Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα Δυτικό Τμήμα Μελέτη Υφιστάμενων Δεδομένων Χλωρίδας και Βλάστησης

Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα 6.5.1 - Δυτικό Τμήμα Μελέτη Υφιστάμενων Δεδομένων Χλωρίδας και Βλάστησης

Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα 6.5.1 - Δυτικό Τμήμα - Μελέτη υφιστάμενης κατάστασης Σελίδα 2 από 58 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5 1.1 Γενικές πληροφορίες για τη βλάστηση και τη χλωρίδα στη δυτική και κεντρική Μακεδονία 5 1.2 Σχετική Νομοθεσία 5 1.3 Αντικείμενο εργασίας 6 2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 7 2.1 Μεθοδολογία Δειγματοληψίας Χλωρίδας 7 2.2 Αναγνώριση οικοτόπων 19 2.3 Περιορισμοί Αβεβαιότητα Αποκλίσεις 19 3 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 21 3.1 Πληθυσμοί ταξινομικών ομάδων χλωρίδας με ενδιαφέρον διατήρησης εντός της περιοχής μελέτης 21 3.1.1 Προστατευόμενες ταξινομικές ομάδες 21 3.1.2 Ελληνικές Ενδημικές Ταξινομικές Ομάδες 23 3.1.3 Βαλκανικές Ενδημικές Ταξινομικές Ομάδες 23 3.1.4 Σπάνιες ταξινομικές ομάδες 25 3.1.5 Αφθονία ταξινομικών ομάδων χλωρίδας με ενδιαφέρον διατήρησης ανά τύπο βλάστησης εντός της περιοχής μελέτης 30 3.2 Οικότοποι 34 3.2.1 Ευρωπαϊκοί Οικότοποι εντός της περιοχής του Έργου 34 3.2.1.1 Χορτολιβαδικές εκτάσεις, λειμώνες και βοσκότοποι 36 3.2.1.2 Φυλλοβόλο Δάσος Οξιάς (Fagus sylvatica) 40 3.2.1.3 Μεικτά φυλλοβόλα δάση 41 3.2.1.4 Κοινότητες θαμνωδών εκτάσεων 44 3.2.1.5 Οικότοποι σε ποτάμια και ρυάκια 45 3.2.1.6 Αναδασώσεις με Κωνοφόρα 51 3.2.1.7 Αγροτικές εκτάσεις 52 4 ΒΑΣΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ 54 4.1 Βασικές Ταξινομικές Ομάδες και Οικότοποι εντός της Περιοχής Μελέτης 54 4.2 Αφθονία Προστατευόμενων Ταξινομικών Ομάδων κατά μήκος της Όδευσης 55 ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ I: Στατιστικές παράμετροι για τον υπολογισμό της αφθονίας λίγων ταξινομικών ομάδων χλωρίδας με ενδιαφέρον διατήρησης, εντός της ουδέτερης ζώνης 500 μέτρων του αγωγού TAP Δεδομένα πεδίου Ιούνιος 2011 56

Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα 6.5.1 - Δυτικό Τμήμα - Μελέτη υφιστάμενης κατάστασης Σελίδα 3 από 58 ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 2-1 Χρήσεις γης / τύποι βλάστησης εντός της περιοχής του Έργου (Νέα Μεσημβρία Ελληνοαλβανικά σύνορα) 9 Πίνακας 2-2 Αναγνωρισμένες διαστρωματώσεις εντός του διαδρόμου 500 μέτρων Όδευση Ιουνίου 2011 10 Πίνακας 2-3 Καταμερισμός προσπάθειας δειγματοληψίας σε δάση Fagus εντός της περιοχής του Έργου Όδευση Ιουνίου 2011 11 Πίνακας 2-4 Καταμερισμός προσπάθειας δειγματοληψίας σε δάση Quercus εντός της περιοχής του Έργου Όδευση Ιουνίου 2011 12 Πίνακας 2-5 Καταμερισμός προσπάθειας δειγματοληψίας σε χορτολιβαδικές εκτάσεις εντός της περιοχής του έργου Όδευση Ιουνίου 2011 12 Πίνακας 2-6 Θέσεις δειγματοληψίας χλωρίδας 14 Πίνακας 3-1 Ταξινομικές ομάδες χλωρίδας με ενδιαφέρον διατήρησης στην περιοχή μελέτης 26 Πίνακας 3-2 Ευρωπαϊκοί και Ελληνικοί οικότοποι εντός της περιοχής μελέτης 34 ΛΙΣΤΑ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 3-1 Φωτογραφία του προστατευόμενου είδους Οφρύς η Μελισσοφόρος (Ophrys apifera), Όρος Βέρμιο, FH-32 22 Σχήμα 3-2 Η Ελληνική ενδημική Veronica chamaedrys spp. chamaedryoides, Όρος Βέρμιο, FH-198 23 Σχήμα 3-3 Η Βαλκανική ενδημική Scabiosa tenuis, Όρος Βέρμιο, FH-46 24 Σχήμα 3-4 Paeonia peregrina, Όρος Βέρμιο, FH-47 (σπάνια στην Ελλάδα) 25 Σχήμα 3-5 Αφθονία προστατευόμενων ειδών χλωρίδας σε δάση οξιάς εντός του διαδρόμου των 500 μέτρων 31 Σχήμα 3-6 Αφθονία προστατευόμενων ειδών χλωρίδας σε δάση βελανιδιάς εντός του διαδρόμου των 500 μέτρων 32 Σχήμα 3-7 Αφθονία προστατευόμενων ειδών χλωρίδας σε χορτολιβαδικές/θαμνώδεις εκτάσεις εντός του διαδρόμου των 500 μέτρων 33 Σχήμα 3-8 Ευρωπαϊκός οικότοπος 6210 «Ημιφυσικοί ξηροφυτικοί λειμώνες σε ασβεστολιθικό υπόστρωμα (Festuco-Brometalia) (*σημαντικές περιοχές για ορχεοειδή)κλεισούρα FH-113 38 Σχήμα 3-9 Ελληνικός βιότοπος 6290 «Μεσογειακοί υπονιτρόφιλοι λειμώνες»βαρικό, FH-88 39 Σχήμα 3-10 Ευρωπαϊκός οικότοπος 6420 «Υγροί μεσογειακοί λειμώνες με υψηλές πόες της Molinio Holoschoenion», Όρος Βέρμιο, FH-60 39 Σχήμα 3-11 Ευρωπαϊκός οικότοπος 9130 «Δάση οξιάς Asperulo-Fagetum», Όρος Βέρμιο, FH- 62 41 Σχήμα 3-12 Ελληνικός οικότοπος 924A «Θερμόφιλα δάση βελανιδιάς Ανατολικής Μεσογείου και Βαλκανίων», τμήμα από Καστοριά έως σύνορα, FH-178 43 Σχήμα 3-13 Μεικτές δασικές συστάδες βελανιδιάς και μαύρης πεύκης (Ελληνικός βιότοπος 924A), τμήμα από Καστοριά έως σύνορα, FH-174 43 Σχήμα 3-14 Ευρωπαϊκός οικότοπος 9250 «Δάση με Quercus trojana», όρος Βέρμιο, FH-42 44 Σχήμα 3-15 Ευρωπαϊκός οικότοπος 5210 «Δενδροειδή Matorrals με Juniperus spp.», όρος Βέρμιο, FH-36 45 Σχήμα 3-16 Ευρωπαϊκός οικότοπος προτεραιότητας 91E0 «Αλλουβιακά δάση με Alnus glutinosa και Fraxinus excelsior (Alno-Pandion, Alnion incanae, Salicion albae)κλεισούρα, FH-103 48

Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα 6.5.1 - Δυτικό Τμήμα - Μελέτη υφιστάμενης κατάστασης Σελίδα 4 από 58 Σχήμα 3-17 Ευρωπαϊκός οικότοπος 92A0 «Δάση-στοές με Salix alba και Populus alba», Αξιός, FH-166 49 Σχήμα 3-18 Ευρωπαϊκός οικότοπος 92C0 «Δάση με Platanus orientalis και Liquidambar orientalis (Plantanion orientalis)», Όρος Βέρμιο, FH-31 50 Σχήμα 3-19 Ευρωπαϊκος Οικότοπος προτεραιότητας 3170 Μεσογειακά Εποχικά Τέλματα, Όρος Βέρμιο, FH-79 51 Σχήμα 3-20 Ελληνικός οικότοπος 1030 «Αναδασώσεις», Κλεισούρα, FH-97 52

Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα 6.5.1 - Δυτικό Τμήμα - Μελέτη υφιστάμενης κατάστασης Σελίδα 5 από 58 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Γενικές πληροφορίες για τη βλάστηση και τη χλωρίδα στη δυτική και κεντρική Μακεδονία Οι περιοχές της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας φιλοξενούν μία ποικιλία από τύπους βλάστησης, από το επίπεδο της θάλασσας έως τα αλπικά επίπεδα, συμπεριλαμβανομένης της βλάστησης υγροτόπων και της παρόχθιας βλάστησης, αειθαλών και φυλλοβόλων θαμνωδών εκτάσεων και δασών, παρόχθιων δασών, ξηρών και υγρών χορτολιβαδικών εκτάσεων και λειμώνων. Η περιοχή έχει από τις μεγαλύτερες δασοκαλύψεις στην Ελλάδα, αποτελώντας το 25% της συνολικής δασικής έκτασης στην Ελλάδα (Βούλγαρης κ.α., 2010). Ανάμεσα στα αειθαλή δάση, οι πιο ενδιαφέροντες τύποι βλάστησης είναι στα ορεινά και υποαλπικά επίπεδα τα δάση με Pinus nigra, που αποτελούν έναν Ευρωπαϊκό οικότοπο προτεραιότητας, και τα δάση με το Βαλκανικό Pinus heldreichii και Abies x borisii-regis. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι δασικοί σχηματισμοί φυλλοβόλων με δάση Fagus sylvatica και τα μεικτά πλατύφυλλα δάση που κυριαρχούνται από βελανιδιές (Boratynski et al., 1992; Strid & Tan, 1997; Phitos et al., 2009). Τα παρόχθια δάση και η βλάστηση με μορφή παραπετάσματος αναπτύσσονται κατά μήκος ποταμών και ρεμάτων με μόνιμη ή εποχιακή ροή, ενώ κυριαρχούνται συνήθως από Salix alba, Populus alba, Platanus orientalis ή/και Alnus glutinosa (Ντάφης κ.α., 2001). Οι χορτολιβαδικές εκτάσεις και οι λειμώνες, ειδικά σε ορεινό, υποαλπικό και αλπικό επίπεδο, φιλοξενούν πολυάριθμα σπάνια, ενδημικά και απειλούμενα είδη φυτών (Strid & Tan, 1997). 1.2 Σχετική Νομοθεσία Η κατάσταση προστασίας της χλωρίδας και των βιοτόπων στην Ελλάδα καθορίζεται από το Προεδρικό Διάταγμα 67/81 «Σχετικά με την προστασία της άγριας πανίδας και χλωρίδας» και από τον πρόσφατο Νόμο 3937/2011 σχετικά με τη «Διατήρηση της Βιοποικιλότητας». Το Π.Δ. 67/81 (ΦΕΚ 23/Α/1981), που διορθώθηκε με το ΦΕΚ 43/Α/1981, περιλαμβάνει μέτρα για την προστασία των ενδημικών, σπάνιων και απειλούμενων ειδών φυτών. Η συλλογή, η μεταφύτευση, η αφαίρεση ριζών, το κόψιμο και η μεταφορά των ειδών που περιλαμβάνονται στο Π.Δ. 67/81 απαγορεύονται καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Ο Ν. 3937/2011 επεκτείνει τα μέτρα προστασίας

Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα 6.5.1 - Δυτικό Τμήμα - Μελέτη υφιστάμενης κατάστασης Σελίδα 6 από 58 (απαγόρευση συγκομιδής, συλλογής, κοπής, αφαίρεσης ριζών, κατοχής και μεταφοράς) για τα ενδημικά φυτά γενικότερα, χωρίς ωστόσο να αναφέρει τα επιστημονικά ή κοινά ονόματα των διαφόρων ειδών ή να αναφέρει τα ακριβή επίπεδα ενδημισμού (τοπικά, Ελληνικά, Βαλκανικά ή άλλα). Σύμφωνα με το Ν. 3937/2011, ένας Εθνικός κατάλογος ενδημικών ειδών φυτών καταρτίζεται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Οι Ευρωπαϊκοί οικότοποι προτεραιότητας προστατεύονται από το Ν. 3937/2011, σύμφωνα με τον οποίο απαγορεύονται όλες οι ενέργειες ή δραστηριότητες που μπορεί να προκαλέσουν καταστροφή, φθορά ή τροποποίηση των Ευρωπαϊκών Οικοτόπων Προτεραιότητας. Η εφαρμογή της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ στην Ελλάδα ξεκίνησε με την πραγματοποίηση του έργου Απογραφή, Αναγνώριση, Αξιολόγηση και Χαρτογράφηση των τύπων Οικοτόπων και των ειδών Χλωρίδας και Πανίδας στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια αυτού του Έργου, αναγνωρίστηκε και καταγράφηκε ένας σημαντικός αριθμός άλλων σημαντικών ειδών που συναντώνται στην Ελλάδα, τα οποία δεν περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ, δηλαδή απειλούμενα, σπάνια, ενδημικά ή/και προστατευόμενα είδη σύμφωνα με διάφορες Διεθνείς συνθήκες. Ο κατάλογος «Άλλα σημαντικά είδη φυτών» περιλαμβάνει 1,852 ταξινομικές ομάδες Ελληνικής χλωρίδας με ενδιαφέρον διατήρησης (Κοκκίνη κ.α., 1996), οι οποίες παρόλα αυτά δεν βρίσκονται σε οποιοδήποτε καθεστώς νομικής προστασίας. 1.3 Αντικείμενο εργασίας Η εκτίμηση της χλωρίδας και των οικοτόπων επικεντρώθηκε: Στην αναγνώριση και τεκμηρίωση των πληθυσμών των φυτικών taxa (είδη και υποείδη) με υψηλό ενδιαφέρον διατήρησης, δηλ. προστατευόμενα, σπάνια, ενδημικά είδη, σε επιλεγμένους οικότοπους κατά μήκος της όδευσης, και Στην αναγνώριση και χαρτογράφηση των Ευρωπαϊκών οικοτόπων (όπως καθορίζονται από την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ) κατά μήκος της όδευσης, προκειμένου να εντοπιστούν οι οικότοποι με ενδιαφέρον διατήρησης (προτεραιότητας, προστατευόμενοι, σπάνιοι, απειλούμενοι ή που φιλοξενούν σπάνια και προστατευόμενα είδη).

Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα 6.5.1 - Δυτικό Τμήμα - Μελέτη υφιστάμενης κατάστασης Σελίδα 7 από 58 2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Προκειμένου να αποκτηθεί μια αυξημένη κατανόηση των οικοτόπων και της χλωρίδας που υπάρχουν κατά μήκος της προτεινόμενης όδευσης του αγωγού, πραγματοποιήθηκε μελέτη πεδίου τον Ιούνιο του 2011. Αυτή η έρευνα πραγματοποιήθηκε από μία ομάδα μελέτης, η οποία αποτελούνταν από τις βοτανολόγους Αναστασία Στεφανάκη και Σταυρούλα Σταμέλλου με την υποστήριξη του προσωπικού της ERM. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2011 προκειμένου να περιγραφούν οι υπάρχοντες τύποι οικοτόπων και να αναγνωριστούν τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού των ειδών χλωρίδας με ενδιαφέρον διατήρησης σε Διεθνές και Εθνικό επίπεδο. Οι βασικές εργασίες περιελάμβαναν: Επαλήθευση της χαρτογραφίας των οικοτόπων στο πεδίο (από εικόνες δορυφόρων, δασικούς χάρτες, στοιχεία GIS και από στοιχεία προηγούμενων ερευνών). Συλλογή λεπτομερειών για τις προστατευόμενες περιοχές. Περιγραφή και κατανομή των βασικών τύπων βλάστησης και βιοτόπων κατά μήκος της όδευσης του αγωγού. Αναγνώριση πληθυσμών των λίγων ειδών χλωρίδας με ενδιαφέρον διατήρησης. Οι εργασίες πεδίου επικεντρώθηκαν εντός του διαδρόμου μελέτης 500 μέτρων, που βρίσκεται γύρω από την προτεινόμενη όδευση του αγωγού (250 μέτρα σε κάθε πλευρά του άξονα της χάραξης). Δύο επιπρόσθετες μελέτες πεδίου πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο 2011 και το Μάιο 2012 από την ίδια ομάδα με στόχο την αξιολόγηση πιθανών αλλαγών στην χλωρίδα και στους οικοτόπους, λόγω αλλαγής της όδευσης του αγωγού που υιοθετήθηκε για την αποφυγή των περιοχών οικολογικού ενδιαφέροντος που αναγνωρίστηκαν κατά τις εργασίες πεδίου το καλοκαίρι του 2011. 2.1 Μεθοδολογία Δειγματοληψίας Χλωρίδας Ο σχεδιασμός του προγράμματος δειγματοληψίας πεδίου επικεντρώθηκε σε 2 βασικές παραμέτρους:

Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα 6.5.1 - Δυτικό Τμήμα - Μελέτη υφιστάμενης κατάστασης Σελίδα 8 από 58 καταγραφή τοποθεσιών κατά του διαδρόμου της μελέτης των 500 μέτρων γύρω από την όδευση του αγωγού, όπου εντοπίζονται οι ταξινομικές ομάδες με υψηλό ενδιαφέρον διατήρησης (είδη που προστατεύονται από τη Νομοθεσία, που αναφέρονται ως «απειλούμενα/σπάνια» στην Ελλάδα και τοπικά ή Βαλκανικά ενδημικά) σε σχετικά μεγάλες πυκνότητες. καταμερισμός δειγματοληψίας σε όλες τις κατάλληλες τοποθεσίες εντός του διαδρόμου των 500 μέτρων, σύμφωνα με ένα σωστό στατιστικό σχεδιασμό, ώστε να μην υπάρξει ελλιπής αντιπροσώπευση των σημαντικών περιοχών. Προκειμένου να εφαρμοστεί η δεδομένη προσέγγιση δειγματοληψίας, έγινε ένας διαχωρισμός δημιουργώντας μια τεχνητή ομάδα: αυτή η ομάδα που ονομάστηκε «ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΑ ΕΙΔΗ» και αποτελείται από όλες τις ταξινομικές ομάδες που αναγνωρίστηκαν στο πεδίο ως πιθανώς τοπικές ή Βαλκανικές ενδημικές σύμφωνα με την Νομοθεσία ή/και αναφέρονται ως «απειλούμενες/σπάνιες» σε Ελληνικές και εθνικές λίστες. Τα δείγματα τα οποία κατά την διάρκεια των εργασιών πεδίου περιλαμβάνονται στα «ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΑ ΕΙΔΗ» επανεξετάζονται στο εργαστήριο ώστε να οριστικοποιηθεί η ταξινομική τους κατάσταση. Ως αποτέλεσμα, η συμπερίληψη ή όχι στη λίστα «ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΑ ΕΙΔΗ» καθορίζεται αφού μελετηθούνόλα τα ταξινομικά χαρακτηριστικά. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν έχουν θεωρηθεί όλο οι οικότοποι κατά μήκος της όδευσης ως εξίσου πιθανοί για την παρουσία ταξινομικών ομάδων υψηλού ενδιαφέροντος διατήρησης (Πίνακας 2-1). Οι αστικές ή αγροτικές περιοχές, είναι σχεδόν απίθανο να φιλοξενούν σπάνια ή απειλούμενα είδη (Berg et al., 1994. Luoto et al., 2002. Engler et al., 2004. Phitos et al., 2009. Kowarik, 2011), ενώ τα δάση με Fagus, οι χορτολιβαδικές εκτάσεις και τα ομογενή ή μεικτά δάση με Quercus αναμένεται να έχουν πλούσια χλωρίδα ή/και να φιλοξενούν ενδημικά, σπάνια και προστατευόμενα είδη φυτών (Strid, 1986. Strid & Tan, 1991. 1997. Dafis et al, 2001). Συνεπώς, η προσπάθεια δειγματοληψίας επικεντρώθηκε στο όρος Βέρμιο, στην κοιλάδα Εορδαίας και στην περιοχή μεταξύ της Καστοριάς προς τα σύνορα, ενώ η αφθονία των ειδών της ομάδας «ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΑ ΕΙΔΗ» θα υπολογιστεί ξεχωριστά για κάθε τύπο οικοτόπου (Πίνακας 2-1):

Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα 6.5.1 - Δυτικό Τμήμα - Μελέτη υφιστάμενης κατάστασης Σελίδα 9 από 58 Πίνακας 2-1 Χρήσεις γης / τύποι βλάστησης εντός της περιοχής του Έργου (Νέα Μεσημβρία Ελληνοαλβανικά σύνορα) Χρήσεις γης Βλάστηση εντός του Έκταση Προσπάθεια δειγματοληψίας διαδρόμου των 500 μέτρων (στρέμματα) κατά μήκος της όδευσης του Έργου 54 Δεν έγινε δειγματοληψία λόγω της εξαιρετικής σπανιότητας εντός της περιοχής του Έργου Δάσος με Castanea sativa (Φυλλοβόλο) Καλλιέργειες 70087 Απίθανο να περιλαμβάνουν ταξινομικές ομάδες με ενδιαφέρον διατήρησης, δεν έγινε δειγματοληψία Ομογενές ή μεικτό δάσος με Fagus 2633 Έγινε δειγματοληψία sylvatica (Φυλλοβόλο) Χορτολιβαδικές εκτάσεις 8459 Έγινε δειγματοληψία Ομογενές ή μικρό δάσος με Pinus nigra ή/και Pinus sylvestris (Κωνοφόρο) Δάσος με Platanus orientalis (Φυλλοβόλο) Ομογενές ή μεικτό δάσος με Quercus (Φυλλοβόλο) 340 Δεν έγινε δειγματοληψία καθώς προκειται για αναδασώσεις 1067 Επιρρεπές σε εδαφικές αλλαγές, δεν έγινε δειγματοληψία 8455 έγινε δειγματοληψία Αστικοί οικισμοί 351 Απίθανο να περιλαμβάνουν ταξινομικές ομάδες με ενδιαφέρον διατήρησης, δεν έγινε δειγματοληψία Πηγή: ERM (2011) Για την αξιολόγηση της κατάστασης των ειδών με ενδιαφέρον διατήρησης κατά μήκος της περιοχής του έργου, ο σχεδιασμός της διαδικασίας δειγματοληψίας έγινε όπως παρακάτω: Το πρώτο βήμα ήταν η αναγνώριση τμημάτων με διαφορετικούς τύπους βλάστησης εντός του διαδρόμου μελέτης 500 μέτρων σύμφωνα με τους δασικούς χάρτες. Αυτά τα τμήματα παρέχουν διαφορετική διαστρωμάτωση, στην οποία η δειγματοληψία θα γίνει με βάση ένα σταθερό κλάσμα δειγματοληψίας. Μόλις έγινε αναγνώριση των διαφόρων τμημάτων, έγινε δειγματοληψία σε τυχαίως επιλεγμένες επιφάνειες εντός των διαφορετικών τμημάτων προκειμένου να αναγνωριστούν τα είδη που περιλαμβάνονται σε αυτά. Η έκταση της μονάδας δειγματοληψίας για κάθε τύπο βλάστησης επιλέχθηκε σύμφωνα με την παρακάτω βιβλιογραφία: (Westhoff & Van der Maarel 1978. Tracy & Sanderson, 2000. Bergmeier & Δημόπουλος, 2001. Bruun et al., 2006. Olofsson & Shams, 2007). Στον πίνακα παρουσιάζεται η διαστρωμάτωση που αναγνωρίστηκε εντός του διαδρόμου των 500 μέτρων (Πίνακας 2-2):

Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα 6.5.1 - Δυτικό Τμήμα - Μελέτη υφιστάμενης κατάστασης Σελίδα 10 από 58 Πίνακας 2-2 Αναγνωρισμένες διαστρωματώσεις εντός του διαδρόμου 500 μέτρων Όδευση Ιουνίου 2011 Τύποι βλάστησης Οικότοποι Ομογενές ή μεικτό δάσος Fagus sylvatica Διαστρωμάτωση Μέγεθος μονάδας δειγματοληψίας (Φυλλοβόλο) (επιφάνεια) (μ 2 ) Όρος Βέρμιο 3 300 Κλεισούρα 1 300 ΣΥΝΟΛΟ 4 Ομογενές ή μεικτό δάσος Quercus (Φυλλοβόλο) Διαστρωμάτωση Μέγεθος μονάδας δειγματοληψίας (επιφάνεια) (μ 2 ) Όρος Βέρμιο οροπέδιο Εορδαίας 7 100 Κλεισούρα 2 100 Δυτικά της Καστοριάς 1 3 100 ΣΥΝΟΛΟ 12 Χορτολιβαδικές εκτάσεις Διαστρωμάτωση Μέγεθος μονάδας δειγματοληψίας (επιφάνεια) (μ 2 ) Όρος Βέρμιο / Οροπέδιο Εορδαίας 9 10 Κλεισούρα 3 10 Δυτικά της Καστοριάς 2 10 ΣΥΝΟΛΟ 14 Πηγή: ERM (2011) Για κάθε μονάδα δειγματοληψίας αποκτήθηκαν τα παρακάτω δεδομένα: Αναγνώριση /καταγραφή όλων των ταξινομικών ομάδων φυτών που βρίσκονται εντός του χωραφιού. Υπολογισμός αφθονίας (μέτρηση ατόμων) των ταξινομικών ομάδων με ενδιαφέρον διατήρησης, και Συλλογή δειγμάτων φυτών για ταξινομική αναγνώριση. Τα δείγματα που συλλέχθηκαν συμπεριλάμβαναν μόνο το στέλεχος, τα φύλλα και τις ταξιανθίες. Δεν αφαιρέθηκε καθόλου υλικό εξάπλωσης (ρίζες, σπόροι). Δεν συλλέχθηκε καθόλου φυτικό υλικό από προστατευόμενες ταξινομικές ομάδες. 1 Πριν από την επαναχάραξη της LARCO (βλέπε Παράρτημα 1)

Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα 6.5.1 - Δυτικό Τμήμα - Μελέτη υφιστάμενης κατάστασης Σελίδα 11 από 58 Ο συνολικός αριθμός των μονάδων δειγματοληψίας ή επιφανειών που είναι απαραίτητες για κάθε διαφορετικό οικότοπο ώστε να γίνει αξιολόγηση της αφθονίας των ειδών με ενδιαφέρον διατήρησης με διάστημα αξιοπιστίας 95%, υπολογίστηκε 2 με χρήση της παρακάτω εξίσωσης: Όπου: n = 4*Σ (W h *s 2 h)/d 2 n: ο συνολικός αριθμός των μονάδων δειγματοληψίας που θα πρέπει να κατανεμηθούν για κάθε διαφορετικό τύπο βλάστησης W h : βάρος της στρώσης (το επιφανειακό κλάσμα κάθε στρώσης εντός της συνολικής επιφάνειας που καλύπτει ο συγκεκριμένος τύπος βλάστησης) s 2 h: παρατηρηθείσα διακύμανση εντός της στρώσης d: η επιθυμητή απόλυτη ακρίβεια του στρωματοποιημένου μέσου όρου (πλάτος διαστήματος αξιοπιστίας 95% = ±d) Επειδή η διακύμανση εντός κάθε τύπου οικοτόπου δεν είναι γνωστή, έγινε χρήση της προκαταρκτικής δειγματοληψίας σε τουλάχιστον 2 δειγματοληπτικές μονάδες του κάθε διαφορετικού τύπου βλάστησης προκειμένου να υπολογιστεί η διακύμανση. Το σύνολο των παραμέτρων που χρησιμοποιήθηκαν για τον υπολογισμό του βέλτιστου μεγέθους παρουσιάζεται στο Προσάρτημα I της παρούσας Έκθεσης. Σύμφωνα με την υπολογισμένη διακύμανση, έγινε χρήση του αριθμού σημείων δειγματοληψίας που είναι απαραίτητα για κάθε τύπο βλάστησης και στρώμα. Επομένως, ο τελικός καταμερισμός της προσπάθειας δειγματοληψίας ήταν όπως παρακάτω (Πίνακας 2-3 έως Πίνακας 2-5): Πίνακας 2-3 Καταμερισμός προσπάθειας δειγματοληψίας σε δάση Fagus εντός της περιοχής του Έργου Όδευση Ιουνίου 2011 Διαστρωμάτωση Fagus Έκταση (μ 2 ) Υπολογιζόμενος αριθμός Επιτυχημένος μονάδων δειγματοληψίας αριθμός μονάδων ανά διαστρωμάτωση (d=9) δειγματοληψίας ανά διαστρωμάτωση F1 Βέρμιο 1.557.900 7 7 F4 Κλεισούρα 206.200 1 4 Σύνολο δασών Fagus κατά μήκος της περιοχής του Έργου (στρέμματα) 2300 2 Krebs (1989)

Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα 6.5.1 - Δυτικό Τμήμα - Μελέτη υφιστάμενης κατάστασης Σελίδα 12 από 58 Διαστρωμάτωση Fagus Έκταση (μ 2 ) Υπολογιζόμενος αριθμός μονάδων δειγματοληψίας ανά διαστρωμάτωση (d=9) Δάσος Fagus όπου δεν έγινε δειγματοληψία (στρέμματα) 540 Επιτυχημένος αριθμός μονάδων δειγματοληψίας ανά διαστρωμάτωση Ποσοστό (%) δάσους Fagus όπου δεν έγινε δειγματοληψία 23 Πίνακας 2-4 Καταμερισμός προσπάθειας δειγματοληψίας σε δάση Quercus εντός της περιοχής του Έργου Όδευση Ιουνίου 2011 Διαστρωμάτωση Quercus Έκταση (μ 2 ) Υπολογιζόμενος αριθμός τμημάτων δειγματοληψίας Επιτυχημένος αριθμός τμημάτων ανά διαστρωμάτωση δειγματοληψίας ανά (d=3,5) διαστρωμάτωση Q1 Ανατολικό Βέρμιο 280.200 1 2 Q2 Ανατολικό Βέρμιο 2.113.900 4 5 Q3 Ανατολικό Βέρμιο 593.300 1 2 Q5 Δυτικό Βέρμιο 163.100 1 2 Q6 Οροπέδιο Εορδαίας 322.900 1 2 Q14 σύνορα (430) 533.784 1 3 Σύνολο δασών Quercus κατά μήκος της περιοχής του Έργου (στρέμματα) Δάσος Quercus όπου δεν έγινε δειγματοληψία (στρέμματα) Ποσοστό (%) δάσους Quercus όπου δεν έγινε δειγματοληψία 6290 2290 36 Πίνακας 2-5 Καταμερισμός προσπάθειας δειγματοληψίας σε χορτολιβαδικές εκτάσεις εντός της περιοχής του έργου Όδευση Ιουνίου 2011 Διαστρωμάτωση χορτολιβαδικών Έκταση (μ 2 ) Υπολογιζόμενος αριθμός Επιτυχημένος εκτάσεων μονάδων δειγματοληψίας αριθμός χωραφιών ανά διαστρωμάτωση δειγματοληψίας ανά (d=4,5) διαστρωμάτωση Μ1 Ανατολικό Βέρμιο 492.100 2 2 M2 Κεντρικό Βέρμιο 1.022.900 4 5 M3 Κεντρικό Βέρμιο 668.700 2 4 Μ4 Ανατολικό Βέρμιο 206.200 1 2 Μ11 Οροπέδιο Εορδαίας 248.700 1 2 Μ11b Κλεισούρα 160.002 1 2 Μ12 Κλεισούρα 799.300 3 3

Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα 6.5.1 - Δυτικό Τμήμα - Μελέτη υφιστάμενης κατάστασης Σελίδα 13 από 58 Διαστρωμάτωση χορτολιβαδικών εκτάσεων Έκταση (μ 2 ) Υπολογιζόμενος αριθμός μονάδων δειγματοληψίας ανά διαστρωμάτωση (d=4,5) Επιτυχημένος αριθμός χωραφιών δειγματοληψίας ανά διαστρωμάτωση M17 σύνορα θαμνώδους έκτασης, Αγία 171.530,6 1 2 Κυριακή Καστοριά M18 σύνορα θαμνώδους έκτασης, Αγία 622.247,2 2 3 Κυριακή Καστοριά S2 χορτολιβαδική έκταση 689.323 2 2 Συνολική χορτολιβαδική έκταση (εκτάρια) 830 Χορτολιβαδική έκταση όπου δεν έγινε δειγματοληψία ή έγινε ελλιπής δειγματοληψία (εκτάρια) Ποσοστό (%) χορτολιβαδικής έκταση όπου δεν έγινε δειγματοληψία ή έγινε ελλιπής δειγματοληψία 301 36 Για την ταξινομική αναγνώριση των δειγμάτων, έγινε χρήση των τυπικών αναθεωρήσεων για τη χλωρίδα και οι ταξινομικές ομάδες (Tutin et al., 1964. Tutin et al., 1968-1980. Strid, 1986. Bothmer, 1987. Strid & Tan, 1991. Strid & Tan, 1997. Strid & Tan, 2002). Η ονοματολογία των ειδών ακολουθεί την World Checklist of Selected Plant Families (2011) και τα παρακάτω: Strid (Strid, 1986), Strid & Tan (Strid & Tan, 1991. Strid & Tan, 1997. Strid & Tan, 2002) και Tutin et al., (Tutin et al., 1964. Tutin et al., 1968-1980). Κατά μήκος της όδευσης έγινε δειγματοληψία από συνολικά 61 επιφάνειες. Οι θέσεις δειγματοληψίας αναφέρονται στον Πίνακας 2-6, περιλαμβάνοντας 39 επιπρόσθετες θέσεις εντός του διαδρόμου 500 μέτρων, όπου καταγράφηκαν γνωστές ταξινομικές ομάδες με υψηλό ενδιαφέρον διατήρησης. Η ένδειξη «Επιφάνεια» αναφέρεται σε επιφάνειες δειγματοληψίας και ο αστερίσκος (*) υποδεικνύει την παρουσία ταξινομικών ομάδων με υψηλό ενδιαφέρον διατήρησης. Λόγω της επαναχάραξης που έγινε μετά την μελέτη πεδίου, 20 τοποθεσίες δειγματοληψίας έμειναν τελικά εκτός της τρέχουσας ουδέτερης ζώνης 500 μέτρων.

Σελίδα 14 από 58 ` Πίνακας 2-6 Θέσεις δειγματοληψίας χλωρίδας Αρ. Σημείο GPS Τμήμα Περιοχή Τύπος βλάστησης Χ.Θ. της όδευσης Απόσταση από όδευση αγωγού (μ) Λοιπές παρατηρήσεις 1 FH-4 Βέρμιο Β. του Άνω Γραμματικού Χορτολιβαδική έκταση 438.3 99 Επιφάνεια 2 FH-5 Βέρμιο Β. του Άνω Γραμματικού Χορτολιβαδική έκταση 438.2 45 Επιφάνεια 3 FH-7 Βέρμιο Β. του Άνω Γραμματικού Δάσος Fagus 438.7 139 Επιφάνεια* 4 FH-8 Βέρμιο Β. του Άνω Γραμματικού Δάσος Fagus 438.8 34 Επιφάνεια* 5 FH-9 Βέρμιο Β.-Δ. της Αγίας Φωτεινής Δάσος Quercus 433.5 16 Επιφάνεια* 6 FH-10 Βέρμιο Β.-Δ. της Αγίας Φωτεινής Δάσος Quercus 433.5 181 Επιφάνεια* 7 FH-11 Βέρμιο Β.-Δ. της Αγίας Φωτεινής Δάσος Quercus 434.5 Εκτός ζώνης Επιφάνεια* 8 FH-12 Βέρμιο Β.-Δ. της Αγίας Φωτεινής Δάσος Quercus 434.4 Εκτός ζώνης Επιφάνεια* 9 FH-13 Βέρμιο Β.-Δ. της Αγίας Φωτεινής Δάσος Fagus 435.6 234 Επιφάνεια* 10 FH-14 Βέρμιο Β.-Δ. της Αγίας Φωτεινής Δάσος Fagus 435.2 Εκτός ζώνης Επιφάνεια* 11 FH-19 Βέρμιο Ν. του Κάτω Γραμματικού Δάσος Quercus 443 62 Επιφάνεια* 12 FH-20 Βέρμιο Ν. του Κάτω Γραμματικού Δάσος Quercus 442.8 93 Επιφάνεια* 13 FH-21 Βέρμιο Ν. του Κάτω Γραμματικού Θαμνώδεις εκτάσεις 442.4 12 Επιφάνεια 14 FH-22 Βέρμιο Ν. του Κάτω Γραμματικού Θαμνώδεις εκτάσεις 442.3 161 Επιφάνεια 15 FH-27 Βέρμιο Β. της Αγίας Φωτεινής Δάσος Quercus 431.3 110 Επιφάνεια 16 FH-28 Βέρμιο Β. της Αγίας Φωτεινής Δάσος Quercus 431.2 95 * 17 FH-29 Βέρμιο Β. της Αγίας Φωτεινής Αγροτική γη 431.2 69 * 18 FH-30 Βέρμιο Β. της Αγίας Φωτεινής Δάσος Quercus 431.2 109 Επιφάνεια 19 FH-31 Βέρμιο Διέλευση ποταμού Κάστρο Παρόχθια 448.3 82 * 20 FH-32 Βέρμιο Κοντά στο Πυργί Χορτολιβαδική έκταση 447.9 20 Επιφάνεια*

Σελίδα 15 από 58 ` Αρ. Σημείο GPS Τμήμα Περιοχή Τύπος βλάστησης Χ.Θ. της όδευσης Απόσταση από όδευση αγωγού (μ) Λοιπές παρατηρήσεις 21 FH-34 Βέρμιο Κοντά στο Πυργί Χορτολιβαδική έκταση 447.7 Εκτός ζώνης Επιφάνεια 22 FH-35 Βέρμιο Β.-Α. του Πυργίου Θαμνώδεις εκτάσεις 445.5 6 * 23 FH-36 Βέρμιο Β.-Α. του Πυργίου Δάσος Quercus 445.3 158 Επιφάνεια* * 24 FH-37 Βέρμιο Β.-Α. του Πυργίου Δάσος Quercus 445.3 31 * 25 FH-38 Βέρμιο Β.-Α. του Πυργίου Δάσος Quercus 445 138 Επιφάνεια* * 26 FH-40 Βέρμιο Β.-Δ. του Πυργίου Αγροτική έκταση 450.2 8 Επιφάνεια 27 FH-42 Βέρμιο Β.-Δ. του Πυργίου Δάσος Quercus 453.8 199 Επιφάνεια* * 28 FH-43 Βέρμιο Β.-Δ. του Πυργίου Δάσος Quercus 453.8 186 * 29 FH-44 Βέρμιο Β.-Δ. του Πυργίου Δάσος Quercus 453.8 183 Επιφάνεια* 30 FH-45 Βέρμιο Β.-Δ. του Πυργίου Δάσος Quercus 453.8 78 * 31 FH-46 Βέρμιο Αγία Φωτεινή έως Πολλά Νερά Δάσος Quercus 427.8 34 * 32 FH-47 Βέρμιο Αγία Φωτεινή έως Πολλά Νερά Δάσος Quercus 427.4 1 Επιφάνεια* 33 FH-48 Βέρμιο Αγία Φωτεινή έως Πολλά Νερά Δάσος Quercus 427 26 * 34 FH-49 Βέρμιο Αγία Φωτεινή έως Πολλά Νερά Δάσος Quercus 427 18 * 35 FH-50 Βέρμιο Αγία Φωτεινή έως Πολλά Νερά Δάσος Quercus 427 45 Επιφάνεια* 36 FH-52 Βέρμιο Αγία Φωτεινή έως Πολλά Νερά Δάσος Quercus 427.9 15 Επιφάνεια* 37 FH-55 Βέρμιο Β.-Α. της Αγίας Φωτεινής Δάσος Quercus 429.1 127 Επιφάνεια* 38 FH-56 Βέρμιο Β.-Α. της Αγίας Φωτεινής Δάσος Quercus 429.7 22 * 39 FH-59 Βέρμιο Β.-Α. της Αγίας Φωτεινής Δάσος Quercus 430.3 62 Επιφάνεια* 40 FH-60 Βέρμιο Άνω Γραμματικό προς Αγία Φωτεινή Χορτολιβαδική έκταση 437.1 227 Επιφάνεια* 41 FH-62 Βέρμιο Άνω Γραμματικό προς Αγία Φωτεινή Δάσος Fagus 436.9 181 * 42 FH-63 Βέρμιο Άνω Γραμματικό προς Αγία Φωτεινή Δάσος Fagus 436.8 194 Επιφάνεια* 43 FH-64 Βέρμιο Ν. του Κάτω Γραμματικού Δάσος Quercus 442.3 4 Επιφάνεια*

Σελίδα 16 από 58 ` Αρ. Σημείο GPS Τμήμα Περιοχή Τύπος βλάστησης Χ.Θ. της όδευσης Απόσταση από όδευση αγωγού (μ) Λοιπές παρατηρήσεις 44 FH-66 Βέρμιο Ν.-Δ. του Άνω Γραμματικού Χορτολιβαδική έκταση 442 82 Επιφάνεια* 45 FH-67 Βέρμιο Άνω Γραμματικό προς Αγία Φωτεινή Δάσος Fagus 436.4 236 Επιφάνεια* 46 FH-68 Βέρμιο Άνω Γραμματικό προς Αγία Φωτεινή Βλάστηση με πεύκα (Pinus) 435.9 Εκτός ζώνης * 47 FH-69 Βέρμιο Άνω Γραμματικό προς Αγία Φωτεινή Δάσος Fagus 435.9 Εκτός ζώνης * 48 FH-70 Βέρμιο Άνω Γραμματικό προς Αγία Φωτεινή Δάσος Fagus 435.9 73 Επιφάνεια* 49 FH-72 Βέρμιο Αγία Φωτεινή έως Πολλά Νερά Δάσος Quercus 425.7 119 * 50 FH-74 Βέρμιο Ν.-Δ. των Πολλών Νερών Δάσος Quercus 425.5 Εκτός ζώνης Επιφάνεια 51 FH-75 Βέρμιο Β. του Άνω Γραμματικού Δάσος Fagus 438.7 1 * 52 FH-76 Βέρμιο Ν.-Α. του Άνω Γραμματικού Χορτολιβαδική έκταση 438 73 Επιφάνεια 53 FH-77 Βέρμιο Ν.-Α. του Άνω Γραμματικού Χορτολιβαδική έκταση 437.9 103 * 54 FH-81 Βέρμιο Διέλευση ποταμού Γραμματικού Παρόχθια 443.8 178 * 55 FH-82 Βέρμιο Διέλευση ποταμού Γραμματικού Παρόχθια 444 4 * 56 FH-87 Κλεισούρα Β.-Α. του Βαρικού Χορτολιβαδική έκταση 487.7 23 Επιφάνεια 57 FH-88 Κλεισούρα Β.-Α. του Βαρικού Χορτολιβαδική έκταση 487.3 21 Επιφάνεια 58 FH-91 Κλεισούρα Β. του Βαρικού Δάσος Quercus 490 243 Επιφάνεια 59 FH-93 Κλεισούρα Βαρικό προς Κλεισούρα Δάσος Quercus 491.3 Εκτός ζώνης Επιφάνεια 60 FH-96 Κλεισούρα Β. της Κλεισούρας Χορτολιβαδική έκταση 492.4 232 Επιφάνεια* 61 FH-98 Κλεισούρα Β. της Κλεισούρας Βλάστηση με πεύκα (Pinus) 492.4 91 Επιφάνεια* 62 FH-99 Κλεισούρα Β. της Κλεισούρας Βλάστηση με πεύκα (Pinus) 492.5 237 * 63 FH-102 Κλεισούρα Β.-Δ. της Κλεισούρας Παρόχθια 494.8 89 * 64 FH-103 Κλεισούρα Β.-Δ. της Κλεισούρας Παρόχθια 494.7 32 * 65 FH-106 Κλεισούρα Β.-Δ. της Κλεισούρας Δάσος Quercus 494.4 81 Επιφάνεια 66 FH-108 Κλεισούρα Β.-Δ. της Κλεισούρας Δάσος Quercus 494.5 158 Επιφάνεια 67 FH-109 Κλεισούρα Β.-Δ. της Κλεισούρας Δάσος Quercus 494.5 180 Επιφάνεια 68 FH-110 Κλεισούρα Β.-Δ. της Κλεισούρας Δάσος Quercus 494.4 193 Επιφάνεια*

Σελίδα 17 από 58 ` Αρ. Σημείο GPS Τμήμα Περιοχή Τύπος βλάστησης Χ.Θ. της όδευσης Απόσταση από όδευση αγωγού (μ) Λοιπές παρατηρήσεις 69 FH-111 Κλεισούρα Β.-Δ. της Κλεισούρας Δάσος Fagus 493.7 181 Επιφάνεια* 70 FH-113 Κλεισούρα Β. της Κλεισούρας Χορτολιβαδική έκταση 492.7 Εκτός ζώνης Επιφάνεια* 71 FH-114 Κλεισούρα Β. της Κλεισούρας Χορτολιβαδική έκταση 492.8 127 Επιφάνεια* 72 FH-117 Κλεισούρα Β.-Δ. της Κλεισούρας Χορτολιβαδική έκταση 493.6 156 Επιφάνεια* 73 FH-118 Κλεισούρα Β.-Δ. της Κλεισούρας Δάσος Fagus 493.8 33 Επιφάνεια* 74 FH-125 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Ποταμός Αλιάκμονας Παρόχθια 521.3 44 * 75 FH-126 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Ποταμός Αλιάκμονας Παρόχθια 528.1 202 * 76 FH-131 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Ποταμός Αλιάκμονας Παρόχθια 532.3 66 * 77 FH-133 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Σύνορα Μεικτό δάσος Quercus/Pinus Out of buffer Εκτός ζώνης Επιφάνεια 78 FH-135 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Σύνορα Μεικτό δάσος Quercus/Pinus Out of buffer Εκτός ζώνης Επιφάνεια 79 FH-136 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Σύνορα Μεικτό δάσος Quercus/Pinus Out of buffer Εκτός ζώνης Επιφάνεια* 80 FH-137 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Κοντά στην Αγία Κυριακή Χορτολιβαδική έκταση Out of buffer Εκτός ζώνης Επιφάνεια 81 FH-138 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Κοντά στην Αγία Κυριακή Χορτολιβαδική έκταση Out of buffer Εκτός ζώνης Επιφάνεια 82 FH-141 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Σύνορα Θαμνώδης έκταση Out of buffer Εκτός ζώνης Επιφάνεια* 83 FH-143 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Σύνορα Δάσος Quercus 542.8 241 Επιφάνεια* 84 FH-145 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Σύνορα Αγροτική έκταση 542.9 32 * 85 FH-146 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Σύνορα Αγροτική έκταση 542.9 84 * 86 FH-152 Κοιλάδα Εορδαίας Ανατολικών προς Φούφας Χορτολιβαδική έκταση Out of buffer Εκτός ζώνης * 87 FH-153 Κοιλάδα Εορδαίας Ανατολικών προς Φούφας Χορτολιβαδική έκταση Out of buffer Εκτός ζώνης Επιφάνεια* 88 FH-155 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Σύνορα Θαμνώδης έκταση Out of buffer Εκτός ζώνης * 89 FH-156 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Σύνορα Χορτολιβαδική έκταση Out of buffer Εκτός ζώνης Επιφάνεια 90 FH-158 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Σύνορα Χορτολιβαδική έκταση Out of buffer Εκτός ζώνης Επιφάνεια 91 FH-160 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Ποταμός Αλιάκμονας Παρόχθια 521.4 21 * 92 FH-177 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Β. της Οινόης Θαμνώδης έκταση 537.8 24 * 93 FH-180 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Σύνορα Δάσος Quercus 538.9 56 *

Σελίδα 18 από 58 ` Αρ. Σημείο GPS Τμήμα Περιοχή Τύπος βλάστησης Χ.Θ. της όδευσης Απόσταση από όδευση αγωγού (μ) Λοιπές παρατηρήσεις 94 FH-183 Καστοριά μέχρι τα σύνορα Β. της Οινόης Θαμνώδης έκταση 536.3 13 * 95 FH-195 Βέρμιο Β. του Άνω Γραμματικού Δάσος Fagus 436.7 32 * 96 FH-198 Βέρμιο Β. του Άνω Γραμματικού Χορτολιβαδική έκταση 438.8 219 * 97 FH-199 Βέρμιο Β. του Άνω Γραμματικού Χορτολιβαδική έκταση 439.9 134 * 98 FH-201 Βέρμιο Β.-Δ. του Πυργίου Χορτολιβαδική έκταση 451.5 74 * 99 FH-203 Κοιλάδα Εορδαίας Δ. της Πτολεμαΐδας Χορτολιβαδική έκταση 477.6 44 * 100 FH-204 Κοιλάδα Εορδαίας Δ. της Πτολεμαΐδας Χορτολιβαδική έκταση 477.5 23 * Πηγή: Μελέτη πεδίου ERM (Ιούνιος 2011)

Σελίδα 19 από 58 2.2 Αναγνώριση οικοτόπων Για την αναγνώριση των οικοτόπων χρησιμοποιήθηκαν τα βασικά εγχειρίδια για την αναγνώριση των Ευρωπαϊκών οικοτόπων στην Ελλάδα (Ντάφης κ.α. 2001; EC, 2007). Η χαρτογράφηση των οικοτόπων εντός του διαδρόμου των 500 μέτρων βασίστηκε στους δασικούς χάρτες, κλίμακας 1:200.000, των Ελληνικών δασικών αρχών. Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε ήταν κατάλληλη ώστε τα πολύγωνα των τύπων βλάστησης στους δασικούς χάρτες να αντιστοιχιστούν με τους Ευρωπαϊκούς και Ελληνικούς οικοτόπους σύμφωνα με τον Ντάφης κ.α., (2001) και την ΕΕ (2007). Η μελέτη πεδίου εξυπηρέτησε την επαλήθευση των αναγνωρισμένων οικοτόπων. Τέλος, το μέγεθος και η θέση κάθε πολυγώνου διορθώθηκε σύμφωνα με τα ευρήματα πεδίου και τις δορυφορικές εικόνες και τις αεροφωτογραφίες. Οι τύποι οικοτόπων σε μη προσβάσιμες περιοχές κατά μήκος της όδευσης αναγνωρίστηκαν, όπου ήταν εφικτό, με βάση τις παρακείμενες προσβάσιμες περιοχές με τον ίδιο τύπο βλάστησης. 2.3 Περιορισμοί Αβεβαιότητα Αποκλίσεις Για την αξιολόγηση της αφθονίας των προστατευόμενων ομάδων κατά μήκος της όδευσης, η εφαρμοζόμενη μέθοδος απαιτεί τη διαστρωμάτωση. Η βάση της διαστρωμάτωσης επιλέχθηκε αυθαίρετα σύμφωνα με τους Δασικούς Χάρτες 3 και τον τύπο δάσους/βλάστησης: τα δάση οξιάς έχουν θεωρηθεί ως ένας διαφορετικός οικότοπος από ότι τα δάση βελανιδιάς ή/και τους λειμώνες, ενώ έχουν αντίστοιχα διαχωριστεί σε στρώσεις. Παρόλα αυτά, αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι στρώσεις δασών οξιάς είναι οι ίδιες, ούτε ότι δεν υπάρχουν μικτοί τύποι οικοτόπων σε κάθε στρώση. Ως αποτέλεσμα, μία σειρά στρώσεων που αναφέρονται στον ίδιο τύπο οικοτόπου θα πρέπει να θεωρείται περισσότερο ως μία βιογεωγραφική μονάδα, η οποία μοιράζεται κάποιο οικότοπο και κάποιους λιγότερα καλά καθορισμένους τύπους βλάστησης. Η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε παρέχει δεδομένα σχετικά με την αφθονία συγκεκριμένων προστατευόμενων ειδών χλωρίδας εντός της περιοχής του Έργου, αλλά δεν παρέχει πληροφορίες σχετικά με τον πλούτο των ειδών στην περιοχή, ούτε περιλαμβάνει πληροφορίες 3 Για παράδειγμα, η υψομετρική ζώνη ή ο δυτικό - ανατολικός προσανατολισμός θα μπορούσαν να είχαν παρέχει έναν εναλλακτικό τρόπο διαστρωμάτωσης της περιοχής.

Σελίδα 20 από 58 σχετικά με τις ομάδες που δεν είχαν καταγραφεί κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης εργασίας πεδίου, αλλά οι οποίες είναι γνωστό ότι υπάρχουν σε αρκετές από τις συγκεκριμένες τοποθεσίες. Τα είδη που ανθίζουν το φθινόπωρο και στις αρχές της άνοιξης, όπως τα είδη Crocus, Colchicum και Viola, δεν έχουν ληφθεί υπόψη εξαιτίας των δυσκολιών στην αναγνώριση και των εποχιακών περιορισμών. Επιπλέον, τα είδη ορχιδέας που ανθίζουν νωρίς, παρόλο ότι έχουν καταγραφεί στο πεδίο, δεν έχουν αναγνωριστεί σε επίπεδο γένους ή είδους, λόγω απουσίας διαγνωστικών χαρακτήρων κατά τη στιγμή της μελέτης πεδίου. Τα εξαιρετικά σπάνια είδη, όπως τα στενοενδημικά, χρειάζονται ειδικές στατιστικές μεθόδους για την αξιολόγηση του εύρους και της αφθονίας τους, ενώ βρίσκονται εκτός του πεδίου της συγκεκριμένης μελέτης. Εντός της περιοχής του Έργου, δεν έχει γίνει δειγματοληψία σε περίπου 23% των δασών οξιάς, 36,3% των δασών βελανιδιάς και 36% των οικοτόπων σε λειμώνες (βλέπε Πίνακας 2-3 έως Πίνακας 2-5), κυρίως εξαιτίας της αδυναμίας πρόσβασης. Επομένως, οι πληροφορίες σχετικά με τα είδη και τους οικοτόπους που βρίσκονται εκεί βασίζονται σε περιστασιακές παρατηρήσεις και στη βιβλιογραφία.

Σελίδα 21 από 58 3 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Πληθυσμοί ταξινομικών ομάδων χλωρίδας με ενδιαφέρον διατήρησης εντός της περιοχής μελέτης Συνολικά, εντός του διαδρόμου των 500 μέτρων, καταγράφηκαν 36 ταξινομικές ομάδες φυτών με υψηλό ενδιαφέρον διατήρησης. Αυτές οι ταξινομικές ομάδες μπορούν να χωριστούν σε 3 βασικές κατηγορίες: προστατευόμενες, Ελληνικές ενδημικές, Βαλκανικές ενδημικές και σπάνιες ταξινομικές ομάδες (είδη και υποείδη). Έχει καταγραφεί μόνο ένα είδος που περιλαμβάνεται στο Παράρτημα II της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, το Himantoglossum caprinum, το οποίο προστατεύεται επίσης από την Ελληνική Νομοθεσία, ειδικότερα στην περιοχή του όρους Βέρμιο. 3.1.1 Προστατευόμενες ταξινομικές ομάδες Συνολικά 20 από τις ταξινομικές ομάδες που καταγράφηκαν κατά μήκος της όδευσης προστατεύονται από την Ελληνική Νομοθεσία (Προεδρικό Διάταγμα 67/81). Αυτές είναι: Anacamptis coriophora, A. morio, A. papilionacea, A. pyramidalis, Atropa bella-dona, Cephalanthera longifolia, C. rubra, Dactylorhiza saccifera, Epipactis sp., Himantoglossum caprinum, Limodorum abortivum, Neottia nidus-avis, Ophrys apifera (Σχήμα 3-1), O. scolopax υποείδος cornuta, O. sphegodes υποείδος epirotica, Orchis mascula, Platanthera chlorantha, Platanus orientalis, Scutellaria rupestris υποείδος. adenotricha και Spiranthes spiralis.

Σελίδα 22 από 58 Σχήμα 3-1 Φωτογραφία του προστατευόμενου είδους Οφρύς η Μελισσοφόρος (Ophrys apifera), Όρος Βέρμιο, FH-32 Πηγή: Μελέτη πεδίου ERM (Ιούνιος 2011) Η συλλογή, μεταφύτευση, αφαίρεση ριζών, κοπή και μεταφορά των προστατευόμενων ειδών απαγορεύεται σύμφωνα με το Π.Δ. 67/81 και το ΦΕΚ 43/Α/1981. Η πλειονότητα των προστατευόμενων ταξινομικών ομάδων που εντοπίστηκαν (18 από τα 20) είναι ορχιδέες και καταγράφηκαν κυρίως στο όρος Βέρμιο. Από αυτά, τα είδη Anacamptis pyramidalis, Epipactis sp., Neottia nidus-avis, Cephalanthera rubra και Platanthera chlorantha ήταν τα πιο κοινά και σε μεγαλύτερη αφθονία στην περιοχή μελέτης. Οι περισσότερες από τις ορχιδέες που καταγράφηκαν έχουν σχετικά μεγάλη κατανομή και μόνο το είδος Ophrys sphegodes spp. epirotica, έχει περιορισμένη κατανομή που επεκτείνεται από την ΒΔ Ελλάδα προς την Αλβανία (Διεθνής Λίστα Ελέγχου Επιλεγμένων Οικογενειών Φυτών, 2011). Τα είδη Scutellaria rupestris spp. adenotricha, και Platanus orientalis, καταγράφηκαν στο όρος Βέρμιο και έχουν επίσης περιορισμένη γενική κατανομή. Το πρώτο εμφανίστηκε στην Ελλάδα και Αλβανία, ενώ το δεύτερο στη Βαλκανική χερσόνησο και την Ανατολία.

Σελίδα 23 από 58 ` 3.1.2 Doc. Ελληνικές Ενδημικές Ταξινομικές Ομάδες Ένα Ελληνικό ενδημικό taxon καταγράφηκε κατά μήκος της όδευσης, το υποείδος Veronica chamaedrys spp. chamaedryoides. Αυτό το υποείδος εμφανίζεται σε ανοιχτά δάση Pinus και θαμνώδεις εκτάσεις, βραχώδεις λειμώνες και βοσκότοπους, καθώς και σε βραχώδεις πλαγιές με υψόμετρο έως 1900 μέτρα σε ολόκληρη την Ελλάδα (Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα, Πίνδος, Κεντρική και Δυτική Μακεδονία) (Strid & Tan 1991). Σχήμα 3-2 Η Ελληνική ενδημική Veronica chamaedrys spp. chamaedryoides, Όρος Βέρμιο, FH198 Πηγή: Μελέτη πεδίου ERM (Μάιος 2012) 3.1.3 Βαλκανικές Ενδημικές Ταξινομικές Ομάδες Οι Βαλκανικές ενδημικές ταξινομικές ομάδες αποτελούν ένα βασικό στοιχείο της χλωρίδας στη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία, εφόσον η περιοχή συγκεντρώνει το 60% του συνόλου των Βαλκανικών ενδημικών που συναντώνται στην Ελλάδα (Strid, 1986). Συνολικά, κατά μήκος της όδευσης, εντοπίστηκαν 16 Βαλκανικά ενδημικά taxa: Achillea holosericea, Anthyllis vulneraria

Σελίδα 24 από 58 υποείδος bulgarica, Centaurea napulifera υποείδος napulifera, Dianthus stenopetalus, Galium oreophilum, Linaria peloponnesiaca, Linum hologynum, Paronychia macedonica, Phlomis samia, Polygala supina spp. rhodopea, Scabiosa tenuis (Σχήμα 3-4), Silene atropurpurea, Stachys iva, S. plumosa, Scutellaria rupestris spp. adenotricha and Ophrys sphegodes spp. epirotica. Τα τελευταία δύο είδη προστατεύονται επίσης από την Ελληνική Νομοθεσία. Τα περισσότερα Βαλκανικά ενδημικά (10 από τις 15) έχουν περιορισμένη κατανομή που εμφανίζονται στη Βόρεια και Κεντρική Ελλάδα, ενώ επεκτείνονται ελαφρώς στις γειτονικές περιοχές της Αλβανίας, της πρώην Γιουγκοσλαβίας ή της Βουλγαρίας. Αυτές είναι: Galium oreophilum, Linaria peloponnesiaca, Paronychia macedonica, Phlomis samia, Polygala supina spp. rhodopea, Scabiosa tenuis, Stachys iva, S. plumosa, Scutellaria rupestris υποείδος adenotrica και Ophrys sphegodes spp. epirotica. Σχήμα 3-3 Η Βαλκανική ενδημική Scabiosa tenuis, Όρος Βέρμιο, FH-46 Πηγή: Μελέτη πεδίου ERM (Ιούνιος 2011)

Σελίδα 25 από 58 3.1.4 Σπάνιες ταξινομικές ομάδες Η Paeonia peregrina (Σχήμα 3-5), ένα σπάνιο είδος στην Ελλάδα (Strid & Tan, 1997), καταγράφηκε στις ΒΑ πλαγιές του όρους Βέρμιο σε μεικτά φυλλοβόλα δάση με Quercus frainetto, Quercus spp., Fraxinus ornus, Paliurus spina-christi, Phillyrea latifolia κλπ. Σχήμα 3-4 Paeonia peregrina, Όρος Βέρμιο, FH-47 (σπάνια στην Ελλάδα) Πηγή: Μελέτη πεδίου ERM (Ιούνιος 2011) Ανάμεσα στις 36 ταξινομικές ομάδες με υψηλό ενδιαφέρον διατήρησης που καταγράφηκαν κατά μήκος της όδευσης, οι 17 περιλαμβάνονται επίσης στον κατάλογο «Άλλα σημαντικά είδη φυτών» του δικτύου Natura 2000 στην Ελλάδα (Κοκκίνη κ.α., 1996): (α) 1 προστατευόμενο Βαλκανικό ενδημικό, Scutellaria rupestris spp. adenotricha, (β) 7 προστατευόμενα, Anacamptis pyramidalis, Atropa bella-donna, Cephalanthera longifolia, Neottia nidus-avis, Ophrys scolopax spp. cornuta, Orchis mascula και Platanthera chlorantha, 8 Βαλκανικά ενδημικά, Achillea holosericea, Centaurea napulifera υποείδος napulifera, Galium oreophilum, Paronychia macedonica, Scabiosa tenuis, Stachys iva και S. plumosa, (γ) το Ελληνικό ενδημικό Veronica chamaedrys spp. chamaedrys και (δ) το σπάνιο Paeonia peregrina. Γενικά, το όρος Βέρμιο φιλοξενεί την πλειονότητα των καταγεγραμμένων taxa με ενδιαφέρον διατήρησης, συγκεκριμένα 16 προστατευόμενων, 1 Ελληνικού ενδημικού, 8 Βαλκανικών ενδημικών και 1 σπάνιου. Στην κοιλάδα Εορδαίας κάποιες ταξινομικές ομάδες με ενδιαφέρον

Σελίδα 26 από 58 διατήρησης (7 προστατευόμενες και 3 Βαλκανικές ενδημικές) καταγράφηκαν σε ορεινές και υποαλπικές περιοχές κοντά στο χωριό Κλεισούρα. Στην περιοχή των συνόρων καταγράφηκαν λίγα taxa με ενδιαφέρον διατήρησης (4 προστατευόμενα, 3 Βαλκανικάπροστατευόμενα Βαλκανικά ενδημικά). Δύο προστατευόμενα είδη ορχιδέας, τα Cephalanthera rubra και Dactylorhiza saccifera, καταγράφηκαν στη διέλευση του ποταμού Αλιάκμονα κοντά στην Καστοριά. Οι ταξινομικές ομάδες με ενδιαφέρον διατήρησης που εντοπίστηκαν στην περιοχή μελέτης, καθώς και οι καταγεγραμμένοι πληθυσμοί τους στις τοποθεσίες δειγματοληψίας, αναφέρονται στον Πίνακας 3-1. Για κάθε καταγεγραμμένο πληθυσμό, παρέχεται το σημείο με συντεταγμένες, ενώ σε παρένθεση αναφέρονται: (i) ο αριθμός των ατόμων που καταγράφηκαν (θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτό δεν είναι μία εκτίμηση του μεγέθους πληθυσμού, καθώς περισσότερα άτομα μπορεί να βρίσκονται σε κάθε τοποθεσία), και (ii) τη Χ.Θ. και τη μικρότερη απόσταση από τον αγωγό. Λόγω της επαναχάραξης που έγινε μετά τις εργασίες πεδίου, 11 θέσεις, όπου είχε γίνει καταγραφή ταξινομικών ομάδων με ενδιαφέρον διατήρησης, έμειναν τελικά εκτός του τελικού διαδρόμου των 500 μέτρων. Η εκτίμηση του αναμενόμενου εύρους κάθε ταξινομικής ομάδας βασίζεται στα ευρήματα πεδίου και στη βιβλιογραφία (Strid, 1986. Strid & Tan, 1991. 1997). Όλες οι ταξινομικές ομάδες που περιλαμβάνονται στον πίνακα χρειάζονται μελέτη και λήψη ειδικών μέτρων προστασίας κατά τη διάρκεια της περιόδου πριν / μετά την κατασκευή του έργου (βλέπε Ενότητα 4). Πίνακας 3-1 Ταξινομικές ομάδες χλωρίδας με ενδιαφέρον διατήρησης στην περιοχή μελέτης Αρ. Επιστημονική Ονομασία Κοινό όνομα Καταγεγραμμένοι Αναμενόμενο Αιτία για (Όνομα οικογένειας) πληθυσμοί εντός της εύρος εντός ης ενδιαφέρον περιοχής του έργου περιοχής του διατήρησης έργου 1 Achillea holosericea FH-42 (1 ατ., Χ.Θ. 453.8, 199 m) Σπάνιο Βαλκανικό ενδημικό 2 Anacamptis coriophora (Orchidaceae) 3 Anacamptis morio (Orchidaceae) 4 Anacamptis papilionacea (Orchidaceae) Ορχιδέα έντομο FH-5 (1 ατ., Χ.Θ. 438.2, 45 m), FH-29 (27 ατ., Χ.Θ. 431.2, 69 m) Ορχιδέα η νήπια Πλατάνθηρο το δίφυλλο FH-77 (8 ατ., Χ.Θ. 437.9-103 m), FH-96 (1 ατ.,χ.θ. 492.4, 232 m), FH-99 (1 ατ., Χ.Θ. 492.5, 237 m), FH-113 (1 ατ., Χ.Θ. 492.7, Εκτός ζώνης), FH- 117 (11 ατ., Χ.Θ. 493.6, 156 m), FH-203 (Χ.Θ. 477.6, 44 m), FH-204 (Χ.Θ. 477.5, 23 m) FH-113 (1 ατ., Χ.Θ. 492.7, Εκτός ζώνης) Σποραδικό Σποραδικό Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81)

Σελίδα 27 από 58 Αρ. Επιστημονική Ονομασία (Όνομα οικογένειας) 5 Anacamptis pyramidalis (Orchidaceae) 6 Anthyllis vulneraria subsp. bulgarica (Leguminosae) 7 Atropa bella-dona (Solanaceae) 8 Centaurea napulifera subsp. napulifera (Compositae) 9 Cephalanthera longifolia (Orchidaceae) 10 Cephalanthera rubra (Orchidaceae) 11 Dactylorhiza saccifera (Orchidaceae) 12 Dianthus stenopetalus (Caryophyllaceae) Κοινό όνομα Ανακαμπτίς η Πυραμιδοειδής Καταγεγραμμένοι πληθυσμοί εντός της περιοχής του έργου FH-10 (2 ατ., Χ.Θ. 433.5, 181 m), FH-12 (4 ατ., Χ.Θ. 434.4, Εκτός ζώνης), FH-28 (1 ατ., Χ.Θ. 431.2, 95 m), FH-29 (87 ατ., Χ.Θ. 431.2, 69 m), FH-32 (9 ατ., Χ.Θ. 447.9, 20 m), FH- 40 (2 ατ., Χ.Θ. 450.2, 8 m), FH-45 (56 ατ., Χ.Θ. 453.8, 78 m), FH-55 (3 ατ., Χ.Θ. 429.1, 127 m) Κοκκωνόχορτο FH-35 (1 ατ., Χ.Θ. 445.5, 5 m), FH-36 (1 ατ., Χ.Θ. 445.3, 158 m), FH-42 (1 ατ., Χ.Θ. 453.8, 199 m), FH-64 (1 ατ., Χ.Θ. 442.3, 4 m), FH-66 (1 ατ., Χ.Θ. 442, 82 m), FH-117 (1 ατ., Χ.Θ. 493.6, 156 m), FH-201 (Χ.Θ. 451.5, 74 m) Μπελαντόνα FH-68 (1 ατ., Χ.Θ. 435.9, 371 m) Κενταύριον ο κυανός Κεφαλάνθηρο το σπαθόφυλλο Κεφαλάνθηρο το ερυθρό FH-7 (8 ατ., Χ.Θ. 438.7-139 m), FH-8 (5 ατ., Χ.Θ. 438.8, 34 m), FH-9 (4 ατ., Χ.Θ. 433.5, 16 m), FH-10 (6 ατ., Χ.Θ. 433.5, 181 m), FH-11 (3 ατ., Χ.Θ. 434.5, Εκτός ζώνης), FH-14 (1 ατ., Χ.Θ. 435.2, Εκτός ζώνης), FH-19 (3 ατ., Χ.Θ. 443, 62 m), FH-20 (4 ατ., Χ.Θ. 442.8, 93 m), FH-38 (4 ατ., Χ.Θ. 445, 138 m), FH-64 (4 ατ., Χ.Θ. 442.3, 4 m), FH- 75 (4 ατ., Χ.Θ. 438.7-1 m), FH-195 (Χ.Θ. 436.7, 32 m), FH-199 (Χ.Θ. 439.9, 134 m) FH-47 (2 ατ., Χ.Θ. 427.4, 1 m), FH-59 (1 ατ., Χ.Θ. 430.3, 61 m) FH-13 (6 ατ., Χ.Θ. 435.6, 234 m), FH-62 (1 ατ., Χ.Θ. 436.9, 181 m), FH-63 (4 ατ., Χ.Θ. 436.8, 194 m), FH-67 (18 ατ., Χ.Θ. 436.4, 236 m), FH-125 (1 ατ., Χ.Θ. 521.3, 44 m) FH-160 (1 ατ., Χ.Θ. 521.4, 21 m), FH-131 (1 ατ., Χ.Θ. 532.3, 66 m) Γαρύφαλλο FH-113 (1 ατ., Χ.Θ. 492.7, Εκτός ζώνης), FH-114 (1 ατ., Χ.Θ. 492.8, 127 m), FH-143 (1 ατ., Χ.Θ. 542.8, 241 m) Αναμενόμενο εύρος εντός ης περιοχής του έργου Σποραδικό Σποραδικό Σποραδικό Σποραδικό Σποραδικό Σποραδικό Σποραδικό Αιτία για ενδιαφέρον διατήρησης Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Βαλκανικό ενδημικό Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Βαλκανικό ενδημικό Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Βαλκανικό ενδημικό

Σελίδα 28 από 58 Αρ. Επιστημονική Ονομασία (Όνομα οικογένειας) 13 Epipactis sp. (Orchidaceae) 14 Galium oreophilum (Rubiaceae) 15 Himanέωςglossum caprinum (Orchidaceae) 16 Limodorum abortivum (Orchidaceae) 17 Linaria peloponnesiaca (Scrophulariaceae) 18 Linum hologynum (Linaceae) 19 Neottia nidus-avis (Orchidaceae) 20 Ophrys apifera (Orchidaceae) 21 Ophrys scolopax υποείδος cornuta (Orchidaceae) 22 Ophrys sphegodes υποείδος epirotica (Orchidaceae) 23 Orchis mascula (Orchidaceae) 24 Paeonia peregrina (Paeoniaceae) 25 Paronychia macedonica (Caryophyllaceae) 26 Phlomis samia (Labiatae) Κοινό όνομα Ιμαντόγλωσσο το αίγειο Λιμόδωρο το εκτρωτικό Καταγεγραμμένοι πληθυσμοί εντός της περιοχής του έργου FH-7 (3 ατ., Χ.Θ. 438.7-139 m), FH-62 (1 ατ., Χ.Θ. 436.9, 181 m), FH-63 (10 ατ., Χ.Θ. 436.8, 194 m), FH-67 (33 ατ., Χ.Θ. 436.4, 236 m), FH-111 (15 ατ., Χ.Θ. 493.7, 181 m), FH-118 (2 ατ., Χ.Θ. 493.8, 33 m) FH-22 (1 ατ., Χ.Θ. 442.3, 161 m) FH-72 (56 ατ., Χ.Θ. 425.7, 88 m), FH-145 (1 ατ., Χ.Θ. 542.9, 33 m) FH-98 (1 ατ., Χ.Θ. 492.4, 91 m) FH-145 (1 ατ., Χ.Θ. 542.9, 32 m), FH-146 (1 ατ., Χ.Θ. 542.9, 84 m) FH-113 (1 ατ., Χ.Θ. 492.7, Εκτός ζώνης) Νεοτία η φωλέα FH-12 (2 ατ., Χ.Θ. 434.4, Εκτός ζώνης), FH-13 (11 ατ., Χ.Θ. 435.6, 234 m), FH-63 (1 ατ., Χ.Θ. 436.8, 194 m), FH- 67 (4 ατ., Χ.Θ. 436.4, 236 m), FH-111 (1 ατ., Χ.Θ. 493.7, 181 m), FH-118 (1 ατ., Χ.Θ. 493.8, 33 m) Οφρύς η μελισσοφόρος Κερασφόρος ορχιδέα Οφρύς η σφηκόμορφη Όρχις ο αρσενικός FH-29 (1 ατ., Χ.Θ. 431.2, 69 m), FH-32 (12 ατ., Χ.Θ. 447.9, 20 m), FH-43 (1 ατ., Χ.Θ. 453.8, 186 m), FH-82 (2 ατ.,χ.θ. 444, 4 m) FH-48 (2 ατ., Χ.Θ. 427, 26 m), FH-49 (8 ατ., Χ.Θ. 427, 18 m), FH-52 (8 ατ., Χ.Θ. 427.9, 15 m), FH-126 (5 ατ., Χ.Θ. 528.1, 202 m), FH-141 (1 ατ., Εκτός ζώνης) FH-37 (1 ατ., Χ.Θ. 445.3, 31 m), FH-38 (4 ατ., Χ.Θ. 445, 138 m), FH-146 (1 ατ., Χ.Θ. 542.9, 84 m) FH-8 (26 ατ., Χ.Θ. 438.8, 34 m) FH-47 (37 ατ., Χ.Θ. 427.4, 1 m), FH-49 (1 ατ., Χ.Θ. 427, 18 m), FH-55 (7 ατ., Χ.Θ. 429.1, 127 m) Αναμενόμενο εύρος εντός ης περιοχής του έργου Σποραδικό Σποραδικό Σπάνιο Σποραδικό Σποραδικό Σποραδικό Σποραδικό Σποραδικό Αιτία για ενδιαφέρον διατήρησης Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Βαλκανικό ενδημικό Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Βαλκανικό ενδημικό Βαλκανικό ενδημικό Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Βαλκανικό ενδημικό, Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Σπάνιο FH-66 (1 ατ., Χ.Θ. 442, 82 m) Βαλκανικό ενδημικό FH-47 (1 ατ., Χ.Θ. 427.4, 1 Βαλκανικό m), FH-50 (1 ατ., Χ.Θ. 427, 45 ενδημικό m)

Σελίδα 29 από 58 Αρ. Επιστημονική Ονομασία (Όνομα οικογένειας) 27 Platanthera chlorantha (Orchidaceae) 28 Platanus orientalis (Platanaceae) 29 Polygala supina υποείδος rhodopea (Polygalaceae) 30 Scabiosa tenuis (Dipsacaceae) 31 Scutellaria rupestris υποείδος adenotricha (Labiatae) Κοινό όνομα Πλατάνθηρο το χλωρανθές Πλάτανος ανατολικός Καταγεγραμμένοι πληθυσμοί εντός της περιοχής του έργου FH-7 (1 ατ., Χ.Θ. 438.7,139 m), FH-10 (2 ατ., Χ.Θ. 433.5, 181 m), FH-12 (1 ατ., Χ.Θ. 434.4, Εκτός ζώνης), FH-13 (12 ατ., Χ.Θ. 435.6, 234 m), FH-14 (6 ατ., Χ.Θ. 435.2, Εκτός ζώνης), FH-69 (6 ατ., Χ.Θ. 435.9, Εκτός ζώνης), FH- 98 (2 ατ., Χ.Θ. 492.4, 91 m), FH-99 (3 ατ., Χ.Θ. 492.5, 237 m), FH-102 (1 ατ., Χ.Θ. 494.8, 89 m) FH-31 (1 ατ., Χ.Θ. 448.3, 82 m), FH-81 (1 ατ., Χ.Θ. 443.8, 178 m), FH-82 (1 ατ., Χ.Θ. 444, 4 m) FH-36 (1 ατ., Χ.Θ. 445.3, 158 m), FH-201 (Χ.Θ. 451.5, 74 m) FH-46 (1 ατ., Χ.Θ. 427.8, 34 m) FH-44 (1 ατ., Χ.Θ. 453.8, 183 m) Αναμενόμενο εύρος εντός ης περιοχής του έργου Σποραδικό Σποραδικό Αιτία για ενδιαφέρον διατήρησης Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) Βαλκανικό ενδημικό Βαλκανικό ενδημικό Σπάνιο Βαλκανικό ενδημικό, Προστατευόμε νο (ΠΔ67/81) 32 Silene fabarioides FH-195 (Χ.Θ. 436.7, 32 m) Βαλκανικό ενδημικό 33 Spiranthes spiralis Σπειρανθές FH-177 (Χ.Θ. 537.8, 24 m), Προστατευόμε (Orchidaceae) σπειροειδές FH-180 (Χ.Θ. 538.9, 56 m), νο (ΠΔ67/81) 34 Stachys iva (Labiatae) 35 Stachys plumosa (Labiatae) 36 Veronica chamaedrys υποείδος chamaedryoides - Platanthera sp. (Orchidaceae) - Μη αναγνωρισμένη Orchidaceae Πηγή: ERM Μελέτη πεδίου(ιούνιος 2011 και Μάιος 2012) FH-183 (Χ.Θ. 536.3, 13 m) FH-44 (17 ατ., Χ.Θ. 453.8, Βαλκανικό 183 m) ενδημικό FH-9 (1 ατ., Χ.Θ. 433.5, 16 m) Βαλκανικό ενδημικό Βερονίκη FH-198 (Χ.Θ. 438.8, 219 m) Ελληνικό ενδημικό FH-70 (10 ατ., Χ.Θ. 435.9, Προστατευόμε 73m) νο (ΠΔ67/81) FH-56 (1 ατ., Χ.Θ. 429.7, 22 Προστατευόμε m), FH-96 (2 ατ., Χ.Θ. 492.4, νο (ΠΔ67/81) 232 m), FH-102 (1 ατ., Χ.Θ. 494.8, 89 m), FH-103 (1 ατ., Χ.Θ. 494.7, 32 m), FH-109 (7 ατ., Χ.Θ. 494.5, 180 m), FH- 110 (1 ατ., Χ.Θ. 494.4, 193 m), FH-113 (1 ατ., Χ.Θ. 492.7, Εκτός ζώνης), FH-114 (1 ατ., Χ.Θ. 492.8, 127 m), FH-117 (1 ατ., Χ.Θ. 493.6, 169 m), FH- 152 (8 ατ., Εκτός ζώνης), FH- 153 (40 ατ., Εκτός ζώνης)

Σελίδα 30 από 58 3.1.5 Αφθονία ταξινομικών ομάδων χλωρίδας με ενδιαφέρον διατήρησης ανά τύπο βλάστησης εντός της περιοχής μελέτης Οι ταξινομικές ομάδες με ενδιαφέρον διατήρησης δεν είναι ισοκατανεμημένες ανάμεσα στους διαφορετικούς τύπους βλάστησης. ΓΙα παράδειγμα, τα προστατευόμενα είδη ορχιδέων Epipactis sp., Neottia nidus-avis, Cephalanthera rubra και Platanthera chlorantha καταγράφηκαν αποκλειστικά σε δάση οξιάς, σχηματίζοντας συχνά μεγάλους πληθυσμούς. Όλες οι υπόλοιπες ταξινομικές ομάδες καταγράφηκαν σε δάση βελανιδιάς, χορτολιβαδικές και θαμνώδεις εκτάσεις. Σε αυτούς τους τύπους βλάστησης, οι ορχιδέες (εκτός από την Ophrys spp.), βρίσκονταν συνήθως σε τοπική αφθονία, όπως στην περίπτωση των χορτολιβαδικών εκτάσεων κοντά στο χωριό Κλεισούρα. Tα taxa Ophrys, η Paeonia peregrina και τα Βαλκανικά ενδημικά είδη εμφανίστηκαν συχνότερα σε απομονωμένες συστάδες με λίγα άτομα. Η αφθονία των ταξινομικών ομάδων με ενδιαφέρον διατήρησης ανάμεσα στους διαφορετικούς τύπους βλάστησης παρουσιάζεται από το Σχήμα 3-5 έως το Σχήμα 3-7.