Προς. Υπόµνηµα του Πανελλήνιου Συλλόγου Εκπαιδευτικών Αγωγής Υγείας ΘΕΜΑ: Μέλλον και προοπτικές των καινοτόµων δράσεων της Αγωγής Υγείας Έχουν συµπληρωθεί 10 χρόνια από την έναρξη εφαρµογής του θεσµού της Αγωγής Υγείας & Καταναλωτή στα σχολεία της ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης και 5 χρόνια από την επέκταση του θεσµού και στην Πρωτοβάθµια. Η περίοδος αυτή, όπως εκτιµάται σήµερα, κρίνεται ως αρκετά ικανοποιητική ώστε να µας επιτρέπει να διαµορφώσουµε απόψεις και να εξάγουµε συµπεράσµατα τόσο για το περιεχόµενο όσο και για το τρόπο εφαρµογής του θεσµού. Ο σύλλογός µας, ως επιστηµονικό όργανο, εκπροσωπεί ένα σηµαντικό αριθµό µελών, Υπευθύνων Αγωγής Υγείας Α/θµιας και Β/θµιας Εκπ/σης & Υπευθύνων Συµβουλευτικών Σταθµών Νέων καθώς και εκπαιδευτικών που εµπλέκονται στην υλοποίηση του θεσµού µε τους µαθητές µέσα στις σχολικές µονάδες, µε το παρόν υπόµνηµα επιθυµεί να εκφράσει τους προβληµατισµούς και τις απόψεις του για τη συνέχεια του θεσµού. Η ανάγκη αυτή προέκυψε γιατί εµείς, οι οποίοι έχουµε εµπλακεί στην υλοποίηση των προγραµµάτων όλα αυτά τα χρόνια εφαρµογής του, αγαπάµε και στηρίζουµε το θεσµό και αισθανόµαστε ότι γνωρίζουµε αρκετά καλά τα «αδύνατα και δυνατά» σηµεία του. Έχοντας αποκοµίσει την εµπειρία της καθηµερινής εφαρµογής του, έχουµε διαµορφώσει άποψη, παίρνοντας υπόψη µας τους στόχους και τους σκοπούς της εφαρµογής του αλλά και τις προσαρµογές και εκσυγχρονίσεις που µπορούν να εφαρµοσθούν, ώστε και να γίνει πιο αποτελεσµατικός αλλά και περισσότερο λειτουργικός χωρίς να χάσει τη δυναµική του. Παράλληλα, έχοντας υπόψη την πρόθεση του ΥΠΕΠΘ για αλλαγές στο σχολείο, θεωρούµε ότι είναι ο πιο κατάλληλος χρόνος για µια εποικοδοµητική συζήτηση πάνω στην µετεξέλιξη του θεσµού. Τα προτεινόµενα κατά την άποψή µας κύρια σηµεία για συζήτηση είναι: 1
Το θεσµικό πλαίσιο ένταξης όλων των καινοτόµων δράσεων και συνεπώς και της Αγωγής Υγείας στο αναλυτικό πρόγραµµα. Ο τρόπος που µέχρι τώρα ισχύει (εκτός ωρολογίου προγράµµατος για τη Β/θµια Εκπαίδευση, εντός κι εκτός µε διάχυση και διαθεµατική προσέγγιση στα µαθήµατα στην Α/θµια Εκπαίδευση) φαίνεται να έχει εξαντλήσει τη δυναµική του. Έχει πλέον κλείσει ο κύκλος αυτός της συµπληρωµατικής ανάπτυξης των προγραµµάτων. Η Αγωγή Υγείας επιζητεί την οργανική ενσωµάτωση στα αναλυτικά και ωρολόγια προγράµµατα του σηµερινού σχολείου προκειµένου σήµερα να επιτελέσει κατά τρόπο αποτελεσµατικό τους στόχους της και να επιφέρει ουσιαστικές αλλαγές στο συνολικό παιδαγωγικό ύφος και στο σχολικό «κλίµα». Είναι πλέον προφανές και έχει καταδειχθεί ότι ένα «πρόγραµµα» µπορεί να συµβάλλει ως προς τα ανωτέρω, όχι όµως και να τα καθορίσει. Απαιτείται εποµένως µετεξέλιξη της εφαρµογής του θεσµού προς την κατεύθυνση της οργανικής ενσωµάτωσης στο πρόγραµµα σπουδών του σχολείου. Η πρώτη φορά και µοναδική φορά που γίνεται αναφορά για τους σκοπούς, τους στόχους, τη µεθοδολογία της Αγωγής Υγείας είναι στο ιαθεµατικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραµµάτων Σπουδών Η περαιτέρω ενίσχυση και εξάπλωση του θεσµού ώστε: 1. Όλοι οι µαθητές της σχολικής µονάδας να έχουν την ευκαιρία εµπλοκής τους στις καινοτόµες δράσεις (έως τώρα µόνον ένας µικρός αριθµός µαθητών είχε αυτή την ευκαιρία), αφού η εφαρµογή προγραµµάτων καινοτόµων δραστηριοτήτων είχε προαιρετικό χαρακτήρα και δεν ήταν ενσωµατωµένα στο Αναλυτικό και το Ωρολόγιο πρόγραµµα του σχολείου. 2. Οι εκπαιδευτικοί να έχουν ανατροφοδότηση πάνω στο αντικείµενο. 3. Η δυνατότητα να υπάρχει συνέχεια στις παρεµβάσεις για όσο διαρκεί η σχολική ζωή του µαθητή. Η αποσπασµατική ενασχόληση µε ένα θέµα (µόνο για µία σχολική χρονιά) π.χ. πρόληψη ουσιών, ή ασφαλής οδική συµπεριφορά, κρίνεται ανεπαρκής, αφού σε θέµατα που αφορούν στάσεις, συµπεριφορές και δεξιότητες, είναι αναγκαία µία συνεχής ενασχόληση µε καθορισµένο περιεχόµενο και προσέγγιση). 2
4. Η αναγκαιότητα να υπάρχει εναλλαγή στην ενασχόληση των µαθητών µε θέµατα που αφορούν την Αγωγή Υγείας. Αυτό µπορεί να επιτευχθεί µε το σαφή καθορισµό µέσα από τα αναλυτικά προγράµµατα σπουδών των στόχων της Αγωγής Υγείας, τον καθορισµό της θεµατολογίας και την ενσωµάτωσή τους στο ωρολόγιο πρόγραµµα. 5. Η ανάπτυξη ενός υποστηρικτικού πλαισίου του σχολείου για την αντιµετώπιση προβληµάτων λειτουργικής ένταξης των µαθητών στη σχολική τάξη µε στόχο τη µείωση της παραβατικότητας και της σχολικής εγκατάλειψης. Παράλληλα η στήριξη των εκπαιδευτικών στο έργο τους µε την ενηµέρωση και εκπαίδευσή τους σε θέµατα επικοινωνίας, διαχείρισης συγκρούσεων, διαµεσολάβησης Πρώτο βήµα σ αυτή την κατεύθυνση θα είναι η πλήρης ανάπτυξη και στελέχωση των Σ.Σ.Ν και η πιθανή επέκταση του έργου τους και στην Α/θµια Εκπ/ση. Ο σαφής καθορισµός των αρµοδιοτήτων κάθε εµπλεκόµενου θεσµού ή φορέα & δηµιουργία υποστηρικτικού πλαισίου για το θεσµό. 1. Επαναπροσδιορισµός του ρόλου, των καθηκόντων και της θέσης των Υπευθύνων Αγωγής Υγείας (αλλά ταυτόχρονα και των Υπευθύνων των υπόλοιπων καινοτόµων δράσεων). 2. Λειτουργία στελέχωση - καθήκοντα Συµβουλευτικών Σταθµών Νέων. 3. Πλαίσιο συνεργασίας µε άλλους φορείς, δηµόσιους ή ιδιωτικούς. 4. Εκπαίδευση και επανατροφοδότηση των Υπευθύνων Αγωγής Υγείας καθώς και των στελεχών των Συµβουλευτικών Σταθµών. 5. Εκπαίδευση των στελεχών (Περιφερειακών ιευθυντών, ιευθυντών Α/θµιας & Β/θµιας Εκπ/σης, Προϊσταµένων Γραφείων, Σχολικών Συµβούλων, ιευθυντών σχολικών µονάδων) µε στόχο τόσο τη στήριξη όσο και την ουσιαστική εφαρµογή όλων αυτών των αναγκαίων καινοτοµιών στην εκπαίδευση. 6. Εκπαίδευση και επανατροφοδότηση των εκπαιδευτικών που εµπλέκονται στην υλοποίηση του θεσµού. 7. ιαδικασίες αξιολόγησης ώστε να έχουµε στοιχεία για την πορεία του θεσµού. 3
Καθορισµός της θέσης και των κριτηρίων επιλογής των Υπεύθυνων Αγωγής Υγείας Πρωτοβάθµιας και ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης καθώς και των Υπευθύνων των Συµβουλευτικών Σταθµών Νέων. Σχετικά µε όλα αυτά έχουµε να παρατηρήσουµε τα ακόλουθα Το ΥΠΕΠΘ σε συνέχεια των όσων αποφασίστηκαν στη συνεδρίαση στο ΕΣΥΠ/ΣΠ Ε της 30 ης Ιουνίου 2005 σχετικά µε το νέο σύστηµα ιοίκησης και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης της Εκπαίδευσης για τις προϋποθέσεις, τα προσόντα, τα κριτήρια και τα όργανα επιλογής των στελεχών της εκπαίδευσης, παρουσίασε µε δελτίο τύπου στις 19 Οκτωβρίου 2005 το προσχέδιο του νόµου καταλήγοντας τελικά στο οριστικό σχέδιο το οποίο δηµοσιεύτηκε πρόσφατα και ψηφίστηκε τις αµέσως προηγούµενες ηµέρες. Ο θεσµός του Υπεύθυνου Αγωγής Υγείας που θεσµοθετήθηκε στη ευτεροβάθµια Εκπαίδευση το 1996 και στην Πρωτοβάθµια το 2001, όπως και εκείνος του Υπευθύνου του Συµβουλευτικού Σταθµού, ήρθε να συµπληρώσει τον αντίστοιχο θεσµό των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (οι παραπάνω θεσµοί παρουσιάζονται στην εκπαίδευση µε την Υπουργική Απόφαση Γ1/377/865/18-9-1992 ως σχολικές δραστηριότητες και µε υπογραφή του τότε Υπουργού Παιδείας κ. Σουφλιά). Στα χρόνια που µεσολάβησαν µέχρι σήµερα το έργο των Υπευθύνων όλων των καινοτόµων δράσεων στη Εκπαίδευση έχει ως στόχο την προαγωγή των αντίστοιχων θεσµών µέσα από δραστηριοποίηση, επιµόρφωση, συντονισµό, οργάνωση και στήριξη των εκπαιδευτικών στο έργο τους, έτσι ώστε αυτοί µε τη σειρά τους να καταστούν ικανοί και υπεύθυνοι για την οργάνωση, το συντονισµό και την υλοποίηση ανάλογων προγραµµάτων στις σχολικές τους µονάδες (νοµαρχιακά, δίκτυα, Ευρωπαϊκά προγράµµατα (ΕΠΕΑΕΚ), πιλοτικά, λοιπά ευρωπαϊκά προγράµµατα κατάρτισης π.χ Leonardo da Vinci ). υστυχώς όµως και παρά τις παρατηρήσεις, τις επισηµάνσεις και τις προτάσεις µας σε πολλά θεσµικά προβλήµατα που διέπουν το θεσµό όλα αυτά τα χρόνια, έγιναν πολύ λίγες βελτιώσεις τόσο για την αναβάθµιση του θεσµού όσο και για την ουσιαστική αντιπροσώπευσή του µέσα στην Εκπαίδευση. Οι Υπεύθυνοι όλων των καινοτόµων δράσεων 4
πρότειναν τόσο στην προηγούµενη όσο και στην τωρινή ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας την ουσιαστική αναγνώριση του θεσµού και όχι την ύπαρξή τους µέσα από τη µορφή των «αδιαβάθµητων στελεχών». Ως αποτέλεσµα όλων των παραπάνω έρχεται και η παρουσίαση του τελευταίου σχεδίου νόµου για την επιλογή των στελεχών εκπαίδευσης όπου υπάρχει παντελής απουσία αναφοράς για τις εν λόγω θέσεις. Συγκεκριµένα, στο προηγούµενο νοµοσχέδιο κρίσεων των στελεχών εκπαίδευσης υπήρχε η µοριοδότηση της θέσης του Υπευθύνου (0,5 µόριο ανά έτος και µέχρι 1) κάτι το οποίο καταργήθηκε µε τη νέα πρόταση του σχεδίου νόµου που ψηφίστηκε πρόσφατα. Επιπλέον, το καινούριο σχέδιο νόµου υποβιβάζει µοριοδοτικά τα τυπικά µορφωτικά προσόντα, δίνοντας συντριπτική βαρύτητα στα έτη υπηρεσίας καθώς και στα χρόνια διδασκαλίας µέσα στην τάξη και παραβλέποντας ότι η συνεχής επιµόρφωση των εκπαιδευτικών (µεταπτυχιακά, διδακτορικά, διδασκαλείο) έχει πάντα ως στόχο τη βελτίωση της παρεχόµενης εκπαίδευσης. Συνυπολογίζοντας και τα παραπάνω επισηµαίνουµε το γεγονός της έλλειψης αναφοράς του θεσµού µέσα από τις διαδικασίες αξιολόγησης των στελεχών, αφού πλέον η θητεία του Υπευθύνου στις συγκεκριµένες θέσεις δε µοριοδοτείται ούτε ως υπηρεσιακή ούτε αναγνωρίζεται ως υπηρεσία παροχής διδακτικών καθηκόντων. Το ερώτηµα που τίθεται είναι το εξής: Οι Υπεύθυνοι Καινοτόµων ράσεων (Υπεύθυνοι Αγωγής Υγείας, Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων, Συµβουλευτικών Σταθµών) θα έχουν το δικαίωµα να προσµετρούν το χρόνο της θητείας τους, ως χρόνο διδακτικών καθηκόντων, ή η ρύθµιση αυτή αφορά επιλεκτικά και µόνο τη θέση των ήδη εν ενεργεία σχολικών συµβούλων; Στο σηµείο αυτό θα θέλαµε να τονίσουµε ότι και ο ρόλος των Υπευθύνων Καινοτόµων ράσεων, µε βάση πάντα τα προεδρικά διατάγµατα, είναι παιδαγωγικός και επιµορφωτικός και συµπληρωµατικός του έργου που επιτελούν οι σχολικοί σύµβουλοι στις σχολικές µας µονάδες. Για ποιο λόγο λοιπόν αποκλείονται επιλεκτικά από τη διαδικασία αυτή; 5
Για ποιο λόγο οι Υπεύθυνοι των Καινοτόµων ράσεων θα πρέπει να απαξιωθούν τόσο πολύ από την πολιτεία και να αντιµετωπίζονται θεσµικά και µοριοδοτικά σαν να µην έχουν προσφέρει απολύτως τίποτε στην εκπαιδευτική διαδικασία; Ολοκληρώνοντας το υπόµνηµά µας ζητούµε την ουσιαστική αναγνώριση και αναβάθµιση του θεσµού της Αγωγής Υγείας, προέκταση του θεσµού των Συµβουλευτικών Σταθµών σε όλους τους νοµούς µε παράλληλη στελέχωση µε ικανά στελέχη (παιδοψυχιάτρους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς), αναβάθµιση του θεσµού των Υπευθύνων Καινοτόµων ράσεων στην Εκπαίδευση. Για όλα αυτά ο σύλλογός µας δηλώνει την αµέριστη διάθεσή του να συµβάλλει στον προβληµατισµό για την εξέλιξη των θεσµών και στον διάλογο έτσι ώστε τα επόµενα βήµατα να είναι ουσιαστικά, λειτουργικά και κυρίως να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του σηµερινού σχολείου το οποίο οραµατίζεται να εκπαιδεύσει πολίτες έτοιµους να αναλάβουν την ευθύνη της ζωής τους στο αύριο. Με εκτίµηση, Το Προεδρείο του Πανελλήνιου Συλλόγου Εκπαιδευτικών Αγωγής Υγείας Πρόεδρος: Κόζυβα Πασχαλίνα Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας.Ε. Λάρισας Αντιπρόεδρος: Χιόνη Μαρία - Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας.Ε. υτικής Αττικής Γεν. Γραµµατέας:Φροσύνης Αθανάσιος - Υπεύθυνος Αγωγής Υγείας Π.Ε. υτικής Θεσ/νίκης Ταµίας: Ευθυµιάδου Σοφία - Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας.Ε. Σερρών Μέλος: Μιχαηλίδου Αναστασία - Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης Μέλος: Τζιούµα Αθηνά - Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας Π.Ε. Αθήνας Μέλος: Σχορετσανίτου Παρασκευή Εκπαιδευτικός ΠΕ2.Ε. Μαγνησίας Η ΠΡΟΕ ΡΟΣ Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΚΟΖΥΒΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΦΡΟΣΥΝΗΣ 6