ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΙΚΡΩΝ Υ ΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΠΡΟΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΜΥΗΣ ΜΑΚΡΟΧΩΡΙ ΙΙ ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΙΚΡΩΝ Υ ΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΠΡΟΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΜΥΗΣ ΜΑΚΡΟΧΩΡΙ ΙΙ ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΘΗΝΑ 2016

Ονοµασία: ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΜΙΚΡΟΥ Υ ΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΜΑΚΡΟΧΩΡΙ ΙΙ Φορέας υλοποίησης του έργου: ΕΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ Α.Ε. ιεύθυνση: Καποδιστρίου 3, Αγία Παρασκευή Επικοινωνία: Τηλ.: (211) 211 80 00 1. Θεσµικό πλαίσιο για την εκπόνηση της µελέτης Το βασικό θεσµικό πλαίσιο, το οποίο καθορίζει τόσο την αναγκαιότητα όσο και τις προδιαγραφές της συγκεκριµένης µελέτης, είναι το ακόλουθο: - Απόφαση Αριθµ. Οικ. 104247/ΕΥΠΕ/ΥΠΕΧΩ Ε (ΦΕΚ 663/26.05.2006) ιαδικασία Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης & Αξιολόγησης (ΠΠΕΑ) και Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΕΠΟ) έργων Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) σύµφωνα µε το άρθρο 4 του Ν. 1650/1986, όπως αντικαταστάθηκε µε το άρθρο 2 του Ν.3010/2002. - Απόφαση Αριθµ. Οικ. 104248/ΕΥΠΕ/ΥΠΕΧΩ Ε (ΦΕΚ 663/26.05.2006) Περιεχόµενο, δικαιολογητικά και λοιπά στοιχεία των Προµελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΠΠΕ), των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), καθώς και συναφών µελετών περιβάλλοντος, έργων Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). - Ν. 1650/1986 (ΦΕΚ 160/Α/16.10.1986) Για την προστασία του περιβάλλοντος. - Ν. 3010/2002 (ΦΕΚ 91/Α/25.04.2002) Εναρµόνιση του Ν.1650/86 µε τις Οδηγίες 97/11/ΕΕ και 96/61/ΕΕ, διαδικασία οριοθέτησης και ρυθµίσεις θεµάτων για τα υδατορέµατα και άλλες διατάξεις. - ΚΥΑ 69269/5387/1990 (ΦΕΚ 678/Β/25.10.1990) Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόµενο ΜΠΕ, καθορισµός περιεχοµένου ΕΠΜ και λοιπές συναφείς διατάξεις, σύµφωνα µε το Ν. 1650/86. - ΚΥΑ Η.Π.: 15393/2332 (ΦΕΚ 1022/Β/05.08.2002) Κατάταξη δηµόσιων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, σύµφωνα µε το άρθρο 3 του Ν.1650/86, όπως αντικαταστάθηκε µε το άρθρο 1 του Ν.3010/2002 Εναρµόνιση του Ν.1650/86 µε τις Οδηγίες 97/11/ΕΕ και 96/61/ΕΕ...και άλλες διατάξεις (Α 91). - ΚΥΑ Η.Π.: 11014/703/Φ104 (ΦΕΚ 332/Β/20.03.2003) ιαδικασία Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης και Αξιολόγησης (ΠΠΕΑ) και 2

Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΕΠΟ) σύµφωνα µε το άρθρο 4 του Ν.1650/86 (Α 160) όπως αντικαταστάθηκε µε το άρθρο 2 του Ν.3010/2002 Εναρµόνιση του Ν.1650/86 µε τις Οδηγίες 97/11/ΕΕ και 96/61/ΕΕ...και άλλες διατάξεις (Α 91). Στο ευρύτερο θεσµικό πλαίσιο εντάσσονται και τα εξής: - Ν.3468/2006 (ΦΕΚ 129/Α/27.06.2006) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και συµπαραγωγή ηλεκτρισµού και θερµότητας υψηλής απόδοσης (ΣΗΘΥΑ) και λοιπές διατάξεις. - Απόφαση Αριθµ. 6/Φ1/οικ.5707 (ΦΕΚ 448/03.04.2007) Κανονισµός Αδειών Παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µε χρήση Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας και µέσω Συµπαραγωγής Ηλεκτρισµού και Θερµότητας Υψηλής Απόδοσης. - Απόφαση Αριθµ. 6/Φ1/οικ.13310 (ΦΕΚ 1153/10.07.2007) ιαδικασία έκδοσης αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας σταθµών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µε χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. - Ν.3199/2003 (ΦΕΚ 280/Α/09.12.2003) Προστασία και διαχείριση υδάτων - Εναρµόνιση µε την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000. - Απόφαση Α.Π. 43504/05.12.2005 µε θέµα: Κατηγορίες αδειών χρήσης υδάτων και εκτέλεσης έργων αξιοποίησής τους, διαδικασία έκδοσης, περιεχόµενο και διάρκεια ισχύος αυτών. - Ν. 1739/1987 (ΦΕΚ 201/Α/20.11.1987) ιαχείριση των υδατικών πόρων και άλλες διατάξεις. - Π.. 256/1989 (ΦΕΚ 121/A/11.5.1989) Άδεια χρήσης νερού. - Υ.Α. Φ16/5813/17.5.89 ΥΒΕΤ (ΦΕΚ 383/B/24.05.1989) Άδεια εκτέλεσης έργου αξιοποίησης υδατικών πόρων από νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, που δεν περιλαµβάνονται στον ηµόσιο τοµέα και από φυσικά πρόσωπα. - Υ.Α. 12160/30.7.1999 ΥΠΑΝ (ΦΕΚ 1552/B/03.08.1999) ιαδικασία επιλογής υποψηφίων ηλεκτροπαραγωγών για έκδοση αδειών εγκατάστασης µικρών υδροηλεκτρικών έργων µε τη βέλτιστη αξιοποίηση του διαθέσιµου υδατικού δυναµικού της χώρας. 2. Γεωγραφική θέση έργου Η περιοχή µελέτης και η ευρύτερη περιοχή εντάσσονται διοικητικά στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας µε έδρα τη Θεσσαλονίκη. Σε νοµαρχιακό επίπεδο βρίσκεται στο Νοµό Ηµαθίας. 3

Για την υπό µελέτη λοιπόν περιοχή ισχύουν συνολικά τα εξής: Περιφέρεια: Κεντρικής Μακεδονίας (έδρα: Θεσσαλονίκη). Νοµός: Ηµαθίας. ήµοι: Αντιγονιδών και Μελίκης. Οι πλησιέστεροι στην περιοχή των έργων οικισµοί είναι η Ξεχασµένη, το Κεφαλοχώριον και ο Πρόδροµος. Άποψη από τη γεωγραφική θέση του έργου παρουσιάζεται στην εικόνα που ακολουθεί. 3. Περιγραφή έργου Υφιστάµενη κατάσταση Για την υδροδυναµική εκµετάλλευση των απορροών του π. Αλιάκµονα έχουν κατασκευασθεί από τη ΕΗ σηµαντικά φράγµατα και αντίστοιχα υδροηλεκτρικά έργα όπως (από ανάντη προς τα κατάντη): - Πολύφυτου (1976). 4

- Σφηκιάς (1985). - Ασωµάτων (1985). Επίσης βρίσκεται υπό κατασκευή αυτό του Ιλαρίωνα, ανάντη του Πολύφυτου. Από τις εκροές του ΥΗΣ Ασωµάτων τροφοδοτούνται τα κατάντη αρδευτικά δίκτυα. Συγκεκριµένα µε το αναρρυθµιστικό Αγ. Βαρβάρας (π. Αλιάκµονα), κατάντη του φρ. Ασωµάτων και στη θέση της γέφυρας της Επαρχιακής Οδού Βέροιας Βεργίνας, γίνεται αναρρύθµιση των παροχών που εξέρχονται του ΥΗΣ Ασωµάτων και τροφοδοτείται η κύρια αρδευτική διώρυγα Α0. Η διώρυγα Α0 κατασκευάσθηκε το 1959 µε παροχετευτικότητα ~78 m 3 /s και αρδεύει σήµερα σηµαντικές περιοχές στα αριστερά του π. Αλιάκµονα (Ν. Ηµαθίας και Ν. Πέλλας), φθάνοντας µέχρι τον π. Αξιό αλλά και ανατολικά του, ενισχύοντας ακόµη και την ύδρευση του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος της Θεσ/νίκης. Η διώρυγα είχε υποστεί διάφορες ζηµιές και επιχώσεις που µείωναν σηµαντικά την παροχετευτικότητά της και µε εργασίες καθαρισµού, ανακατασκευής, στεγανοποίησης κ.λπ. που έγιναν στο τέλος της δεκαετίας του 80 και στην αρχή της δεκαετίας του 90, επανήλθε η παροχετευτικότητά της στα αρχικά περίπου επίπεδα. Το φράγµα εκτροπής υδροληψίας Αγ. Βαρβάρας (π. Αλιάκµονα) έχει έναν ωφέλιµο όγκο αναρρύθµισης ~1.1x10 6 m 3 και υπερχειλίζει προς την κατάντη πεδινή κοίτη του π. Αλιάκµονα παροχές του ΥΗΣ Ασωµάτων, πάνω από την κάθε φορά παροχή απόληψης της κεντρικής διώρυγας Α0. Σήµερα η ΕΗ ολοκληρώνει την κατασκευή, αµέσως κατάντη του υφιστάµενου, νέου αναρρυθµιστικού φράγµατος Αγ. Βαρβάρας, σε ενότητα λειτουργίας µε το υφιστάµενο, αλλά µε σηµαντικά αυξηµένο ωφέλιµο όγκο (νέος ωφέλιµος όγκος ~5.5x10 6 m 3 ). Ο νέος αυξηµένος ωφέλιµος όγκος αναρρύθµισης δίνει πλέον µεγαλύτερη ευελιξία, για αποτελεσµατικότερη διαχείριση των εκροών του ΥΗΣ Ασωµάτων. Επί της διώρυγας Α0, περίπου 7 Km κατάντη του έργου κεφαλής και περί το ύψος του οικισµού Μακροχωρίου, κατασκευάσθηκε το 1992 από την ΕΗ ο ΜΥΗΣ Μακροχωρίου, εγκατεστηµένης ισχύος 3x3.6 MW. Η ονοµαστική παροχή του έργου είναι ~78 m 3 /s, η δε µέγιστη πτώση ~17 m. Η κύρια διώρυγα Α0 περίπου 3 Km κατάντη του ΜΥΗΣ Μακροχωρίου και αφού διέλθει µε σίφωνα κάτω από την Περιφερειακή ιώρυγα που αποχετεύει και αποστραγγίζει την περιοχή Σκύδρας και Αριδαίας προς τον π. Αλιάκµονα, διακλαδίζεται στη διώρυγα 1Α που αναπτύσσεται βόρεια και την 4Α που αναπτύσσεται ανατολικά και περίπου παράλληλα από αριστερά στον π. Αλιάκµονα. 5

Στο τέλος της 4Α, στο ύψος του οικισµού Ραψοµανίκι, υπάρχει έργο ρύθµισης µέσω του οποίου οι παροχές της 4A, είτε συνεχίζουν ανατολικά µέσω της 6Α µέχρι τον π. Αξιό και ακόµη ανατολικότερα, είτε εκτρέπονται δεξιά µέσω της Τάφρου Εκβολής π. Αλιάκµονα, επανακάµπτοντας στην παρακείµενη φυσική κοίτη του π. Αλιάκµονα. Το έργο ρύθµισης διαθέτει : - Έργο θυροφραγµάτων προς τη διώρυγα 6Α (έργο Ε8). - Έργο θυροφραγµάτων προς την τάφρο εκβολής π. Αλιάκµονα (έργο Ε9). - Πλευρικό υπερχειλιστή ασφαλείας ανάντη των θυροφραγµάτων και δεξιά, για αυτόµατη υπερχείλιση προς την Τάφρο Εκβολής Αλιάκµονα παροχών της 4Α πλεοναζόντων σε σχέση µε την απόληψη της κατάντη 6Α. Από τον υδραυλικό έλεγχο λειτουργίας της Τάφρου Εκβολής η µέγιστη παροχή που µπορεί να εκτραπεί προς αυτήν µέσω του πλευρικού υπερχειλιστή ασφαλείας της 4Α εκτιµήθηκε ~27 m 3 /s (χωρίς το άνοιγµα των θυροφραγµάτων Ε9). Με άνοιγµα των θυροφραγµάτων µπορεί να εκτραπεί παροχή τουλάχιστον 75 m 3 /s (Πηγή: Σοφιός Σύµβουλοι Μηχανικοί ΑΕ, ιερεύνηση τεχνοοικονοµικών δυνατοτήτων ενεργειακής εκµετάλλευσης υπερχειλίσεων τάφρου εκβολής Αλιάκµονα). Σήµερα η εκτροπή των παροχών από την 4Α προς την Τάφρο Εκβολής γίνεται µε το άνοιγµα του τοξωτού θυροφράγµατος (Ε9) µόλις τεθεί σε λειτουργία ο ΜΥΗΣ Μακροχωρίου Ι, τουλάχιστον για τις µεγαλύτερες παροχές. Για το λόγο αυτό, στη θέση του Ε9 υπάρχει µόνιµος χειριστής σε συνεχή επαφή µε το σταθµό του ΜΥΗΣ. Η Τάφρος Εκβολής Αλιάκµονα επαναφέρει ροές στον π. Αλιάκµονα περίπου 12 Km κατάντη του αναρρυθµιστικού φράγµατος Αγ. Βαρβάρας και περίπου 1.5 km κατάντη της εκβολής της Περιφερειακής ιώρυγας. Η Τάφρος Εκβολής έχει συνολικό µήκος ~540 m, εκ των οποίων τα ανάντη 180 m περίπου είναι τραπεζοειδούς διατοµής (πλάτος πυθµένα 8 m, κλίση πρανών 1:2 (κ:ο), ύψος ~3.50 m), τα δε υπόλοιπα κατάντη ~360 m είναι ορθογωνικής διατοµής (πλάτος 10 m, ύψος τοίχων 2.90 3.40 m, µε διακύµανση στάθµης στέψης τοίχων από +19.70 κατάντη έως +20.80 ανάντη). Η κατά µήκος κλίση του πυθµένα είναι ~1.67 στα τελευταία κατάντη περίπου 210 m και ~0.3 στα υπόλοιπα ανάντη (υποκρίσιµη) και είναι σε όλο το µήκος της επενδεδυµένη µε σκυρόδεµα. Στο κατάντη άκρο όπου και εκβάλει στην υψηλή κοίτη του π. Αλιάκµονα, διαθέτει έργο καταστροφής ενέργειας συνολικού µήκους ~60 m. Η τάφρος στη θέση του έργου καταστροφής ενέργειας έχει υψόµετρο πυθµένα +16.80 και στέψης τοίχων στο +19.70. Η λεκάνη καταστροφής ενέργειας είναι ορθογωνικής διατοµής, πλάτους 12 m, µε πυθµένα στο +10.50 και στέψη τοίχων στο 6

+17.00. Η στέψη του χαλινού εκβολής κατάντη της λεκάνης είναι στη στάθµη +13.00. Στο σηµείο αυτό να επισηµάνουµε ότι όπως διαπιστώθηκε από επιτόπια έρευνα, η στάθµη νερού κατάντη του χαλινού εκβολής, στη κοίτη του ποταµού, ήταν σαφώς χαµηλότερη του +13.00, όταν η συνολική παροχή της Τάφρου Εκβολής ήταν ~60 m 3 /s. Στο τµήµα της µε τραπεζοειδή διατοµή, η τάφρος διέρχεται κάτω από την Εγνατία Οδό, η οποία αναπτύσσεται παράλληλα στην 4Α (και την επέκταση της 6Α) και γενικά παράλληλα στον π. Αλιάκµονα στη περιοχή αυτή. Οι εξερχόµενες από την Τάφρο Εκβολής παροχές διατρέχουν την αριστερή υψηλή κοίτη του π. Αλιάκµονα σε ένα µήκος ~700 m, µέχρι να συναντήσουν την υφιστάµενη σήµερα χαµηλή κοίτη του ποταµού. Αγροτικοί δρόµοι διατρέχουν κατά µήκος και των δύο πλευρών της τάφρου. Λειτουργία αναρρυθµιστικού φράγµατος Αγ. Βαρβάρας, κύριας διώρυγας Α0 και Τάφρου Εκβολής Αλιάκµονα Γενικά η λειτουργία του αναρρυθµιστικού φράγµατος Αγ. Βαρβάρας (π. Αλιάκµονα) και της κύριας ιώρυγας Α0, όπως λειτουργεί µέχρι σήµερα, είναι η εξής: - Παροχές που ελευθερώνονται από τον ΥΗΣ Ασωµάτων στην αναρρυθµιστική λίµνη, οδηγούνται στην Α0 εφόσον υπάρχει ζήτηση κατάντη ή υπερχειλίζουν προς την κατάντη του αναρρυθµιστικού κοίτη του π. Αλιάκµονα. - Από το αναρρυθµιστικό αφήνεται στην κατάντη κοίτη του π. Αλιάκµονα συνεχής σταθερή οικολογική παροχή 4.5 m 3 /s - Οι εισερχόµενες στην Α0 παροχές διέρχονται από τον υφιστάµενο ΜΥΗΣ Μακροχωρίου (ΜΥΗΣ Μακροχωρίου Ι) (ή τον παρακάµπτουν εάν βρίσκεται εκτός λειτουργίας) και συνεχίζουν προς το κατάντη δίκτυο (διώρυγες 1Α και 4Α). - Οι εισερχόµενες στην 4Α παροχές στο ύψος του έργου ρύθµισης στο Ραψοµανίκι ή συνεχίζουν στο σύνολό τους προς την 6Α (προς π. Αξιό και Θεσ/νίκη) ή εκτρέπονται επίσης στο σύνολό τους προς την Τάφρο Εκβολής, επανακάµπτοντας στον π. Αλιάκµονα ή µέρος αυτών συνεχίζουν στην 6Α και το υπόλοιπο υπερχειλίζει προς την Τάφρο Εκβολής. Στην αρδευτική περίοδο, κατά κανόνα όλη η παροχή της 4Α οδηγείται στην 6Α λόγω της αυξηµένης ζήτησης κατάντη, τη δε υπόλοιπη περίοδο µόνο µικρό τµήµα οδηγείται στην 6Α (λόγω της περιορισµένης κατάντη ζήτησης) και ο κύριος όγκος εκτρέπεται προς την Τάφρο Εκβολής. 7

Το προτεινόµενο από την παρούσα ΜΥΗΕ προβλέπεται να εγκατασταθεί στο κατάντη άκρο της Τάφρου Εκβολής και να αξιοποιεί τις εξερχόµενες παροχές, εκµεταλλευόµενο την υπάρχουσα πτώση µεταξύ της τάφρου και της χαµηλής κοίτης του π. Αλιάκµονα. Για λόγους διάκρισης, το προτεινόµενο από την παρούσα ΜΥΗΕ θα αναφέρεται σαν ΜΥΗΕ Μακροχωρίου ΙΙ, το δε υφιστάµενο ΜΥΗΕ Μακροχωρίου σαν ΜΥΗΕ Μακροχωρίου Ι. Πριν την κατασκευή του ΜΥΗΕ Μακροχωρίου Ι, ο κύριος όγκος των παροχών του ΥΗΣ Ασωµάτων εκτός της αρδευτικής περιόδου υπερχείλιζε στο αναρρυθµιστικό φράγµα της Αγ. Βαρβάρας, προς την κατάντη κοίτη του π. Αλιάκµονα. Μετά την κατασκευή όµως του ΜΥΗΕ Μακροχωρίου Ι, ο κύριος όγκος οδηγείται µέσω της Α0 σε αυτό και στη συνέχεια µέσω της 4Α και της Τάφρου Εκβολής στον π. Αλιάκµονα, αφήνοντας προς την 6Α µικρές σχετικά παροχές για την κάλυψη των περιορισµένων κατάντη αναγκών (κύρια για ύδρευση του Πολεοδοµικού συγκροτήµατος Θεσ/νίκης). Επειδή η µέγιστη παροχετευτικότητα της Α0, που είναι περίπου ίδια µε την ονοµαστική του ΜΥΗΕ Μακροχωρίου Ι, είναι αρκετά µικρότερη από την παροχή λειτουργίας του ΥΗΣ Ασωµάτων (ονοµαστική παροχή ΥΗΣ 2x160=320 m 3 /s) και ο όγκος του αναρρυθµιστικού φράγµατος περιορισµένος, παρατηρούνται σήµερα υπερχειλίσεις στο φρ. Αγ. Βαρβάρας. Ο αυξηµένος όµως όγκος του νέου αναρρυθµιστικού φράγµατος (5.5x10 6 m 3 αντί του 1.1x10 6 m 3 ) δίνει πλέον µεγαλύτερες δυνατότητες βέλτιστης διαχείρισης κατάντη των παροχών του ΥΗΣ Ασωµάτων και σηµαντικό περιορισµό των παραπάνω υπερχειλίσεων. Αυτό θα οδηγήσει προφανώς σε αύξηση του διερχόµενου από τον υφιστάµενο ΜΥΗΕ Μακροχωρίου Ι όγκου νερού και κατ επέκταση του εκτρεπόµενου στην Τάφρο Εκβολής προς τον π. Αλιάκµονα, τουλάχιστον κατά την χειµερινή περίοδο. Το τελευταίο βέβαια εξαρτάται και από την αναµενόµενη µελλοντική εξέλιξη της ζήτησης κατάντη της 6Α. Προτεινόµενα έργα α) Γενική ιάταξη έργων Για την ενεργειακή αξιοποίηση των παροχών της Τάφρου Εκβολής π. Αλιάκµονα προτείνεται η εγκατάσταση ΜΥΗΕ χαµηλής πτώσης στην περιοχή του υφιστάµενου έργου εκβολής της τάφρου. Συγκεκριµένα, προτείνεται η κατασκευή του ΜΥΗΕ αριστερά κατά τη ροή από το υφιστάµενο έργο εκβολής, το οποίο διατηρείται, ώστε να εξασφαλίζεται η σηµερινή λειτουργία της τάφρου όταν το ΜΥΗΕ θα τίθεται εκτός λειτουργίας. 8

Το ΜΥΗΕ θα τροφοδοτείται από νέα διώρυγα προσαγωγής µήκους 100 m, η οποία θα διακλαδίζεται αριστερά από την υφιστάµενη, περίπου 30 m ανάντη του υφιστάµενου έργου εκβολής. Κατάντη της διακλάδωσης και ανάντη του υφιστάµενου έργου εκβολής, θα εγκατασταθεί τοξωτό θυρόφραγµα ασφαλείας, αυτόµατης λειτουργίας, το οποίο παραµένοντας κλειστό θα οδηγεί τις παροχές της Τάφρου Εκβολής στη νέα διώρυγα και το ΜΥΗΕ. Σε περίπτωση που το ΜΥΗΕ τεθεί εκτός λειτουργίας, το θυρόφραγµα θα ανοίγει και το νερό θα οδηγείται στο υφιστάµενο έργο εκβολής (σηµερινή λειτουργία). Για την αύξηση του διαθέσιµου φορτίου προτείνεται µικρή υπερύψωση της στέψης των τοίχων της υφιστάµενης Τάφρου Εκβολής (κατά ~1.60 m κατάντη και 0.60 m ανάντη). Η προτεινόµενη νέα γραµµή νερού κατά µήκος της τάφρου προκύπτει υψηλότερη της αντίστοιχης υφιστάµενης για την ονοµαστική παροχή των 75 m 3 /s, περίπου όσο και η υπερύψωση, εξασφαλίζοντας σε κάθε περίπτωση την απρόσκοπτη λειτουργία του υφιστάµενου έργου ρύθµισης στην 4Α, συνεπώς και τη σηµερινή λειτουργία της 4Α και της 6Α. Με την προτεινόµενη υπερύψωση προκύπτει αύξηση του διαθέσιµου γεωµετρικού φορτίου στην ονοµαστική παροχή των 75 m 3 /s κατά ~28%, επιπλέον δε εξασφαλίζεται το απαιτούµενο ελεύθερο ύψος ροής (freeboard) για την αντιµετώπιση των µεταβατικών φαινοµένων κατά την διάρκεια λειτουργίας του προτεινόµενου ΜΥΗΕ. Η επαναφορά των εξερχόµενων από το ΜΥΗΕ παροχών στη χαµηλή κοίτη του π. Αλιάκµονα θα ακολουθεί τη σηµερινή διαδροµή, δεδοµένου ότι η εκβολή του ΜΥΗΕ θα γίνεται µόλις 100 m περίπου κατάντη του υφιστάµενου έργου εκβολής. Ανακεφαλαιώνοντας, η προτεινόµενη γενική διάταξη έργων περιλαµβάνει : - Σταθµό παραγωγής µε διώρυγα προσαγωγής ανάντη και διώρυγα φυγής κατάντη. - Θυρόφραγµα ασφαλείας στο κατάντη άκρο της υφιστάµενης Τάφρου Εκβολής. - Υπερύψωση της στέψης των τοίχων της υφιστάµενης Τάφρου Εκβολής. Η ονοµαστική παροχή του προτεινόµενου ΜΥΗΕ είναι 2 x 37.5 = 75 m 3 /s, ονοµαστική ισχύς 4.175 ΚWe και η µέση ετήσια παραγωγής ενέργειας 9,61 GWh σε Α φάση και 8,9 GWh σε Β φάση. Οι συντεταγµένες του προτεινόµενου ΜΥΗΕ είναι : Συντεταγµένες ΕΓΣΑ 87 Χ Υ 9

Υδροληψία (διακλάδωση υφιστάµενης Τάφρου Εκβολής προς νέα προσαγωγό διώρυγα) 360490.13 4490316.90 Σταθµός παραγωγής 360595.83 4490232.00 Επειδή είναι εντελώς οριοθετηµένη η θέση εγκατάστασης του προτεινόµενου ΜΥΗΕ (εγγύτερη περιοχή του υφιστάµενου έργου καταστροφής ενέργειας, ώστε να αξιοποιείται το σύνολο των υφιστάµενων έργων και το διαθέσιµο γεωµετρικό φορτίο) η εξέταση εναλλακτικών λύσεων περιορίσθηκε : - στο πλήθος των στροβίλων και - στο ύψος της υπερύψωσης της υφιστάµενης τάφρου εκβολής. Λόγω του γενικά µικρού διαθέσιµου γεωµετρικού φορτίου αλλά και της µικρής δαπάνης κατασκευής της υπερύψωσης, επιλέχθηκε τελικά η µέγιστη δυνατή υπερύψωση που δε δηµιουργεί πρόβληµα στην υφιστάµενη λειτουργία της διώρυγας 4Α. Η νέα διώρυγα προσαγωγής προτείνεται ορθογωνικής διατοµής πλάτους 13 m, µε ενιαία στάθµη στέψης στο +21.40 και κατά µήκος κλίση πυθµένα ~ 9.3 %. Η νέα διώρυγα διακλαδίζεται αριστερά από την υφιστάµενη Τάφρο Εκβολής µε γωνία ~25 ο και έχει συνολικό µήκος ~100 m. Στη θέση της διακλάδωσης προφανώς καθαιρείται ο αριστερός τοίχος της υφιστάµενης Τάφρου Εκβολής. Άποψη των ανωτέρω παρουσιάζεται στα σχέδια και στους χάρτες που συνοδεύουν την παρούσα Προµελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. β) Σταθµός παραγωγής Νέα διώρυγα προσαγωγής: Η νέα διώρυγα προσαγωγής προτείνεται ορθογωνικής διατοµής πλάτους 13 m, µε ενιαία στάθµη στέψης στο +21.40 και κατά µήκος κλίση πυθµένα ~ 9.3 %. Η νέα διώρυγα διακλαδίζεται αριστερά από την υφιστάµενη Τάφρο Εκβολής µε γωνία ~25 ο και έχει συνολικό µήκος ~100 m. Στη θέση της διακλάδωσης προφανώς καθαιρείται ο αριστερός τοίχος της υφιστάµενης Τάφρου Εκβολής. Κτίριο Σταθµού: Στο κατάντη άκρο της νέας διώρυγας προσαγωγής προτείνεται το Κτίριο του Σταθµού. Πρόκειται για ολόσωµη κατασκευή από οπλισµένο σκυρόδεµα, τουλάχιστον µέχρι τη στάθµη +21.40 (δάπεδο πρόσβασης στο σταθµό), περίπου 3.50 m ψηλότερα από τη µέση στάθµη του περιβάλλοντος φυσικού εδάφους. Υπενθυµίζεται εδώ ότι ο π. Αλιάκµονας δε διαθέτει αριστερό ανάχωµα πληµµυρών και συνεπώς η µέση στάθµη του ευρύτερου περιβάλλοντος πεδινού χώρου +18.00 αποτελεί υψηλή κοίτη εξαιρετικών πληµµυρών του ποταµού. Βέβαια τις τελευταίες δεκαετίες και µετά την 10

ολοκλήρωση της κατασκευής των φραγµάτων της ΕΗ κατά µήκος του ποταµού δεν παρατηρούνται τέτοιου είδους πληµµύρες. Επιπλέον, µετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του φρ. Ιλαρίωνα θα είναι πρακτικά αδύνατη η εµφάνιση τέτοιου µεγέθους πληµµυρικών γεγονότων. Παρόλα αυτά στη φάση αυτή της µελέτης και από την πλευρά της ασφάλειας, επιλέχθηκε στάθµη πρόσβασης στο Κτίριο του Σταθµού αρκετά συντηρητικά. Το συνολικό µήκος της εγκατάστασης του σταθµού είναι 45.50 m (από διώρυγα προσαγωγής µέχρι διώρυγα φυγής) εκ των οποίων τα 28 m αποτελεί η ανωδοµή. Το πλάτος της εγκατάστασης του σταθµού είναι 14.20 m. Ανάντη της ανωδοµής του Κτιρίου προβλέπεται η εγκατάσταση εσχάρωσης µαζί µε διάταξη δοκίδων έµφραξης για αποµόνωση του σταθµού. Στο σηµείο αυτό να υπενθυµίσουµε ότι οι παροχές της Τάφρου Εκβολής είναι απαλλαγµένες από φερτά και επιπλέοντα (απόληψη από ταµιευτήρα διώρυγα Α0 - διέλευση από ΜΥΗΣ ΜΑΚΡΟΧΩΡΙΟΥ Ι). Παρόλα αυτά επειδή όλο το δίκτυο προσαγωγής είναι ακάλυπτες διώρυγες, κρίνεται σκόπιµη η πρόβλεψη εγκατάστασης διάταξης εσχάρωσης. Κατάντη της ανωδοµής του Κτιρίου προβλέπεται υπαίθριος χώρος εγκατάστασης των µετασχηµατιστών, αλλά και διάταξη δοκίδων έµφραξης για αποµόνωση του σταθµού. Το δάπεδο πρόσβασης στο Κτίριο του Σταθµού όπως ήδη αναφέρθηκε προτείνεται στο +21.40 µε δυνατότητα πρόσβασης οχήµατος για την προσέγγιση ή αποκοµιδή εξοπλισµού. Γερανογέφυρα ανυψωτικής ικανότητας 20t διατρέχει όλη την κάτοψη της ανωδοµής. Η οροφή του Κτιρίου ανωδοµής φθάνει στο +29.40. Στην οροφή προβλέπονται κατάλληλα ανοίγµατα διαµέσου των οποίων υπάρχει η δυνατότητα προσέγγισης ή αποκοµιδής (µε τη βοήθεια εξωτερικού γερανού) βαρέων τµηµάτων του Η/Μ εξοπλισµού (π.χ. στρόβιλοι), των οποίων το βάρος ξεπερνά την ανυψωτική ικανότητα της γερανογέφυρας. Αποθηκευτικός χώρος προβλέπεται στη στάθµη +18.60, χώρος εγκατάστασης πινάκων στη στάθµη +16.00, η δε στάθµη δαπέδου εγκατάστασης γεννητριών προβλέπεται περίπου στο +14.30. Πρόκειται για στάθµη που µπορεί να αποχετεύεται µε βαρύτητα προς τη συνήθη µέγιστη στάθµη κατάντη +13.54 (Q=75 m 3 /s). Για την κατασκευή του Κτιρίου του σταθµού αλλά και της κατάντη διώρυγας φυγής εκτιµάται ότι θα απαιτηθεί η κατασκευή περιµετρικού διαφραγµατικού τοίχου ( /Τ), από στάθµη γενικής εκσκαφής ~+14.00 και σε βάθος ~10 m. Ο /Τ θα ενσωµατωθεί στην τελική κατασκευή, αφού όµως καθαιρεθεί µετά την ολοκλήρωση της κατασκευής το τµήµα του πάνω από τις τελικές στάθµες διαµόρφωσης τόσο της διώρυγας προσαγωγής όσο και κύρια της διώρυγας φυγής. 11

Αριστερά του Κτιρίου εξωτερικά θα διαµορφωθεί σε επίχωµα (µε κατάλληλα προϊόντα εκσκαφής) χώρος πρόσβασης στο Κτίριο, σε στάθµη +21.20, υπερυψωµένος σε σχέση µε τη µέση στάθµη περιβάλλοντος φυσικού εδάφους. Οι διαστάσεις του δαπέδου αυτού στη στάθµη +21.20 προτείνονται 21.00 x 10.00 m. ιώρυγα φυγής: Για την ασφαλή επανάκαµψη στη κοίτη του ποταµού των εξερχόµενων από τον σταθµό παροχών, προτείνεται η κατασκευή της διώρυγας φυγής συνολικού µήκους 32 m. Πρόκειται για ορθογωνική διώρυγα από οπλισµένο σκυρόδεµα, πλάτους 13 m ανάντη και 20 m κατάντη. Η στέψη των τοίχων της διώρυγας προτείνεται στο +17.00, ο δε πυθµένας στο +8.25 ανάντη και στο +11.85 κατάντη. Το κατάντη άκρο της διώρυγας διαµορφώνεται σαν υπερχειλιστής πλατιάς στέψης που εξασφαλίζει τον έλεγχο της ροής στην έξοδο του σταθµού, ακόµη και εάν η στάθµη νερού στην κοίτη του ποταµού κατάντη ταπεινωθεί, εξαιτίας ενδεχόµενων µελλοντικών διαβρώσεων. Ο περιµετρικός /Τ που θα απαιτηθεί στη φάση κατασκευής του έργου εξασφαλίζει το τεχνικό της εξόδου της διώρυγας από τυχόν διαβρώσεις. γ) Θυρόφραγµα ασφαλείας Ανάντη του υφιστάµενου έργου καταστροφής ενέργειας της Τάφρου Εκβολής προτείνεται η εγκατάσταση Τοξωτού Θυροφράγµατος Ασφαλείας. Το θυρόφραγµα θα εγκατασταθεί επί της υφιστάµενης τάφρου, διατηρώντας τους πλευρικούς της τοίχους και καθαιρώντας τον πυθµένα της. Το συνολικό µήκος επέµβασης είναι ~8.50 m. Πρόκειται για τοξωτό θυρόφραγµα R=4.50 m σταθερής ανάντη στάθµης, σε τραπεζοειδή διατοµή πλάτους πυθµένα 4.50 m και κλίσης πρανών 2:1 (κ:ο). Το θυρόφραγµα θα παραµείνει κλειστό (µε ίδιο βάρος) εφόσον η ανάντη στάθµη διατηρείται στο +20.55. Εάν η στάθµη αυξηθεί το θυρόφραγµα, λόγω αυξηµένης άνωσης, ανοίγει όσο απαιτείται για να διατηρήσει τη στάθµη ανάντη στο +20.55. Εάν η στάθµη ανάντη ταπεινωθεί κάτω από το +20.55 το θυρόφραγµα επανέρχεται στη κλειστή θέση. Στο τµήµα της υφιστάµενης Τάφρου Εκβολής κατάντη του θυροφράγµατος και µέχρι το έργο καταστροφής ενέργειας προβλέπεται πλευρική διαµόρφωση µε σκυρόδεµα, για την οµαλή προσαρµογή της εξερχόµενης από το θυρόφραγµα παροχής στο υφιστάµενο έργο εκβολής. δ) Υπερύψωση υφιστάµενης Τάφρου Εκβολής Υπερύψωση της στέψης των τοίχων της υφιστάµενης Τάφρου Εκβολής προτείνεται σε όλο το µήκος της ανάντη του τοξωτού θυροφράγµατος ασφαλείας. Η νέα στέψη της τάφρου προβλέπεται ενιαία στη στάθµη +21.40. Στο ορθογωνικής διατοµής τµήµα της τάφρου προκύπτει υπερύψωση µεταβλητή από 1.60 m κατάντη σε 0.80 m 12

ανάντη. Στο τραπεζοειδούς διατοµής τµήµα η υπερύψωση προκύπτει περίπου σταθερή 0.60 m. Επισηµαίνεται εδώ ότι, η νέα ανώτατη στάθµη νερού στην τάφρο για κανονική λειτουργία και ονοµαστική παροχή του σταθµού (75 m 3 /s), στο µεν τµήµα της τάφρου µε τραπεζοειδή διατοµή δεν ξεπερνά την σηµερινή στάθµη στέψης, στο δε ορθογωνικής διατοµής την ξεπερνά κατά ~0.60 m στο κατάντη άκρο και καθόλου στο ανάντη. Συνεπώς η υπερύψωση βασικά εξασφαλίζει ελεύθερο ύψος ροής στις νέες συνθήκες. Η υπερύψωση µπορεί να γίνει µε κατασκευή από ελαφρά οπλισµένο σκυρόδεµα, προσαρµοζόµενη στη γεωµετρία των υφιστάµενων τοίχων. Η επέµβαση τόσο στην υφιστάµενη διατοµή όσο και στη λειτουργία είναι ελάχιστη. ε) Προτεινόµενη Υδραυλική λειτουργία Η στάθµη λειτουργίας ανάντη του σταθµού, στο κατάντη άκρο της νέας διώρυγας προσαγωγής, προτείνεται στο +20.55. Πρόκειται για τη στάθµη την οποία θα εξασφαλίζουν οι στρόβιλοι, προσαρµόζοντας αυτόµατα το άνοιγµα των πτερύγιών τους, στην εκάστοτε εισερχόµενη παροχή. Η εκάστοτε στάθµη νερού κατάντη του σταθµού (στο ανάντη άκρο της διώρυγας φυγής) εξασφαλίζεται από την ελεύθερη εκροή πάνω από την πλατιάς στέψης υπερχείλιση στο κατάντη άκρο της διώρυγας φυγής. Η εκροή αυτή αναµένεται ελεύθερη για όλες τις παροχές µε βάση τα διαθέσιµα στοιχεία ροής στην κοίτη του ποταµού κατάντη. Όταν το προτεινόµενο ΜΥΗΕ θα βρίσκεται σε λειτουργία, το θυρόφραγµα ασφαλείας θα παραµένει κλειστό, οδηγώντας το σύνολο της παροχής της Τάφρου Εκβολής στη νέα διώρυγα προσαγωγής και συνεπώς στο σταθµό, µε στάθµη νερού ανάντη του σταθµού το +20.55. Η στάθµη +20.55 ακόµη και για την µέγιστη εκτρεπόµενη παροχή των 75 m 3 /s, δηµιουργεί µεν υπερύψωση σε όλη την ανάντη υφιστάµενη διώρυγα, χωρίς όµως να τροποποιεί την υφιστάµενη λειτουργία στη θέση του έργου ρύθµισης παροχής (τάφρος 4Α). Στην ονοµαστική παροχή των 75 m 3 /s η ταχύτητα στη νέα διώρυγα προσαγωγής θα είναι της τάξης των 0.8 1.5 m/s, στη δε Τάφρο Εκβολής ~2.2 m/s στο κατάντη άκρο και ~ 1.0 m/s στο ανάντη. Εάν ο σταθµός τεθεί εκτός λειτουργίας, εξαιτίας των αναµενόµενων µεταβατικών φαινοµένων, θα ανυψωθεί η στάθµη νερού στη διώρυγα προσαγωγής και θα οδηγήσει στο άνοιγµα του θυροφράγµατος ασφαλείας, οδηγώντας το σύνολο της παροχής στο υφιστάµενο έργο καταστροφής ενέργειας. Το διαθέσιµο ελεύθερο ύψος 13

ροής των ~85 cm ανάντη του σταθµού και του θυροφράγµατος ασφαλείας εκτιµάται ικανοποιητικό. Προτεινόµενος Η/Μ εξοπλισµός α) Υδροστρόβιλοι Επιλέγονται υδροστρόβιλοι αξονικοί, διπλής ρύθµισης, µε πολλαπλασιαστή στροφών, καταρχήν διάταξης τύπου S - κατάντη, µε τα ακόλουθα κύρια τεχνικά στοιχεία: Τύπος Αξονικός, διπλής ρύθµισης ιάταξη (προκαταρκτική) S - κατάντη Πλήθος µονάδων 2 Ον. παροχή στροβίλου (m 3 /s) 37,5 Ύψος πτώσης στην ον. παροχή στροβίλου (µσυ) 7,3 Εύρος λειτουργίας ύψους πτώσης (µσυ) 6,6 8,3 Ισχύς πτερωτής στην ον. παροχή [37,5 m 3 /s] (kw) 2.470 Ισχύς στην έξοδο του πολλαπλασιαστή στροφών για ον. παροχή [37,5 m 3 /s] (kw) 2.420 Στροφές πρωτεύοντος άξονος πολλαπλασιαστή στροφών (άξονας πτερωτής στροβίλου) [rpm] ~ 165 Σχέση πολλαπλασιασµού ~ 1:4,546 Στροφές δευτερεύοντος άξονος πολλαπλασιαστή στροφών (άξονας γεννήτριας) [rpm] 750 Εκτιµώµενη διάµετρος πτερωτής (mm) ~ 2.600 2.800 Υψόµετρο εγκατάστασης [~] (m.a.s.l) 15 Τοποθέτηση C.L. άξονα πτερωτής (σε «m» πάνω από ελάχιστο TWL) ~ +3,0 β) Γεννήτριες Οι γεννήτριες που θα εγκατασταθούν στο Έργο θα έχουν τα ακόλουθα κύρια τεχνικά χαρακτηριστικά: Τύπος Σύγχρονη Πλήθος µονάδων 2 Αρ. φάσεων 3 Ταχύτητα περιστροφής (rpm) 750 Ταχύτητα φυγής όµοια µε στροβίλου σχέση πολλαπλασιαστή στροφών Μηχανική ισχύς φόρτισης στον άξονα (kw) 2.420 Ηλεκτρική ον. ενεργός ισχύς εξόδου (kwe) 2.340 Ον. ισχύς (kva) 2.600 Συντελεστής ισχύος (cos φ) 0,90 Τάση λειτουργίας (kv) 6,3 Ον. ένταση (Α) 238 Συχνότητα (Hz) 50 Βαθµός προστασίας κελύφους IP 23 14

Βαθµός προστασίας ακροκιβωτίου IP 54 Υψόµετρο εγκατάστασης (m) 1000 Κλάση µόνωσης F Ανύψωση θερµοκρασίας B Ψύξη IC 21 Έδρανα ολισθήσεως Λίπανση ελαίου Λόγος βραχυκύκλωσης (προκαταρκτική τιµή) ~1,1 ιέγερση περιστρεφοµένων διόδων, χωρίς ψήκτρες Περιοχή ρύθµισης τάσης AVR (%) ± 10% Ακρίβεια ρύθµισης AVR (%) ± 0,5% Βάρος (kg) 14.000 γ) Μετασχηµατιστές Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας γίνεται από τις γεννήτριες στη µέση τάση 6,3 kv, για λόγους µείωσης του κόστους τόσο των γεννητριών όσο και των αναγκαίων καλωδίων (κριτήριο ο περιορισµός των εντάσεων κάτω από 1.500-2.000 Αmp). Η ονοµαστική ένταση στα 6,3 kv, είναι 238 Α (2.600 kva). Σε λειτουργία πλήρους φορτίου έργου (2 37,5 m 3 /s) η ένταση στους ακροδέκτες των γεννητριών είναι κατά µέγιστο της τάξης των 434 Amp. Το έργο διοχετεύει ενέργεια στο δίκτυο µέσης τάσης 20 kv και εποµένως είναι αναγκαία η εγκατάσταση µετασχηµατιστών ανύψωσης στην τάση αυτή. Προβλέπεται ένας µετασχηµατιστής ισχύος αφιερωµένος ανά µονάδα παραγωγής. Οι ιδιοκαταναλώσεις του σταθµού θα είναι είτε τριφασικές 400 V, είτε µονοφασικές 230 V, οπότε απαιτείται η εγκατάσταση και δεύτερου, µικρού Μ/Σ ιδιοκαταναλώσεων. Όλοι θα είναι κατασκευασµένοι κατά DIN 42500, µε τα εξής κύρια στοιχεία: Μ/Σ µονάδων Μ/Σ Ιδιοκαταν. Τύπος εγκ/σης εξωτ. χώρου εξωτ. χώρου Πλήθος 2 1 Ισχύς (kva) 3.150 100 Τάση (kv) 6,3/20 20/0,4 Tap changer (off load) ± 2 2.5% ± 2 2.5% Τάση βραχυκ. (%) 6 4 Συνδεσµολογία Dyn 11 Dyn 11 Ψύξη ONAN ONAN (µε δοχείο διαστολής) (κλειστού τύπου) Βάρος (kg) 7.200 680 Οι Μ/Σ µονάδων θα διαθέτουν τις ακόλουθες προστασίες (κωδικός ANSI): - Υπερθέρµανση τυλιγµάτων - επιτήρηση µε PT 100 (49Τ). 15

- Bucholz (95Τ). - Στάθµης λαδιού (71Τ). - Υπερθέρµανση λαδιού (26Τ). - Εκτόνωση πιέσεως (63Τ). Οι Μ/Σ µονάδων θα είναι γειωµένοι στην πλευρά της χαµηλής (αστέρας) µέσω αντιστάσεως και θα διαθέτει προστασία υπερτάσεως διαρροής προς γη (59NPT) µε λήψη µέσω Μ/Σ µέτρησης παράλληλα µε τους ακροδέκτες της αντιστάσεως γειώσεως. Ο Μ/Σ ιδιοκαταναλώσεων που θα είναι κλειστού τύπου προβλέπεται να έχει ειδική συσκευή προστασίας που δίνει σήµα σε περίπτωση έλλειψης λαδιού και ανάπτυξης αερίων. Θα είναι γειωµένος στην πλευρά της χαµηλής, στον αστέρα και θα διαθέτει επίσης Μ/Σ έντασης επί του σώµατός του (bushing transformer), ο οποίος θα συνδέεται µε Η/Ν υπερεντάσεως σφάλµατος προς γη (51AT). 16