ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ιδαγμένο κείμενο Πλάτωνος Πολιτεία 514A 515Α Μετὰ ταῦτα δή, εἶπον, ἀπείκασον τοιούτῳ πάθει τὴν ἡμετέραν φύσιν παιδείας τε πέρι καὶ ἀπαιδευσίας. Ἰδὲ γὰρ ἀνθρώπους οἷον ἐν καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει, ἀναπεπταμένην πρὸς τὸ φῶς τὴν εἴσοδον ἐχούσῃ μακρὰν παρὰ πᾶν τὸ σπήλαιον, ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς καὶ τὰ σκέλη καὶ τοὺς αὐχένας, ὥστε μένειν τε αὐτοὺς εἴς τε τὸ πρόσθεν μόνον ὁρᾶν, κύκλῳ δὲ τὰς κεφαλὰς ὑπὸ τοῦ δεσμοῦ ἀδυνάτους περιάγειν, φῶς δὲ αὐτοῖς πυρὸς ἄνωθεν καὶ πόρρωθεν καόμενον ὄπισθεν αὐτῶν, μεταξὺ δὲ τοῦ πυρὸς καὶ τῶν δεσμωτῶν ἐπάνω ὁδόν, παρ ἣν ἰδὲ τειχίον παρῳκοδομημένον, ὥσπερ τοῖς θαυματοποιοῖς πρὸ τῶν ἀνθρώπων πρόκειται τὰ παραφράγματα, ὑπὲρ ὧν τὰ θαύματα δεικνύασιν. Ὁρῶ, ἔφη. Ὅρα τοίνυν παρὰ τοῦτο τὸ τειχίον φέροντας ἀνθρώπους σκεύη τε παντοδαπὰ ὑπερέχοντα τοῦ τειχίου καὶ ἀνδριάντας καὶ ἄλλα ζῷα λίθινά τε καὶ ξύλινα καὶ παντοῖα εἰργασμένα, οἷον εἰκὸς τοὺς μὲν φθεγγομένους, τοὺς δὲ σιγῶντας τῶν παραφερόντων. Ἄτοπον, ἔφη, λέγεις εἰκόνα καὶ δεσμώτας ἀτόπους. Ὁμοίους ἡμῖν, ἦν δ ἐγώ. ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ
ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Μετὰ ταῦτα δή... τὰ θαύματα δεικνύασιν». Μονάδες 10 Β1. Να ερμηνεύσετε, με βάση το κείμενο που σας δίνεται, τους συμβολισμούς: πρὸς τὸ φῶς, ἐν δεσμοῖς, ἀνδριάντας. Μονάδες 15 Β2. Με ποιους εκφραστικούς τρόπους αισθητοποιείται η εικόνα του σπηλαίου και των δεσμωτών (μονάδες 8) και ποιος ο ρόλος του καθενός; (μονάδες 7) Μονάδες 15 Β3.Ποιες είναι, κατά τον Πλάτωνα, οι ενασχολήσεις των φυλάκων-αρχόντων (βασιλέων) μετά την ολοκλήρωση της αγωγής τους και ποια τα χαρακτηριστικά τους ως φιλοσόφων-βασιλέων; Μονάδες 10 Β4. Να βρείτε στο διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: γεωμετρία, σχήμα, ευφυής, υπόδημα, διένεξη, οπτασία, άξονας, διεργασία, πυρετός, δίφθογγος. Μονάδες 10 Αδίδακτο κείμενο Ξενοφῶντος Ἑλληνικὰ Στ ΙV, 6-7 Ὁ μὲν δὴ Κλεόμβροτος ταῦτα ἀκούων παρωξύνετο πρὸς τὸ μάχην συνάπτειν. τῶν δ αὖ Θηβαίων οἱ προεστῶτες ἐλογίζοντο ὡς εἰ μὴ μαχοῖντο, ἀποστήσοιντο μὲν αἱ περιοικίδες αὐτῶν πόλεις, αὐτοὶ δὲ πολιορκήσοιντο εἰ δὲ μὴ ἕξοι ὁ δῆμος ὁ Θηβαίων τἀπιτήδεια, ὅτι κινδυνεύσοι καὶ ἡ πόλις αὐτοῖς ἐναντία γενέσθαι. ἅτε δὲ καὶ πεφευγότες πρόσθεν πολλοὶ αὐτῶν ἐλογίζοντο κρεῖττον εἶναι μαχομένους ἀποθνῄσκειν ἢ πάλιν φεύγειν. πρὸς δὲ τούτοις παρεθάρρυνε μέν τι αὐτοὺς καὶ ὁ χρησμὸς ὁ λεγόμενος ὡς ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ
ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ δέοι ἐνταῦθα Λακεδαιμονίους ἡττηθῆναι ἔνθα τὸ τῶν παρθένων ἦν μνῆμα, αἳ λέγονται διὰ τὸ βιασθῆναι ὑπὸ Λακεδαιμονίων τινῶν ἀποκτεῖναι ἑαυτάς. Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20 Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: παρωξύνετο : το α πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή συνάπτειν : το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου στην ίδια φωνή προεστῶτες : την ονομαστική ενικού στο θηλυκό γένος πεφευγότες : το απαρέμφατο του αορίστου β στην ίδια φωνή πολλοί : τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό κρεῖττον : τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος : και στον ίδιο βαθμό δέοι : το γ ενικό πρόσωπο του παρατατικού ἡττηθῆναι : το γ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα μνῆμα : τη δοτική ενικού ἑαυτάς : τον ίδιο τύπο στο α πρόσωπο. Μονάδες 10 Γ3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: ταῦτα, αὐτοῖς, αὐτῶν (το δεύτερο στο κείμενο), μαχομένους, ἀποθνῄσκειν, πρὸς τούτοις, Λακεδαιμονίους. (μονάδες 7) Γ3.β. «τῶν δ αὖ Θηβαίων... αὐτῶν πόλεις»: να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. (μονάδες 3) Μονάδες 10 ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ
ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΥΣ 1. Στο τετράδιο να γράψετε μόνον τα προκαταρκτικά (ημερομηνία, εξεταζόμενο μάθημα, κατεύθυνση). Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων αμέσως μόλις σας παραδοθούν. εν επιτρέπεται να γράψετε καμιά άλλη σημείωση. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα. 4. Να γράψετε τις απαντήσεις σας μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό διαρκείας και μόνον ανεξίτηλης μελάνης. 5. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 6. ιάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 7. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 18.30. KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ
ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ 2012 Α1. Μετά από αυτά λοιπόν, είπα, παράστησε τη δική μας φύση μας ως προς την παιδεία και την απαιδευσία με μια τέτοια εικόνα. Φαντάσου, δηλαδή, μέσα σε μια υπόγεια κατοικία όμοια με σπηλιά, η οποία έχει την είσοδο ανοιχτή προς το φως σε όλο το μάκρος της σπηλιάς, μέσα σ αυτή να βρίσκονται άνθρωποι από την παιδική τους ηλικία δεμένοι με δεσμά και στα πόδια και στον αυχένα, ώστε να μένουν καθηλωμένοι και να βλέπουν μόνο μπροστά τους, χωρίς να μπορούν να στρέφουν γύρω το κεφάλι τους λόγω των δεσμών τους. Ακόμη (φαντάσου) ένα φως από φωτιά να καίει γι αυτούς από ψηλά και μακριά και πίσω τους. Και ανάμεσα στη φωτιά και τους δεσμώτες να περνά ψηλά ένας δρόμος, παράλληλα στον οποίο φαντάσου να έχει χτιστεί ένας μικρός τοίχος, όπως ακριβώς έχουν τοποθετηθεί από τους ταχυδακτυλουργούς μπροστά τους τα παραπετάσματα, πάνω στα οποία δείχνουν τις ταχυδακτυλουργίες τους. Β1. Στο παρατιθέμενο απόσπασμα της «Πολιτείας» του Πλάτωνα περιγράφεται εκ μέρους του Σωκράτη η εικόνα ενός σπηλαίου, μέσα στο οποίο κατοικούν από την παιδική τους ηλικία άνθρωποι αλυσοδεμένοι. Η εικόνα αυτή ασφαλώς πρόκειται για αλληγορία, δηλαδή για μία συνεχή μεταφορά ή παρομοίωση, η χρήση της οποίας αποσκοπεί στην ευκολότερη κατανόηση δύσκολων φιλοσοφικών εννοιών. Αναλυτικότερα, ο Σωκράτης περιγράφει στο συνομιλητή του Γλαύκωνα την εικόνα μιας σπηλιάς, η οποία παρόλο που έχει την είσοδό 1
της ανοιχτή προς το φως («πρὸς το φῶς»), αυτό δεν μπορεί να διεισδύσει ως το βάθος του σπηλαίου («οἰκήσει σπηλαιώδει πᾶν τὸ σπήλαιον»). Η φράση «πρὸς το φῶς» υποδηλώνει τον κόσμο που βρίσκεται έξω από τη σπηλιά και συμβολίζει τον κόσμο των ιδεών, την αληθινή δηλαδή πραγματικότητα, που γίνεται αντιληπτή μόνο μέσω της νόησης. Την πραγματικότητα όμως αυτή μόνο οι «βέλτιστες φύσεις» όπως θα τις χαρακτηρίσει παρακάτω ο φιλόσοφος θα μπορέσουν να προσεγγίσουν. Μέσα λοιπόν σε αυτή τη σπηλιά ζουν από τη παιδική τους ηλικία άνθρωποι καθηλωμένοι με δεσμά («ἐν δεσμοῖς») στα πόδια και στο λαιμό τους, έτσι ώστε το μόνο που μπορούν να αντικρύσουν είναι ο τείχος που βρίσκεται απέναντί τους («ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων περιάγειν»). Τα δεσμά αυτά καθηλώνουν τους ανθρώπους σε ένα σημείο και τους κάνουν να πιστεύουν ότι όσα βλέπουν, δηλαδή οι σκιές, είναι η μοναδική αλήθεια. Επιχειρώντας να αποσυμβολίσει κανείς το νόημα τους θα αντιληφθεί ότι πρόκειται για τις αισθήσεις που κρατούν δέσμιους τους ανθρώπους και δεν τους επιτρέπουν να προσεγγίσουν την πραγματικότητα. Αν βέβαια εξεταστεί σ ένα ευρύτερο πλαίσιο, οι αλυσίδες μπορούν να παρομοιαστούν με τα εμπόδια που συναντάει κανείς στη ζωή του, με την προσήλωσή στα υλικά αγαθά που κρατούν κάποιον μακριά από τη θέαση του αγαθού. Η άγνοια, η προσήλωση στα υλικά αγαθά και η επιδίωξη της υλικής ευημερίας δεν προσανατολίζουν τον άνθρωπο προς τη δικαιοσύνη και το αγαθό. Επιπλέον, μέσα στο σπήλαιο αυτό της απαιδευσίας και της πλάνης καίει μία φωτιά, που όμως με το λιγοστό φως που προσφέρει δημιουργεί ψευδαισθήσεις στους δεσμώτες («φῶς δὲ αὐτοῖς ὄπισθεν αὐτῶν»). Ανάμεσα όμως στη φωτιά και στους δεσμώτες υπάρχει ένας δρόμος στον οποίο περιφέρονται άνθρωποι μεταφέροντας αντικείμενα, εικόνες δηλαδή αισθητών πραγμάτων («μεταξύ δὲ τοῦ πυρός δεικνύασι») («Ὅρα τοίνυν παραφερόντων»). Ο Σωκράτης μάλιστα παρομοιάζει τους μεταφορείς των αντικειμένων με θαυματοποιούς, που παρουσιάζουν τα τεχνάσματά τους. Ο Πλάτωνας προφανώς είχε υπόψη του παραστάσεις θεάτρου σκιών ή νευροσπαστών. Τα αντικείμενα που μεταφέρονται («ἀνδριάντας») πρόκειται για εικόνες φυσικών αντικειμένων που προέρχονται από το ανώτερο ὁρατόν. Ό,τι υπάρχει στη σπηλιά ( με την εξαίρεση των φερόντων και των ίδιων 2
των δεσμωτών), είτε είναι σκεύη είτε σκιές, θα πρέπει να θεωρηθούν ως λιγότερο φωτεινά και αληθή από τα ορατά που βρίσκονται εκτός σπηλιάς. Ο λόγος είναι ότι δεν αντλούν το φως και την αλήθεια τους από τον ήλιο αλλά από το φως του πυρός. Μελετώντας λοιπόν προσεκτικά την αφήγηση του Σωκράτη μπορεί να γίνει κατανοητός ο συμβολικός χαρακτήρας κάθε σημείου της αλληγορίας, προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα στον καθένα να κατανοήσει το βαθύ φιλοσοφικό νόημα που υποβόσκει και αφορά το ρόλο της παιδείας και της απαιδευσίας στην ανθρώπινη ψυχή. Β2. Η αλληγορία του σπηλαίου, όπως αναπτύσσεται στην αρχή του Ζ βιβλίου της Πολιτείας, αναφέρεται στην επίδραση που ασκεί η παιδεία στην ανθρώπινη φύση, στην υποχρέωση που έχει ο ορθώς πεπαιδευμένος, δηλαδή ο φιλόσοφος, να φωτίσει τους συνανθρώπους τους, αλλά και γενικότερα στην αντίθεση ανάμεσα στον κόσμο που συλλαμβάνουμε με τις αισθήσεις μας και στον κόσμο της νόησης. Πιο αναλυτικά, ο Πλάτωνας στην «Πολιτεία» χρησιμοποιεί πληθώρα εκφραστικών μέσων για να διασαφηνίσει καλύτερα δύσκολες φιλοσοφικές έννοιες. Ο φιλόσοφος λοιπόν στο παρατιθέμενο απόσπασμα εκθέτει τις απόψεις του δια στόματος του Σωκράτη. Ο τελευταίος συζητά με το Γλαύκωνα για το ρόλο της παιδείας, εντάσσοντάς τη στο ευρύτερο πλαίσιο που διαδραματίζει η δικαιοσύνη σε κάθε σωστά οργανωμένη πολιτεία. Η χρήση της αλληγορίας («ἀπείκασον οἷον») ως βασικού μέσου επεξήγησης της βαρύνουσας σημασίας της παιδείας προϊδεάζει για την ύπαρξη κι άλλων μέσων έκφρασης. Η αλληγορία λοιπόν είναι ένας εκφραστικός τρόπος, με τον οποίο ο συγγραφέας άλλα λέει και άλλα εννοεί. Πρόκειται λοιπόν για συνεχή μεταφορά ή παρομοίωση. Ο Πλάτωνας τη χρησιμοποιεί για να κάνει πιο κατανοητές δύσκολες φιλοσοφικές έννοιες και για να κερδίσει την προσοχή και το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Επίσης, ο εκφραστικός αυτός τρόπος τού είναι χρήσιμος, όταν θέλει να θεμελιώσει απόψεις που δεν μπορούν να στηριχτούν με τη διαλεκτική ή για να ενισχύσει τη διαλεκτική. 3
Επιπροσθέτως, κυρίαρχο εκφραστικό μέσο που εντοπίζεται σε πολλά σημεία της ενότητας είναι οι εικόνες, οι οποίες κάνουν παραστατικότερη την αφήγηση. Μάλιστα, θα μπορούσε κανείς να κατηγοριοποιήσει τις εικόνες αυτές σε οπτικές, κινητικές και ακουστικές. Αναλυτικότερα, η παραστατική περιγραφή της σπηλιάς εκ μέρους του Σωκράτη («καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει»), οι ακινητοποιημένοι δεσμώτες («ἐν δεσμοῖς ἀδυνάτους περιάγειν»), η παρουσίαση της φωτιάς που καίει στο πίσω μέρος («φῶς δὲ αὐτῶν»), του τειχίου και του δρόμου («μεταξὺ δὲ δεικνύασιν») αποτελούν τις οπτικές εικόνες βάσει των οποίων καθένας μπορεί να φανταστεί το σπήλαιο αυτό. Ακόμη, η παρουσίαση των ανθρώπων οι οποίοι κινούνται στον δρόμο («ὅρα τοίνυν εἰργασμένα») και οι ομιλίες τους που ακούγονται κατά το πέρασμά τους («οἷον παραφερόντων») είναι αισθητικές και ακουστικές αντίστοιχα εικόνες που ζωντανεύουν ακόμη περισσότερο την περιγραφή. Αξιοσημείωτοι εκφραστικοί τρόποι αποτελούν ακόμη η χρήση του διαλόγου ως μέσου επικοινωνίας ανάμεσα στους δύο συνομιλητές που προσδίδει ζωντάνια και παραστατικότητα αποφεύγοντας τη χρήση μιας μονότονης αφήγησης. Σαφέστατα, ο διάλογος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη χρήση του β ενικού προσώπου, η οποία προσθέτει αμεσότητα στη συζήτηση («ἀπείκασον», «ἰδὲ», «ὅρα»). Τελευταίο στοιχείο που μπορεί να αναφερθεί είναι η παρομοίωση που χρησιμοποιεί ο Σωκράτης σε ό,τι αφορά τους μεταφορείς των αντικειμένων παραλληλίζοντάς τους με θαυματοποιούς του θεάτρου σκιών της αρχαιότητας ( «ὥσπερ τοῖς θαυματοποιοῖς δεικνύασι»), η οποία καθιστά την εικόνα παραστατικότερη. Συνοψίζοντας, η πληθώρα των εκφραστικών μέσων που εντοπίζονται στο απόσπασμα της πλατωνικής Πολιτείας συντελεί στην πλήρη κατανόηση της εικόνας του σπηλαίου, η οποία αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τον αποσυμβολισμό της εικόνας και την κατανόηση του γενικότερου θέματος. 4
Β3. Σχ. βιβλίο σελ. 97 Και σελ.98 Και σελ. 100 5
Β4. γεωμετρία : καταγείῳ σχήμα: ἐχούση / ὑπερέχοντα ευφυής: φύσιν υπόδημα: δεσμοῖς / δεσμοῦ / δεσμωτῶν διένεξη: φέροντας / παραφερόντων οπτασία: ἰδέ / ὁρῶ / ὅρα άξονας: περιάγειν διεργασία: εἰργασμένα πυρετός: πυρός δίφθογγος: φθεγγομένους Γ1. Άγνωστο Ο Κλεόμβροτος λοιπόν ακούγοντας / όταν άκουσε αυτά παρακινούνταν να πολεμήσει / να μπει στη μάχη. Από την άλλη πάλι οι αρχηγοί των Θηβαίων σκέφτονταν ότι αν δεν πολεμήσουν, θα αποστατήσουν οι γειτονικές τους πόλεις, ενώ οι ίδιοι θα πολιορκηθούν. Αν πάλι ο λαός των Θηβαίων δεν μπορούσε να έχει τα απαραίτητα / στερούνταν τα 6
απαραίτητα ( εν. σκέφτονταν) ότι υπήρχε κίνδυνος και η πόλη να γίνει εχθρική σε αυτούς. Επειδή λοιπόν και προηγουμένως πολλοί από αυτούς είχαν εξοριστεί, σκέφτονταν ότι ήταν καλύτερο να πεθάνουν μαχόμενοι / πολεμώντας παρά να εξοριστούν πάλι. Επιπλέον τους ενθάρρυνε και ο χρησμός, ο οποίος έλεγε ότι οι Λακεδαιμόνιοι έπρεπε να ηττηθούν εδώ όπου βρισκόταν ο τάφος των παρθένων / θυγατέρων, οι οποίες φημολογείται/ λέγεται / αναφέρεται ότι εξαιτίας τους βιασμού (τους) από κάποιους Λακεδαιμονίους σκότωσαν τους εαυτούς τους / αυτοκτόνησαν. Γ2. Παρωξύνετο : παρωξύμμεθα Συνάπτειν : σύναψον Προεστῶτες: προεστῶσα Πεφευγότες : φυγεῖν Πολλοί: πλεῖστοι Κρεῖττον: κρείττοσι Δέοι: ἔδει ἡττηθῆναι: ἡττῷτο μνῆμα: μνήματι ἑαυτάς: ἡμᾶς αὐτάς 7
Γ3α. ταῦτα: αντικείμενο της μετοχής ἀκούων αὐτοῖς: δοτική αντικειμενική στο ἐναντία αὐτῶν: γενική διαιρετική στο πολλοί μαχομένους: τροπική μετοχή, συνημμένη στο εννοούμενο υποκείμενο του ἀποθνῂσκειν τούτους ἀποθνῂσκειν: τελικό απαρέμφατο, επεξήγηση στην απρόσωπη έκφραση «κρεῖττον εἶναι» πρὸς τούτοις: εμπρόθετος της προσθήκης στο ρήμα παρεθάρρυνε Λακεδαιμονίους: υποκείμενο του απαρεμφάτου ἡττηθῆναι, ετεροπροσωπία Γ3β. Εἰ μὴ μαχούμεθα, ἀποστήσονται μὲν αἱ περιοικίδες ἡμῶν πόλεις Επιμέλεια Καθηγητών Φροντιστηρίων Βακάλη 8