκης Γεώργιος Μέλη: Γεωργαντόπουλος Γεώργιος Καραβανάκη Κυριακή Μιχαλάκης Κωνσταντίνος εξελίξεις ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Περιοδική 3μηνιαία επιστημονική έκδοση της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας Λεωφ. Κηφισίας 46, 115 26 Αθήνα Τηλ.: 210 698.5987-8, Fax: 210 698.5986 Website: www.eiep.gr, E-mail: info@eiep.gr Υπεύθυνοι έκδοσης: Δημήτριος Παπάζογλου Κωνσταντίνος Μιχαλάκης