ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΙΚΡΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΜΕ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΙΚΡΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΜΕ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ Τζούλια N. Τζώρτζη * & Σοφία Σαρίκου ** * Δρ. Αρχιτέκτων Τοπίου (Ph.D, MLA), Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο(Ε.Α.Π.), Ειδικός Επιστημονικός Συνεργάτης του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (Υ.Π.Ε.Χ.Ω.Δ.Ε.) Τ.Θ. 13680, 10310 Αθήνα, e-mail: jgeorgi@tee.gr ** Αρχιτέκτων Τοπίου MSc, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Τ.Θ. 50019, 54013 Θεσσαλονίκη, e-mail: ssarikou@tee.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η ύπαρξη ανοικτών υπαίθριων χώρων εντός του αστικού ιστού έχει ως αποτέλεσμα την ευχερέστερη κίνηση των αερίων μαζών, γεγονός που συνεπάγεται την ανανέωση του αέρα της ευρύτερης περιοχής. Η προσπάθεια ενοποίησης των ανοικτών υπαίθριων χώρων και ο εμπλουτισμός τους με βλάστηση επιδρά θετικά στο μικροπεριβάλλον, καθώς λειτουργεί ως ρυθμιστικός παράγοντας αύξησης της θερμικής άνεσης μέσω της σκίασης και του φαινομένου της εξατμισοδιαπνοής. Η ενοποίηση και ο σχεδιασμός των μικρών αστικών τοπίων και ο εμπλουτισμός τους με πράσινο δε βελτιώνει μόνο το μικροκλίμα αλλά δημιουργεί και ένα ιδιαίτερο οικοσύστημα μέσα στις πόλεις το οποίο μπορεί να ενοποιηθεί με το φυσικό οικοσύστημα που υπάρχει στην ευρύτερη περιοχή των πόλεων. Στην εργασία που ακολουθεί αναλύονται τα βήματα σχεδίασης και ενοποίησης ανοικτών χώρων με βιοκλιματικά κριτήρια δίνοντας έμφαση στο ρόλο της βλάστησης με σκοπό την δημιουργία ευνοϊκότερων συνθηκών διαβίωσης μέσα στις πόλεις. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σε μια αειφόρο πόλη, σύμφωνα με τους Χάρτες του Aalbourg [1] και της Αθήνας [2], οι ελεύθεροι δημόσιοι χώροι θα πρέπει να αποτελούν ένα ακόμη δίκτυο σύνδεσης και όχι αποκοπής του αστικού ιστού. Πρέπει δηλαδή η διάταξη τους να επιτρέπει την πεζή μετάβαση από τους μεγάλους χώρους περιαστικού πρασίνου στις πρασιές και τις εσωτερικές αυλές των οικοδομικών τετραγώνων, συνδέοντας τα πάρκα, με τις πλατείες και τους πεζοδρόμους, και τους αρχαιολογικούς χώρους [3][4]. Η επέμβαση του ανθρώπου στο τοπίο πρέπει να ενθαρρύνει την σοφή και την ορθολογική διαχείριση-εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, προσαρμοσμένη στην ιδιαιτερότητα της εντατικής αστικοποίησης και ανάπτυξης [5]. Όσον αφορά τον σχεδιασμό, οι περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις τα τελευταία τριάντα χρόνια έχουν υιοθετήσει έναν οικολογικό σχεδιασμό, σύμφωνα με τον οποίο ενθαρρύνεται η διείσδυση των φυσικών στοιχείων στο αστικό τοπίο, επιδιώκοντας την ενοποίηση του πρασίνου των πόλεων, με το περιαστικό πράσινο αλλά και με το περιβάλλον φυσικό οικοσύστημα. Ως ένα οργανωμένο δίκτυο εξασφαλίζοντας στην βιοποικιλότητα μέσα στις πόλεις (χλωρίδα, πανίδα) φιλόξενα περιβάλλοντα και όχι να λειτουργεί αποκομμένα και τμηματικά [6][7]. Η εργασία αυτή ενθαρρύνει την εισχώρηση του πρασίνου στις πόλεις, επιδιώκοντας τη συστηματική ενοποίηση υπαρχόντων χώρων πρασίνου στον αστικό ιστό, μέσω της εφαρμογής της μελέτης περίπτωσης που αποτελεί ένα τμήμα της πόλης της Δράμας, καταλήγοντας σε συμπεράσματα τα οποία θα μπορούσαν να εφαρμοσθούν και σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις. 2 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 2.1 ΔΙΚΤΥΑ ΠΡΑΣΙΝΟΥ (GREENWAYS) «Η παράδοση των δικτύων πρασίνου ξεκινά από πολύ παλιά από τις αρχές του 20 ου αιώνα όταν ο Schmidt το 1912 [8], πρότεινε τον χωροταξικό σχεδιασμό των πόλεων, αναγνωρίζοντας την αξία των δικτύων πρασίνου μέσα στις πόλεις. Η δημιουργία δικτύων

πρασίνου συνοπτικά μπορεί να προσφέρει: (α)σύνδεση των διαφορετικών λειτουργιών των πόλεων [9], (β)ευκαιρίες αναψυχής [8], (γ)δυνατότητα σχεδιασμού περιπατητικών διαδρομών [10] και προτροπή των κατοίκων να μετακινηθούν πεζοί, (γ)δυνατότητα εμπλουτισμού της βιοποικιλότητας των πόλεων [7][8] και διευκόλυνση του αποικισμού εγκατάστασης νέων ενδιαιτημάτων (Habitats) [11], (δ) Βελτίωση της θερμικής άνεσης και του αστικού μικροκλίματος [12][13]. Μέσα στις πόλεις υπάρχουν πολλές εγκαταλελειμμένες και παραμελημένες εκτάσεις. Η φύση με ή χωρίς την επέμβαση του ανθρώπου λειτουργεί και εγκαθίσταται στον υποβαθμισμένο αυτόν χώρο, βελτιώνοντας τις συνθήκες, ώστε να είναι δυνατή η προσέλκυση και η εγκατάσταση περισσότερο απαιτητικών ειδών όπως θαμνώνες και δένδρα [7][14]. «Το έδαφος, το προερχόμενο από εγκατάλειψη ή από κατεδάφιση σπιτιών, οι εγκαταλελειμμένες περιοχές, τις οποίες η πόλη αγνοεί, είναι οι χώροι που μπορούν να αποτελέσουν έμπνευση, για δημιουργικό σχεδιασμό. Οι οικολόγοι υποστηρίζουν, πως η μεγαλύτερη ποικιλία μορφών ζωής βρίσκονται εκεί, όπου διαφορετικές συνθήκες συναντώνται» [14]. Τόσο οι χώροι αυτοί όσο και τα πάρκα και οι πλατείες οι ακάλυπτοι χώροι των πολυκατοικιών σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες οδικές αρτηρίες και τα πεζοδρόμια μπορεί να αποτελέσουν χώροι ενοποίησης πρασίνου. Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η κατάλληλη επιλογή των ειδών φύτευσης. Ανάλογα με την περίπτωση η φύτευση στο αστικό περιβάλλον προϋποθέτει φυτά λιτοδίαιτα, ανθεκτικά στην ξηρασία, στην έντονη ηλιοφάνεια, με καλή και γρήγορη προσαρμοστικότητα, με ελάχιστες απαιτήσεις διαχείρισης και συντήρησης [7][15]. Η άρδευση, ακόμα και των ξηροφυτικών φυτών, στην χώρα μας είναι αναγκαία, τουλάχιστον για τα δύο πρώτα χρόνια ζωής των φυτών. Εν συνεχεία ανάλογα με τη μέση ετήσια βροχόπτωση, την ύπαρξη νερού και το βάθος του υδροφόρου ορίζοντα, καθορίζεται η ανάπτυξη και η θρέψη των φυτών [7]. Ο σχεδιασμός διαχείρισης του αστικού πρασίνου, προϋποθέτει έλεγχο της εξάπλωσης και περιορισμό των πλέον ανταγωνιστικών φυτών, ώστε να είναι δυνατή η αποφυγή επικράτησης μονομερών πληθυσμών. Επιπρόσθετα απαιτούνται τεχνικές εμπλουτισμού του υπάρχοντος πρασίνου και διατήρηση της βιοποικιλότητας [7][14][16]. Τέλος για την ενοποίηση των ανοικτών χώρων θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα κριτήρια και οι αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού ώστε να επιτυγχάνεται η βελτίωση του μικροκλίματος. 2.3 ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΣΤΟΝ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ Η κύρια και σημαντική συνεισφορά της βλάστησης είναι η βελτίωση των μικροκλιματικών συνθηκών της πόλης και κατ επέκταση η βελτίωση του κλίματος. Μετρήσεις τις θερμοκρασίας έχουν δείξει μέχρι και 2,8 C διαφορά μεταξύ του δομημένου κέντρου και υπαίθριου χώρου [17]. Ειδικότερα η βλάστηση βελτιώνει το αστικό κλίμα ως εξής [13] [15]: Με την διαπνοή τα φυτά δημιουργούν αυξημένες συνθήκες υγρασίας στην ατμόσφαιρα που ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες μπορεί να φτάσει το 5-8 % δημιουργώντας ένα ευχάριστο δροσερό περιβάλλον. Λόγω της διάχυσης της ηλιακής ακτινοβολίας από το φύλλωμα των δένδρων έχουμε βελτίωση του φωτεινού καθεστώτος της περιοχής. Ανανεώνει συνεχώς το οξυγόνο της ατμόσφαιρας. Υπολογίζεται ότι ένα δένδρο ερυθρελάτης παράγει 1-3 gr οξυγόνο. Προστατεύει από τον άνεμο και μειώνει τους κινδύνους παγετού σε μια περιοχή. Τα φυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να εμποδίσουν, να φιλτράρουν και να οδηγήσουν τη ροή του αέρα επηρεάζοντας έτσι τον αερισμό. Έχει χαμηλή θερμοχωρητικότητα και θερμική αγωγιμότητα και απορροφά πολύ μικρότερη θερμότητα κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών [18].

Με την σκίαση αυξάνει την θερμική άνεση μέσα στις πόλεις. 3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3.1 ΜΕΘΟΔΟΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΜΙΚΡΟΚΛΙΜΑΤΟΣ ΣΕ ΑΣΤΙΚΕΣ ΟΔΟΥΣ. Μεταξύ των διάφορων μεθοδολογιών που εφαρμόζονται για τη βελτίωση του μικροκλίματος των αστικών οδών η επικρατέστερη είναι αυτή που χρησιμοποιήθηκε, όπως προσάρμοσε σε σχετική έρευνα η Ali- Toudert Fazia [19], όπου η θερμική άνεση επηρεάζεται από τους διάφορους πιθανούς συνδυασμούς της αναλογίας ύψους κτιρίων πλάτους οδών, του προσανατολισμού των οδών και της χρήσης βλάστησης ( Εικ. 1,2,3). Εικόνα 1: Γεωμετρία αστικών οδών με διαφορετική αναλογίες ύψους κτιρίων/πλάτους οδών(h/w) προσανατολισμό Ανατολή Δύση (E-W) Εικόνα 2: Προσανατολισμός των οικοδομικών τετραγώνων Εικόνα 3: Η αναλογία ύψους πλάτους με χρήση βλάστησης Σύμφωνα λοιπόν με τη μεθοδολογία αυτήν γίνεται απεικόνιση αστικών οδών διαφορετικού πλάτους, (α) με διαφορετικά ύψη των προσκείμενων κτιρίων όπως απεικονίζονται στην εικόνα 1, (β) με διαφορετικούς προσανατολισμούς δρόμων όπως απεικονίζονται στην εικόνα 2, (γ) με συνδυασμό του ύψους των κτιρίων με την χρήση ή όχι βλάστησης όπως απεικονίζονται στην εικόνα 3. Από τα παραπάνω σχήματα προκύπτουν οι εξής παρατηρήσεις: 1. στενοί δρόμοι με προσανατολισμό Α-Δ (Ανατολικό Δυτικό), οι οποίοι παρεμβάλλονται από ψηλά κτίρια, παρουσιάζουν καλύτερες συνθήκες άνεσης από πλατείς δρόμους, με χαμηλά κτίρια και προς τις δύο κατευθύνσεις Α-Δ και Β-Ν (Βόριο-Νότιο) (Εικ. 1). 2. Πλατείς δρόμοι με χαμηλά κτίρια είναι πιο δροσεροί κατά την διάρκεια της καλοκαιρινής νύχτας, επειδή ο ήλιος κατά το καλοκαιρινό ηλιοστάσιο βρίσκεται ψηλότερα (Εικ.1). 3. Η χρήση βλάστησης είναι πιο αποτελεσματική (προστατεύει πολύ περισσότερο) όσο πιο χαμηλά είναι τα κτίρια στις οδούς (Εικ. 3).

4. Οι οδοί με προσανατολισμό Β-Ν είναι προτιμότεροι κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, από τις οδούς με προσανατολισμό Α-Δ, οι οποίοι είναι εξαιρετικά δυσάρεστοι κατά τις πρώτες απογευματινές ώρες 2-6 (Εικ. 2). 5. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού σε πλατιούς δρόμους με χαμηλά κτίρια, ο άνεμος κινείται ψηλότερα, συνεπώς είναι πιο δροσερός. Για την εφαρμογή της μεθοδολογίας της παρούσας εργασίας επιλέχθηκε ως μελέτη περίπτωσης το κέντρο της πόλης της Δράμας. 3.2 ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ Η περιοχή έρευνας βρίσκεται στο κέντρο της πόλης της Δράμας (Βόρεια Ελλάδα). Η Δράμα είναι μια πόλη χτισμένη στις νότιες υπώρειες της οροσειράς του Φαλακρού σε υψόμετρο ~110 μ, κυριολεκτικά θεμελιωμένη επί των υδάτων (σύμφωνα με μια ερμηνεία του ονόματος: Ύδωρ - Υδραμα - Δράμα) με σημαντικότερο τις πηγές της Αγίας Βαρβάρας και της Καλλιφύτου που διασχίζουν τη πόλη. Το κλίμα της περιοχής είναι: (α)ηπειρωτικό με δριμύ και υγρό χειμώνα και (β)μεσογειακό, με χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα (ελάχιστη 18,5 ο C Δεκ. /2001) και υψηλές το καλοκαίρι (μέγιστη 44,0 ο C Ιούλ. 2000/ Ιούλ. 2001). Οι βροχοπτώσεις είναι αυξημένες τους χειμερινούς μήνες και η συνολική ετήσια βροχόπτωση κυμαίνεται μεταξύ ελάχιστης 362,4 mm (2000) και μέγιστης 982,90 mm (1966). Η σχετική υγρασία είναι υψηλή με μέση ετήσια τιμή 66.3 %. Η ηλιοφάνεια είναι αρκετά μεγάλη κατά τους μήνες Απρίλιο - Οκτώβριο. Χαρακτηριστικό των ανεμολογικών συνθηκών είναι η επικράτηση χαμηλής έντασης ανέμων που δεν ξεπερνά τα 2,5 Beaufort. Η περιοχή έρευνας βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και αφορά την ενοποίηση των τριών κεντρικών υπαίθριων χώρων (α) του πάρκου της Αγίας Βαρβάρας που συνδυάζει με μοναδικό τρόπο το φυσικό (βλάστηση, νερό) με το δομημένο περιβάλλον (διατηρητέα κτήρια), με αποτέλεσμα ένα αστικό τοπίο με ιδιαίτερο ενδιαφέρον (β) τον Δημοτικό κήπο όπου επικρατεί η πυκνή φύτευση με δένδρα και θάμνους με επικρατέστερα τα αιωνόβια πλατάνια και τις σημειακές παρεμβάσεις υγρού στοιχείου (σιντριβάνι, λίμνη, ρυάκι) και την Πλατεία Ελευθερίας με πλακόστρωτη επιφάνεια με περιφερειακή βλάστηση και σιντριβάνι. 3.3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Για την επίτευξη του στόχου της εργασίας δηλ. της ενοποίησης υπαρχόντων χώρων πρασίνου με εισροή πρασίνου και βελτίωση και ενθάρρυνση δημιουργίας περιπατητικών διαδρομών στην συγκεκριμένη περιοχή χρησιμοποιήθηκαν:(α)επιτόπιες καταγραφές και πλήρη αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης των οδικών αξόνων που βρίσκονται μεταξύ των υπαρχόντων χώρων πρασίνου ήτοι: βλάστησης, υλικών επίστρωσης, αναλογία ύψους κτιρίων /πλάτους οδών, προσανατολισμός των οδών, (β)εφαρμογή της μεθόδου και των αποτελεσμάτων της σχετικής εργασίας της Fazia Ali Toudert, [19], (γ) καταγραφή των οικοσυστημάτων των προς ενοποίηση χώρων.με βάση την παραπάνω μεθοδολογία και αξιολογώντας τα αποτελέσματα που μας έδωσε καταλήγουμε σε πρόταση ενοποίησης των χώρων πρασίνου. 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 4.1 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ Σκοπός της εργασίας είναι η ενοποίηση αυτών των χώρων πρασίνου με δημιουργία όσο το δυνατόν ευνοϊκότερων συνθηκών διαβίωσης. Για το λόγο αυτό τέθηκε σκόπιμη η καταγραφή ορισμένων χαρακτηριστικών των οδών (προσανατολισμός, αναλογία ύψους παρακείμενου κτιρίου και πλάτος δρόμου, υλικά επίστρωσης, ποσοστά βλάστησης) που παρεμβάλλονται μεταξύ των τριών αυτών περιοχών. Τα χαρακτηριστικά των οδών κατεγράφησαν και μελετήθηκαν σύμφωνα με την μεθοδολογία της Ali Toudert Fazia,[19] (Πιν.1).

Οδοί Α/Α 1 Πίνακας 1: Τα χαρακτηριστικά των οδών που μετείχαν στην έρευνα Ονομασία οδών Αγίας Βαρβάρας Προσανατολισμός Οδών H/W Α-Δ 10/13=0,77 2 19 ης Μαίου ΒΑ-ΝΔ 21/34= 0,62 3 Καραισκάκη Α-Δ 21/10= 2,1 4 5 6 Βίτσι προέκταση Σούτσου Πατρ. Διονυσίου Εθνικής Αμύνης Α-Δ 15/12=1,25 ΒΔ-ΝΑ 12/31=0,39 Β-Ν 20/33=0,61 7 Κύπρου Β-Ν 15/21=0,71 Υλικά επίστρωσης Πλακόστρωση με γρανίτη Δρόμος οχημ= ασφαλτος Ποσοστά βλάστησης 4.2 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ Λαμβάνοντας υπόψη τους χώρους και την υπάρχουσα κατάσταση στην οποία βρίσκονται, και αξιολογώντας τα ειδικά χαρακτηριστικά τους όπως την αναλογία ύψους κτιρίων προς πλάτος οδού (Η/W), τον προσανατολισμό της οδού, την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, την ύπαρξη βλάστησης, τα υλικά επίστρωσης, καταλήξαμε σε πρόταση ενοποίησης με προσθήκη βλάστησης και με την δημιουργία πεζοπορικών διαδρομών, ώστε να παροτρύνουμε τους χρήστες για πεζοπορία και περιήγηση σε ένα ενοποιημένο δίκτυο πρασίνου, με φανερά βελτιωμένες συνθήκες διαβίωσης. Η εξασφάλιση ιδανικών συνθηκών διαβίωσης μέσα στην πόλη της Δράμας στην παρακάτω πρόταση ενοποίησης, εξασφαλίστηκε με: (α) τον έλεγχο της σκίασης και του ηλιασμού και της ηλιακής έκθεσης των χώρων και των οδών, (β) με τον περιορισμό των βορείων ανέμων κατά την διάρκεια του χειμώνα και με τη δυνατότητα φυσικού δροσισμού το καλοκαίρι, (γ) με τον έλεγχο της οπτικής άνεσης (θάμβωση) με την προσθήκη βλάστησης Συνεπώς προτείνονται: 1) Στην οδό της Αγίας Βαρβάρας. Στην περίπτωση της Αγίας Βαρβάρας τα κτίρια είναι χαμηλά 10m (με Η/W= 0,77) και προστατεύουν μόνο από την Βορινή πλευρά. Η οδός είναι εκτεθειμένη στην ηλιακή ακτινοβολία καθ όλη την διάρκεια της ημέρας, χωρίς σκίαση. Απαραίτητη λοιπόν είναι η προσθήκη πυκνής δενδροστοιχίας από φυλλοβόλα δένδρα (ώστε το χειμώνα να επιτρέπεται η πρόπτωση της ηλιακής ακτινοβολίας στα σπίτια) με πυκνή κόμη. Επιπρόσθετα τις πρωινές ώρες και τις απογευματινές όταν οι ακτινοβολίες πέφτουν παράλληλα με την κατεύθυνση της δενδροστοιχίας. Για τη ενίσχυση της σκίασης προτείνεται η προσθήκη πυκνών σκιανθεκτικών θαμνώνων, φυλλοβόλων ή αειθαλών, ύψους 1-1,5m, ώστε να επιτρέπεται η θέαση του πάρκου «Πηγές της Αγίας Βαρβάρας». Ο οδός προτείνεται να μετατραπεί σε οδό ήπιας κυκλοφορίας και να επιστρωθεί με κυβόλιθους (Εικ.4) δηλ. περιβαλλοντικά φιλικών υλικών [26]. 0% 1% 0% 0% 2% 1,6% 0%

Εικόνα 4: Η διαμόρφωση της οδού Αγίας Βαρβάρας Εικόνα 5: Παράσταση της ενοποίησης σε προοπτικό σχέδιο 2) Στην οδό 19ης Μαΐου. Στην συγκεκριμένη οδό παρόλο που τα κτίρια είναι αρκετά ψηλά 21m και το πλάτος του δρόμου πολύ μεγάλο, η αναλογία ύψους / πλάτους είναι μικρή (H/W = 0,62) και η σκίαση ανεπαρκής. Ο προσανατολισμός της οδού είναι ΒΑ-ΝΔ. Στα πεζοδρόμια λοιπόν προτείνεται εισαγωγή ζώνης πρασίνου πλάτους 2m με πυκνή φύτευση, η οποία θα απομονώνει τους πεζούς, θα αποθαρρύνει του οδηγούς να σταθμεύουν στα κράσπεδα των δρόμων και θα ενθαρρύνει την άνετη κυκλοφορία των οχημάτων. 3) Στην Οδός Καραϊσκάκη. Στην προκειμένη περίπτωση τα κτίρια είναι πολύ ψηλά, και ο δρόμος πολύ στενός δηλ έχουμε την μεγαλύτερη αναλογία Η/W 2,1 αλλά ο προσανατολισμός της οδού και σ αυτήν την περίπτωση δεν ευνοεί την σκίαση. Συνεπώς προτείνεται να μετατραπεί σε δρόμο ήπιας κυκλοφορίας, με πλακόστρωση από κυβόλιθους γρανίτη (ώστε να υπάρχει σύνδεση με την οδό της Αγίας Βαρβάρας), και να περιορισθούν οι θέσεις στάθμευσης ώστε να εναλλάσσονται από νησίδα πρασίνου. Η φύτευση στην αρχή και στο τέλος της οδού προτείνεται να είναι πυκνή με θαμνώνες και δένδρα ενδιάμεσα όμως μπορεί να αποτελείται μόνο από δένδρα και στον υπόροφο να έχουμε επίστρωση με χαλίκι ή κροκάλα, ώστε να επιτρέπεται και να αποτρέπεται η θέαση εναλλάξ.4) Οδός Βίτσι - Προέκταση Σούτσου. Παρομοίως με την Καραϊσκάκη και οι δύο αυτοί οδοί παρεμβάλλονται μεταξύ του Δημοτικού Κήπου και της Αγίας Βαρβάρας και έχουν προσανατολισμό Α-Δ με αποτέλεσμα καθ όλη την διάρκεια της ημέρας ο ήλιος να αυξάνει την θερμική φόρτιση. Προτείνεται η πλακόστρωση των συγκεκριμένων οδών, με κυβόλιθους γρανίτη, ώστε να υπάρχει σύνδεση με την οδό της Αγίας Βαρβάρας και της Καραϊσκάκη, και η μετατροπή τους σε δρόμο ήπιας κυκλοφορίας, η λωρίδα στάθμευσης να μετατοπιστεί στην Βορινή πλευρά και να εναλλάσσεται από διακοπτόμενη λωρίδα πρασίνου. Τέλος απαραίτητη είναι η προσθήκη δένδρων και θαμνώνων διαδοχικά στα δεξιά και στα αριστερά της οδού για προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία. Η φύτευση προς την Αγία Βαρβάρα αρχικά πρέπει να είναι πυκνή και σταδιακά να ελαττώνεται ώστε το εστιακό σημείο -το πάρκο της Αγίας Βαρβάρας- να φαίνεται προοπτικά και ο περιπατητής να νιώθει ότι πλησιάζει. 5) Οδός Πατριάρχου Διονυσίου. Η συγκεκριμένη οδός παρουσιάζει αρκετά καλές συνθήκες θερμικής άνεσης, τις απογευματινές ώρες του καλοκαιριού, λόγω του προσανατολισμού της ΒΔ-ΝΑ. Τις πρωινές ώρες, η θερμική φόρτιση είναι πολύ μεγάλη λόγω της έλλειψης βλάστησης και της μικρής αναλογίας Η/W=0,39 (της έλλειψης σκίασης). Προτείνεται στην υπάρχουσα ζώνη πρασίνου (επί του πεζοδρομίου) προσθήκη βλάστησης, που είναι σχεδόν ανύπαρκτη, με δενδροστοιχίες και θαμνώνες. 6) Οδός Εθνικής Αμύνης Η συγκεκριμένη οδός έχει προσανατολισμό Β-Ν συνεπώς παρουσιάζει τις καλύτερες συνθήκες θερμικής άνεσης. Έχει όμως αναλογία ύψους κτιρίων πλάτους οδού μικρή, Η/W=0,61, συνεπώς η υπάρχουσα φύτευση είναι ανεπαρκής. Απαιτείται συμπλήρωμα στα κενά του πεζοδρομίου και βελτίωση της φύτευσης στην υπάρχουσα ζώνη βλάστησης. 7) Οδός Κύπρου. Παρομοίως και η Κύπρου έχει τον ίδιο προσανατολισμό με μικρή αναλογία Η/W =0,71, και παρουσιάζει αρκετά καλές συνθήκες άνεσης. Συνεπώς

προτείνεται εγκατάσταση δενδροστοιχίας στα πεζοδρόμια και αδρανή υλικά για εδαφοκάλυψη στον άμεσο περιβάλλοντα χώρο των δένδρων. Η εικόνα της πόλης θα βελτιωνόταν ουσιαστικά αν κάποιοι από τους προτεινόμενους δρόμους απομονωθούν εντελώς από την κίνηση των αυτοκινήτων, αλλάζοντας ουσιαστικά την χρήση τους, μετατρέποντας τους σε πεζόδρομους λειτουργώντας αποκλειστικά για πεζούς, δυσχεραίνοντας όμως την κίνηση των οχημάτων μέσα στην πόλη. Προς αποφυγή λοιπόν, αντιδράσεων προτείνεται οι δρόμοι 1, 3 και 4 να μετατραπούν σε δρόμους ήπιας κυκλοφορίας, με ελεγχόμενη στάθμευση. Στην Εικόνα 5 φαίνεται πανοραμικά ή πρόταση ενοποίησης των τριών αυτών χώρων πρασίνου. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Με βάση τις προτεινόμενες παρεμβάσεις, την εισροή του πρασίνου στους οδικούς άξονες και την τροποποίηση κάποιων από τους οδικούς άξονες σε δρόμους ήπιας κυκλοφορίας επιτυγχάνεται ουσιαστικά η ενοποίηση των τριών χώρων πρασίνου στο κέντρο της πόλης της Δράμας. Η βλάστηση λειτουργεί ως μέσον ενοποίησης των χώρων αυτών αλλά και ως διαχωριστικό (παρτέρι κατά μήκος του δρόμου) μεταξύ πεζοδρομίου και δρόμου ενώ παράλληλα ως εμπόδιο (bollards) παράνομης στάθμευσης των αυτοκινήτων στα κράσπεδα των πεζοδρομίων. Δεδομένου ότι η Δράμα είναι μια από τις λίγες Ελληνικές πόλεις όπου κυριαρχούν οι υδάτινες επιφάνειες στα πάρκα της αλλά και σε άλλα σημεία του αστικού ιστού (ρεύματα) και οι κλιματικές συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη της βλάστησης, η σύνδεση των χώρων αυτών με διαδρομές πρασίνου (greenways) μπορεί να οδηγήσει στη βελτίωση του μικροκλίματος ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες αλλά και να προσελκύσει επισκέπτες τόσο στα πάρκα της πόλης όσο και στο ιστορικό κέντρο αυτής (περιοχή με παραδοσιακά κτίρια γύρω από το πάρκο της Αγίας Βαρβάρας). Τέλος με τον τρόπο αυτό διευκολύνεται η κίνηση των πεζών μέσα στην πόλη και εξασφαλίζεται στον άνθρωπο ένας υγιής τρόπος ζωής με μικρότερη κατανάλωση ενέργειας [8].Η ενοποίηση πρασίνου δεν είναι εύκολη υπόθεση, ειδικά όταν οι προδιαγραφές των πόλεων δεν προβλέπουν σχεδιασμό ή δεν παρουσιάζουν την κατάλληλη υποδομή. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η δημιουργία δικτύου πρασίνου μέσα στις πόλης με γραμμική αύξηση αυτού κατά μήκος των οδικών αξόνων δεν απαιτεί στην ουσία κατανάλωση επιπλέον χώρου και απαλλοτριώσεις. Για το λόγο αυτό είναι ευκολότερη η εγκατάστασή του ακόμη και στον πυκνοδομημένο ιστό της πόλης. Με την οικολογική επιλογή των ειδών φύτευσης κατά μήκος των οδικών αξόνων ενθαρρύνεται τέλος η οικολογική ισορροπία στον αστικό ιστό και η ενίσχυση της τοπικής χλωρίδας και πανίδας (βιοποικιλότητα) μέσα στις πόλεις με απώτερο στόχο την λειτουργία της πόλης οικοσύστημα [10].Στις πράσινες αυτές διαδρομές μέσα στις πόλεις θα μπορούν να ενταχθούν εκτός από τα δικτύων πεζοδρόμων και τα δίκτυα ρευμάτων μέσα στο αστικό περιβάλλον, που άλλωστε κυριαρχούν στην πόλη της Δράμας, με στόχο τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων θα πρέπει σε κάθε πόλη να προωθείτε ένα Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Ενοποίησης Φυσικών Στοιχείων μέσα στο αστικό περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα να επιδιώκεται: 1)Η διασύνδεση και ενοποίηση των υπαίθριων χώρων και χώρων πρασίνου, τόσο μεταξύ τους, όσο και με τους μεγάλης κλίμακας χώρους περιαστικού πρασίνου. 2) Η αύξηση του ποσοστού πρασίνου 3) Η δημιουργία ενός δικτύου «διαδρόμων» με δυνατότητες ενοποίησής τους με το γύρω ορεινό και πεδινό τοπίο. 4) Η εξυγίανση, η ανάπλαση και προστασία των ρευμάτων και τέλος η ενοποίησή του με ειδικές διαδρομές με τις διαδρομές πρασίνου.«ενισχύοντας την βίο - ποικιλότητα μέσα στις πόλεις, βελτιώνοντας την αισθητική των χώρων και εξασφαλίζοντας την ασφάλεια και την διαπερατότητα, η πόλη μπορεί να γίνει περισσότερο βιώσιμη» [20].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. EU 1994, European Conference of sustainable Cities & Towns, Aalborg Charter, Charter of Eur. Cities and Towns, Towards Sustainability, Aalborg, Denmark1994. 2. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πολεοδόμων, Η νέα χάρτα των Αθηνών 1998, Οι αρχές του Ευρ. Συμβ. Πολεοδόμων για το σχεδιασμό των πόλεων, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πολεοδόμων, 1998. 3. Παπαγιάννης Θ., Η αειφόρος διαχείριση του αστικού χώρου, από Σχεδιασμός Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις και Μέθοδοι Εκτίμησης τους, Τομ.Α, ΕΑΠ, Πάτρα, 1999. 4. Κοσμάκη Π., Δημούδη, Α, 'Βελτίωση όρων διαβίωσης και της ποιότητας του περιβάλλοντος στον αστικό χώρο, Βιοκλιματικός Σχεδιασμός περιβάλλοντος χώρου, Τόμ.Β, ΕΑΠ, Πάτρα, 2001. 5. Kaplan, R., Kaplan, S., Ryan, R., With people in mind: Design and management of everyday nature, Washington, Island Press, 1998. 6. Ruff A., Tregay R., An ecological approach to Urban Landscape Design, University of Manchester: Department of Town and & Country planning, Occasional paper no 8, 1982. 7. Sarikou S., Encouraging Nature in Urban Public parks: An evaluation of the results of the ecological approach of 70s, in UK s Urban Nature Parks, WSEAS, IASME Transactions, Vol.2(4), ISSN 1790-031X, p.p. 512-518, June 2005. 8. Haaren C. and Reich M., The German way to greenways and habitat networks, Landscape and Urban Planning (in press), 2004. 9. Runge K., Die Entwicklung der Landschaftsplanung in ihrer Konstitutionsphase 1935-1973. Schriftenreihe des Fachbereichs Landschaftsentwicklung der TU Berlin: Landschaftsentwicklung und Umweltforschung 73, 1990. 10. Southworth M., Designing the walkable city, Journal of Urban Planning and Development, DOI: 1061/ASCE 0733-9488, Vol.4(246) pp131., 2005. 11. EU, European Habitat Directive, Directive 92/43 EEC of the European Parliamnet and of the Council on the Conservation of natural habitats and of wild fauna and flora, Of.journal L 206 of 22.07.1992, 92/43 EEC, 1992. 12. Γιάννας Σ., Βιοκλιματικές αρχές πολεοδομικού σχεδιασμού, από Περιβαλλοντική Τεχνολογία, Τόμος Α, ΕΑΠ, 2001. 13. Georgi, N.J., Zafeiriadis K., The impact of park trees on microclimate in urban areas, Urban Ecosystems, (in press), 2005. 14. Malkolm E., Promoting Nature in cities and towns: a practical guide, London:Groom Helm, 1986. 15. Ντάφης Σ., Δασοκομία πόλεων, Εκδόσεις Art of text, Θεσσαλονίκη, 2002. 16. Georgi J. N., Kapnistou M., Landscaping Parking Lots IASME TRANSACTIONS Journal, ISSN 1790-031X, Issue 3, Vol. 2, p.p. 405-412, July 2005. 17. Heisler, G.M, Mean wind speed below building height in residential nneighbourhoods with different tree density, ASHRAE. Translation, vol. 96, pp 1389-1396, 1990 18. Georgi N.J., Sarikou S., The usage of Nature friendly materials in Urban Public Spaces, Jour.WSEAS Transaction, Vol.1(2), ISSN 1790 5079, pp. 173-1862-4, Nov. 2005. 19. Fazia, Ali-Toudert, Dependence of outdoor thermal comfort on street design in hot and dry climate, Freiburg, Dissertation Berichte des Meteorologischen Institutes der Universität Freiburg, Nr. 15, ISSN 1435-618X, 2005. 20. Lindsey G., Sustainability and urban greenways: Indicators in Indianapolis, Jour. of the American Planning Association, vol. 69(2), ProQuest Direct Complete pp. 165, Spring 2003.