Φάκελος περιοχής: GR Λήμνος: Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός. Παραδοτέα:

Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Φάκελος περιοχής: GR4110006 Λήμνος: Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων Ανάδοχοι: Τ. Δημαλέξης Δ. Μπούσμπουρας Οκτώβριος 2009

Ομάδα μελέτης: Τάσος Δημαλέξης Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Δημήτρης Μπούσμπουρας Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Θάνος Καστρίτης Ωκεανογράφος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Άρης Μανωλόπουλος Περιβαλλοντολόγος Συντονισμός ομάδας χαρτογράφησης και βάσης δεδομένων, Υπεύθυνος παραγωγής χαρτών οριοθέτησης, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Victoria Saravia Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Υπεύθυνη παραγωγής χαρτών ενδιαιτημάτων, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Λευτέρης Σταύρακας Μηχανικός Η/Υ Υπεύθυνος συμπλήρωσης βάσης δεδομένων Natura 2000. Ρούλα Τρίγκου Δασολόγος Συμμετοχή στη συγγραφή επιμέλεια Σχεδίων Δράσης Κώστας Μαργετουσάκης Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Διονυσία Μαρκοπούλου Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Δανάη Πορτόλου Ζωολόγος Επεξεργασία πληθυσμιακών δεδομένων ΙΒΑ και SPA Jakob Fric Φυσικός Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Κώστας Γαγάνης Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Άγγελος Ευαγγελίδης Περιβαλλοντολόγος Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Παναγιώτης Γκιόκας Διοικητική υποστήριξη Επιστημονική και τεχνική υποστήριξη: Τομέας Διατήρησης Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία

ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Β: Ορνιθολογική Αξιολόγηση Περιοχών ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Έκθεση ορνιθολογικής αξιολόγησης της περιοχής «GR132 Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός», για το χαρακτηρισμό της ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Ελευθέριος Κακαλής ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009

Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Κακαλής, Ε. (2009). Έκθεση Ορνιθολογικής αξιολόγησης περιοχής «GR132 Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Kakalis E. (2009). Ornithological report for the evaluation of the site «GR132 Lakes Chortarolimni and Alyki, Moudros gulf, Diapori fen, and Fakos peninsula». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 1.1 Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης... 3 1.2 Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής... 5 1.3 Προστατευόμενες περιοχές διαχειριστικό καθεστώς... 7 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ...7 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...9 3.1 Συνοπτική αξιολόγηση... 9 3.2 Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης... 10 3.3 Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης... 13 3.4 Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης... 36 4. ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ...37 5. SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION...39 5.1. Concise Evaluation... 39 5.2 Delimitation Proposal...40 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...42 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...46 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ... 47 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. ΧΑΡΤΕΣ ΟΠΤΙΚΟΥ ΔΙΣΚΟΥ (CD-ROM)... 58 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός της έκθεσης είναι η αξιολόγηση, η οριοθέτηση και ο χαρακτηρισμός της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά (ΣΠΠ) «GR132 Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός» ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της ορνιθοπανίδας, σύμφωνα με το Άρθρο 4 της Οδηγίας για τα Πουλιά 79/409/ΕΟΚ. Το εργαλείο για την επίτευξη του σκοπού είναι η εφαρμογή των προδιαγραφών που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004), στην ανωτέρω περιοχή με παραδοτέα τα οποία αποσκοπούν στην ολοκλήρωση της τεχνικής προετοιμασίας για το χαρακτηρισμό της περιοχής αυτής ως ΖΕΠ. 1.1 Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Η περιοχή μελέτης είναι η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR132 Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός», σύμφωνα με την έκδοση «Important Bird Areas in Europe» (Bourdakis & Vareltzidou 2000) του BirdLife International και τον χάρτη με τα όρια της περιοχής που έχει παραχθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η έκταση της περιοχής μελέτης σύμφωνα με το BirdLife International (Bourdakis & Vareltzidou 2000) είναι 14000 εκτάρια. Η περιοχή περιλαμβάνει σημαντικό μέρος της κεντρικής και ανατολικής Λήμνου. Συγκεκριμένα περικλείει την χερσόνησο του Φακού, τους παράκτιους υγροτόπους του Διαπορίου, Πεδινού και Ανεμόεσσας, την περιοχή του αεροδρομίου και τους αρμυλόβαλτους περιμετρικά από αυτό, την ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3

Χορταρόλιμνη, την Ασπρόλιμνη και την Αλυκή Λήμνου. Επίσης η στην περιοχή περικλείεται σημαντικό μέρος του κόλπου του Μούδρου. Η Καστανόπαπιά (Tadorna ferruginea), η Βαρβάρα (Tadorna tadorna), η Πετροτριλίδα (Burhinus oedicnemus), η Αβοκέτα (Recurvirostra avosetta) το Κιρκινέζι (Falco naumanni) και το Φοινικόπτερο (Phoenicopterus ruber) είναι τα είδη της ορνιθοπανίδας για τα οποία η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR132 Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός» αξιολογήθηκε από το BirdLife International (Heath & Evans 2000) ότι πληροί τα κριτήρια για ένταξη στο δίκτυο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (πίνακας 1). Πίνακας 1. Κριτήρια ΙΒΑ 2000 Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Πληθυσμός Κριτήριο BirdLife Tadorna ferruginea Καστανόπαπια 8 ζευγάρια Β2, C6 Tadorna tadorna Βαρβάρα Max 850 B1i, C3 Burhinus oedicnemus Πετροτριλίδα Min 20 B2,C6 ζευγάρια Recurvirostra avosetta Αβοκέτα Max 45 C6 ζευγάρια Falco naumanni Κιρκινέζι Max 220 ζευγάρια A1,A4ii, B1iii, B2, C1,C2,C6 Phoenicopterus ruber Φοινικόπτερο Max 5000 A4i,B1i,C2 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4

Χάρτης 1. Όρια περιοχής μελέτης (όρια Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά) (Bourdakis & Vareltzidou, 2000) 1.2 Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής Holzinger, J. 1991. Wetlands of the Greek island Limnos. A bird habitat of international significance. Kartierung Mediterr. Brutvögel 6: 19--25. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία ΕΘΙΑΓΕ. 1994. Πρόγραμμα ENVIREG: Αναγνώριση και αξιολόγηση βιοτόπων και διερεύνηση της δυνατότητας ένταξής τους στο κοινοτικό δίκτυο των ιδιαίτερα προστατευόμενων περιοχών σε εφαρμογή του Άρθρου 4 της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας. Ταχεία ορνιθολογική αναγνώριση του συνόλου των 16 βιοτόπων. 138 σ. ΕΟΕ. 1995. Συνοπτική έκθεση δραστηριότητας στα πλαίσια του προγράμματος παρακολούθησης υγρότοπων 1995 για τις περιοχές 1) Υγρότοπος κόλπου Καλλονής, Λέσβου, 2) υγρότοπος Ντίπι Λάρσος, Λέσβου, 3) Λ/Θ Αλυκής και Χορταρολίμνη, Λήμνου και 4) Αλυκή Χώρας, Νάξου. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5

ΕΠΜ. 1998. Προστασία και ανάδειξη υγροβιοτόπου Χορταρόλιμνης λίμνης Αλυκης Λήμνου. Αναπτυξιακή Λήμνου μέσω Προγρ. Σύμβασης. ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ. Καζαντζίδης, Σ., Αναγνωστοπόύλου, Μ και Π. Γεράκης. 1994. Προβλήματα 35 ελληνικών υγροτόπων και δράσεις αντιμετώπισής τους. Πρόγραμμα παρακολούθησης υγροτόπων 1992-1994. ΕΚΒΥ. 249 σ. Κιλικίδης. 1992. Υγροβιότοπος λιμνών Αλυκής και Χορταρόλιμνης (Νήσου Λήμνου): Αξιολόγηση και διερεύνηση της δυνατότητας ένταξης του στο κοινοτικό δίκτυο των ιδιαίτερα προστατευόμενων περιοχών σε εφαρμογή του Άρθρου 4 της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ για την διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας. Κτηνιατρική Σχολή, Τμήμα Περιβάλλοντος, Εργαστήριο Οικολογίας & Προστασίας, Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσ/νίκης, Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Αλυκής Λήμνου.1995. Επ. Ερευνών, Παν. Αιγαίου, Μυτιλήνη Παπακωνσταντίνου, Κ. 1996. Οι υγρότοποι της Λήμνου. Η Φύσις 72: 24-27 Παπακωνσταντίνου, Κ. 1999. Φλαμίνγκος στο νησί της Λήμνου. Οιωνός 9:7 Kardakari, N (compiler).1999. Important Bird Areas in Greece: 132. Lakes Khortaro and Alyki, Moudros gulf, Diapori fen, and Fakos peninsula. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) Καζαντζίδης, Σ. και Σ. Βαρελτζίδου (συντάκτες). 2001. Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός» με κωδικό ΣΠΠΕ GR132. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ Επίσης, στην περιοχή μελέτης, έρευνα και καταγραφή δεδομένων έχει γίνει από ερευνητές της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας κατά το παρελθόν ενώ πρόσφατα υλοποιήθηκαν και ολοκληρώθηκαν δύο συστηματικές καταγραφές της ορνιθοπανίδας. Η πρώτη αφορούσε την απογραφή του πληθυσμού του Κιρκινεζιού στη Λήμνο το 2006 και η δεύτερη την ολοκλήρωση του σχεδίου παρακολούθησης της ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6

ορνιθοπανίδας της περιοχής των υγροτόπων της Χορταρόλιμνης, της Ασπρόλιμνης της Αλυκής και των γύρω περιοχών που υλοποιήθηκε από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία το 2008, για λογαριασμό του Δήμου Μούρδου στα πλαίσια του ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου 2000 2006. 1.3 Προστατευόμενες περιοχές διαχειριστικό καθεστώς Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ): GR4110006 Yγροτοποι Χορταρολίμνη και Αλυκή Λήμνου (1.358 ha, 10 %) Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ): GR4110001 Λήμνος: Χορταρολίμνη - Λίμνη Αλυκή και θαλάσσια περιοχή (18.232 ha, 25 %) Καταφύγιο Άγριας Ζωής (ΚΑΖ): Κώμη-Τούρλες-Χορταλίμνη (Ρωμανού- Ρουσσοπουλίου-Καλλιόπης) (1.121 ha, 8 %), Πολιόχνη-Θυμαρέλια (Λιβαδοχωρίου-Αγ. Δημητρίου-Ατσικής) (2.057 ha, 3 %), Πλάι-Κορακιά- Παρθενόμυτος (Μούδρου) (689 ha, 0,7 %) 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ Για την έρευνα πεδίου αλλά και για τις απαιτούμενες εργασίες γραφείου εφαρμόστηκαν οι προδιαγραφές που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές». Συγκεντρώθηκαν πληροφορίες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής από την ήδη δημοσιευμένη βιβλιογραφία και από παρατηρήσεις και αδημοσίευτες αναφορές ελλήνων και ξένων επισκεπτών. Η δημοσιευμένη βιβλιογραφία ήταν ιδιαίτερα πλούσια καθώς πρόσφατα (Οκτώβριος 2008) ολοκληρώθηκε σχέδιο παρακολούθησης της ορνιθοπανίδας της περιοχής όπου έγινε συστηματική καταγραφή του συνόλου της ορνιθοπανίδας της περιοχής. Η έρευνα πεδίου έγινε στην αρχή και τα μέσα της άνοιξης και διάρκεσε συνολικά 10 μέρες. Κατά την έρευνα πεδίου έγιναν καταγραφές όλων των ειδών, ενώ λόγω του περιορισμένου χρόνου της εργασίας πεδίου, δόθηκε έμφαση στη συλλογή στοιχείων για τον εντοπισμό των κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών που πληρούν τα κριτήρια ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7

ένταξης της περιοχής στο δίκτυο των ΖΕΠ σύμφωνα με το BirdLife International (Heath & Evans 2000), καθώς και όσων άλλων ειδών είχαν αξιόλογους πληθυσμούς σε σχέση με τα πληθυσμιακά όρια των κριτηρίων χαρακτηρισμού και οριοθέτησης των ΖΕΠ. Η έρευνα επικεντρώθηκε στην κάλυψη κατά προτεραιότητα των πιθανών περιοχών αναπαραγωγής και τροφοληψίας των παραπάνω ειδών, που σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία παρατηρούνται στην περιοχή. Κατά την έρευνα πεδίου χρησιμοποιήθηκαν οι ακόλουθες μέθοδοι καταγραφών, σύμφωνα με τις οδηγίες που δίνονται από τους Χατζηχαραλάμπους κ.ά. (2004): Επιλέχτηκαν δειγματοληπτικές διαδρομές στους αντιπροσωπευτικότερους βιότοπους εντός κι εκτός της περιοχής ΙΒΑ Σε καθορισμένα σημεία χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος look and see για ποιοτική καταγραφή των ειδών που εμφανίζονται εκεί, ενώ έγινε πληθυσμιακή εκτίμηση για τα αναπαραγόμενα στρουθιόμορφα και τα μεταναστευτικά και αναγωγή των πληθυσμιακών δεδομένων στον χώρο ή στον χρόνο αντίστοιχα. Για τα είδη που δεν παρουσιάζουν ομοιόμορφη κατανομή ή διατηρούν επικράτειες (π.χ. αρπακτικά) έγιναν παρατηρήσεις σε όλο το εύρος της περιοχής και καταγράφηκε η παρατηρηθείσα δραστηριότητά τους ενώ έγινε προσπάθεια εντοπισμού των θέσεων φωλεοποίησης. Για την έρευνα πεδίου χρησιμοποιήθηκαν κυάλια 10Χ50 και τηλεσκόπιο 20Χ60, Παγκόσμιο Σύστημα Εντοπισμού Θέσης (Global Positioning System-GPS) και χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού σε κλίμακα 1:50.000. Στους χάρτες καταγράφονταν οι περιοχές τροφοληψίας, θέσεις φωλιάσματος και τα εκτιμώμενα όρια επικρατειών. Από τις καταγραφές και τη διαθέσιμη βιβλιογραφική πληροφορία διαμορφώθηκαν οι χάρτες με τα κρίσιμα ενδιαιτήματα και τις επικράτειες για τα είδη χαρακτηρισμού και οριοθέτησης. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8

3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Συνοπτική αξιολόγηση Τα είδη χαρακτηρισμού και οριοθέτησης που διαβιούν στην περιοχή είναι σαφώς περισσότερα από τα είδη που χρησιμοποιήθηκαν για τον χαρακτηρισμό της περιοχής ως ΙΒΑ το 2000. Το γεγονός αυτό οφείλεται στη αρτιότερη πληροφόρηση και βιβλιογραφία για την ορνιθοπανίδα της περιοχής μέσω της διεξαγωγής ενός συστηματικού σχεδίου παρακολούθησης της ορνιθοπανίδας το 2008. Κατά συνέπεια, λαμβάνοντας υπόψη τις περιοχές αναπαραγωγής και τροφοληψίας των ειδών κριτηρίων που φαίνονται στους πίνακες 2 και 3 προκύπτουν οι εξής προτάσεις για την οριοθέτηση της προτεινόμενης ΖΕΠ: α) επέκταση των ορίων της υφιστάμενης ΣΠΠ στο βόρειο τμήμα έως το χωριό Πλάκα ώστε να ακολουθεί τα όρια της περιοχής χαρακτηρισμένης ως τόπος κοινοτικής σημασίας, β) επέκταση των ορίων στα νότια και ανατολικά έτσι ώστε να ακολουθεί τα όρια της περιοχής χαρακτηρισμένης ως τόπος κοινοτικής σημασίας. Οι διαφορές που παρατηρούνται στα όρια της προτεινόμενης ΖΕΠ σε σχέση με αυτά της υφιστάμενης ΣΠΠ κρίνονται αναγκαίες για τη διατήρηση των ειδών κριτηρίων που διαβιούν στην περιοχή. Για τα είδη χαρακτηρισμού η διεθνής σημασία της περιοχής μελέτης προκύπτει από την ύπαρξη αξιόλογου αναπαραγόμενου πληθυσμού των ακόλουθων ειδών: Καστανόπαπια Tadorna ferruginea, Αετογερακίνα Buteo rufinus, Κιρκινέζι Falco naumanni και Χρυσογέρακο Falco biarmicus (Κριτήριο 1 και 2), αξιόλογου μεταναστευτικού πληθυσμού για το είδος : Χαλκόκοτα Plegadis falcinellus (Κριτήριο 2) και αξιόλογου διαχειμάζοντα πληθυσμού για τα είδη :Θαλασσοκόρακας Phalacrocorax aristotelis, Κοκκινόχηνα Branta ruficollis, Φοινικόπτερο Phoenicopterus ruber (Κριτήριο 2). Επίσης, η περιοχή μελέτης αποτελεί μία από τις πέντε σημαντικότερες περιοχές της περιφέρειας των νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης διατηρώντας αναπαραγόμενους πληθυσμούς μεγαλύτερους του 1% του εθνικού πληθυσμού (Κριτήριο 6) για τα παρακάτω είδη : Καλαμοκανάς Himantopus himantopus, Αβοκέτα Recurvirostra avosetta, Πετροτριλίδα Burhinus oedicnemus, ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9

Θαλασσοσφυριχτής Charadrius alexandrinus, Ποταμογλάρονο Sterna hirundo και Γαλιάντρα Melanocorypha calandra. Για τα είδη οριοθέτησης της περιοχής η σημασία της περιοχής μελέτης προκύπτει από την ύπαρξη αξιόλογου αναπαραγόμενου πληθυσμού που ξεπερνά το 1% του εθνικού πληθυσμού για τα παρακάτω είδη: Βαρβάρα Tadorna tadorna, Πρασινοκέφαλη Πάπια Anas platyrhynchos, Πετρίτης Falco peregrinus, Ορτύκι Coturnix coturnix, Φαλαρίδα Fulica atra, Μελισσοφάγος Merops apiaster, Μικρογαλιάντρα Calandrella brachydactyla, Ωχροκελάδα Anthus campestris και Αμπελουργός Emberiza melanocephala και αξιόλογου διαχειμάζοντα πληθυσμού που ξεπερνά το 1% του διαχειμάζοντα εθνικού πληθυσμού για τα είδη: Σφυριχτάρι Anas penelope και Θαλασσοπρίστη Mergus serrator. Από τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν δεν έγινε δυνατό να διαπιστωθεί εάν η περιοχή πληροί τα κριτήρια 4 και 5 των προδιαγραφών της Φάσης Β του έργου (βλ. Δημαλέξης κ.ά. 2004). Για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, ιδιαίτερα ως προς το κριτήριο 5 (για τα στρουθιόμορφα και τα αρπακτικά πουλιά), θα πρέπει να γίνει εξειδικευμένη έρευνα κατά τις μεταναστευτικές περιόδους, κάτι που δεν κατέστη εφικτό στο πλαίσιο του παρόντος έργου 3.2 Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Για την περιοχή μελέτης δημιουργήθηκε αρχικά ένας πίνακας εργασίας με όλα τα είδη που απαντούν στην περιοχή, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για να ετοιμασθούν: α) ο πίνακας αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης και β) οι πίνακες 3.2.a-b του Τυποποιημένου Δελτίου Δεδομένων. Στον πίνακα αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης (βλ. Παράρτημα: Πίνακας Ι) σημειώθηκε ο πληθυσμός του κάθε είδους στη περιοχή μελέτης και εάν το είδος πληροί κάποιο από τα κριτήρια 1, 2, 3 και 6. Τέλος, με βάση την αξιολόγηση που παρουσιάζεται στον παραπάνω πίνακα, ετοιμάστηκε ο πίνακας 2 ο οποίος περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα κριτήρια 1-6 και συνεπώς πρόκειται για τα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής και ο πίνακας 3 που περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα πληθυσμιακά όρια οριοθέτησης και αποτελούν τα είδη οριοθέτησης της περιοχής μελέτης (δηλαδή τα είδη τα ενδιαιτήματα των οποίων μπορούν να ληφθούν υπόψη για την οριοθέτησή της ως ΖΕΠ). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10

Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Πίνακας 2. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την περιοχή: «GR132 Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη χαρακτηρισμού Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 14 Phalacrocorax aristotelis Θαλασσοκόρακας > 1% ελαχ. διαχ. πληθ. ΕΕ 30 Plegadis falcinellus Χαλκόκοτα > 1% flyway EE 32 Phoenicopterus ruber Φοινικόπτερο > 1% ελαχ. διαχ. πληθ. ΕΕ 41 Branta ruficollis Κοκκινόχηνα > 1% ελαχ. διαχ. πληθ. παγκος. απειλ. ειδ. ΕΕ 42 Tadorna ferruginea Καστανόπαπια αναπαραγ. Ισχύει * πληθ. Ε.Ε 77 Circus aeroginosus Καλαμόκιρκος Ισχύει * αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 85 Buteo rufinus Αετογερακίνα 95 Falco naumanni Κιρκινέζι παγκος. απειλ. ειδ. Ισχύει * αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 101 Falco biarmicus Χρυσογέρακο 129 Himantopus himantopus Καλαμοκανάς Ισχύει * 130 Recurvirostra avosetta Αβοκέτα Ισχύει * 131 Burhinus oedicnemus Πετροτριλίδα Ισχύει * 137 Charadrius alexandrinus Θαλασσοσφυριχτής Ισχύει * 204 Sterna hirundo Ποταμογλάρονο Ισχύει * * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1% του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11

Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Πίνακας 3. Είδη οριοθέτησης για την περιοχή: «GR132 Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 43 Tadorna tadorna Βαρβάρα αναπ. πληθ. Ελλάδας 44 Anas penelope Σφυριχτάρι διαχ. πληθ. Ελλάδας 47 Anas platyrhynchos Πρασινοκέφαλη πάπια αναπ. πληθ. Ελλάδας 64 Mergus serrator Θαλασσοπρίστης διαχ. πληθ. Ελλάδας 103 Falco peregrinus Πετρίτης αναπ. πληθ. Ελλάδας 113 Coturnix coturnix Ορτύκι αναπ. πληθ. Ελλάδας 122 Fulica atra Φαλαρίδα αναπ. πληθ. Ελλάδας 240 Merops apiaster Μελισσοφάγος αναπ. πληθ. Ελλάδας 254 Melanocorypha calandra Γαλιάντρα αναπ. πληθ. Ελλάδας 258 Calandrella brachydactyla Μικρογαλιάντρα αναπ. πληθ. Ελλάδας 269 Anthus campestris Ωχροκελάδα αναπ. πληθ. Ελλάδας 421 Emberiza melanocephala Αμπελουργός αναπ. πληθ. Ελλάδας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12

3.3 Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφεται συνοπτικά ο ελληνικός πληθυσμός των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης, το καθεστώς παρουσίας τους στην περιοχή μελέτης, τα κρίσιμα ενδιαιτήματά (θέσεις φωλιάσματος, τροφοληψίας και καταφυγίου) και οι απειλές τους, καθώς και τα ενδεδειγμένα μέτρα διατήρησης. Θαλασσοκόρακας Phalacrocorax aristotelis Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Θαλασσοκόρακας εξαπλώνεται σε όλες τις ελληνικές θάλασσες αν και οι σημαντικότερες αποικίες του είδους εντοπίζονται στο βόρειο Αιγαίο, τις Σποράδες, τα βόρεια Δωδεκάνησα και τις ακτές της βόρειας Κρήτης. Αντίθετα το είδος είναι σπανιότερο στο Ιόνιο και το Κρητικό πέλαγος (Handrinos & Akriotis 1997). Ο πληθυσμός του στη χώρα μας εκτιμάται σε 1000 με 1200 ζευγάρια (BirdLife 2004). Στην περιοχή μελέτης αναπαράγονται λίγα ζευγάρια (3 5) ενώ το χειμώνα διαχειμάζουν περισσότερα άτομα (50 70 άτομα). Οικολογία. Ο Θαλασσοκόρακας φωλιάζει σε παράκτια βράχια, συχνά σε απρόσιτες, απόκρημνες θέσεις τόσο στις ακτές της ηπειρωτικής χώρας και στα μεγάλα νησιά όσο και σε μικρές ακατοίκητες νησίδες (Cramp & Simmons 1980). Το είδος συναντάται πάντα σε παράκτια και σπάνια σε εσωτερικά ύδατα ενώ τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με ψάρια τα οποία συλλαμβάνει με κατάδυση η οποία φτάνει μέχρι τα 50m. Απειλές. Η τουριστική αξιοποίηση των παράκτιων περιοχών και των ακατοίκητων νησίδων αποτελούν τους βασικούς κινδύνους υποβάθμισης του βιοτόπου φωλιάσματος ενώ η υπεραλίευση και η κακοδιαχείριση των πεδίων διατροφής σε συνδυασμό με την χρήση παράνομων μέσω αλιείας έχουν ως αποτέλεσμα την μείωση της διαθεσιμότητας της τροφής του. Τέλος, η άμεση θανάτωση από τον άνθρωπο λόγω ανταγωνισμού σε παράκτιες εγκαταστάσεις ιχθυοκαλλιεργειών και η έμμεση θανάτωση σε δίχτυα και παραγάδια αποτελούν εν δυνάμει απειλές οι οποίες όμως απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση (Carss 1993, 1994). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13

Χαλκόκοτα Plegadis falcinellus Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Φωλιάζει σε ορισμένους μεγάλους υγρότοπους της Βόρειας και Δυτικής Ελλάδας, κατά την μετανάστευση συναντάται σε μεγάλο αριθμό υγροτόπων σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά. (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της χώρας μας εκτιμάται σε 150 200 ζευγάρια (BirdLife, 2004). Στην περιοχή μελέτης συναντάται κατά την μετανάστευση (κυρίως την ανοιξιάτικη) όπου εκτιμάται ότι πάνω από 500 σταθμεύουν για ανεφοδιασμό στους μικρούς παράκτιους υγροτόπους του Κόλπου του Μούδρου όπως επίσης στη Χορταρόλιμνη. Οικολογία. Η Χαλκόκοτα προτιμά τα ενδιαιτήματα γλυκού νερού και τρέφεται σε βάλτους στις παρυφές λιμνών και ποταμών, πλημμυρισμένα λιβάδια, υγρολίβαδα, ρυζοχώραφα και αρδευόμενες καλλιέργειες., λιγότερο συχνά σε εκβολικά ύδατα, αλμυρόβαλτους και παράκτιες λιμνοθάλασσες. Τρέφεται σε πολύ ρηχά νερά κυρίως με υδρόβια έντομα και προνύμφες, βδέλλες, σκουλήκια, καρκινοειδή και λιγότερο με ψάρια, ερπετά και αμφίβια ή και νεοσσούς πουλιών. Κατά τη μετανάστευση θεωρείται νομαδικό είδος και υπόκειται σε μετα αναπαραγωγικές μετακινήσεις σε όλο το εύρος της κατανομής του και απαντάται σε όλους τους τύπους υγροτόπων. Οι μεγάλες, ωστόσο, συγκεντρώσεις απαντούν σε πλημμυρισμένες εκτάσεις με γλυκά νερά. Κουρνιάζει τη νύχτα σε μεγάλα κοπάδια, σε δέντρα συχνά σε θέσεις απομακρυσμένες από τις περιοχές τροφοληψίας. Απειλές. Απειλές για το είδος συνιστούν η όχληση στις αποικίες αναπαραγωγής, η υποβάθμιση των υγροτοπικών ενδιαιτημάτων μέσω της αλλαγής του υδρολογικού καθεστώτος και κυρίως της αποστράγγισης των πλημμυρικών γαιών στις παρυφές των υγροτόπων, της αύξησης της αλατότητας και της αγροχημικής ρύπανσης. Επίσης, το είδος υφίσταται λαθροθηρία κατά τη μετανάστευση. Φοινικόπτερο Phoenicopterus ruber Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14

Από τα τέλη της δεκαετίας 80 οι διαχειμάζοντες και μεταναστευτικοί αριθμοί και η εξάπλωση του Φοινικόπτερου στην Ελλάδα αυξάνονται και το είδος απαντά σε όλους τους κατάλληλους αλμυρούς και υπεράλμυρους υγροτόπους της ηπειρωτικής Ελλάδας και των νησιών (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο διαχειμάζοντας πληθυσμός του Φοινικόπτερου στην Ελλάδα εκτιμάται σε 5800 11200 άτομα (BirdLife, 2004). Στην περιοχή μελέτης το είδος συναντάται καθόλη τη διάρκεια του έτους με τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις (περίπου 1500 άτομα) να παρατηρούνται στις αρχές της άνοιξης και του καλοκαιριού. Επίσης, κατά τη διάρκεια του χειμώνα παρατηρούνται σημαντικές συγκεντρώσεις (συνήθως 600 με 800 άτομα). Οι υγρότοποι της Λήμνου (Αλυκή) αποτελούν σημαντικό σταθμό ανεφοδιασμού για το είδος επιτελώντας ρόλο γεφύρωσης των πληθυσμών που διαβιούν στους υγροτόπους της Βόρειας Ελλάδας με αυτούς των νησιωτικών υγροτόπων του Αιγαίου και των υγροτόπων της Μικράς Ασίας. Οικολογία. Το Φοινικόπτερο είναι νομαδικό είδος που κάνει ακανόνιστες κα απρόβλεπτες μετακινήσεις ανάλογα με τη διαθεσιμότητα του ενδιαιτήματος και την αφθονία της τροφής. Προτιμά ρηχούς (έως 1 μ.) ευτροφικούς υγροτόπους όπως αλμυρές λίμνες, λιμνοθάλασσες, ρηχούς θαλάσσιους όρμους και αλυκές με ph μέχρι 11. Μπορεί να βρεθεί και σε λίμνες γλυκού νερού όταν έχουν αυξημένη αλκαλικότητα λόγω υποβάθμισης (όπως στην περίπτωση της Κορώνειας), όπως και σε λίμνες βιολογικής επεξεργασίας αποβλήτων και δέλτα. Επισκέπτεται θέσεις με καθαρό γλυκό νερό σε μικρές σχετικά ομάδες για να τραφεί ή πιο συχνά για μπάνιο και για να πει νερό. Το διαιτολόγιο τους στη Μεσόγειο περιλαμβάνει βασικά Artemia salina, προνύμφες από Chironomidae, αμφίποδα, και διάτομα. Το είδος είναι εξαιρετικά κοινωνικό, τρέφεται και κουρνιάζει σε μεγάλα κοπάδια. Απειλές. Η υπερβολική ταπείνωση της στάθμης του νερού που οδηγεί σε υπερ-αλμύρωση των λιμνών που μπορεί να μειώσει τους διαθέσιμους τροφικούς πόρους και να προκαλέσει βωτουλισμό αποτελεί σημαντική απειλή για το είδος. Το Φοινικόπτερο πέφτει συχνό θύμα πυροβολισμών από λαθροθήρες. Υπόκειται επίσης σε δηλητηριάσεις από ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15

μολυβδίαση. Καταγράφεται επίσης ως απειλή η πρόσκρουση σε φράκτες και γραμμές μεταφοράς ρεύματος (BirdLife 2008). Κοκκινόχηνα Branta ruficollis Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Διαχειμάζει σε ελάχιστους υγρότοπους της Θράκης και Αν.-Κεντρικής Μακεδονίας,. Όλος σχεδόν ο διαχειμάζων πληθυσμός φιλοξενείται στο Δέλτα Έβρου,ενώ κατά καιρούς, ελάχιστα άτομα παρατηρούνται και αλλού ( Δ. Νέστου, Λ.Κερκίνη, υγρότοποι Λήμνου). Οι πληθυσμοί της Ελλάδας προέρχονται από την Β.Δ Μαύρη Θάλασσα (Handrinos, 1991, Handrinos & Akriotis, 1997), όπου διαχειμάζει όλος σχεδόν ο παγκόσμιος πληθυσμός του είδους. (Wetlands International, 2006). Στην περιοχή μελέτης το είδος παρατηρείται κατά τη διάρκεια βαρυχειμωνιάς και όταν στους υγροτόπους της Βόρειας Ελλάδας επικρατεί δριμύ ψύχος. Συγκεκριμένα αποτελεί τον πρώτο σταθμό διαχείμασης σε περιόδους βαρυχειμωνιάς και όταν τα πουλιά μετακινούνται νοτιότερα των υγροτοπικών συμπλεγμάτων της βόρειας Ελλάδας (πχ Δέλτα Έβρου και Νέστου). Οι συγκεντρώσεις του είδους στην περιοχή ποικίλουν από λίγα μεμονωμένα άτομα έως μικρού μεγέθους κοπάδια (πχ 45 άτομα τον Ιανουάριο 2001, Τσουγκράκης Ι. προσ. επικοινωνία). Οικολογία. Διαχειμάζει τόσο σε εσωτερικούς όσο και σε παράκτιους υγρότοπους. Στο Δέλτα Έβρου τρέφεται, σχεδόν αποκλειστικά, σε φυσικά αλοφυτικά λιβάδια, με ποικιλία αγρωστωδών και σπανιότερα σε καλλιεργούμενη γή κυρίως σε χειμερινά σιτηρά. (Handrinos & Akriotis, 1997). Απειλές. Η έλλειψη συγκεκριμένου διαχειριστικού σχεδίου για τα φυσικά λιβάδια όπου τρέφεται το είδος καθώς η άμεση θανάτωση / λαθροθηρία και η όχληση κατά την άσκηση της κυνηγετικής δραστηριότητας αποτελούν τις σημαντικότερες απειλές για το είδος. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16

Καστανόπαπια Tadorna ferruginea Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Η Καστανόπαπια αναπαράγεται μόνον στην Β. Α. Ελλάδα ( κυρίως στα Δέλτα Νέστου και Έβρου) καθώς και στην Λήμνο, Λέσβο, Σάμο και Κώ. (Ηandrinos & Αkriotis, 1997) ενώ ο πληθυσμός της εκτιμάται σε 60 80 ζευγάρια. Η περιοχή μελέτης αποτελεί ίσως την σημαντικότερη περιοχή αναπαραγωγής του είδους στη χώρα μας όπου εκτιμάται ότι αναπαράγονται 33 με 49 ζευγάρια (Κακαλής αδημ. δεδομ.) επίσης σημαντικός είναι και ο πληθυσμός όπου διαχειμάζει στην περιοχή (30 40 άτομα). Οικολογία. Το είδος αναπαράγεται σε παράκτιους υγροτόπους, με λιμνοθάλασσες, αλοφυτικές εκτάσεις, λασπώδεις ακτές, αλυκές αλλά και σε υγροτόπους γλυκού νερού. Φωλιάζουν σε τρύπες, γήλοφους και κοιλώματα, ενίοτε σε βράχια (Ηandrinos & Αkriotis, 1997). Τρέφεται σε ρηχά, υφάλμυρα ή γλυκά νερά, λιμνοθάλασσες, λασποτόπια, αλοφυτικές εκτάσεις και σε ενδιαιτήματα γλυκού νερού, κυρίως με μικρά μαλάκια, οστρακόδερμα, προνύμφες εντόμων αλλά και φυτική τροφή που τη βρίσκει σε ρηχά νερά. Απειλές. Επηρεάζεται αρνητικά από τις γενικότερες επεμβάσεις στους υγροτόπους (μπαζώματα, επεκτάσεις καλλιεργειών, όχληση, κλπ). Επίσης, αν και δεν επιτρέπεται το κυνήγι της συχνά αποτελεί αντικείμενο λαθροθηρίας. Καλαμόκιρκος Circus aeroginosus Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Καλαμόκιρκος φωλιάζει στους μεγάλους υγροτόπους της Μακεδονίας και Θράκης και στον Αμβρακικό κόλπο στην δυτική Ελλάδα και ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του εκτιμάται σε 50 με 80 ζευγάρια. Κοινός κατά την μετανάστευση παρατηρείται σε όλη την ενδοχώρα αλλά και πολλά νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη (Handrinos & Akriotis 1997). Η περιοχή μελέτης αποτελεί το μοναδικό μέρος αναπαραγωγής του είδους στο Αιγαίο όπου αναπαράγεται ένα ζευγάρι. Κατά την μετανάστευση παρατηρούνται περισσότερα άτομα. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17

Οικολογία. Ο Καλαμόκιρκος φωλιάζει στο έδαφος προτιμώντας τους εκτεταμένους καλαμιώνες (Cramp & Simmons 1980, Ferguson-Lee & Christie 2001, Nemeckova et al. 2008). Τρέφεται με μικροθηλαστικά και πουλιά αλλά και ερπετά, αμφίβια και ψάρια. Ο βιότοπος τροφοληψίας του περιλαμβάνει σχεδόν όλων των ειδών τα υγροτοπικά οικοσυστήματα (Tucker & Heath 1994, Gensbol & Thiede 2008). Απειλές. H καύση και η εκχέρσωση των καλαμιώνων είναι η κύρια απειλή του βιοτόπου φωλιάσματος ενώ η καταστροφή και συρρίκνωση των υγροτόπων ειδικά των υγρών λιβαδιών και των περιοχών με ρηχά νερά όπου αφθονούν τα αμφίβια και τα ερπετά αλλοιώνει το ενδιαίτημα τροφοληψίας του είδους. Αετογερακίνα Buteo rufinus Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Η Αετογερακίνα εξαπλώνεται κυρίως στην νότια Ελλάδα (ανατολική Στερεά) τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου αλλά και ορισμένες περιοχές στην βόρειο Ελλάδα (Μακεδονία και Θράκη) (Handrinos & Akriotis 1997). Ο ελλαδικός πληθυσμός εκτιμάται σε 200 300 ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης αναπαράγονται 2 ζευγάρια. Οικολογία. Η Αετογερακίνα φωλιάζει πάντα σε βράχια σε δασικά ξέφωτα ή στα όρια δασικών συστάδων αλλά κυρίως σε ανοικτές εκτάσεις με βραχώδεις σχηματισμούς (Cramp & Simmons 1980, Αλιβιζάτος 1996, Aliviazatos et al. 1998, Ferguson-Lee & Christie 2001, Gensbol & Thiede 2008). Ο βιότοπος τροφοληψίας περιλαμβάνει στεπώδeiς, ημιερημικές περιοχές με φρυγανική βλάστηση όπου τρέφεται κυρίως με ερπετά και λιγότερο με πουλιά (Cramp & Simmons 1980, Αλιβιζάτος 1996, Alivizatos & Goutner 1997). Απειλές. Η τουριστική ανάπτυξη των νησιών και η όχληση αποτελούν τις σοβαρότερες απειλές για τις θέσεις αναπαραγωγής της Αετογερακίνας. Η εντατικοποίηση της γεωργίας και η μεταβολή των χρήσεων γης των χέρσων ανοιχτών εκτάσεων που αποδίδονται στην γεωργία ή την οικιστική ανάπτυξη είναι βασικές αιτίες υποβάθμισης του βιοτόπου ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18

τροφοληψίας του είδους. Επίσης η μετατροπή χορτολιβαδικών εκτάσεων σε αροτραίες καλλιέργειες ή των ξηρών στεπωδών λιβαδιών σε αρδευόμενες μονοκαλλιέργειες έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις περιοχές κυνηγίου του είδους Κιρκινέζι Falco naumanni Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το Κιρκινέζι συναντάται κυρίως στην κεντρική και δυτική Ελλάδα (Ήπειρο, Θεσσαλία, Στερεά) συνήθως σε οικισμούς κοντά σε μεγάλες πεδινές εκτάσεις. Στα νησιά του Αιγαίου διατηρεί ένα βιώσιμο πληθυσμό στην Λήμνο ενώ μικρού μεγέθους πληθυσμοί παρατηρούνται στη Λέσβο και ίσως στα Ψαρά (Handrinos & Akriotis, 1997, Χρηστίδης Α. αδημ. δεδ.). Στην περιοχή μελέτης παρατηρείται σχεδόν το σύνολο του αναπαραγόμενου πληθυσμού της Λήμνου όπου εκτιμάται ότι αναπαράγονται 130 έως 150 ζευγάρια (Βαρδάνης & Κακαλής, 2008). Οικολογία. Το Κιρκινέζι είναι αμιγώς αποικιακό είδος και φωλιάζει σε χωριά και οικισμούς σε παλιά σπίτια και χαλάσματα σε αγροτικές περιοχές μέσα σε ρωγμές ή κάτω από τις στέγες (Vlachos et al. 2004). Τρέφεται με έντομα που βρίσκει σχεδόν αποκλειστικά σε αγροτικές περιοχές με ξηρικές καλλιέργειες (Vlachos et al. 2003, Ursúa et al. 2005, Gensbol & Thiede 2008). Απειλές. Η αστικοποίηση με την ανακαίνιση παλιών κτιρίων ή την καταστροφή των παλιών σπιτιών είναι η σοβαρότερη απειλή για το Κιρκινέζι σε ότι αφορά το ενδιαίτημα φωλιάσματος (Handrinos & Akriotis 1997, Vlachos et al. 2004). Η εντατικοποίηση και εκβιομηχάνιση της γεωργίας σε συνδυασμό με την εκτεταμένη χρήση φυτοφαρμάκων απειλούν το είδος (Newton 1979, Village 1990, Tucker & Heath 1994). Επίσης η εγκατάλειψη των παραδοσιακών γεωργικών και κτηνοτροφικών πρακτικών και ειδικότερα η μετατροπή των ξηρικών καλλιεργειών (κυρίως των σιτηρών) σε αρδευόμενες μονοκαλλιέργειες έχουν καταστρεπτικά αποτελέσματα για το είδος. (Tella & Forero 2000, Liven-Schulman et al. 2004) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19

Χρυσογέρακο Falco biarmicus Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το Χρυσογέρακο εξαπλώνεται στην ηπειρωτική Ελλάδα κυρίως σε βόρειο Θεσσαλία, Ήπειρο, δυτική Μακεδονία και Θράκη ενώ από τα νησιά απαντάται στο Ιόνιο στην Κέρκυρα και στο Αιγαίο στην Λέσβο και Λήμνο, τα Δωδεκάνησα (Κω, Ρόδο, Κάρπαθο) και την Κρήτη (Handrinos & Akriotis 1997). Ο πληθυσμός σε εθνικό επίπεδο εκτιμάται σε 36 55 ζευγάρια (BirdLife 2004), ενώ στην περιοχή μελέτης αναπαράγεται ένα ζευγάρι. Οικολογία. Το είδος; φωλιάζει σε απόκρημνα κάθετα βράχια, σε φαράγγια αλλά και παράκτιες ορθοπλαγιές. Η φωλιά εντοπίζεται σε μικρές κοιλότητες ή πεζούλες συνήθως με βραχοσκεπή (Newton 1979, Tucker & Heath 1994). Τρέφεται με πουλιά μεσαίου μεγέθους αλλά και μικρά θηλαστικά, ερπετά και μεγάλα έντομα (Goodman & Haynes 1992). Απειλές. Η καταστροφή του βιοτόπου φωλιάσματος και η όχληση (π.χ. αναρριχητικές πίστες) είναι οι βασικές απειλές του βιοτόπου φωλιάσματος. Η εντατικοποίηση της γεωργίας και η εκτεταμένη χρήση φυτοφαρμάκων αποτελούν την κυριότερη απειλή αφού τα παρασκευάσματα φυτοπροστασίας υψηλής τοξικότητας συσσωρεύονται στο σώμα των ανώτερων θηρευτών όπως του Χρυσογέρακου (Movalli 2000). Παράλληλα η παράνομη θήρευση βασικών διατροφικών ειδών (π.χ. αγριοπερίστερα) υποβαθμίζει τον βιότοπο κυνηγίου του. Τέλος, η άμεση θανάτωση από τον άνθρωπο (πχ λαθροθηρία) αποτελεί τη βασική αιτία απουσίας του είδους από κατάλληλες περιοχές. Καλαμοκανάς Himantopus himantopus Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το είδος έχει ευρεία αναπαραγωγική κατανομή στους περισσότερους παράκτιους υγροτόπους της ηπειρωτικής χώρας και σε ορισμένους εσωτερικούς υγροτόπους και σε αρκετά νησιά. Κατά την μετανάστευση συναντάται σχεδόν σε ολόκληρη την Ελλάδα όπου υπάρχει κατάλληλο ενδιαίτημα. (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο εθνικός πληθυσμός εκτιμάται σε 1000 έως 3000 ζευγάρια (BirdLife, 2004), ενώ στην ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20

περιοχή μελέτης υπολογίζεται ότι αναπαράγονται 40 με 60 ζευγάρια στη Χορταρόλιμνη. Οικολογία. Φωλιάζει σε υγρότοπους με ρηχό γλυκό, αλμυρό και υφάλμυρο νερό και αραιή βλάστηση μοναχικά ή συχνότερα σε μικρές χαλαρές αποικίες με μέγεθος που μπορεί να ποικίλλει από 2 έως αρκετές εκατοντάδες ζευγάρια. Προτιμά ανοικτές περιοχές με καλή (360ο) ορατότητα. Η φωλιά είναι ένα βαθούλωμα σε πηλώδες, αμμώδες ή λασπώδες έδαφος ή εναλλακτικά σε επιπλέουσα υδρόβια βλάστηση. Τρέφεται με ασπόνδυλα, ιδιαίτερα υδρόβια έντομα (ενήλικα και προνύμφες), μαλάκια, καρκινοειδή, αράχνες, σκουλήκια, γυρίνους, μικρά ψάρια και αυγά ψαριών. Απειλές. Η διάβρωση νησίδων, η διαδοχή της βλάστησης που οδηγεί σε απώλεια θέσεων φωλεοποίησης, και ο πλημμυρισμός των αποικιών από τεχνητή ή φυσική διακύμανση της στάθμης του νερού απειλούν το ενδιαίτημα φωλεοποίησης. Επίσης, η έλλειψη ή η απουσία ορθολογικής διαχείρισης του νερού στους υγροτόπους (πχ αποξήρανση εκτάσεων, αποστράγγιση, μπαζώματα, άναρχη δόμηση) απειλούν τόσο το ενδιαίτημα φωλεοποίησης όσο και τροφοληψίας. Σοβαρή απειλή αποτελεί η όχληση στις αποικίες του είδους η οποία προκαλείται από ελλιπή χωρική και χρονική οργάνωση τουριστικών δραστηριοτήτων ή δραστηριοτήτων μηχανοκίνητου αθλητισμού πχ 4Χ4 ή της βόσκησης. Τέλος, η θήρευση των φωλιών από θηρευτές πχ σκυλιά, γάτες, κορακοειδή και γλάρους επιδρά αρνητικά μειώνοντας την αναπαραγωγική επιτυχία του είδους. Αβοκέτα Recurvirostra avosetta Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Η Αβοκέτα φωλιάζει στο Μεσολόγγι, στους παράκτιους υγρότοπους του Θερμαϊκού, σε Πόρτο Λάγος, Αμβρακικό, Κεραμωτή και στους υγροτόπους της Λέσβου και Λήμνου, ενώ κατά το χειμώνα είναι πιο πολυπληθής αν και ο πληθυσμός παραμένει συγκεντρωμένος σε μερικούς παράκτιους υγροτόπους (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο πληθυσμός σε εθνικό επίπεδο εκτιμάται σε 300 500 ζευγάρια (BirdLife, 2004), ενώ στη περιοχή μελέτης το έτος 2008 φωλιάσανε 118 ζευγάρια γεγονός που ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21

καταδεικνύει τη σημαντικότητα των υγροτόπων της Λήμνου σε εθνικό επίπεδο και ειδικότερα της Αλυκής για το συγκεκριμένο είδος (Κακαλής κα, 2008). Οικολογία. Το είδος έχει αυστηρές βιοτοπικές απαιτήσεις Φωλιάζει αποκλειστικά σε παράκτιους υγρότοπους κυρίως σε λιμνοθάλασσες και αλυκές με αλμυρό και υπεράλμυρο νερό, σε νησίδες και αναχώματα με ελάχιστη ή καθόλου βλάστηση. Τρέφεται κυρίως με υδρόβια ασπόνδυλα και έντομα, καρκινοειδή, μαλάκια και σκώληκες, καθώς και με μικρά ψάρια και φυτικό υλικό. Στη Λήμνο δέχεται έντονη θήρευση αυγών και νεοσσών από τον Ασημόγλαρο και τα κορακοειδή (Κακαλής κα 2008). Απειλές. Η διάβρωση νησίδων, η διαδοχή της βλάστησης που οδηγεί σε απώλεια θέσεων φωλεοποίησης, και ο πλημμυρισμός των αποικιών από τεχνητή ή φυσική διακύμανση της στάθμης του νερού απειλούν το ενδιαίτημα φωλεοποίησης. Επίσης, η έλλειψη ή η απουσία ορθολογικής διαχείρισης του νερού στους υγροτόπους (πχ αποξήρανση εκτάσεων, αποστράγγιση, μπαζώματα, άναρχη δόμηση) απειλούν τόσο το ενδιαίτημα φωλεοποίησης όσο και τροφοληψίας. Σοβαρή απειλή αποτελεί η παρουσία αγροχημικών τα οποία εκπλύνονται από τις γύρω αγροτικές περιοχές μειώνοντας την αναπαραγωγική επιτυχία των ζευγαριών (Goutner, 2005). Τέλος, η θήρευση των φωλιών από θηρευτές πχ σκυλιά, γάτες, κορακοειδή και γλάρους επιδρά αρνητικά μειώνοντας την αναπαραγωγική επιτυχία του είδους. Πετροτριλίδα Burhinus oedicnemus Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το είδος κατανέμεται στους μεγάλους παράκτιους υγροτόπους της δυτικής Ελλάδας, της Μακεδονίας και της Θράκης, ενώ παρατηρείται σε μικρότερους πληθυσμούς στη Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα. Στα νησιά έχει καταγραφεί στη Λήμνο, τη Λέσβο και την Κρήτη. (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο πληθυσμός της Λήμνου είναι ο πολυπληθέστερος και πυκνότερος, καθώς εκτιμάται ότι 350 450 ζευγάρια αναπαράγονται στο νησί. Η έλλειψη θηρευτών (θηλαστικά όπως αλεπού, κουνάβι, νυφίτσα κα), η εναλλαγή αγροτικών καλλιεργειών χαμηλής έντασης με λιβάδια και εκτάσεις με φρύγανα καθώς και η έντονη βόσκηση των παραπάνω περιοχών από το ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22

αγριοκούνελο δημιουργούν το κατάλληλο ενδιαίτημα για την αναπαραγωγή του είδους στη Λήμνο (Κακαλής κα, 2008). Ο πληθυσμός του είδους σχετίζεται θετικά με την αφθονία του αγριοκούνελου. Η σχέση αυτή πηγάζει από την προτίμηση της πετροτριλίδας για ανοιχτές περιοχές, με χαμηλή βλάστηση παρουσία πετρώδους εδάφους, που δημιουργούνται από τη βόσκηση και τα σκαψίματα των κουνελιών (Bealey et al, 1999). Στην περίπτωση της Λήμνου τα δύο είδη φαίνεται να συνδέονται στενά (Κακαλής κα, 2008) Οικολογία. Η Πετροτριλίδα φωλιάζει σε αμμώδης ή πετρώδης έδαφος, σε ανοιχτές περιοχές με μικρό ποσοστό βλάστησης. Η ύπαρξη χαμηλής βλάστησης και θέσεων με γυμνό έδαφος, η χαμηλή όχληση από ανθρώπινες δραστηριότητες, η χαμηλή θηρευτική πίεση και η εφαρμογή βόσκησης στα λιβάδια αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν θετικά την επιλογή θέσεως φωλιάσματος. Τρέφεται, κυρίως τις βραδινές ώρες, στο έδαφος με ασπόνδυλα, έντομα κα. Απειλές. Τα μέτρα και οι πρακτικές που απειλούν το είδος σχετίζονται με υποβάθμιση του ενδιαιτήματος της Πετροτριλίδας. Η εγκατάλειψη της βόσκησης σε λιβάδια, η σταδιακή δάσωσή τους ή η απόδοσή τους σε καλλιέργειες εντατικής γεωργίας αποτελούν τα σημαντικότερα μέτρα αλλοίωσης του ενδιαιτήματος του είδους. Επίσης, εξαιτίας της ευαισθησίας του είδους σε διάφορες πηγές όχλησης, έργα όπως η κατασκευή αυτοκινητοδρόμων ή άλλων υποδομών μεταφοράς επιδρούν αρνητικά στους πληθυσμούς του. Θαλασσοσφυριχτής Charadrius alexandrinus Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. O Θαλασσοσφυριχτής έχει ευρεία κατανομή στην ηπειρωτική χώρα, την Πελοπόννησο και πολλά από τα μεγάλα νησιά. του Αιγαίου και Ιονίου (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο εθνικός πληθυσμός εκτιμάται σε 1000 με 2000 ζευγάρια (BirdLife, 2004) ενώ ο πληθυσμός στην περιοχή μελέτης κυμαίνεται από 20 έως 30 ζευγάρια. Οικολογία. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23

Φωλιάζει μοναχικά ή σε χαλαρές αποικίες (με απόσταση από 5 έως και 80 μ. μεταξύ τους), μερικές φορές μαζί με άλλα είδη. Τυπικό ενδιαίτημα φωλιάσματος είναι οι αμμώδεις, λασπώδεις και χαλικώδεις ακτές, οι θίνες, οι παράκτιες λιμνοθάλασσες, οι εποχικά κατακλυζόμενες εκτάσεις (π.χ νησιωτικοί υγρότοποι) έλη και δέλτα. Η φωλιά γίνεται σε βαθούλωμα στο έδαφος, κοντά σε μικρούς θάμνους. Τρέφεται με ασπόνδυλα κυρίως μαλάκια και καρκινοειδή, γαριδοειδή (Gammarus sp.) στο ρηχό νερό, γαιοσκώληκες και έντομα (σκαθάρια, μυρμήγκια, αράχνες, μύγες) στην περιφερειακή ζώνη της αλοφυτικής βλάστησης. Επίσης φυτικό υλικό όπως καρπούς, σπόρους (Ruppia) και γρασίδι. Απειλές. Ως απειλές για το είδος καταγράφονται: η απώλεια υγροτοπικών εκτάσεων και η ενόχληση από ψυχαγωγικές δραστηριότητες στις θέσεις αναπαραγωγής, π.χ. καταπάτηση φωλιών από ανθρώπους, καταστροφή φωλιών από συνοδευόμενα σκυλιά ειδικά στις παραλίες (Monbailliu, 2009). Απώλεια θέσεων φωλεοποίησης στη παράκτια ζώνη λόγω δημιουργίας υποδομών (διάνοιξη δρόμων) και παρεμβάσεων όπως μηχανικοί καθαρισμοί ακτών κατά την περίοδο της αναπαραγωγής, κρίσιμη για μικρούς περιφερειακούς πληθυσμούς. Ποταμογλάρονο Sterna hirundo Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το Ποταμογλάρονο έχει ευρεία αναπαραγωγική κατανομή με αποικίες στους περισσότερους παράκτιους και εσωτερικούς υγροτόπους από τη περιοχή του Αράξου έως το Δέλτα Έβρου και σε αρκετά μεγάλα νησιά. Στις ίδιες περιοχές συναντάται και κατά τη μετανάστευση (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο ελλαδικός πληθυσμός εκτιμάται σε 1000 με 1500 ζευγάρια (BirdLife, 2004) ενώ στην περιοχή μελέτης αναπαράγονται 12 με 15 ζευγάρια στην Ασπρόλιμνη και την Αλυκή. Οικολογία. Φωλιάζει σε μικρές νησίδες ή σε θέσεις που βρίσκονται σε λουρονησίδες και αναχώματα ή νησίδες αλυκών. Συνήθως οι θέσεις αυτές είναι ελεύθερες από θηρευτές και ανθρώπινη όχληση και σε απήνεμους κόλπους. Η κάλυψη της βλάστησης είναι ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24

χαμηλή ή συχνά απουσιάζει. Τρέφεται με μικρά ψάρια και περιστασιακά με πλαγκτονικά καρκινοειδή κυρίως στη θάλασσα, σε υφάλμυρα κανάλια και λιμνοθάλασσες. Μετά την αναπαραγωγή παρατηρείται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στην ανοιχτή θάλασσα. Κατά την αναπαραγωγική περίοδο τα ζευγάρια δέχονται ισχυρή θηρευτική πίεση από γλάρους, κορακοειδή και χερσαία θηλαστικά. Απειλές. Οι εξής απειλές καταγράφονται για το Ποταμογλάρονο: Διάβρωση νησίδων, διαδοχή της βλάστησης που οδηγεί σε απώλεια θέσεων φωλεοποίησης, και ο πλημμυρισμός των αποικιών από τεχνητή ή φυσική διακύμανση της στάθμης. Εγκατάλειψη αλυκών ή διαχειριστικές πρακτικές που τις υποβαθμίζουν ως ενδιαίτημα. Η τεχνητή σύνδεση των λουρονησίδων με τη στεριά με γέφυρες, επιχωματώσεις, μονοπάτια και δρόμους δίνει πρόσβαση σε θηρευτές. Απώλεια θέσεων φωλεοποίησης στη παράκτια ζώνη λόγω δημιουργίας υποδομών (διάνοιξη δρόμων) και παρεμβάσεων όπως μηχανικοί καθαρισμοί ακτών κατά την περίοδο της αναπαραγωγής. (BirdLife 2008). Επίσης, η αναπαραγωγική επιτυχία του είδους επηρεάζεται αρνητικά από την παρουσία αγροχημικών (Goutner, 2005). Τέλος, η όχληση στις αποικίες από δραστηριότητες αναψυχής και μηχανοκίνητου αθλητισμού πχ 4Χ4 καθώς και η χωροθέτηση παράκτιων αιολικών πάρκων κοντά σε αυτές, απειλούν το είδος. Βαρβάρα Tadorna tadorna Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο συνολικός αναπαραγόμενος στην Ελλάδα πληθυσμός της Βαρβάρας υπολογίζεται σε 120-150 ζευγάρια. Το είδος είναι επιδημητικό ενώ το χειμώνα ο πληθυσμός της αυξάνει σημαντικά. Η περιοχή μελέτης αποτελεί το μοναδικό μέρος αναπαραγωγής του είδους στο Αιγαίο, όπου εκτιμάται ότι αναπαράγονται 60 80 ζευγάρια (Κακαλής κα, υπό δημοσίευση). Κατά την αναπαραγωγική περίοδο η Αλυκή φιλοξένει το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού. Παρόλα αυτά, αρκετά είναι τα ζευγάρια όπου διασπείρονται σε παροδικές θέσεις με νερό στις αμμοθίνες κοντά στην Ασπρόλιμνη για την εύρεση κατάλληλης θέσης φωλιάσματος. Επίσης, λίγα ζευγάρια προτιμούν τις βραχώδεις εξάρσεις στη παραλιακή ζώνη. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα παρατηρείται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στη Αλυκή (μέγιστη καταγραφή: 927 άτομα ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 25

στις 17/1/2008, Κακαλής κα, 2008) ενώ μικρές ομάδες λίγων δεκάδων ατόμων στην Ασπρόλιμνη και Χορταρόλιμνη. Η Βαρβάρα φαίνεται να εγκαταλείπει την περιοχή την θερινή περίοδο όταν το νερό των λιμνών είναι ελάχιστο ή έχει εξατμιστεί. Οικολογία. Το είδος αναπαράγεται σε παράκτιους υγροτόπους, με λιμνοθάλασσες, αλοφυτικές εκτάσεις, λασπώδεις ακτές, αλυκές κλπ, πολύ σπανιότερα σε υγροτόπους γλυκού νερού.. Φωλιάζουν σε τρύπες, γήλοφους και κοιλώματα, ενίοτε σε βράχια ( Cramp, 1998, Ηandrinos & Αkriotis, 1997 ). Τρέφεται σε ρηχά, υφάλμυρα ή αλμυρά νερά, λιμνοθάλασσες, λασποτόπια, αλοφυτικές εκτάσεις κλπ με μικρά μαλάκια, οστρακόδερμα, προνύμφες εντόμων, αλλά και φυτική τροφή. Απειλές. Επηρεάζεται αρνητικά από τις γενικότερες επεμβάσεις στους υγροτόπους (μπαζώματα, επεκτάσεις καλλιεργειών, όχληση, κλπ). Επίσης, αν και δεν επιτρέπεται το κυνήγι της συχνά αποτελεί αντικείμενο λαθροθηρίας. Στην περιοχή μελέτης η σταδιακή ελάττωση και τελικά εξάντληση του νερού στους υγροτόπους στα τέλη Ιουνίου αρχές Ιουλίου αποτελεί το βασικότερο πρόβλημα για την επιβίωση των νεοσσών. Σφυριχτάρι Anas penelope Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το Σφυριχτάρι θεωρείται από τα πολυπληθέστερα είδη πάπιας που διαχειμάζουν στη χώρα μας. Μεγάλες συγκεντρώσεις του είδους παρατηρούνται στους υγροτόπους της βόρειας και κεντρικής Ελλάδας (Δέλτα Αξιού, Δέλτα Έβρου κα) αλλά και στους υγροτόπους της δυτικής Ελλάδας (πχ Αμβρακικός). Στα νησιά του Αιγαίου παρατηρούνται μικρά κοπάδια κατά το χειμώνα σε παράκτιους υγροτόπους κυρίως μεγάλων νησιών (πχ Λέσβος) με εξαίρεση τους υγροτόπους της Λήμνου όπου διαχειμάζει σημαντικός πληθυσμός. Στην περιοχή μελέτης και ειδικότερα στους υγροτόπους της Αλυκής και Χορταρόλιμνης καταγράφεται μεγάλος αριθμός Σφυριχταριών σχεδόν κάθε χειμώνα (μέγιστη μέτρηση Μεσοχειμωνιάτικων Καταμετρήσεων: 2186 άτομα στις 29 30/1/2006.) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 26

Οικολογία. Το Σφυριχτάρι διαχειμάζει σε παράκτιους υγροτόπους με αλμυρό ή υφάλμυρο νερό, σε λιμνοθάλασσες, δέλτα ποταμών αλλά και απήνεμους κόλπους (Καζαντζίδης και Νοίδου, 2008; Handrinos & Akriotis, 1997). Η δίαιτά του βασίζεται σε φυτικής προέλευσης τροφή όπως υδρόβια φυτά (κυρίως Zostera spp και χλωροφύκη), αλόφυτα και δευτερογενώς με αγρωστώδη φυτά (Παπαχρήστου κα, 2009). Απειλές. Η αλλοίωση ή καταστροφή των ενδιαιτημάτων διατροφής πχ αποστράγγιση υγροτόπων αποτελεί την βασική απειλή του είδους. Επίσης, το έντονο κυνήγι και κυρίως η όχληση που δημιουργείται κατά την άσκησή του οδηγεί συχνά το είδος σε περιοχές ακατάλληλες για διατροφή και ξεκούραση πχ θαλάσσιες. Πρασινοκέφαλη πάπια Anas platyrhynchos Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το είδος είναι επιδημητικό ενώ το χειμώνα ο πληθυσμός της Πρασινοκέφαλης πάπιας αυξάνεται σημαντικά. Ο συνολικός αναπαραγόμενος πληθυσμός της στην Ελλάδα εκτιμάται σε 100 έως 1000 ζευγάρια (Birdlife, 2004, Handrinos & Akriotis, 1997). Στην περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι αναπαράγονται 55 έως 75 ζευγάρια περιμετρικά των τριών μεγάλων λιμνών σε υγροτοπικές εκτάσεις, σε αμμοθίνες, σε καλλιέργειες καθώς και σε ρέματα (Κακαλής κα, υπό δημοσίευση) ενώ κατά τη διάρκεια του χειμώνα παρατηρούνται σημαντικές συγκεντρώσεις (μέγιστη καταγραφή Μεσοχειμωνιάτικων Καταμετρήσεων : 2886 άτομα στις 17-18/1/2008). Οικολογία. Το είδος αναπαράγεται σε παράκτιους υγροτόπους, λιμνοθάλασσες, έλη και λίμνες γλυκού νερού. Επίσης, παρατηρείται σε τεχνητούς υγροτόπους πχ ταμιευτήρες, αρδευτικά ή αποστραγγιστικά κανάλια (Καζαντζίδης και Νοίδου, 2008). Τρέφεται σε ρηχά, γλυκά ή υφάλμυρα νερά, λιμνοθάλασσες, έλη κα. Απειλές. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 27

Η αλλοίωση ή καταστροφή των ενδιαιτημάτων φωλιάσματος πχ αποστράγγιση υγροτόπων αποτελεί την βασική αιτία μείωσης του πληθυσμού της. Επίσης, το έντονο κυνήγι και κυρίως η όχληση που δημιουργείται κατά την άσκησή του οδηγεί συχνά το είδος σε περιοχές ακατάλληλες πχ θαλάσσιες. Στην περιοχή μελέτης σημαντική απειλή για τον πληθυσμό που αναπαράγεται στο νησί αποτελεί η σταδιακή ελάττωση και τελικά εξάντληση του νερού στους υγροτόπους στα τέλη Ιουνίου αρχές Ιουλίου η οποία οδηγεί σε χαμηλά ποσοστά επιβίωσης των νεοσσών. Θαλασσοπρίστης Mergus serrator Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Θαλασσοπρίστης είναι είδος που διαχειμάζει στη χώρα μας. Η παράκτια ζώνη της Θράκης και της δυτικής Ελλάδας αποτελεί την κύρια περιοχή διαχείμασης του είδους ενώ μικρότεροι πληθυσμοί παρατηρούνται κατά μήκος των ακτών της Μακεδονίας, της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας. Στα νησιά του Αιγαίου παρατηρείται κυρίως σε μεγάλα νησιά ιδιαίτερα στο βόρειο Αιγαίο (πχ Λέσβος και Λήμνος). Στην περιοχή μελέτης παρατηρείται στον κόλπο του Μούδρου (μέγιστη καταγραφή μεσοχειμωνιάτικων καταμετρήσεων: 65 άτομα στις 29 30/ 1/2006). Οικολογία. Το είδος παρατηρείται κατά μήκος των ακτών συνήθως σε απήνεμους κόλπους με ρηχές παραλίες. Τρέφεται με μικρά ψάρια τα οποία τα συλλαμβάνει συνήθως με κατάδυση. Συνήθως κυνηγά σε ζευγάρια ή μικρές ομάδες λίγων ατόμων τα οποία συνεργάζονται για την απόκτηση της τροφής. Απειλές. Η παράκτια αλιεία κατά τόπους μπορεί να αποτελεί απειλή για το είδος. Ειδικότερα η αλιεία κοντά στις ακτές με δίχτυα μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο άμεσης παγίδευσης και θανάτωσης για το είδος, υπόθεση που θα πρέπει να διερευνηθεί. Πετρίτης Falco peregrinus Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 28