Η Συμβολή οι Προοπτικές Λιγνίτη στην Ηλεκτροπαραγωγή Σ. Βάσσος, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Ε. Μποτάκη, Μηχανολόγος Μηχανικός Μέλη Μόνιμης Επιτροπής Ενέργειας ΤΕΕ
Ο ΛΙΓΝΙΤΗΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Βασική επιδίωξη των ενεργειακών συστημάτων σήμερα είι ο ερμονισμός Ασφάλειας Εφοδιασμού με ς Περιβαλλοντικούς στόχους την Ανταγωνιστική τιμολόγηση των ενεργειακών προϊόντων. Στα πλαίσια αυτά ησυνεισφορά λιγνίτη στην οικονομική ανάπτυξη χώρας, είι ιδιαίτερα εντυπωσιακή την τελευταία 30-ετία, ί λαμβάνοντας υπόψη ότι ο λιγνί αποτελεί το σημαντικότερο εγχώριο ορυκτό ενεργειακό πόρο. Οτομέας ηλεκτρισμού χώρας εμφανίζει από τα πλέον υψηλά ποσοστά, σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, παραγωγής ενέργειας από εγχώριους πόρους, κυρίως λόγω αξιοποίησης των λιγνιτικών αποθεμάτων, που συνεισφέρει στην ασφάλεια εφοδιασμού στην ανταγωνιστικότητα Ελληνικής Οικονομίας Η στρατηγική σημασία λιγνίτη στην οικονομία χώρας, πρέπει λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στα πλαίσια Μακροχρόνιου ενεργειακού σχεδιασμού, αφού οι βασικοί στόχοι για τη χώρας μας είι: ΗΑσφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού ΗΠροστασία περιβάλλοντος στο πλαίσιο των διεθνών μας υποχρεώσεων Η Ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη Η Παραγωγικότητα η ανταγωνιστικότητα εθνικής οικονομίας η επίτευξη υγιούς ανταγωνισμού με στόχο τη μείωση κόσς ενέργειας για το σύνολο των χρηστών καταλωτών.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΛΙΓΝΙΤΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Οσον αφορά τη συμμετοχή λιγνίτη στο ενεργειακό ισοζύγιο χώρας επισημαίνουμε τα ακόλουθα: Το διασυνδεδεμένο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής στην ηπειρωτική Ελλάδα αποτελείται από μονάδες λιγνιτικές, πετρελαϊκές, φυσικού αερίου, υδροηλεκτρικές μονάδες ΑΠΕ (κυρίως αιολικές μικρά υδροηλεκτρικά). Η ποσοστιαία συμμετοχή στη καθαρή παραγωγή ηλεκτρισμού από λιγνιτικές μονάδες τα τελευταία 35 έτη, από 38% το έτος 1974 έφτασε το 1994 σχεδόν στο 80% παρά τη μεγάλη αύξηση ζήτησης σε αυτή την 20ετία, ενώ σήμερα έχει περιορισθεί περίπου στο 60% βαίνει μειούμενη, λόγω εισαγωγής φυσικού αερίου στο ηλεκτρικό σύστημα μή προσθήκης νέων λιγνιτικών μονάδων. Σε απόλυτα μεγέθη η ηλεκτροπαραγωγή από λιγνιτικές μονάδες έχει περίπου σταθεροποιηθεί τα τελευταία έτη στο επίπεδο των 30-3232 TWh ετησίως. Οι μέχρι πριν την τελευταία διετία σχετικά χαμηλές τιμές βασικού ανταγωνιστικού καυσίμου για ηλεκτροπαραγωγή, δηλαδή εισαγόμενου φυσικού αερίου σε συνδυασμό με τη χαμηλή τιμή εξοπλισμού των μονάδων συνδυασμένου κύκλου,, τις χαμηλές εκπομπές ρύπων των μονάδων αυτών, συνετέλεσαν στο ν' αδειχθεί το φυσικό αέριο ως ο κύριος ανταγωνιστής λιγνίτη για ηλεκτροπαραγωγή στη χώρα μας με συνέπεια αβληθεί η ανάπτυξη ένταξη νέων λιγνιτικών μονάδων στο σύστημα.
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο είι γεγονός γ ότι η εξάρτηση η από εισαγωγές γ ΕΕ στην ενέργεια εξακολουθεί αυξάνεται. Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) καλύπτει τις ενεργειακές ανάγκες σε ποσοστό 50% περίπου από τα εισαγόμε καύσιμα εάν δεν καταβληθεί προσπάθεια προβλέπεται φτάσει το 70% το έτος 2030. Συνέπεια αυτής ενεργειακής εξάρτησης από εξωτερικές πηγές είι προκύπν οικονομικοί,, κοινωνικοί οικολογικοί κίνδυνοι για την ΕΕ. Οι ενεργειακές εισαγωγές αντιπροσωπεύουν ποσοστό 6% των συνολικών εισαγωγών σε γεωπολιτικούς όρους, αλογούν σε ποσοστό 45% των πετρελαϊκών εισαγωγών από τη Μέση Ατολή 40% των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Η EΕ εξακολουθεί όμως μην διαθέτει ακόμη όλα εκεί τα μέσα που θα επιτρέψουν παρέμβει στη διαμόρφωση διεθνούς αγοράς. Η αδυμία αυτή τονίστηκε σαφέστατα με αφορμή την αλματώδη άνοδο των τιμών πετρελαίου τα τελευταία έτη την κρίση στην αγορά φυσικού αερίου. Για αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό, ηεε επεξεργάζεται συγκεκριμένη ενεργειακή στρατηγική στα θέματα ασφάλειας εφοδιασμού η οποία στοχεύει στη μείωση των κινδύνων που συνδέονται με την εξωτερική εξάρτηση. Τα δύο νέα σημαντικότερα προβλήματα είι : Οι περιβαλλοντικές ανησυχίες που επηρεάζουν τις ενεργειακές επιλογές ιδίως η καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών η δημιουργία εσωτερικής αγοράς η οποία θα δώσει νέα βαρύτητα ρόλο στη ζήτηση με αποτέλεσμα η εξέλιξη αυτή ενδέχεται οδηγήσει σε νέες εντάσεις στο χώρο πολιτικής, π.χ. ηπτώση των τιμών αντιστρατευτεί ενδεχομένως τον αγώ κατά των κλιματικών αλλαγών. Τα κράτη μέλη αλληλεξαρτώνται τόσο στα θέματα καταπολέμησης των κλιματικών μεταβολών, όσο στα θέματα δημιουργίας εσωτερικής αγοράς.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΛΙΓΝΙΤΕΣ Η επάρκεια η διασφάλιση ενεργειακής τροφοδοσίας είι αγκαία προϋπόθέση για την ανεξαρτησία την πρόοδο την οικονομική ανάπτυξη κάθε λαού. Συγχρόνως, οι γενικότερες αλλαγές που παρατηρούνται στο γεωπολιτικό θεσμικό επίπεδο, όπως, η παγκοσμιοποίηση η απελευθέρωση των αγορών, η ανάπτυξη διεθνών ενεργειακών δικτύων, ηανάπτυξη διεθνών παρεμβατικών μηχανισμών για τη διασφάλιση τροφοδοσίας των ανεπτυγμένων χωρών δίδουν ιδιαίτερη βαρύτητα στις στρατηγικές επιλογές ενέργειας. Στο παρελθόν, στα πλαίσια Ενεργειακής Πολιτικής χώρας πάρθηκαν σημαντικότατες αποφάσεις σε σχέση με τον ηλεκτρισμό. Τ' αποτελέσματα των αποφάσεων αυτών επηρεάζουν μέχρι σήμερα τις εξελίξεις ξ ηλεκτρικού τομέα εμείς έχουμε την ευρία επωφελούμεθα από αυτές. Συγκεκριμέ, ηαξιοποίηση των σημαντικότερων εγχώριων πηγών ενέργειας, δηλαδή, λιγνίτη υδροδυμικού οδήγησαν το ηλεκτρικό σύστημα παραγωγής χώρας κατέχει υψηλότατο ποσοστό ενεργειακής αυτάρκειας που ξεπερνά το 70%. Το ποσοστό αυτό είι από τα υψηλότερα μεταξύ των χωρών Ευρωπαϊκής Κοινότητας είι καθοριστικής σημασίας για τη διαμόρφωση των τιμολογίων. Είι γνωστό ότι, τα τιμολόγια ηλεκτρισμού στη χώρας μας είι από τα χαμηλότερα Κοινότητας, ενώ οι σημαντικές μεταβολές ή οι αυξήσεις στις τιμές των υγρών αερίων καυσίμων ουσιαστικά δεν επηρέαζαν σημαντικά τα τιμολόγια ηλεκτρισμού. Παράλληλα, η αξιοποίηση των εγχώριων πηγών δημιούργησε χιλιάδες θέσεις εργασίας απτύχθηκαν σημαντικότατα έργα υποδομής στη χώρα έχοντας τεράστια οικονομική σημασία επιρροή στην αγροτική την κοινωνική ζωή των τοπικών κοινωνιών μέσα από έργα άρδευσης, ύδρευσης, αντιπλημμυρικής προστασίας κλπ.. Έτσι, έργα που αφορούν τον ηλεκτρισμό είχαν στο παρελθόν αδιαμφισβήτητα θετική συνεισφορά στην Περιφερειακή ανάπτυξη, που εξακολουθεί σήμερα είι ές από ς στόχους Ενεργειακής μας πολιτικής.
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΛΙΓΝΙΤΗ Συνοπτικά τα πλεονεκτήματα επιλογής λιγνίτη είι: Ασφάλεια στη Διάθεση καυσίμου Προβλεψιμότητα τιμής Διασφάλιση θέσεων εργασίας Συμβολή στη Περιφερειακή Ανάπτυξη Ενίσχυση Βιομηχανικής παραγωγής Επισημαίνεται ότι ο Μακροχρόνιος Ενεργειακός Σχεδιασμός χώρας, αφού πρωτίστως λάβει υπόψη τα υπάρχοντα τα πιθανολογούμε λιγνιτικά αποθέματα σε εθνικό περιφερειακό επίπεδο, ς διεθνείς αγωγούς τα δίκτυα διασυνδέσεων (πετρελαίου, φυσικού αερίου ηλεκτρισμού) καθώς τις σύγχρονες τάσεις διεθνούς αγοράς, οφείλει καθορίζει συγκεκριμένους Στόχους προσδιορίζει ορ την Πορεία επίτευξης ς. Η εξάντληση των ενεργειακών πόρων τα προβλήματα που δημιουργούνται στο περιβάλλον από την κατανάλωση ενέργειας, είι ζωτικής σημασίας για το λόγο αυτό θα πρέπει απολαμβάνουν τη δέουσα σημασία στα πλαίσια ενεργειακής πολιτικής.
ΛΙΓΝΙΤΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Είι δεδομένο ότι η καύση των ορυκτών καυσίμων επιβαρύνει το περιβάλλον. Είι επίσης γνωστό ότι οι εκπομπές διοξειδίου άνθρακα από ς λιγνίτες είι αυξημένες σε σχέση με άλλα ανταγωνιστικά καύσιμα ιδιαίτερα με το φυσικό αέριο. Δεν πρέπει όμως παραγνωρίζεται το γεγονός ότι η καύση φυσικού αερίου επιδρά στο περιβάλλον, συγκεκριμέ αφέρεται ότι οι εκπομπές διοξειδίου άνθρακα ανά παραγόμενη μεγαβατώρα για το φυσικό αέριο είι περίπου 50-60% μικρότερες από τις αντίστοιχες για το λιγνίτη. Οι διεθνείς υποχρεώσεις στα πλαίσια κλιματικής αλλαγής είι σημαντικές για την Ελλάδα στην οποία αλογεί το 0,6% των συνολικών, παγκοσμίων εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου των βιομηχανικά ανεπτυγμένων χωρών. Είι γεγονός ότι, ο λιγνί συνεισφέρει περισσότερο από κάθε άλλο στερεό, υγρό ή αέριο καύσιμο στις συνολικές εκπομπές των αερίων θερμοκηπίου. Η επιλογή όμως μιας υπέρ-απλουστευμένης λύσης για τη μείωση των εκπομπών, δηλαδή, αποκλεισμού εγχώριου λιγνίτη γενικότερα των στερεών καυσίμων από την ηλεκτροπαραγωγή ρ γή τα απτυξιακά προγράμματα χώρας, χωρίς μάλιστα υπάρχει σοβαρή τεκμηρίωση, είι παρακινδυνευμένη για την οικονομία χώρας.
ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΛΙΓΝΙΤΗ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ Οι λιγνιτικές μονάδες στην επερχόμενη δεκαετία, θα εξακολουθήσουν αποτελούν τη βασική συνιστώσα ηλεκτροενεργειακού ισοζυγίου χώρας. Όμως, δεν πρέπει παραγνωρίζεται το γεγονός ότι οι σημερινές μονάδες, που βοήθησαν ουσιαστικά στο αντεπεξέλθουμε θετικά στις κατά ρούς εμφανιζόμενες ενεργειακές κρίσεις που επηρέασαν τις τιμές των καυσίμων στη διεθνή αγορά, παρουσιάζουν ηλικιακά σημεία κόπωσης είι τεχνολογικά παροχημένες για το λόγο αυτό θα πρέπει έγρα παρθούν κατάλληλα μέτρα, που θα στηρίξουν τη λιγνιτική παραγωγή. Στο σημείο αυτό θέλουμε επισημάνουμε ότι η αντικατάσταση των παλαιών λιγνιτικών μονάδων από νέες υπερσύγχρονης αντιρρυπαντικής τεχνολογίας θα βελτιώσει σημαντικά την περιβαλλοντική συμπεριφορά λιγνιτικής ηλεκτροπαραγωγής.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από μία θερμική μονάδα ηλεκτροπαραγωγής είι κυρίως: Οι εκπομπές αερίων ρύπων (διοξείδιο θείου, οξείδια αζώ, σωματίδια) Οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (διοξείδιο άνθρακα) Εκπομπές αερίων ρύπων Νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, με χρήση αντιρρυπαντικού εξοπλισμού για ικανοποίηση των απαιτήσεων εκπομπών αερίων ρύπων των Οδηγιών Ευρωπαϊκής Ένωσης με βέλτιστες τεχνολογίες για μεγιστοποίηση βαθμού απόδοσης: kg NO2/MWh kg SO2/MWh kg σωματιδίων/mwh λιγνιτικές 0,7 0,5 0,1 συνδυασμένου κύκλου φυσικού αερίου 0,3 0,02 0,03 Ενώ οι υφιστάμενες μονάδες εκπέμπουν: kg NO2/MWh kg SO2/MWh kg σωματιδίων/mwh λιγνιτικές 2,3 2,8 1 πετρελαϊκές 1,3 10,2 0,4
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Εκπομπές αερίων θερμοκηπίου Οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής εκπέμπουν διοξείδιο άνθρακα (CO2) ως προϊόν καύσης άνθρακα που περιέχει το καύσιμο είι ανάλογο καυσίμου που καίγεται για την παραγωγή μιας ωφέλιμης μονάδας ενέργειας (ηλεκτρικής ή/ θερμικής). Η επίτευξη των στόχων μείωσης εκπομπών διοξειδίου άνθρακα γίνεται με καλύτερη εκμετάλλευση των καυσίμων δηλαδή μείωση ποσότητας καυσίμων που χρειάζεται ανά μονάδα παραγόμενης ενέργειας, δηλαδή αύξηση βαθμού απόδοσης στην παραγωγή ηλεκτρικής θερμικής ενέργειας, που έχει επίσης σαν αποτέλεσμα την εξοικονόμηση καυσίμων. ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΔΙΟΞΕΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ kg CO2/MWh Μονάδα συνδυασμένου κύκλου Λιγνιτική Πετρελαική φυσικού αερίου Νέας τεχνολογίας 365 870 Παλαιές μονάδες 1270 700 ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΔΙΟΞΕΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗ εκπομπες για ηλεκτροπαραγωγή από συνδυασμένο κυκλο kgco2/mwh εκπομπες για παραγωγή θερμότητας με λέβητα kgco2/mwh λογος ηλεκτρικής προς θερμική ενέργεια συνολικες εκπομπες για ξεχωριστη παραγωγή ηλεκτρισμού θερμότητας kgco2/mwh βαθμός απόδοσης συμπαραγωγής συνολικες εκπομπες για συμπαραγωγή kgco2/mwh μείωση εκπομπών CO2/MWh 365 235 0.75 291 75.00% 266 8.50% 365 235 0.95 298 80.00% 250 16.20% 365 235 0.55 281 75.00% 266 5.38% Από τα παραπάνω προκύπτει ότι στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου άνθρακα θα συμβάλει η ορθολογικότερη χρήση φυσικού αερίου, η αντικατάσταση παλαιών λιγνιτικών πετρελαϊκών μονάδων με νέες μονάδες υπερσύγχρονης αντιρρυπαντικής τεχνολογίας.
ΛΙΓΝΙΤΗΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Λαμβάνοντας υπόψη ότι στα πλαίσια Μακροχρόνιου Σχεδιασμού, η χώρα μας οφείλει επεξεργάζεται θέτει συγκεκριμένους στόχους προσδιορίζει συγκεκριμένες δράσεις για: Τη Βελτίωση αποδοτικότητας ενεργειακού συστήματος περιορισμό εκπομπών CO2. Την Εξοικονόμηση ενέργειας (την πλέον οικονομική μορφή ενέργειας). Την Αποτελεσματική αντιμετώπιση περιβάλλοντος την ανάπτυξη των ΑΠΕ. Το ρόλο των ενεργειακών διασυνδέσεων (ηλεκτρισμού, αερίου). Τη βέλτιστη μείξη των διαφόρων πρωτογενών πηγών ενέργειας για το επιθυμητό αποτέλεσμα. Εξασφαλίζοντας ταυτόχρο την Ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού χώρας την Ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη χώρας την Παραγωγικότητα την ανταγωνιστικότητα εθνικής οικονομίας είι αυτονόητο ότι ο λιγνί θα πρέπει αποτελεί το βασικό άξο γύρω από τον οποίο θα οικοδομηθεί η πολιτική μας στην ηλεκτρική ενέργεια. Έτσι θα πρέπει ενταχθούν νέες μονάδες καθαρής καύσης λιγνίτη. Χαρακτηριστικά αφέρεται η περίπτωση Γερμανίας, που δεν έχει υποτιμήσει την αξία λιγνίτη στη διαμόρφωση ενεργειακής πολιτικής εξακολουθεί κατασκευάζει νέες λιγνιτικές μονάδες με βαθμό απόδοσης που ξεπερνούν το 46%. Συγχρόνως, στη χώρα αυτή δοκιμάζεται η κατασκευή νέων περιβαλλοντικών «καθαρών» λιγνιτικών μονάδων με μηδενικές εκπομπές CO2.
ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΙΓΝΙΤΗ Δεδομένου ότι, οι επενδύσεις που αφορούν τον ενεργειακό τομέα είι εντάσεως κεφαλαίου, χρονοβόρες μακροπρόθεσμες, πρέπει σήμερα παρθούν μέτρα για εξασφαλίσουμε το μέλλον. Τα μέτρα αυτά πρέπει περιέχουν ευέλικτες προτάσεις, σε σχέση με την ενέργεια το περιβάλλον, χωρίς όμως συγχρόνως ξεχνάμε τον κοινωνικό ρόλο που εμπεριέχεται στην ενέργεια,, όπως άλλωστε προκύπτει από τις Κοινοτικές επισημάνσεις τις σχετικές Οδηγίες. Ο λιγνί αποτελούσε εξακολουθεί αποτελεί το κύριο ενεργειακό πόρο για τη παραγωγή ηλεκτρισμού στη χώρα μας, η οποία διαθέτει σήμερα μεγάλη συσσωρευμένη εμπειρία τεχνογνωσία στον τομέα. Στα πλαίσια αυτά, συνεκτιμώντας τις τάσεις για το μέλλον ενέργειας στην Ευρώπη, επιβάλλεται ξεκινήσει το συντομότερο δυτό η αβάθμιση χρήσης λιγνίτη, μέσω βελτίωσης απόδοσης παραγωγικής αλυσίδας αυτού καυσίμου με αποδοτικές τεχνολογίες νέες τεχνικές εκμετάλλευσης (εξόρυξη - καύση - επόθεση κατάλοιπων). Οι ενέργειες θα πρέπει δρομολογηθούν σήμερα, ώστε έγρα υλοποιηθούν οι επενδύσεις σύγχρονων εγκαταστάσεων αξιοποίησης εγχώριου λιγνίτη ηχώρα μας ανταποκριθεί στις περιβαλλοντικές υποχρεώσεις, διασφαλίζοντας συγχρόνως την ανάπτυξη χώρας σύμφω με τις οδηγίες ήτις προτάσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, με το επιστημονικό δυμικό υψηλής στάθμης που διαθέτει τα Περιφερειακά Τμήματα σε όλη την Επικράτεια, μπορεί συμβάλλει αποφασιστικά σε αυτές τις προσπάθειες για τις καλύτερες προοπτικές Λιγνίτη στην Ηλεκτροπαραγωγή σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες.